Η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων από την ΕΚΤ

Σύνοψη

Τι είναι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός

I

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 αποτέλεσε την αφετηρία μεγάλων αλλαγών στη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα στην ΕΕ. Το νομικό πλαίσιο για την εποπτεία των τραπεζών ενισχύθηκε και το 2014 συγκροτήθηκε ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ). Η εποπτεία των μεγάλων τραπεζών στη ζώνη του ευρώ αποτελεί πλέον αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Ο ΕΕΜ αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις εθνικές εποπτικές αρχές των συμμετεχουσών χωρών. Ένας από τους κύριους στόχους του είναι η ενίσχυση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος στη ζώνη του ευρώ.

Τι ελέγξαμε

II

Στο πλαίσιο του ελέγχου αυτού εξετάστηκε η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης από την ΕΚΤ ενός συγκεκριμένου εποπτικού καθήκοντος – της διαχείρισης κρίσεων. Πρόκειται για τη διαδικασία που εφαρμόζουν οι εποπτικές αρχές, προκειμένου να εντοπίζουν τράπεζες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες και να παρεμβαίνουν όταν είναι απαραίτητο. Στόχος της διαχείρισης κρίσεων είναι η διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και η μείωση της εξάρτησης από δημόσιους πόρους. Η διαχείριση κρίσεων προϋποθέτει εκ των προτέρων σχεδιασμό ανάκαμψης από πλευράς των τραπεζών, ώστε αυτές να είναι προετοιμασμένες για οιαδήποτε κατάσταση κρίσης. Ακόμη, προϋποθέτει ότι η εποπτική αρχή εντοπίζει τυχόν επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης μιας τράπεζας και, οσάκις αναγκαίο, κάνει χρήση των εξουσιών έγκαιρης παρέμβασης.

Τι διαπιστώσαμε

III

Συνολικά, στο πλαίσιο του εποπτικού της ρόλου, η ΕΚΤ έχει θεσπίσει ένα ουσιαστικό πλαίσιο διαδικασιών διαχείρισης κρίσεων. Παρά τις αδυναμίες του αρχικού σχεδιασμού και την ανάγκη καλύτερης κατανομής του προσωπικού στις πλέον επείγουσες καταστάσεις, κρίνονται ικανοποιητικά τόσο η οργανωτική δομή της ΕΚΤ, όσο και το επίπεδο των πόρων που διαθέτει για την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και για την εποπτεία των τραπεζών που βρίσκονται σε κρίση.

IV

Την περίοδο που διανύουμε, η ΕΚΤ επεξεργάζεται τις τελικές ρυθμίσεις εξωτερικής συνεργασίας και συντονισμού με άλλες εποπτικές αρχές και με το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης. Ωστόσο, τα εκκρεμή ζητήματα είναι πιθανόν να καθυστερήσουν και να περιορίσουν την ανταλλαγή πληροφοριών και να επηρεάσουν αρνητικά την αποτελεσματικότητα του συντονισμού.

V

Η διαδικασία που εφαρμόζει η ΕΚΤ για την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης των τραπεζών είναι αποδοτική. Προβλέπονται διαδικασίες υποβολής και παρακολούθησης και οι αξιολογητές έχουν πρόσβαση σε χρήσιμα εργαλεία και σε καθοδήγηση, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ιδίως όσον αφορά τους δείκτες των σχεδίων ανάκαμψης. Επιπλέον, τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων των σχεδίων ανάκαμψης δεν χρησιμοποιούνται συστηματικά για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση κρίσεων. Επίσης, δεν μπορούμε να εξαγάγουμε συμπεράσματα ως προς την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της εν λόγω διαδικασίας στην πράξη, δεδομένου ότι η ΕΚΤ δεν μας παρέσχε τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία.

VI

Το επιχειρησιακό πλαίσιο της ΕΚΤ για τη διαχείριση κρίσεων πάσχει από ελαττώματα και υπάρχουν ενδείξεις αναποτελεσματικής εφαρμογής του. Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένες και δεν καθορίζουν αντικειμενικά κριτήρια ή δείκτες βάσει των οποίων θα μπορούσε να διαπιστωθεί αν μια τράπεζα έχει εισέλθει σε κατάσταση κρίσης. Δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τη βέλτιστη χρήση των εξουσιών της ΕΚΤ ή σχετικά με τα καταλληλότερα προς εξέταση μέτρα σε συγκεκριμένα σενάρια. Δεν μας παρασχέθηκαν λεπτομερή στοιχεία σχετικά με την πραγματική χρήση των εξουσιών της και, συνεπώς, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπέρασμα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διαχείρισής της στην πράξη. Οι κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τις αξιολογήσεις ιδρυμάτων «που τελούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας» είναι επίσης ελλιπείς όσον αφορά την εμβέλεια και τον βαθμό λεπτομέρειάς τους.

Πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία

VII

Η ΕΚΤ αρνήθηκε να παράσχει σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία τα οποία ζητήσαμε στο πλαίσιο του ελέγχου μας, γεγονός που είχε αρνητικό αντίκτυπο στις ελεγκτικές εργασίες μας. Ως εκ τούτου, οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά μας έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Μπορούμε να συναγάγουμε γενικά συμπεράσματα σχετικά με τον σχεδιασμό των διαδικασιών της ΕΚΤ, δεν είμαστε όμως σε θέση να επιβεβαιώσουμε στην πράξη την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης κρίσεων από πλευράς της ΕΚΤ.

Τι συνιστούμε

VIII

Διατυπώνουμε σειρά συστάσεων για τη βελτίωση της διαχείρισης κρίσεων από την ΕΚΤ.

IX

Στον τομέα της συνεργασίας, η ΕΚΤ πρέπει να βελτιώσει τον συντονισμό με τους εξωτερικούς φορείς και να εγκρίνει ένα εσωτερικό πλαίσιο για τη συμπληρωματική εποπτεία των χρηματοπιστωτικών ομίλων ετερογενών δραστηριοτήτων. Όσον αφορά τον σχεδιασμό της ανάκαμψης, η ΕΚΤ πρέπει να παράσχει πρόσθετες οδηγίες σχετικά με τη βαθμονόμηση των δεικτών των σχεδίων ανάκαμψης.

X

Όσον αφορά την αναγνώριση κρίσεων, η ΕΚΤ πρέπει να παράσχει πρόσθετο υλικό καθοδήγησης σχετικά με τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης και να ορίσει δείκτες για τη διαπίστωση της επιδείνωσης της χρηματοοικονομικής κατάστασης μιας τράπεζας. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει επίσης να αξιοποιεί συστηματικά τις πληροφορίες που προέρχονται από τις αξιολογήσεις σχεδίων ανάκαμψης.

XI

Στον τομέα της αντιμετώπισης κρίσεων, η ΕΚΤ πρέπει να διασφαλίσει τον ποσοτικό προσδιορισμό των προβλημάτων πριν από την εξέταση μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης και να θεσπίσει σύστημα υποβολής στοιχείων για τη συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού. Πρέπει επίσης να αναπτύξει περαιτέρω την επιχειρησιακή καθοδήγηση που παρέχει σχετικά με τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης, συμπεριλαμβανομένης της συστηματικής αξιοποίησης των γνώσεων που συλλέγει από την αξιολόγηση σχεδίων ανάκαμψης τραπεζών. Τέλος, η ΕΚΤ πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω την επιχειρησιακή καθοδήγηση που παρέχει για την αξιολόγηση του κατά πόσον μια τράπεζα «τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας».

Εισαγωγή

01

Ένα από τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την οικονομική κρίση του 2008 ήταν ότι έπρεπε να ενισχυθεί το κανονιστικό πλαίσιο του τραπεζικού τομέα, ώστε να είναι δυνατή η καλύτερη διαχείριση των κρίσεων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η ανάγκη αυτή αντιμετωπίστηκε με τη μεταφορά στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας 2014/59/ΕΕ, η οποία είναι γνωστή ως «οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών» (οδηγία BRR). Με την οδηγία αυτή θεσπίζεται κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο για την ανάκαμψη και την εξυγίανση.

02

Σύμφωνα με τα νέα παγκόσμια πρότυπα, το πλαίσιο αυτό αποτελείται από τρεις πυλώνες: τον σχεδιασμό ανάκαμψης από πλευράς των τραπεζών, την έγκαιρη παρέμβαση των εποπτικών αρχών και την εξυγίανση, ως έσχατη λύση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επίσης εκτελεστικούς κανονισμούς οι οποίοι, σε συνδυασμό με τις κατευθυντήριες οδηγίες που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ), ερμηνεύουν και εξηγούν το κανονιστικό πλαίσιο και επιδιώκουν να διασφαλίσουν την ομοιόμορφη εφαρμογή του.

03

Στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ)¹, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανέλαβε από τον Νοέμβριο του 2014 την ευθύνη να διασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείριση των καθηκόντων που συνδέονται με την αξιολόγηση του σχεδιασμού ανάκαμψης των τραπεζών, καθώς και να εξασφαλίζει την έγκαιρη παρέμβαση για τις σημαντικές τράπεζες στη ζώνη του ευρώ. Από τον Ιούλιο του 2017, η ΕΚΤ έχει υπό την άμεση εποπτεία της 120 σημαντικές τράπεζες στη ζώνη του ευρώ, οι οποίες κατέχουν λίγο περισσότερο από το 80 % του ενεργητικού του τραπεζικού κλάδου, ήτοι περίπου 22 δισεκατομμύρια ευρώ. Η ΕΚΤ εκτιμά σε 490 εκατομμύρια ευρώ το συνολικό κόστος της προληπτικής εποπτείας του τραπεζικού συστήματος για το 2017, ποσό το οποίο χρηματοδοτήθηκε από εισφορές των ίδιων των τραπεζών.

04

Ο σχεδιασμός της ανάκαμψης και η έγκαιρη παρέμβαση έχουν ως στόχο τον περιορισμό της έντασης τυχόν κρίσεων, είτε από τις ίδιες τις τράπεζες είτε μέσω μέτρων εποπτείας. Για τις ανάγκες της παρούσας έκθεσης, ως κατάσταση κρίσης νοείται η επιδείνωση των συνθηκών σε μια τράπεζα σε σημείο που να απειλείται η χρηματοοικονομική της θέση. Η εν λόγω εποπτική ευθύνη προϋποθέτει την ύπαρξη πλαισίου διαχείρισης κρίσεων. Πρόκειται για τη διαδικασία προετοιμασίας για καταστάσεις κρίσης, καθώς και αναγνώρισής τους και αντίδρασης σε αυτές όταν επέρχονται.

05

Ο σχεδιασμός της ανάκαμψης αποτελεί νέα συνιστώσα του κανονιστικού πλαισίου. Στο πλαίσιο του καθεστώτος της οδηγίας BRR, οι τράπεζες είναι πλέον υποχρεωμένες να καταρτίζουν και να τηρούν ενημερωμένα σχέδια ανάκαμψης που περιλαμβάνουν τα μέτρα που προτίθενται να λάβουν για να αποκαταστήσουν τη χρηματοοικονομική τους θέση, ως πρώτη αντίδραση στην επιδείνωση. Οι εποπτικές αρχές των τραπεζών αξιολογούν την ποιότητα των εν λόγω σχεδίων και κρίνουν κατά πόσον αυτά είναι αξιόπιστα και εφικτά.

06

Κατά την άποψη της Επιτροπής Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας (BCBS), η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξη μιας εντοπισθείσας αδυναμίας σε απειλή για την ασφάλεια και την ευρωστία². Πρόκειται για κρίσιμο στοιχείο της εποπτείας της διαχείρισης κρίσεων. Η οδηγία BRR εισήγαγε ένα πλήρες σύνολο εργαλείων έγκαιρης παρέμβασης, ενώ και ο κανονισμός της ΕΕ για τη θέσπιση του ΕΕΜ³ παρέσχε στην ΕΚΤ εξουσίες έγκαιρης παρέμβασης.

07

Επομένως, η αποτελεσματική διαχείριση των κρίσεων εξαρτάται πλέον πρωτίστως από την αποτελεσματική διαχείριση εκ μέρους της ΕΚΤ των εκτενών της εξουσιών. Αυτό προϋποθέτει ανάπτυξη της εποπτικής ικανότητας με στόχο την αναγνώριση των δυσμενών εξελίξεων και την αντίδραση σε αυτές σε πρώιμο στάδιο. Σημαίνει, επίσης, τη διασφάλιση επαρκούς ροής πληροφοριών, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο, και την έγκαιρη λήψη αποφάσεων. Ένα τελευταίο προαπαιτούμενο για την αποτελεσματική διαχείριση μιας κατάστασης κρίσης είναι η απρόσκοπτη ανταλλαγή πληροφοριών και ο αποδοτικός συντονισμός με άλλες εποπτικές και λοιπές αρμόδιες αρχές.

08

Η αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης και ο προσδιορισμός των καταστάσεων κρίσης συνιστούν ευαίσθητες αποφάσεις που πρέπει να βασίζονται σε άρτια διαδικασία. Το ίδιο ισχύει για την άσκηση των κατά διακριτική ευχέρεια αρμοδιοτήτων εποπτείας, καθώς τα μέτρα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα κατά τρόπο στοχευμένο και αναλογικό. Βασική πρόκληση αποτελεί ο καθορισμός κριτηρίων που διασφαλίζουν τη συνεπή αντιμετώπιση τραπεζών με διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα, που λειτουργούν σε διαφορετικές αγορές και εποπτεύονται από ομάδες με διαφορετικό εποπτικό υπόβαθρο.

09

Επομένως, πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ κριτηρίων γενικών και συνολικών και κριτηρίων που αφορούν ένα συγκεκριμένο ίδρυμα και να εξασφαλίζεται παράλληλα επαρκής ευελιξία όσον αφορά την εφαρμογή τους. Ταυτόχρονα, όλα τα κριτήρια πρέπει να είναι σαφή και αρκετά ολοκληρωμένα ώστε να διασφαλίζεται εποπτική συνέπεια και να παρέχονται εγγυήσεις έναντι της τάσης αδράνειας (ήτοι των σχετικών πλεονεκτημάτων της απραξίας) και της ρυθμιστικής ομηρίας (της προαγωγής των συμφερόντων της τράπεζας και όχι του δημόσιου συμφέροντος).

10

Περίπου τα δύο τρίτα των τραπεζών που υποβλήθηκαν στις διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων της ΕΚΤ είχαν βαθμολογία τέσσερα στο πλαίσιο της διαδικασίας εποπτικού ελέγχου και αξιολόγησης (ΔΕΕΑ)⁴ [πρόκειται για τη χειρότερη κατηγορία στην κατάταξη πριν από την κατηγορία «τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας» (FOLTF)], ενώ το ένα τρίτο είχε βαθμολογία τρία. Μόνο μία τράπεζα έλαβε βαθμολογία ΔΕΕΑ δύο. Οι περισσότερες βρίσκονταν σε κατάσταση διαχείρισης κρίσης επί τουλάχιστον ένα έτος – και ορισμένες για ολόκληρη την περίοδο. Τα στοιχεία για το 2016 δείχνουν ότι ποσοστό 11 % των τραπεζών στην Ευρώπη είχε βαθμολογία ΔΕΕΑ τέσσερα. Κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2016, η κεφαλαιακή βάση πέντε τραπεζών υπολειπόταν του μέγιστου διανεμητέου ποσού που είχε οριστεί ως στοιχείο ενεργοποίησης.

Μεθοδολογία και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

11

Εξετάσαμε κατά πόσον η ΕΚΤ, στο πλαίσιο του εποπτικού της ρόλου, κατόρθωσε να θεσπίσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για τις διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων⁵. Συγκεκριμένα εστιάσαμε στα εξής ζητήματα:

1. αν οι εποπτικές μεθοδολογίες και οι σχετικές διαδικασίες της ΕΚΤ καθιστούν δυνατή την αποτελεσματική αναγνώριση της ουσιώδους επιδείνωσης της χρηματοοικονομικής θέσης μιας τράπεζας και την αντίδραση σε αυτήν· και
2. αν οι επιχειρησιακές διαδικασίες και οι ρυθμίσεις συντονισμού και συνεργασίας, τόσο εντός της ΕΚΤ όσο και με άλλους σχετικούς φορείς, καθιστούν δυνατή την αποτελεσματική διαχείριση των κρίσεων.

12

Στο πλαίσιο αυτό, με τον έλεγχο επιδιώχθηκε να εξεταστούν τα εξής:

1. η οργανωτική δομή της ΕΚΤ και οι διαδικασίες πρόσληψης και κατανομής του προσωπικού·
2. οι διαδικασίες ανταλλαγής πληροφοριών, συντονισμού και συνεργασίας που εφαρμόζονται τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς·
3. οι διαδικασίες αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης, συμπεριλαμβανομένων των εργαλείων και των πρακτικών στήριξης·
4. οι διαδικασίες για την εφαρμογή του πλαισίου έγκαιρης παρέμβασης, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων και των μεθόδων που διασφαλίζουν την αναγνώριση των κρίσεων σε πρώιμο στάδιο και την κατάλληλη αντίδραση σε αυτές.

13

Τα κριτήρια ελέγχου αντλήθηκαν από τις ακόλουθες πηγές:

1. τη σχετική νομοθεσία, ήτοι την οδηγία BRR, την οδηγία σχετικά με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (OKA IV)⁶ και τον κανονισμό για τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (κανονισμός ΕΕΜ),
2. τους σχετικούς κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμούς της Επιτροπής και τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΤ,
3. τα σχετικά παγκόσμια πρότυπα [της BCBS και του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ)]· και
4. τους εσωτερικούς κανόνες και τις διαδικασίες της ΕΚΤ.

14

Τα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου που συγκεντρώσαμε προέρχονται από συσκέψεις και συνεντεύξεις με εποπτικό προσωπικό της ΕΚΤ σε καίριες θέσεις και από την εξέταση ορισμένων εσωτερικών εγγράφων και δημόσια διαθέσιμων στοιχείων. Επιπλέον των ελεγκτικών εργασιών μας στην ΕΚΤ, αποστείλαμε ερωτηματολόγιο σε όλες τις σημαντικές τράπεζες με σκοπό την εξασφάλιση ανατροφοδότησης ως προς την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας σχεδιασμού της ανάκαμψης.

15

Ο έλεγχος επικεντρώθηκε μόνο στην αποτελεσματικότητα της διαχείρισης, από πλευράς της ΕΚΤ, των κρίσεων σε τράπεζες υπό την άμεση εποπτεία της [πρόκειται αποκλειστικά για τράπεζες γνωστές ως «σημαντικά ιδρύματα» (ΣΙ)]. Δεν κάλυψε δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων για τα «λιγότερο σημαντικά ιδρύματα» (ΛΣΙ) ή την αλληλεπίδραση της ΕΚΤ με τις αρχές εξυγίανσης, εκτός από την έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών. Δεν ελέγξαμε την καταλληλότητα των επιμέρους εποπτικών αποφάσεων της ΕΚΤ, αλλά αν οι υφιστάμενες διαδικασίες επέτρεπαν την έγκαιρη λήψη αποφάσεων και αν οι αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν πριν από τη λήψη των αποφάσεων κατέστησαν δυνατή τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων.

16

Συνεχίσαμε να προσκρούουμε σε περιορισμούς ως προς την εμβέλεια του ελέγχου μας. Η ΕΚΤ μας παρείχε όντως εκτενή τεκμηρίωση απαραίτητη για τις ανάγκες του εν προκειμένω ελέγχου μας, και διέθεσε σημαντικούς πόρους για την υποστήριξή του, γεγονός που επέτρεψε τη διενέργειά του σύμφωνα με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα. Οι ρυθμίσεις συνεργασίας που συμφωνήθηκαν μεταξύ του ΕΕΣ και της ΕΚΤ εξασφάλισαν την προστασία των απόρρητων δεδομένων και την απρόσκοπτη ροή των εγγράφων. Ως εκ τούτου, συγκεντρώσαμε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τον σχεδιασμό του συστήματος που μας επέτρεψαν να εξαγάγουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα. Ωστόσο, τα στοιχεία που μας παρασχέθηκαν σχετικά με τις δοκιμασίες των δικλίδων ελέγχου και τις ελεγκτικές δοκιμασίες επαλήθευσης ήταν ανεπαρκή. Λεπτομερή στοιχεία παρατίθενται στο παράρτημα Ι. Αυτό σημαίνει ότι, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της εφαρμογής στην πράξη των αξιολογήσεων των σχεδίων ανάκαμψης και των λοιπών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της διαχείρισης κρίσεων, τα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου στα οποία είχαμε πρόσβαση ήταν περιορισμένα και ενίοτε δεν μας διατέθηκαν αμέσως. Ως εκ τούτου, ενώ ο όγκος της τεκμηρίωσης που λάβαμε ήταν σημαντικός, δεν καταφέραμε να δώσουμε απάντηση σε όλα τα ερωτήματα του ελέγχου κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός ελέγχου και, κατά συνέπεια, η παρούσα έκθεση πρέπει να θεωρείται προσωρινή ως προς αυτές τις πτυχές του ελέγχου.

Παρατηρήσεις

Οργανωτική δομή, προσλήψεις και κατανομή προσωπικού στις δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων

17

Για να είναι αποτελεσματικές, οι δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων της ΕΚΤ προϋποθέτουν οργανωτική δομή προσανατολισμένη στις επιδόσεις, καθώς και επάρκεια των ανθρώπινων πόρων. Η τελευταία προϋπόθεση σημαίνει τον προσδιορισμό των αναγκών σε ανθρώπινους πόρους, βάσει ρεαλιστικού προγραμματισμού, καθώς και την πρόσληψη και την απασχόληση επαρκούς αριθμού υπαλλήλων με τις κατάλληλες δεξιότητες. Πρέπει επίσης να υπάρχουν διαδικασίες για την κατά περίπτωση ανακατανομή των υπαλλήλων για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Συνολικά, η οργανωτική δομή είναι επαρκής …

18

Στο επίπεδο της ΕΚΤ, αρμόδιες για τη συνεχή εποπτεία, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης εποπτικών δραστηριοτήτων σχετικά με την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης των τραπεζών, αλλά και για τη διαχείριση κρίσεων, είναι μεικτές εποπτικές ομάδες (ΜΕΟ). Οι ΜΕΟ διευθύνονται πάντοτε από υπαλλήλους της ΕΚΤ. Απαρτίζονται από υπαλλήλους της, καθώς και από το προσωπικό που διαθέτουν οι εποπτικές αρχές των συμμετεχόντων κρατών μελών. Στο πλαίσιο προηγούμενου ελέγχου μας είχε διαπιστωθεί ότι η ΕΚΤ δεν έχει επαρκή έλεγχο επί του αριθμού και των δεξιοτήτων των εν λόγω υπαλλήλων⁷. Επιπλέον, για τη στήριξη των ΜΕΟ, η ΕΚΤ διαθέτει ειδικό τμήμα διαχείρισης κρίσεων (ΤΔΚ), ως ομάδα εμπειρογνωμόνων στο αντικείμενο αυτό. Η αλληλεπίδραση με το ΤΔΚ μπορεί επίσης να διασφαλίσει τη συνοχή των αποφάσεων που λαμβάνουν οι ΜΕΟ, καθώς και την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης του έργου τους (βλέπε πλαίσιο 1).

19

Εκτός από τα παραπάνω, το ΤΔΚ ορίζει και παρακολουθεί δείκτες σχετικούς με τις κρίσεις, οι οποίοι βασίζονται σε πληροφορίες για τους κινδύνους και τις αδυναμίες των ιδρυμάτων υπό την εποπτεία του ΕΕΜ. Λαμβάνει τις σχετικές πληροφορίες από το τμήμα ανάλυσης κινδύνου και από τα τμήματα διαχείρισης κρίσεων των εθνικών αρμόδιων αρχών (ΕΕΑ). Επίσης, συγκεντρώνει δεδομένα σχετικά με την εποπτεία από τη Γενική Διεύθυνση «Στατιστική» της ΕΚΤ (ΓΔ «Στατιστική»).

20

Η εν λόγω οργανωτική δομή ενισχύει την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των καθηκόντων. Υπάρχει σαφής διαχωρισμός αρμοδιοτήτων και καθηκόντων μεταξύ των ΜΕΟ και του ΤΔΚ και αυτό όχι μόνο συμβάλλει στην αποτελεσματική αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά και την ενθαρρύνει. Οι ΜΕΟ έχουν σαφείς αρμοδιότητες για τη συνεχή εποπτεία και συμμετέχουν επίσης σε διάφορα στάδια της διαδικασίας διαχείρισης κρίσεων, όπως στις προπαρασκευαστικές δραστηριότητες, την έγκαιρη παρέμβαση ή τη διαδικασία FOLTF.

21

Η ΕΚΤ βελτίωσε περαιτέρω την αλληλεπίδραση αυτή με τις ΜΕΟ χωρίζοντας το ΤΔΚ σε δύο επιμέρους τμήματα, το τμήμα «Επιχειρήσεων διαχείρισης κρίσεων» και το τμήμα «Πολιτικής και συνεργασίας για την αντιμετώπιση κρίσεων». Το πρώτο είναι υπεύθυνο για την αλληλεπίδραση μεταξύ των επιμέρους τραπεζών και των ΜΕΟ, ενώ το δεύτερο είναι επιφορτισμένο με καθήκοντα που σχετίζονται με τον συντονισμό των πολιτικών σχετικά με το πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων και τη συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές, τις αρχές εξυγίανσης και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

… παρά τις αρχικές αδυναμίες σχεδιασμού

22

Η στήριξη από εμπειρογνώμονες που παρέχει το ΤΔΚ στις ΜΕΟ μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης μιας κατάστασης κρίσης, καθώς δεν διασφαλίζεται ότι τα μέλη των ΜΕΟ διαθέτουν τις απαραίτητες για τη διαχείριση κρίσεων δεξιότητες.

23

Κατά τον αρχικό σχεδιασμό της στελέχωσης του ΤΔΚ δεν είχε προβλεφθεί ο συνδυασμός των διαφόρων δεξιοτήτων. Επιπλέον, στο πλαίσιο της συγκρότησης του ΕΕΜ, για την πρόσληψη του προσωπικού των ΜΕΟ δεν απαιτείτο ρητά εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων. Επιπλέον, δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα της ΕΚΤ να διασφαλίζει ότι τα μέλη των ΜΕΟ που αποσπώνται από τις εθνικές αρχές διαθέτουν την απαιτούμενη εμπειρογνωμοσύνη. Το τμήμα ανθρωπίνων πόρων εξετάζει επί του παρόντος το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας βάσης δεδομένων που θα περιέχει τις δεξιότητες και τα προσόντα που είναι επιθυμητά για τον ΕΕΜ.

Συνολικά, οι προσλήψεις στο ΤΔΚ έγιναν κατά τρόπο αποδοτικό …

24

Βάσει του δείγματος που εξετάσαμε, συμπεραίνουμε ότι οι προσλήψεις στο ΤΔΚ έγιναν σε γενικές γραμμές κατά τρόπο αποδοτικό, λαμβανομένης μάλιστα υπόψη της δυσκολίες εύρεσης υποψηφίων με την απαιτούμενη πείρα. Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας της πρόσληψης απαιτούνταν από δύο έως έξι μήνες, και όλοι οι νεοπροσλαμβανόμενοι διέθεταν τα απαραίτητα προσόντα.

… η ΕΚΤ, ωστόσο, δεν διαθέτει ειδικές διαδικασίες για την επανεκτίμηση της κατανομής του προσωπικού στις ΜΕΟ σε καταστάσεις κρίσης και την αναδιάταξή του με σκοπό την αποτελεσματικότερη διαχείρισή του

25

Όπως αναλύεται στο σημείο 119 της ειδικής έκθεσής μας⁸, ο αριθμός και η εμβέλεια των εποπτικών καθηκόντων πρέπει να ορίζονται βάσει του βαθμού επικινδυνότητας της εποπτευόμενης οντότητας. Η ταχεία επιδείνωση της θέσης μιας τράπεζας θα μπορούσε να συνεπάγεται περιορισμό πόρων για την αντίστοιχη ΜΕΟ. Σε καταστάσεις κρίσης, οι ΜΕΟ μπορούν να μειώνουν ή να αναβάλλουν τα τακτικά καθήκοντά τους. Ωστόσο, δεν υπάρχει διαδικασία επανεκτίμησης των αναγκών σε προσωπικό ή ανακατανομής του προσωπικού, γεγονός που ενδεχομένως επηρεάζει αρνητικά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης σε καταστάσεις κρίσης.

Συνεργασία και συντονισμός όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων

26

Η αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων απαιτεί αποτελεσματική συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους διασυνοριακούς τραπεζικούς ομίλους, δεδομένου του σύνθετου χαρακτήρα τους.

27

Βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ⁹, η ΕΚΤ οφείλει, στο πλαίσιο του χειρισμού μιας κατάστασης κρίσης σε μια τράπεζα, να ανταλλάσσει πληροφορίες και να συντονίζει τις δραστηριότητές της με άλλες αρχές. Σε αυτές μπορεί να συγκαταλέγονται άλλες αρμόδιες για την τραπεζική εποπτεία αρχές στο πλαίσιο σωμάτων εποπτών, εποπτικές αρχές στον τομέα των ασφαλίσεων, αρχές εξυγίανσης και αρχές μακροπροληπτικής εποπτείας.

28

Τα σώματα εποπτών αποτελούν διαύλους συνεργασίας και συντονισμού στον τομέα της εποπτείας, τόσο υπό κανονικές συνθήκες όσο και σε καταστάσεις κρίσης. Η αποτελεσματική διαχείριση των καθηκόντων των σωμάτων αυτών περιλαμβάνει την ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών, τον συντονισμό των αξιολογήσεων των κρίσεων και τον συντονισμό της αντιμετώπισής τους.

29

Τα σώματα εποπτών πρέπει να βασίζονται σε γραπτές συμφωνίες που περιλαμβάνουν διατάξεις για την εμπιστευτικότητα, τη χρήση και την ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό μεταξύ των μελών¹⁰. Ένα υπόδειγμα γραπτών ρυθμίσεων και εσωτερικών διαδικασιών της ΕΚΤ παρέχει καθοδήγηση στις ΜΕΟ σχετικά με τη σύναψη των γραπτών συμφωνιών με τις άλλες αρχές. Ωστόσο, όσον αφορά τις καταστάσεις κρίσης, οι διαδικασίες της ΕΚΤ δεν περιλαμβάνουν ειδικές οδηγίες ως προς το πεδίο αναφοράς και το εύρος των πληροφοριών που ανταλλάσσονται σχετικά με τραπεζικούς ομίλους. Στις γραπτές συμφωνίες που έχουν συναφθεί μέχρι στιγμής, οι πληροφορίες αυτές δεν καθορίζονται πάντοτε δεόντως. Η έλλειψη τέτοιων συμφωνιών μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματική λειτουργία ενός σώματος εποπτών σε καταστάσεις κρίσης.

Η οργάνωση του συντονισμού και της συνεργασίας με άλλες αρχές δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί

30

Υπό την ιδιότητά της ως αρχής ενοποιημένης εποπτείας, η ΕΚΤ προεδρεύει 34 σωμάτων εποπτών, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων διεθνών σωμάτων στα οποία δεν μετέχουν άλλες εποπτικές αρχές από την ΕΕ πέραν της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ βρίσκεται σε διαδικασία σύναψης γραπτών ρυθμίσεων συντονισμού και συνεργασίας (WCCA), προκειμένου να διευκολυνθεί η διαχείριση κρίσεων στους κόλπους των εν λόγω σωμάτων. Τον Ιούνιο του 2017, η ΕΚΤ είχε συνάψει WCCA μόνο για πέντε σώματα (βλέπε πίνακα 1). Η σύναψη WCCA με τα διάφορα σώματα εποπτών δεν ιεραρχήθηκε βάσει επικινδυνότητας. Οι διαπραγματεύσεις είναι σε ορισμένες περιπτώσεις δύσκολες, καθώς εξαρτώνται, μεταξύ άλλων, από την ανταπόκριση των αντισυμβαλλομένων. Η απουσία WCCA θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητα της ΕΚΤ να ανταποκριθεί εγκαίρως και αποτελεσματικά σε μια κρίση.

Πίνακας 1

Κατάσταση προόδου των WCCA

Κατάσταση προόδου	Αριθμός ιδρυμάτων
Ολοκληρωμένες	5
Εν αναμονή έγκρισης από την ΕΚΤ	4
Υπό εσωτερική ανάλυση από την ΕΚΤ	18
Υπό εκπόνηση [συμπεριλαμβανομένων δύο παγκοσμίως συστημικά σημαντικών τραπεζών (G-SIB)]	3
Εν αναμονή εκπόνησης (διεθνή σώματα)	4

Πηγή: ΕΚΤ.

31

Τα έγγραφα που μας παρασχέθηκαν από την ΕΚΤ περιέχουν περιορισμένη επιχειρησιακή καθοδήγηση προς τις ΜΕΟ, προκειμένου αυτές μπορούν να διαχειρίζονται κατά τρόπο συνεπή και αποτελεσματικό τα καθήκοντά τους σε σχέση με τα εποπτικά σώματα σε περίπτωση κρίσης.

32

Επίσης, δεν υπάρχει εσωτερικό πλαίσιο κανόνων το οποίο να διασφαλίζει ότι αντιμετωπίζονται οι πρόσθετες προκλήσεις που προκύπτουν από τη συμπληρωματική εποπτεία της ΕΚΤ επί 29 χρηματοπιστωτικών ομίλων ετερογενών δραστηριοτήτων (FICO)¹¹,¹². Η έλλειψη ενός τέτοιου πλαισίου θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα και τον έγκαιρο χαρακτήρα της παρέμβασης σε περίπτωση που ένας FICO περιέλθει σε κρίση.

33

Για αυτούς τους δύο λόγους, το υπόδειγμα WCCA της ΕΚΤ έχει ιδιαίτερη σημασία για την αποτελεσματική διαχείριση διασυνοριακών κρίσεων. Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει το απαιτούμενο ελάχιστο σύνολο πληροφοριών που πρέπει να ανταλλάσσονται μεταξύ των μελών των σωμάτων εποπτών σε περίπτωση κρίσης¹³. Στα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας δεν εντοπίσαμε παραδείγματα συμφωνίας της ΕΚΤ ως προς το ελάχιστο αυτό σύνολο πληροφοριών. Το τμήμα του προτύπου το οποίο αφορά την αλληλεπίδραση μεταξύ των σωμάτων εποπτών και των σωμάτων εξυγίανσης παρουσιάζει επίσης ελλείψεις, αφενός, λόγω της πρόσφατης σύστασης των σωμάτων εξυγίανσης και, αφετέρου, λόγω του γεγονότος ότι στην αρμοδιότητα του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (ΕΣΕ) υπάγονται επί του παρόντος 19 διασυνοριακοί όμιλοι. Η ΕΚΤ έχει δηλώσει ότι προτίθεται να επανεξετάσει το σημείο αυτό αφότου οριστικοποιηθούν οι γραπτές ρυθμίσεις για τα σώματα εξυγίανσης και τις ομάδες διαχείρισης κρίσεων.

Η αλληλεπίδραση με το ΕΣΕ και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη χρήζει βελτίωσης

34

Η αποτελεσματική αλληλεπίδραση με τις αρχές εξυγίανσης εν γένει, και ειδικότερα με το ΕΣΕ, ως το νέο όργανο της ΕΕ που είναι επιφορτισμένο με την εξυγίανση των τραπεζών που τελούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας, αποτελεί πλέον μια νέα και καθοριστικής σημασίας συνιστώσα της διαχείρισης κρίσεων.

35

Η συνεργασία της ΕΚΤ με το ΕΣΕ περιλαμβάνει την κοινή χρήση και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με τα καθήκοντα του ενός ή και των δύο οργάνων. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός της εξυγίανσης, η επιβολή μέτρων έγκαιρης παρέμβασης και η πραγματοποίηση αξιολογήσεων FOLTF.

36

Ως πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της διασφάλισης αποτελεσματικής ροής πληροφοριών, τον Δεκέμβριο του 2015 η ΕΚΤ και το ΕΣΕ υπέγραψαν μνημόνιο συνεννόησης (ΜΣ). Επί του παρόντος, αυτό το ΜΣ βρίσκεται υπό επικαιροποίηση, προκειμένου να διευρυνθεί το πεδίο αναφοράς και το εύρος των πληροφοριών που παρέχονται στο ΕΣΕ για τον σχεδιασμό της εξυγίανσης και σε περιπτώσεις κρίσης, βάσει της πείρας της τελευταίας διετίας.

37

Από τον Απρίλιο του 2015, το ΕΣΕ απέκτησε εξ αποστάσεως πρόσβαση στο Darwin, το σύστημα διαχείρισης εγγράφων και αρχείων της ΕΚΤ, και, από τον Δεκέμβριο του 2016, στο IMAS, το σύστημα διαχείρισης πληροφοριών που χρησιμοποιείται στον ΕΕΜ. Η ποσότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται με το ΕΣΕ σχετικά με καταστάσεις που δεν συνιστούν κρίση είναι περιορισμένη. Όσον αφορά τις καταστάσεις κρίσης, δεν υπάρχει επί του παρόντος προκαθορισμένο σύνολο πληροφοριών που πρέπει να παρέχονται στο ΕΣΕ. Ως εκ τούτου, η ΕΚΤ του παρέχει τις κατά την άποψή της χρήσιμες πληροφορίες και εάν το ΕΣΕ χρειάζεται περισσότερες πρέπει να τις ζητήσει.

38

Η εκ των προτέρων συμφωνία επί των ανταλλασσόμενων πληροφοριών θα διευκόλυνε την παροχή στοιχείων στο ΕΣΕ σε περίπτωση κρίσης, αποκαθιστώντας κατ’ αυτό τον τρόπο την αναποτελεσματικότητα της διαχείρισης που υπάρχει επί του παρόντος από την άποψη αυτή. Βέβαια, αυτό από μόνο του δεν εξασφαλίσει για το ΕΣΕ ότι θα λαμβάνει τις πληροφορίες αυτές σε πρώιμο στάδιο κατά την εκδήλωση μιας κρίσης. Το επίπεδο των πληροφοριών που διατίθενται δεν αυξάνεται αυτόματα με την επιδείνωση της χρηματοοικονομικής θέσης μιας τράπεζας, η οποία περιέρχεται σε κατάσταση κρίσης, αλλά μόνον εάν η ΕΚΤ εξετάσει το ενδεχόμενο έγκαιρης παρέμβασης και θέσει την αντίστοιχη σήμανση κατά το στάδιο IMAS ή εάν η ΕΚΤ κρίνει άλλως σκόπιμο.

39

Συνολικά, οι ελλείψεις αυτές επηρέαζαν αρνητικά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης του συστήματος. Αντί να διαβιβάζεται εξ αρχής ένα πληρέστερο σύνολο δεδομένων, το ΕΣΕ αναγκάζεται να υποβάλλει πολλά ad-hoc αιτήματα, σε σχέση με τα οποία πρέπει να συγκεντρωθούν, να εγκριθούν και να διαβιβαστούν διάφορα δεδομένα. Επιπλέον, η διαδικασία για την ανταλλαγή ευρύτερου συνόλου πληροφοριών όσο επιδεινώνεται η κατάσταση ενός ιδρύματος θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω, ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης. Σε πρόσφατη ειδική έκθεσή μας για το ΕΣΕ περιλαμβάνονται περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τη συνεργασία των δύο οργάνων.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ)

40

Το ΕΣΣΚ είναι υπεύθυνο για τη μακροπροληπτική επίβλεψη του χρηματοπιστωτικού συστήματος εντός της ΕΕ. Αναγνωρίζει και δίνει προτεραιότητα σε συστημικούς κινδύνους και εκδίδει προειδοποιήσεις και συστάσεις για διορθωτικές ενέργειες. Δεν διαπιστώσαμε να υπάρχουν διαδικασίες που να διασφαλίζουν ότι οι συστημικοί κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που εντοπίζονται από το ΕΣΣΚ λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο της διαχείρισης κρίσεων από την ΕΚΤ.

Συνεργασία με αρμόδιες αρχές

41

Η ΕΚΤ έχει καθιερώσει εσωτερικές διαδικασίες για την προετοιμασία, τη διαπραγμάτευση και την έγκριση συμφωνιών συνεργασίας ή ΜΣ με άλλες αρμόδιες αρχές με σκοπό τον συντονισμό σε κατάσταση κρίσης (βλέπε γράφημα 1). Έχει υπογράψει ΜΣ με την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) και εξακολουθεί να εργάζεται προς την κατεύθυνση της σύναψης συμφωνιών συνεργασίας με αρχές εθνικών αγορών, εποπτικές αρχές κρατών μελών εκτός της ζώνης του ευρώ και εθνικές αρχές τρίτων χωρών.

42

Η προτεραιότητα που δίδεται στη σύναψη συμφωνιών με τρίτες χώρες ΕΕ εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως η ανάλυση των ανοιγμάτων και οι δομές των ομίλων. Ωστόσο, οι προτεραιότητες αυτές δεν αντικατοπτρίζονται σε κάποιο συνολικό σχέδιο δράσης εντός της ΕΚΤ. Ομοίως, κατά τη σύναψη συμφωνιών με αρχές εθνικών αγορών ή με κράτη μέλη εκτός ΕΕΜ, δεν γίνεται ιεράρχησή τους. Στην πράξη, η υπογραφή ΜΣ με αρχές εκτός ΕΕ εξαρτάται από την προθυμία του αντισυμβαλλόμενου μέρους να συνεργαστεί. Οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί μέχρι σήμερα στον τομέα της συνεχούς εποπτείας, δεν περιέχουν ειδικές ρυθμίσεις σχετικά με τις δραστηριότητες διαχείρισης των κρίσεων.

43

Επιπροσθέτως, η ΕΚΤ οφείλει, βάσει της σχετικής νομοθεσίας, να ενημερώνει τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με πιθανές καταστάσεις κρίσης, ανάλογα με τη σοβαρότητά τους. Στα εν λόγω ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνονται η ΕΑΤ, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και η ίδια η νομισματική λειτουργία της ΕΚΤ.

Σχεδιασμός της ανάκαμψης

44

Βασική υποχρέωση της οδηγίας BRR είναι οι τράπεζες να καταρτίζουν και να διατηρούν σχέδια για την αποκατάσταση της χρηματοοικονομικής τους θέσης σε περίπτωση αιφνίδιας επιδείνωσης. Τα σχέδια αυτά είναι γνωστά ως σχέδια ανάκαμψης. Υπό την ιδιότητά της ως αρχής τραπεζικής εποπτείας, η ΕΚΤ οφείλει να αξιολογεί σε ετήσια βάση την ποιότητα των σχεδίων ανάκαμψης.

45

Η αποτελεσματική διαδικασία αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης προϋποθέτει την ύπαρξη συνεκτικών εργαλείων και σαφώς καθορισμένων ρόλων και αρμοδιοτήτων εντός της ΕΚΤ. Οι ΜΕΟ διενεργούν τις εκτιμήσεις τους και παρέχουν ανατροφοδότηση στις τράπεζες εντός συγκεκριμένων προθεσμιών, εξασφαλίζοντας για το ΕΣΕ τη δυνατότητα να διατυπώσει τις απόψεις του¹⁴.

46

Η αποτελεσματική διαδικασία επιτρέπει επίσης την άμεση επισήμανση τυχόν αδυναμιών και διασφαλίζει τη συνέπεια της αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης για το σύνολο του ΕΕΜ. Τέλος, τα αποτελέσματα των συνολικών αξιολογήσεων χρησιμοποιούνται συστηματικά ως βάση για την προετοιμασία της αντιμετώπισης κρίσεων και τη διαχείρισή τους.

Έπειτα από μια μεταβατική περίοδο, η ΕΚΤ όρισε ένα συνεκτικό χρονοδιάγραμμα για την υποβολή των σχεδίων ανάκαμψης …

47

Η ΕΚΤ αναγκάστηκε να επιλέξει τη σταδιακή υποβολή για όλες τις τράπεζες λόγω της καθυστερημένης μεταφοράς της οδηγίας BRR στο δίκαιο πολλών κρατών μελών. Η διαδικασία αναπροσαρμόστηκε και, για τον δεύτερο γύρο το 2016, εγκρίθηκε και εφαρμόστηκε μια νέα προσέγγιση για την υποβολή των σχεδίων, η οποία ενίσχυσε την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της διαδικασίας.

… όμως η λήψη κοινών αποφάσεων για τα σχέδια ανάκαμψης ομίλων συνέχισε να αποτελεί πρόκληση

48

Η ακριβής διαδικασία που πρέπει να εφαρμόζεται για την αξιολόγηση διαφοροποιείται ανάλογα με τη δομή της τράπεζας ή του τραπεζικού ομίλου. Παραδείγματος χάριν, στην περίπτωση των διασυνοριακών τραπεζικών ομίλων, το σώμα των εποπτών καλείται να λάβει κοινή απόφαση εκ μέρους όλων των μελών του. Στο παράρτημα II περιγράφεται το διάγραμμα ροής της διαδικασίας για την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης από τα σώματα εποπτών.

49

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, κατά τον πρώτο γύρο υποβολής σχεδίων σημειώθηκαν καθυστερήσεις για διάφορους λόγους. 71 από τις 106 τράπεζες (67 %) υπέβαλαν τα σχέδια ανάκαμψής τους εγκαίρως. Το ΕΣΕ δεν διατύπωσε σχόλια σχετικά με κανένα εξ αυτών κατά τον γύρο του 2015. Όπου η διαδικασία απαιτούσε τη συμμετοχή εποπτικού σώματος, η επίσημη διαδικασία λήψης κοινής απόφασης ολοκληρώθηκε, ήτοι κατέληξε στη λήψη κοινής απόφασης από όλα τα μέλη, μόνο σε 11 από τις 32 περιπτώσεις (34 %). Στο σύνολό τους, τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ως έναν βαθμό την αναποτελεσματικότητα του έργου των σωμάτων εποπτών.

Η χρήση εθνικών εμπειρογνωμόνων μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις διακυβέρνησης

50

Η αρμόδια αρχή φέρει την ευθύνη της αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης¹⁵. Στην περίπτωση των ΣΙ, αρμόδια αρχή είναι η ΕΚΤ. Το ίδιο το εγχειρίδιο εποπτείας της ΕΚΤ¹⁶ επιτρέπει στους υπαλλήλους των ΕΑΑ να συμμετέχουν στην αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης – χωρίς, ωστόσο, να συμμετέχουν σε ΜΕΟ ή να υποβάλλουν εκθέσεις στον υποσυντονιστή της ΕΑΑ. Αντ’ αυτού, αναφέρονται στον επικεφαλής της αντίστοιχης εθνικής υπηρεσίας. Στην ειδική έκθεσή μας αριθ. 29/2016 (σημεία 140, 141 και 147), καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι συγκρουόμενες γραμμές λογοδοσίας και η μη αξιολόγηση των επιδόσεων μπορούν να έχουν δυνητικά αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοση και την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της διαδικασίας αξιολόγησης. Σε αυτή την περίπτωση, η κατάσταση είναι ακόμη περισσότερο προβληματική, καθώς δεν υπάρχει σύνδεση με τη ΜΕΟ μέσω του υποσυντονιστή της ΕΑΑ, ούτε εξάλλου καμία τυπικά καθορισμένη διαδικασία παράδοσης. Επίσης, το εγχειρίδιο δεν παρέχει κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαδικαστική αλληλεπίδραση μεταξύ του συντονιστή της ΜΕΟ και των ενδιαφερόμενων εθνικών εμπειρογνωμόνων.

Μολονότι το ΤΔΚ παρακολουθεί τη διαδικασία σχεδιασμού της ανάκαμψης και παρέχει γενική καθοδήγηση στις ΜΕΟ και τις τράπεζες, είναι αναγκαίες ορισμένες βελτιώσεις

51

Κατά τη διάρκεια δύο εσωτερικών αναλύσεων, το ΤΔΚ εντόπισε ορισμένα προβλήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της διαδικασίας αξιολόγησης. Διαπιστώθηκε η ανάγκη περαιτέρω καθοδήγησης σχετικά με τις επιλογές, τα σενάρια και τους δείκτες ανάκαμψης, η οποία παρασχέθηκε στη συνέχεια στις εποπτικές αρχές σε πολλούς τομείς του σχεδιασμού ανάκαμψης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας περισσότερο εναρμονισμένης και αποδοτικής προσέγγισης των αξιολογήσεων.

52

Προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα και η αξιοπιστία των σχεδίων ανάκαμψης και να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας, είναι ζωτικής σημασίας τα ιδρύματα να υποβάλλουν με σαφή και συνεπή τρόπο τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται από την οδηγία BRR. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΚΤ παρέσχε στα ιδρύματα ένα συνοπτικό τυποποιημένο υπόδειγμα υποβολής εκθέσεων, το οποίο τους επιτρέπει να υποβάλλουν τα βασικά οικονομικά στοιχεία με τον ίδιο τρόπο. Το εργαλείο αυτό περιέχει προκαθορισμένες αξιολογήσεις και έχει το πλεονέκτημα ότι συνδέει πληροφορίες από δείκτες, σενάρια και επιλογές και ποσοτικοποιεί τον αντίκτυπό τους. Το υπόδειγμα χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον κύκλο του 2016. Είναι θετικό το γεγονός ότι έχει ήδη αναθεωρηθεί και επικαιροποιηθεί ελαφρώς ενόψει του επόμενου γύρου, με την ενσωμάτωση πρόσθετων οδηγιών τόσο προς τις τράπεζες όσο και προς τις εποπτικές αρχές.

53

Παρά την καθοδήγηση που έχει ήδη αναπτύξει το ΤΔΚ σε συνεργασία με το Δίκτυο Διαχείρισης Κρίσεων σε αρκετούς τομείς, οι ΜΕΟ επαλήθευσαν μέσω συνεντεύξεων -και πολλές τράπεζες επιβεβαίωσαν στο πλαίσιο της έρευνάς μας, (βλέπε σημείο 14)- την ανάγκη πρόσθετης βοήθειας, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα των πληροφοριών που παρέχονται στα σχέδια ανάκαμψης (βλέπε παράρτημα III για τις λεπτομερείς απαντήσεις). Ένας τομέας ιδιαίτερης σημασίας ήταν η βαθμονόμηση των ορίων των δεικτών, παραδείγματος χάριν με τον καθορισμό ορίων ενεργοποίησης για τα ποσοστά / τους δείκτες και με τον καθορισμό του επιλεγέντος περιθωρίου πάνω από τις απαιτήσεις του πυλώνα, για την οποία επισημαίνεται, ωστόσο, η ΕΑΤ παρείχε ήδη σχετική καθοδήγηση.

54

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΚΤ δεν έχει παράσχει στις ΜΕΟ λεπτομερείς κατευθυντήριες οδηγίες, πέραν εκείνων της ΕΑΤ¹⁷, σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης της ποιότητας των δεικτών (συγκεκριμένα του ενδεδειγμένου χαρακτήρα της βαθμονόμησης των ορίων για κάθε δείκτη), κάτι το οποίο θα βελτίωνε την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της διαδικασίας. Τον Ιούνιο του 2017, διαπιστώσαμε ότι η ΕΚΤ δεν έχει διενεργήσει ανάλυση έναντι ομοειδών τραπεζών με παρόμοια επιχειρηματικά μοντέλα και χαρακτηριστικά (κάτι το οποίο, σύμφωνα με την ΕΑΤ, μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό κοινών τάσεων και βέλτιστων πρακτικών).

Μολονότι η ΕΚΤ έχει ενσωματώσει τις νομικές απαιτήσεις για την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης σε ένα αποτελεσματικό και αρκετά ολοκληρωμένο εργαλείο …

55

Η ΕΚΤ και οι ΕΑΑ ένωσαν τις δυνάμεις τους για την ανάπτυξη ενός υποδείγματος το οποίο να καλύπτει το σύνολο των νομικών απαιτήσεων για την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης. Το υπόδειγμα έχει απλουστεύσει το έργο των εποπτικών αρχών, έχει βελτιώσει την ποιότητα των αξιολογήσεων και έχει ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της διαδικασίας. Οι συντονιστές των ΜΕΟ επιβεβαίωσαν προφορικά τη θετική τους άποψη για το εν λόγω απλουστευμένο υπόδειγμα.

56

Για την υποστήριξη της αξιολόγησης της αξιοπιστίας και της σκοπιμότητας των επιμέρους επιλογών ανάκαμψης, η ΕΚΤ σχεδίασε ένα εργαλείο σε μορφή excel. Το εργαλείο αυτό συνδυάζει ποιοτικά στοιχεία από τις αξιολογήσεις των σχεδίων ανάκαμψης με συγκεκριμένα ανά τράπεζα δεδομένα και δεδομένα της αγοράς και υπολογίζει τον αντίκτυπο ενός ευρέος φάσματος πιθανών μέτρων στο πλαίσιο διαφορετικών σεναρίων. Καθώς παρέχει πρόσβαση σε πληθώρα διαθέσιμων δεδομένων, ιστορικών και τρεχόντων, αναμένεται να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας ρεαλιστικότερης εικόνας ως προς τη δυνατότητα εφαρμογής των επιμέρους μέτρων, ενισχύοντας από την άποψη αυτή την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των εν λόγω αξιολογήσεων.

57

Καθιερώθηκε διαδικασία για την επικαιροποίηση σε ετήσια βάση του εργαλείου αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης υπό την αιγίδα ειδικής ομάδας εμπειρογνωμόνων από το του δίκτυο διαχείρισης κρίσεων. Η ΕΚΤ μάς παρείχε στοιχεία τα οποία καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται ο διασταυρωτικός έλεγχος του εργαλείου αξιολόγησης βάσει του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού της Επιτροπής (ΕΕ) αριθ. 2016/98, αλλά και τον τρόπο επικαιροποίησης και ενσωμάτωσης συγκεκριμένων στοιχείων στο εργαλείο αυτό. Το εργαλείο περιέχει επίσης παραπομπές στις σχετικές νομικές απαιτήσεις με σκοπό την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας.

58

Ωστόσο, παρατηρήσαμε ότι δεν υπήρχε επίσημη διαδικασία ανάλυσης των συγκριτικών εκθέσεων της ΕΑΤ¹⁸, ούτε τεκμηρίωση από την οποία να προκύπτει αν οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματά τους αντικατοπτρίζονται στο ίδιο το εργαλείο, κατά τρόπον ώστε να παρέχονται στον χρήστη πρόσθετες οδηγίες ή πρακτικά παραδείγματα. Τα στοιχεία αυτά θα βελτίωναν την αποτελεσματικότητα των αξιολογήσεων, δεδομένου ότι οι αξιολογητές δεν θα ήταν αναγκασμένοι να αναζητούν σχετική καθοδήγηση σε μια σειρά από διάσπαρτα έγγραφα.

59

Παρά το γεγονός ότι οι αξιολογητές έχουν συνήθως πρόσβαση στο IMAS, η ΕΚΤ δεν έχει θεσπίσει επίσημη διαδικασία για την παροχή καθοδήγησης σχετικά με την επαλήθευση των πληροφοριών που περιέχονται στα σχέδια ανάκαμψης σε σχέση με δεδομένα από άλλες πηγές (π.χ. Εκθέσεις για έργα ελέγχου, μητρώα, δεδομένα της ΔΕΕΑ, εκθέσεις επιτόπιων επιθεωρήσεων), συμπεριλαμβανομένων συνδέσμων προς τις εν λόγω πηγές. Η αποτελεσματικότητα θα μπορούσε να επηρεαστεί αρνητικά από αυτήν την έλλειψη καθοδήγησης, ιδίως όταν τα σχέδια ανάκαμψης αξιολογούνται από εθνικούς εμπειρογνώμονες των ΕΑΑ που δεν είναι μέλη της αντίστοιχης ΜΕΟ ή από λιγότερο έμπειρους υπαλλήλους.

… τα αποτελέσματα του σχεδιασμού της ανάκαμψης δεν χρησιμοποιούνται συστηματικά για την αναγνώριση ή τη διαχείριση κρίσεων

60

Η αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης ολοκληρώνεται με τη συμπλήρωση υποδείγματος αξιολόγησης και την αποστολή στην τράπεζα επιστολής ανατροφοδότησης, στην οποία περιγράφονται οι ελλείψεις του σχεδίου. Το εγχειρίδιο εποπτείας περιέχει γενικούς κανόνες για τη χρήση των πληροφοριών αυτών. Για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης, τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων των σχεδίων ανάκαμψης πρέπει επίσης να αποτελούν κεντρικό και συστηματικό στοιχείο της διαδικασίας συνεχούς εποπτείας της ΕΚΤ. Εντούτοις, δεν υπάρχει συγκεκριμένη σχετική διαδικασία, ούτε και έχει καθοριστεί τεκμηριωμένη εκροή, παραδείγματος χάριν μια συνοπτική έκθεση, που να απαιτεί από τις ΜΕΟ να συμπεριλαμβάνουν τις διάφορες πτυχές ενός σχεδίου ανάκαμψης στη συνεχή εποπτεία που ασκούν. Για μερικά παραδείγματα βλέπε πλαίσιο 2.

61

Τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων των σχεδίων ανάκαμψης δεν αξιοποιούνται ακόμη στις συζητήσεις της ομάδας διαχείρισης κρίσεων συγκεκριμένου ιδρύματος (IS-CMT)²⁰ ή στις συζητήσεις για πιθανή χρήση μέτρων έγκαιρης παρέμβασης. Από τις ανωτέρω πληροφορίες δεν προκύπτει σαφώς ότι πληροφορίες που έχουν ήδη αντληθεί από τη διαδικασία αξιολόγησης χρησιμοποιούνται με συστηματικό τρόπο. Παραδείγματος χάριν, δεν διασφαλίζεται η συστηματική παρακολούθηση της μη τήρησης των δεικτών ή της υλοποίησης των δράσεων ανάκαμψης. Οι αδυναμίες αυτές θα μπορούσαν να επηρεάσουν δυσμενώς την αποτελεσματική διαχείριση της αναγνώρισης κρίσεων, της έγκαιρης παρέμβασης και της αντιμετώπισης κρίσεων.

Οι εποπτευόμενες οντότητες αντιμετωπίζουν σε γενικές γραμμές θετικά τη διαδικασία του σχεδιασμού της ανάκαμψης

62

Στο πλαίσιο του ελέγχου διενεργήσαμε ηλεκτρονική έρευνα στο σύνολο των τραπεζών που είχαν υποβάλει σχέδια ανάκαμψης στην ΕΚΤ. Ζητήσαμε τις απόψεις τους σχετικά με τα πρότυπα που έχουν τεθεί για τον σχεδιασμό της ανάκαμψης και την αλληλεπίδρασή τους με την ΕΚΤ στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας. Το σχετικό ερωτηματολόγιο απεστάλη και στα 125 ΣΙ και η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2017. Ελήφθησαν απαντήσεις από 64 οντότητες από 17 κράτη μέλη (για τις λεπτομερείς απαντήσεις, βλέπε παράρτημα III).

63

Σε γενικές γραμμές, οι τράπεζες απάντησαν θετικά στα σχετικά με τη διαδικασία σχεδιασμού της ανάκαμψης ερωτήματα, παρά το γεγονός ότι επεσήμαναν επίσης την ανάγκη για μεγαλύτερη σαφήνεια και καθοδήγηση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εναπομένουσες ασάφειες σε ορισμένους τομείς. Μεταξύ των τελευταίων συγκαταλέγονταν ο καθορισμός των σημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και των δεικτών των σχεδίων ανάκαμψης, η βαθμονόμηση των δεικτών και των κατάλληλων ορίων, η ευθυγράμμιση των δεικτών με τα επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών και η μεθοδολογία που υιοθετείται για τις αντίστροφες ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων για ολόκληρο το φάσμα των σεναρίων. Δέκα τράπεζες τόνισαν την αλληλοεπικάλυψη των αιτημάτων παροχής πληροφοριών και ζήτησαν σαφέστερη διάκριση μεταξύ των πληροφοριών που απαιτούνται για τα σχέδια ανάκαμψης και τα σχέδια εξυγίανσης, αντίστοιχα²¹.

64

Οι περισσότερες τράπεζες ανέφεραν θετική αλληλεπίδραση με την ΕΚΤ, αν και επτά δήλωσαν ότι οι επιστολές ανατροφοδότησης είχαν καθυστερήσει ή δεν τους είχαν καν αποσταλεί²². Δώδεκα τράπεζες διατύπωσαν την άποψη ότι οι ΜΕΟ πρέπει να είναι περισσότερο συγκεκριμένες στην παροχή τεχνικής βοήθειας στις τράπεζες. Την ίδια επιθυμία εξέφρασαν και ως προς την καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των θυγατρικών στα σχέδια ανάκαμψης ομίλων. Τέλος, εννέα τράπεζες αμφισβήτησαν την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας. Λεπτομερής ανάλυση των απαντήσεων σε κάθε ερώτημα παρατίθεται στο παράρτημα III.

Λόγω του περιορισμένου δείγματος που παρέσχε η ΕΚΤ, δεν κατέστη δυνατή η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις αξιολογήσεις των σχεδίων ανάκαμψης

65

Λόγω των περιορισμών που περιγράφηκαν ανωτέρω στο σημείο 16, χρειάστηκε να προσαρμόσουμε τις ελεγκτικές διαδικασίες μας και ήμαστε σε θέση μόνο να συγκρίνουμε τις πληροφορίες (με μερική απάλειψη στοιχείων) για επιλεγμένες πτυχές τριών σχεδίων ανάκαμψης με τα διαθέσιμα κριτήρια / τη διαθέσιμη καθοδήγηση και τις επακόλουθες εκτιμήσεις. Στόχος μας ήταν να αξιολογήσουμε, στο μέτρο του δυνατού, τη συνοχή και τη συνέπεια του εργαλείου αξιολόγησης που χρησιμοποιεί η διοίκηση. Για τον σκοπό αυτό εξετάσαμε, με όσα μέσα διαθέταμε, με ποιον τρόπο εφαρμόστηκαν οι αξιολογήσεις στην πράξη και κατά πόσον παρείχαν στις τράπεζες αποτελεσματική ανατροφοδότηση υπό μορφή πλήρους καταλόγου των διαπιστούμενων ανεπαρκειών.

66

Εντοπίσαμε ορισμένες ήσσονος σημασίας ασυνέπειες ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης στο τμήμα σχετικά με τους δείκτες και τις συνακόλουθες αξιολογήσεις, καθώς και ως προς την ανατροφοδότηση προς τις τράπεζες. Επιπλέον, η διαδρομή των πληροφοριών ελέγχου επηρεάστηκε αρνητικά από το γεγονός ότι οι αξιολογητές δεν παρέπεμπαν στα σχετικά τμήματα του σχεδίου ανάκαμψης ή του φακέλου εποπτείας²³. Ωστόσο, τα αποδεικτικά στοιχεία που μας παρασχέθηκαν δεν ήταν αρκετά προκειμένου να καταλήξουμε σε συμπέρασμα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής στην πράξη της διαδικασίας σχεδιασμού της ανάκαμψης. Για λεπτομερή ανάλυση των περιορισμών της εμβέλειας του ελέγχου, βλέπε παράρτημα I.

Αναγνώριση κρίσεων

67

Το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εξουσιών έγκαιρης παρέμβασης και άλλων εποπτικών αρμοδιοτήτων για τον χειρισμό τραπεζών που βρίσκονται σε κρίση. Ως εποπτική αρχή, η ΕΚΤ έχει θεσπίσει ένα πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων, το οποίο, σε αντίστοιχη περίπτωση, πρέπει να ενεργοποιεί έγκαιρη και αποτελεσματική αντίδραση και να διασφαλίζει τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων.

68

Για να είναι αποτελεσματικό, το πλαίσιο αυτό πρέπει να διασφαλίζει ότι η ΕΚΤ ασκεί τις εξουσίες της σύμφωνα με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΤ και τους στόχους του ΕΕΜ. Η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των κρίσεων εξαρτάται από την ικανότητα της εποπτικής αρχής να αναγνωρίζει τις κρίσεις σε πρώιμο στάδιο. Αυτό προϋποθέτει ορθή κατανόηση της νομικής βάσης για την άσκηση της εξουσίας έγκαιρης παρέμβασης και των λοιπών εποπτικών αρμοδιοτήτων, με αντικειμενικά κριτήρια και βάσει της αρχής της αναλογικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν κατάλληλες διαδικασίες και ολοκληρωμένη και λεπτομερής καθοδήγηση για τους υπαλλήλους, δεδομένων των νομικών προκλήσεων που έχει διαπιστώσει η ΕΚΤ για την ομοιόμορφη άσκηση των αρμοδιοτήτων της.

Μολονότι η ΕΚΤ έχει κατανείμει τα καθήκοντα και έχει καθορίσει τη συνολική ροή εργασιών για την αναγνώριση και την αντιμετώπιση κρίσεων, δεν έχει αναπτύξει πλήρως τις κατευθυντήριες οδηγίες της για την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς

69

Δύο από τα κύρια επιχειρησιακά έγγραφα της ΕΚΤ για τη διαχείριση κρίσεων είναι δύο κεφάλαια του εγχειριδίου του ΕΕΜ, καθώς και το σχέδιο δράσης έκτακτης ανάγκης (ΣΔΕΑ) του ΕΕΜ. Τα έγγραφα αυτά αναφέρονται στην άσκηση των εξουσιών έγκαιρης παρέμβασης και σε άλλες επιχειρησιακές πτυχές, όπως η συγκρότηση και η λειτουργία ομάδας διαχείρισης κρίσεων.

70

Το εγχειρίδιο του ΕΕΜ και το ΣΔΕΑ περιλαμβάνουν μόνο παραπομπές στις σχετικές νομικές διατάξεις και στις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ για τις εξουσίες έγκαιρης παρέμβασης, και όχι συγκεκριμένη καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής τους. Σε σημείωμα με τίτλο «SREP Guidance for Early Intervention Assessment» (Οδηγίες ΔΕΕΑ για τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης), που επικαιροποιήθηκε τον Ιούλιο του 2016, πέραν των αναφορών στη σχετική νομοθεσία και τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ, περιλαμβάνονται ορισμένα ερωτήματα ελέγχου και απαριθμούνται τα ζητήματα που χρήζουν τεκμηρίωσης. Ωστόσο, δεν περιγράφονται οι νομικές εξουσίες της ΕΚΤ, ούτε και οι προϋποθέσεις άσκησής τους, όπως προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία και τον κανονισμό ΕΕΜ. Επιπλέον, το σημείωμα δεν παρέχει σαφή καθοδήγηση σχετικά με τα αντικειμενικά στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση της εποπτικής κρίσης και της διακριτικής ευχέρειας στο πλαίσιο αυτό.

71

Στις οδηγίες ΔΕΕΑ για τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης, έκδοση 2016, δεν προσδιορίζεται η ελάχιστη προβλεπόμενη κεφαλαιακή απαίτηση (δηλαδή εάν περιλαμβάνεται ο πυλώνας 1, ο πυλώνας 2 και τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας), ούτε οι σχετικές απαιτήσεις ρευστότητας. Ομοίως, δεν αναφέρεται και σε άλλες απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας, ιδίως όσες αφορούν ρυθμίσεις για τη διακυβέρνηση και την επιχειρησιακή ικανότητα, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο αυτό. Δεν διευκρινίζεται, ακόμη, τι συνιστά παραβίαση των σχετικών κανονιστικών απαιτήσεων ή τι καθιστά πιθανή παραβίασή τους στο εγγύς μέλλον, αν και αυτό είναι θεμελιώδες προκειμένου η ΕΚΤ να κατανοήσει πότε πρέπει να ασκεί τις αρμοδιότητές της.

72

Εν κατακλείδι, ως εκ τούτου, τον Ιούνιο του 2017, οι υπάλληλοι της ΕΚΤ λαμβάνουν ελάχιστη υποστήριξη κατά την άσκηση της εποπτικής τους κρίσης και της διακριτικής ευχέρειας που διαθέτουν. Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν να επηρεάσει δυσμενώς την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης, εκ μέρους της ΕΚΤ, της αναγνώρισης και της αντιμετώπισης κρίσεων.

Μολονότι η ΕΚΤ διαθέτει διαδικασίες για την αναγνώριση κρίσεων, …

73

Τόσο το εγχειρίδιο του ΕΕΜ όσο και το ΣΔΕΑ αναφέρουν ότι οι δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων της ΕΚΤ θα πρέπει να ενεργοποιούνται όταν σημειώνεται «ουσιώδης επιδείνωση» της οικονομικής κατάστασης ενός ιδρύματος. Το εγχειρίδιο αναφέρει ότι η ουσιώδης επιδείνωση αναγνωρίζεται βάσει των ακόλουθων στοιχείων:

1. γνωστοποίηση της πιθανής κατάστασης κρίσης από το ίδιο το ίδρυμα,
2. αναγνώριση της επιδείνωσης από τις ΜΕΟ, ιδίως βάσει των παρατηρήσεων από το σύστημα αξιολόγησης κινδύνου (ΣΑΚ²⁴) της ΕΚΤ.
3. οριζόντια παρακολούθηση από το ΤΔΚ.

74

Η γνωστοποίηση πιθανής κατάστασης κρίσης από την εποπτευόμενη οντότητα αποτελεί μέχρι στιγμής την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Στην πράξη, η ΕΚΤ αναγνωρίζει τις καταστάσεις κρίσης στο πλαίσιο της συνεχούς εποπτείας της.

… δεν υπάρχει κοινό σύνολο δεικτών με σαφή ελάχιστα όρια για τον προσδιορισμό της επιδείνωσης και το βασικό μέσο αναγνώρισης έχει αρκετά μειονεκτήματα …

75

Η οδηγία BRR απαιτεί την έγκαιρη παρέμβασης και την άσκηση άλλων εποπτικών εξουσιών, όταν μια τράπεζα παραβιάζει ή, λόγω της ταχέως επιδεινούμενης οικονομικής κατάστασης διαπιστούμενης βάσει συγκεκριμένων στοιχείων ενεργοποίησης, είναι πιθανό να παραβιάσει τις κανονιστικές απαιτήσεις, όπως την κεφαλαιακή βάση. Οι κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ για τη χρήση μέτρων έγκαιρης παρέμβασης²⁵ παρέχουν στην ΕΚΤ πρόσθετα εργαλεία προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις για έγκαιρη παρέμβαση.

76

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ, στα συγκεκριμένα ανά τράπεζα στοιχεία ενεργοποίησης περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η βαθμολογία από την εφαρμογή της ΔΕΕΑ, ουσιώδεις αλλαγές ή ανωμαλίες που εντοπίζονται κατά την παρακολούθηση βασικών χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών δεικτών στο πλαίσιο της ΔΕΕΑ (π.χ. δείκτες κεφαλαίων και ρευστότητας), καθώς και σημαντικά γεγονότα με πιθανό αντίκτυπο ως προς την προληπτική εποπτεία. Εάν οι αρμόδιες αρχές επιλέξουν την παρακολούθηση των βασικών δεικτών στο πλαίσιο της ΔΕΕΑ, οφείλουν, σύμφωνα με την ΕΑΤ, να καθορίσουν τους δείκτες και να θέσουν τα όρια που ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε τράπεζας ή του εκάστοτε ομίλου τραπεζών με ομοειδή χαρακτηριστικά. Στα πιθανά κριτήρια για την αναγνώριση της ουσιώδους επιδείνωσης περιλαμβάνονται μετρήσιμα κριτήρια για ενδεχόμενη παραβίαση των κανονιστικών απαιτήσεων που θα μπορούσαν να συνδέονται με τα στοιχεία ενεργοποίησης που καθορίζονται στο σχέδιο ανάκαμψης του ιδρύματος. Αυτό θα συνέβαλλε στη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης από την άποψη της αναγνώρισης και της αντιμετώπισης των κρίσεων.

77

Η επιχειρησιακή καθοδήγηση που παρέχει η ΕΚΤ σχετικά με την έγκαιρη παρέμβαση επιλαμβάνεται του θέματος στο πλαίσιο της ΔΕΕΑ. Υπογραμμίζει τη σημασία της βαθμολογίας ΔΕΕΑ ως ένδειξη πιθανής κατάστασης κρίσης που πρέπει να ενεργοποιήσει την εποπτική αξιολόγηση του κατά πόσον υπάρχει ανάγκη άσκησης των εξουσιών έγκαιρης παρέμβασης που αυτή διαθέτει. Επιπλέον, οι οδηγίες αναφέρονται στην ισχύουσα νομοθεσία και τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ. Η ΕΚΤ αναφέρει ότι χρησιμοποιεί όλα τα είδη των προαναφερόμενων στοιχείων ενεργοποίησης, ήτοι τη βαθμολογία ΔΕΕΑ, τις ουσιώδεις αλλαγές ή ανωμαλίες που εντοπίζονται στους βασικούς δείκτες και τα σημαντικά γεγονότα, ιδίως τις πραγματικές παραβιάσεις των κανονιστικών ελάχιστων απαιτήσεων. Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν έχει καθορίσει ειδικά ανά ίδρυμα όρια, πέραν των ελάχιστων απαιτήσεων, που δυνητικά θα σηματοδοτούσαν μελλοντική («πιθανή») παραβίαση. Άλλως ειπείν, βάσει του συγκεκριμένου συστήματος, δείκτης για την έγκαιρη παρέμβαση είναι η τελική παραβίαση μιας εποπτικής απαίτησης. Επίσης, η ΕΚΤ δεν κάνει συστηματική χρήση, για την ανάκαμψη, των δεικτών και των στοιχείων ενεργοποίησης που έχει εγκρίνει για την αναγνώριση της κρίσης σε συγκεκριμένη τράπεζα στο πλαίσιο του σχεδιασμού της ανάκαμψης, ούτε των αντικειμενικών στοιχείων που μπορεί να υποδηλώνουν κατάσταση FOLTF σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ (βλέπε επίσης σημείο 84). Όσον αφορά δε τα σημαντικά γεγονότα, η καθοδήγηση της ΕΚΤ δεν είναι περισσότερο συγκεκριμένη από την ήδη υπάρχουσα στις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ.

78

Κατά συνέπεια, το μοναδικό συστηματικό στοιχείο ενεργοποίησης που διαθέτει η ΕΚΤ για την επιχειρησιακή διαχείριση των δραστηριοτήτων της όσον αφορά την αντιμετώπιση κρίσεων είναι η συνολική βαθμολογία ΔΕΕΑ, η οποία υποδηλώνει ότι μια τράπεζα βρίσκεται σε κατάσταση υψηλού κινδύνου²⁶. Η βαθμολογία αυτή απονέμεται μόνο μία φορά τον χρόνο, μέσω της ετήσιας διαδικασίας ΔΕΕΑ που εφαρμόζεται κάθε Σεπτέμβριο. Η ΕΚΤ έχει τονίσει ότι η βαθμολογία μπορεί να επικαιροποιείται συχνότερα βάσει της δικής της συνεχούς παρακολούθησης των δεικτών κινδύνου. Δεν μας παρασχέθηκαν συγκεκριμένα παραδείγματα βαθμολογιών ΔΕΕΑ που είχαν συμβάλει στην αναγνώριση μιας ταχέως εξελισσόμενης κατάστασης ή που είχαν επικαιροποιηθεί ουσιαστικά στο πλαίσιο μιας κατάστασης κρίσης. Η καθοδήγηση προωθεί τη διενέργεια αξιολόγησης έγκαιρης παρέμβασης στο πλαίσιο της ετήσιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων ΔΕΕΑ.

79

Η απουσία επίσημων στοιχείων ενεργοποίησης δεν σημαίνει ότι, για τη αναγνώριση των κρίσεων, η ΕΚΤ δεν χρησιμοποιεί καμία περισσότερο ολιστική αξιολόγηση που να βασίζεται σε λιγότερο τυποποιημένα κριτήρια. Οι ΜΕΟ παρακολουθούν τακτικά ένα ευρύ φάσμα δεικτών στο πλαίσιο της ΔΕΕΑ, μολονότι δεν διασφαλίζεται ότι αυτό γίνεται με συνέπεια από όλες τις ΜΕΟ, ούτε ότι όλες οι αξιολογήσεις υπόκεινται στην έγκριση της διοίκησης. Η ΕΚΤ δεν έχει αναλύσει διεξοδικά ποιοι δείκτες ή άλλα συμβάντα συνέβαλαν κυρίως στην αναγνώριση των τραπεζών που είχαν περιέλθει σε κατάσταση κρίσης.

… και τα συστήματα παρακολούθησης χρειάζονται ενίσχυση

80

Τα στοιχεία ενεργοποίησης των σχεδίων ανάκαμψης βάσει συγκεκριμένων ανά ίδρυμα εκθέσεων δεν έχουν ενσωματωθεί στο σύστημα ΤΠ που χρησιμοποιείται από την ΕΚΤ. Πρέπει να παρακολουθούνται με μη αυτοματοποιημένο τρόπο από κάθε ΜΕΟ -αν βέβαια παρακολουθούνται- και οι παραβιάσεις (και οι οιονεί παραβιάσεις) δεν επισημαίνονται αυτόματα. Αυτό επηρεάζει δυσμενώς την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της αναγνώρισης κρίσεων.

81

Στην επιχειρησιακή διαχείριση της αναγνώρισης κρίσεων συμβάλλουν διάφορες μονάδες της ΕΚΤ. Αυτές παράγουν ένα ευρύ φάσμα υλικού με πληροφορίες σχετικές με την αναγνώριση αυτή, συμπεριλαμβανομένων εκθέσεων για τις παραβιάσεις των κανονιστικών απαιτήσεων και της παρακολούθησης κρίσιμων ορίων για συγκεκριμένους κινδύνους. Ωστόσο, δεν καταφέραμε να διαπιστώσουμε αν υπάρχει μια σαφώς καθορισμένη διαδικασία για τη συλλογή, την αξιολόγηση, την υποβολή εκθέσεων προς τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας και την ανάληψη δράσης βάσει των εν λόγω πληροφοριών. Δεν μπορέσαμε επίσης να προσδιορίσουμε εάν και σε ποιο βαθμό οι ΜΕΟ ή τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη χρησιμοποιούν συστηματικά τις αναφορές αυτές για την αναγνώριση κρίσεων.

82

Επιπλέον, δεν διαπιστώσαμε κανένα στοιχείο που να μαρτυρά την ύπαρξη συστημάτων πληροφοριών διαχείρισης που να σηματοδοτούν ουσιώδη επιδείνωση σε περίπτωση που οι ΜΕΟ δεν αναγνωρίσουν ή/και δεν αναφέρουν τέτοιου είδους περιπτώσεις. Επίσης, δεν υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία που να διασφαλίζει ότι οι παραβιάσεις των κανονιστικών απαιτήσεων θα ωθήσουν την αρμόδια ΜΕΟ να εξετάσει αν έχει σημειωθεί ουσιώδης επιδείνωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης ή εάν είναι απαραίτητη η διεξαγωγή αξιολόγησης FOLTF.

83

Συγκεκριμένα, διαπιστώσαμε ελλείψεις στη διαδικασία παρακολούθησης των παραβιάσεων των δεικτών που περιέχονταν στα σχέδια ανάκαμψης. Η αποτελεσματική παρακολούθηση, ωστόσο, θα μπορούσε να ενισχύσει την επιχειρησιακή ικανότητα αναγνώρισης δυνητικών κρίσεων σε πρώιμο στάδιο. Σε περισσότερες από το 40% των περιπτώσεων, οι παραβιάσεις αναφέρονταν από τις τράπεζες με καθυστέρηση τουλάχιστον τεσσάρων εβδομάδων²⁷. Οι παραβιάσεις αυτές αφορούσαν τους κεφαλαιακούς δείκτες (περίπου 30 %), τους δείκτες κερδοφορίας (26 %), τους δείκτες ποιότητας στοιχείων ενεργητικού (17%) και, σε μικρότερο βαθμό, τους δείκτες ρευστότητας και άλλους δείκτες βάσει στοιχείων της αγοράς.

84

Επιπλέον, υπήρχαν στοιχεία που υποδήλωναν ότι οι ΜΕΟ δεν τηρούν τις διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων της ΕΚΤ σε όλες τις περιπτώσεις. Παραδείγματος χάριν, ορισμένες παραβιάσεις των δεικτών του σχεδίου ανάκαμψης δεν είχαν αναφερθεί στο ΤΔΚ, όπως έπρεπε να είχε γίνει. Δεν ήμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε ότι οι δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων, όπως οι επίσημες αξιολογήσεις της έγκαιρης παρέμβασης, ελήφθησαν υπόψη, ακόμη και σε περιπτώσεις παραβιάσεων σημαντικών ρυθμιστικών κανόνων, μολονότι, σε ορισμένες περιπτώσεις που εξετάσαμε, μας αναφέρθηκε ότι εφαρμόζονταν ήδη εποπτικά μέτρα ή μέτρα έγκαιρης παρέμβασης για τον περιορισμό του αναφυόμενου προβλήματος.

85

Επίσης, δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν την υιοθέτηση μιας συστηματικής προσέγγισης που να διασφαλίζει ότι λαμβάνονται υπόψη οι πιθανές μικροπροληπτικές επιπτώσεις των μακροοικονομικών εξελίξεων και η συσσώρευση συστημικού κινδύνου, ούτως ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της αναγνώρισης των κρίσεων. Οι εποπτικές και νομισματικές λειτουργίες της ΕΚΤ ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τις μακροπροληπτικές και μικροπροληπτικές εξελίξεις. Ωστόσο, δεν διαπιστώσαμε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι εν λόγω εξελίξεις λαμβάνονται συγκεκριμένα υπόψη από την ΕΚΤ για την άσκηση της εποπτείας της, παραδείγματος χάριν μέσω της προσαρμογής ορισμένων παραγόντων κινδύνου στο ΣΑΚ, ή ότι αξιολογούνται συστηματικά στο πλαίσιο της ΔΕΕΑ. Επίσης, δεν μας παρουσιάστηκε καμία διαδικασία για τη συστηματική παρακολούθηση των συστημικών κινδύνων που εντοπίζονται από το ΕΣΣΚ ή άλλους φορείς μακροπροληπτικής εποπτείας.

86

Η έλλειψη κεντρικής παρακολούθησης των δεικτών είναι επίσης πιθανό να επηρεάζει αρνητικά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης. Δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε στοιχεία που να μαρτυρούν ότι τα συστήματα πληροφοριών διαχείρισης της ΕΚΤ παρέχουν στην ανώτερη ιεραρχία μια ολοκληρωμένη και επικαιροποιημένη επισκόπηση όλων των ιδρυμάτων που βρίσκονται υπό διαχείριση κρίσης. Τέτοιου είδους σύνολο δεδομένων θα βοηθούσε τη διοίκηση να εκπληρώσει τα καθήκοντά της και, επομένως, θα συνέβαλλε στην αποτελεσματικότητα της διαχείρισης. Δεν υπάρχει σύστημα «αναφοράς κατά παρέκκλιση» που να διασφαλίζει ότι οι πληροφορίες διαβιβάζονται αυτόματα στα κατάλληλα ιεραρχικά επίπεδα, εφόσον πληρούνται κάποια προκαθορισμένα κριτήρια. Δεν φαίνεται να υπάρχει σαφώς καθορισμένη διαδικασία παρακολούθησης.

87

Σύμφωνα με έκθεση εσωτερικού ελέγχου, οι ΜΕΟ δεν χρησιμοποιούν αποτελεσματικά το σύστημα παρακολούθησης της ΕΚΤ στο πλαίσιο της συνεχούς εποπτείας, η δε παρακολούθηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των απαιτήσεων που τίθενται στις αποφάσεις των εποπτικών συμβουλίων δεν τεκμηριωνόταν καν (σε δείγμα εσωτερικού ελέγχου, το 81 % των περιπτώσεων δεν είχαν καταγραφεί στο σύστημα και για το 17 % δεν υπήρχε τεκμηρίωση της σχετικής ενέργειας).

Οι εποπτικές ομάδες αποφασίζουν ως επί το πλείστον πότε πρέπει να προβούν σε αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης και πώς θα τις παρουσιάσουν

88

Τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε σχετικά με την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της ΕΚΤ ως προς την αναγνώριση κρίσεων δεν ήταν ούτε επαρκή ούτε αντιπροσωπευτικά. Παρά ταύτα, ανεδείκνυαν ορισμένες αδυναμίες του σχεδιασμού.

89

Από την τεκμηρίωση και τις συνεντεύξεις διαπιστώσαμε ότι οι αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης διενεργούνται κυρίως στο πλαίσιο της ετήσιας εφαρμογής της ΔΕΕΑ, ήτοι την ίδια εποχή κάθε χρόνο. Κατ’ αρχήν, οι επίσημες αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης πρέπει και αυτές να ενεργοποιούνται λόγω σημαντικών συμβάντων που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια ενός έτους. Η ΕΚΤ επέμεινε ότι όντως υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις, κάτι που δεν ήταν προφανές στο δείγμα μας. Πράγματι, από τα περιορισμένα αποδεικτικά στοιχεία που μας παρασχέθηκαν προκύπτει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, προδήλως σημαντικές κανονιστικές παραβιάσεις δεν οδήγησαν σε επίσημη αξιολόγηση έγκαιρης παρέμβασης, πέραν της εφαρμογής της ΔΕΕΑ, μολονότι αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα η ΕΚΤ να εξέτασε, παρ’ όλα αυτά, το ενδεχόμενο λήψης ενδεδειγμένων εποπτικών μέτρων ή μέτρων έγκαιρης παρέμβασης.

90

Όπως απαιτείται από τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΑΤ και τις οδηγίες της ΕΚΤ, στις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης που μας παρασχέθηκαν από την ΕΚΤ περιλαμβάνονταν γενικώς δηλώσεις σχετικά με το εάν οι κανονιστικές απαιτήσεις είχαν παραβιαστεί ή ήταν πιθανό να παραβιαστούν. Όλες οι περιπτώσεις σχετίζονταν με παραβιάσεις (ή ενδεχόμενες παραβιάσεις) των κεφαλαιακών απαιτήσεων, και καμία με παραβιάσεις (ή ενδεχόμενες παραβιάσεις) των απαιτήσεων ρευστότητας. Δεν υπήρχε αναφορά σε παραβιάσεις άλλων κανονιστικών απαιτήσεων, συγκεκριμένα σε σοβαρές αδυναμίες στη διακυβέρνηση και στη διαχείριση κινδύνου από το ίδρυμα στο πλαίσιο της συνεχούς εποπτείας της ΕΚΤ, ούτε και καμία συστηματική αναφορά προηγούμενων παραβιάσεων.

91

Συνολικά, δεν ήμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε ότι όλες οι σχετικές περί εποπτείας διαπιστώσεις αντανακλώνται στα έγγραφα των επίσημων αξιολογήσεων έγκαιρης παρέμβασης. Τα συμπεράσματα που είδαμε σχετικά με παραβιάσεις ή πιθανές παραβιάσεις βασίζονταν κυρίως στα αριθμητικά στοιχεία και τις προβλέψεις που ανέφεραν οι τράπεζες, ακόμη και σε περιπτώσεις που η ΕΚΤ είχε αποδείξεις ότι τα δηλωθέντα στοιχεία ήταν αμφίβολα, μολονότι αναγνωρίζουμε ότι ο σχετικός κίνδυνος περιορίστηκε, σε ορισμένες περιπτώσεις, από αναλύσεις ευαισθησίας που προέβλεπαν μια σειρά πιθανών επακολούθων για τις συγκεκριμένες τράπεζες ή από άλλες ενέργειες.

Αντιμετώπιση των κρίσεων

92

Όταν αναγνωρίζεται ότι μια τράπεζα βρίσκεται σε κρίση, οι ΜΕΟ αναμένεται να αυξήσουν τον εποπτικό τους έλεγχο και αναλαμβάνουν τον καθορισμό της κατάλληλης αντίδρασης σε στενή συνεργασία με το ΤΔΚ. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι προτείνουν την άσκηση των εξουσιών έγκαιρης παρέμβασης και άλλων εποπτικών αρμοδιοτήτων και, ανάλογα με τη σοβαρότητα της κρίσης, τη διενέργεια αξιολόγησης FOLTF.

Κάθε ΜΕΟ ορίζει τη φύση και τον βαθμό έντασης της εποπτικής δραστηριότητας

93

Η ΕΚΤ δεν μας παρέσχε στοιχεία σχετικά με την ύπαρξη τυχόν επίσημης καθοδήγησης για την ενίσχυση του εποπτικού ελέγχου (με ποιο τρόπο, σε ποιο βαθμό και με ποιες επιλογές). Μας αναφέρθηκε ότι η συνήθης πρακτική είναι η αύξηση της αλληλεπίδρασης με τα ανώτερα στελέχη της τράπεζας και η απαίτηση υποβολής συχνότερων και λεπτομερέστερων αναφορών πριν από την επίσημη ενεργοποίηση των δραστηριοτήτων διαχείρισης κρίσεων.

Έχουν αναπτυχθεί εργαλεία παρακολούθησης της ρευστότητας …

94

Η διαθεσιμότητα ολοκληρωμένων και επικαιροποιημένων δεδομένων περί ρευστότητας είναι απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης μιας τράπεζας που έχει περιέλθει σε κρίση. Ως εκ τούτου, η ΕΚΤ έχει σχεδιάσει υπόδειγμα αναφοράς στοιχείων περί ρευστότητας προς χρήση από τράπεζες σε καταστάσεις κρίσης. Το υπόδειγμα αυτό καλύπτει την παροχή βασικών πληροφοριών σχετικά με τη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα. Επιπλέον, τα ιδρύματα καλούνται να παράσχουν τη δική τους αξιολόγηση και να εξηγήσουν τις προσδοκίες τους.

95

Ωστόσο, οι τράπεζες δεν υποχρεούνται να έχουν τις ίδιες βασικές παραδοχές. Ένα άλλο πιθανό μειονέκτημα είναι το γεγονός ότι τα δεδομένα συλλέγονται σε επίπεδο ομίλου μόνο, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι μια κρίση σε επίπεδο θυγατρικής θα μπορούσε να μειώσει τη χρησιμότητά τους ως προς την παροχή κρίσιμων πληροφοριών που χρειάζεται η ΕΚΤ για την αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης.

… αλλά, για να είναι αποτελεσματικά, η διαδικασία θα πρέπει να ποσοτικοποιεί τις προκληθείσες ή τις ενδεχόμενες ζημίες

96

Εξίσου σημαντικός για την αποτελεσματική διαχείριση των κρίσεων είναι ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των επιπτώσεων των δυσμενών εξελίξεων επί των ιδίων κεφαλαίων. Με δεδομένο ότι η έγκαιρη παρέμβαση έχει ως στόχο την αποκατάσταση της βιωσιμότητας μιας τράπεζας, είναι απαραίτητο να υπάρχει μια εικόνα των μη αναγνωρισμένων και των ενδεχόμενων ζημιών, αλλά και άλλων παραγόντων που δεν αντικατοπτρίζονται ακόμη στα στοιχεία της τράπεζας. Με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία που εξετάσαμε, δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι έχει θεσπιστεί αποτελεσματική διαδικασία που να περιλαμβάνει οδηγίες προς τις ΜΕΟ, κατά τρόπον ώστε να διασφαλίζεται ότι, πριν από την εξέταση των μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης, αξιολογείται το μέγεθος του συγκεκριμένου προβλήματος. Η περιγραφή της διαδικασίας από την ΕΚΤ επίσης δεν αντικατοπτρίζει την ανάγκη να εξεταστεί το ενδεχόμενο να απαιτηθεί από τις τράπεζες να εφαρμόζουν ειδική πολιτική προβλέψεων για τα ίδια κεφάλαια ή να ενισχυθεί η απαίτηση του πυλώνα 2 βάσει της ποσοτικής αξιολόγησης σε παρόμοιες περιπτώσεις, εκτός της ετήσιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων ΔΕΕΑ.

97

Η διαχείριση μιας κατάστασης κρίσης απαιτεί επίσης διεξοδικότερες πληροφορίες. Η ΕΚΤ διαθέτει ένα πρότυπο εργαλείο για την παρακολούθηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ), το οποίο παρέχει κάποια διαφωτιστικά στοιχεία. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η χαμηλότερη βαθμολογία ΔΕΕΑ συνοδεύεται από ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα του ενεργητικού, η ΕΚΤ θα πρέπει να εξετάζει το ενδεχόμενο συλλογής πληροφοριών για την αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων της τράπεζας, μεταξύ άλλων μέσω επιτόπιων επιθεωρήσεων στο πλαίσιο της αξιολόγησης έγκαιρης παρέμβασης. Ωστόσο, δεν διαπιστώσαμε στοιχεία τέτοιου είδους διαδικασίας στην ΕΚΤ. Σε περιπτώσεις που απαιτείται επείγουσα λήψη αποφάσεων, η έλλειψη τέτοιου είδους πληροφοριών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποτελεσματικότητα των διαχειριστικών πράξεων.

98

Η ΕΚΤ έχει διαθέσιμες περιορισμένες ομάδες για επιτόπιες επιθεωρήσεις, με σκοπό τη λεπτομερή ανάλυση της ποιότητας του ενεργητικού των τραπεζών που έχουν περιέλθει σε κρίση. Ακόμη και όταν μια ΜΕΟ έχει εντοπίσει προβλήματα στο χαρτοφυλάκιο των περιουσιακών στοιχείων, η τακτική διαδικασία της επιτόπιας επιθεώρησης μπορεί να διαρκέσει έως και ένα έτος. Αυτό περιορίζει την επιχειρησιακή ικανότητα γρήγορης αντίδρασης στην κρίση.

99

Ορισμένες τράπεζες έχουν υψηλή βαθμολογία ΔΕΕΑ λόγω του υψηλού ποσοστού ΜΕΔ ή άλλων προβλημάτων ποιότητας του ενεργητικού που έχουν εντοπιστεί μέσω ειδικών ενεργειών της ΕΚΤ. Η διοίκηση της ΕΚΤ δεν διαθέτει συνοπτικές πληροφορίες σχετικά με τον βαθμό στον οποίο τα προβλήματα αυτά έχουν αξιολογηθεί μέσω επιτόπιων επιθεωρήσεων ή άλλως, ούτε κάποια προορατική διαδικασία για τη συλλογή πληροφοριών με τον τρόπο αυτό.

Απαιτούνται περισσότερες οδηγίες για τις νομικές εξουσίες και τα πρακτικά μέτρα …

100

Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης κατά την αντιμετώπιση κρίσεων, η ΕΚΤ χρειάζεται

1. σαφή κατανόηση των νομικών εξουσιών που διαθέτει και καθοδήγηση σχετικά με την άσκησή τους·
2. σαφή κατανόηση του φάσματος των διαθέσιμων πρακτικών μέτρων για κάθε δεδομένο σενάριο·
3. ένα μέσο που να διασφαλίζει ότι τα συμπεράσματα της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης λαμβάνονται δεόντως υπόψη·
4. καθοδήγηση, εργαλεία και κατάρτιση.

101

Η πρώτη προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων είναι η σαφής κατανόηση των εξουσιών που διαθέτει η ΕΚΤ και των νομικών προϋποθέσεων για την άσκησή τους. Η ΕΚΤ διαθέτει γενικές διαδικασίες για την άσκηση των εποπτικών εξουσιών της, η οποία εκτείνεται έως την επιβολή μέτρων σε κατάσταση κρίσης. Διαθέτει επίσης υπόδειγμα σχεδίου απόφασης και ερωτηματολόγιο ελέγχου με τις ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν κατά την αξιολόγηση της έγκαιρης παρέμβασης. Ωστόσο, τα εργαλεία αυτά δεν παρέχουν στις επιμέρους εποπτικές αρχές καθοδήγηση σχετικά με τη χρήση της εποπτικής τους εκτίμησης σε κατάσταση κρίσης.

102

Επιπλέον, υπάρχει μια σειρά συγκεκριμένων ζητημάτων που τίθενται όσον αφορά την επιβολή του κανονιστικού πλαισίου σε κατάσταση κρίσης. Η διατύπωση του κανονισμού ΕΕΜ και της οδηγίας BRR δεν είναι συνεπής, υπάρχουν πιθανές αλληλοεπικαλύψεις, και δεν υπάρχει σαφής ιεράρχηση των επιμέρους μέτρων. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο η οδηγία BRR μεταφέρθηκε στην εθνική νομοθεσία των συμμετεχουσών χωρών να έχουν επιδεινώσει τις υφιστάμενες ασυνέπειες. Διαπιστώνοντας αυτά τα προβλήματα, στις αρχές του 2016 η ΕΚΤ διενήργησε έρευνα στις ΕΑΑ και ανέφερε στην Επιτροπή το συμπέρασμά της, ήτοι ότι, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική χρήση της έγκαιρης παρέμβασης, η νομοθεσία πρέπει να αποσαφηνίσει περαιτέρω τόσο το μέτρο αυτό όσο και τη σχέση του με τα συνήθη εποπτικά μέτρα. Ωστόσο, δεν αναπτύχθηκαν διαδικασίες ή οδηγίες ως αποτέλεσμα αυτής προκειμένου να βοηθήσουν το προσωπικό της ΕΚΤ που ασχολείται με τις προκλήσεις που προσδιορίστηκαν.

103

Η ΕΚΤ δεν έχει συντάξει ολοκληρωμένο κατάλογο των συγκεκριμένων δράσεων που θα μπορούσαν να αναληφθούν υπό ειδικές περιστάσεις και των νομικών εξουσιών στις οποίες θα μπορούσαν να βασίζονται. Επιπλέον, η ΕΚΤ δεν έχει αναλύσει ποια μέτρα έγκαιρης παρέμβασης ή άλλα μέτρα είναι τα πλέον κατάλληλα για χρήση. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο να μην ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Οι ενέργειες αυτές θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη συνέπεια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ κατά την άσκηση των εν λόγω αρμοδιοτήτων της, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα στον τρόπο διαχείρισης της διαδικασίας. Επηρεάζεται συνεπώς αρνητικά η αποτελεσματικότητα στη διαχείριση της ανταπόκρισης.

104

Δεν υπάρχουν ενδείξεις θέσπισης διαδικασίας για τη διασφάλιση της αξιοποίησης των πορισμάτων από την εκτίμηση των σχεδίων ανάκαμψης όσον αφορά τις μελέτες αξιοπιστίας και σκοπιμότητας των τραπεζών.

… για την παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων εποπτείας …

105

Όταν επιβάλλονται μέτρα εποπτείας, οι ΜΕΟ αναμένεται να παρακολουθούν την εφαρμογή τους και να αξιολογούν τα αποτελέσματα. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες επιχειρησιακές οδηγίες εκ μέρους της ΕΚΤ στον τομέα αυτό. Παραδείγματος χάριν, δεν υπάρχει ρητή περιγραφή της συχνότητας των απαραίτητων επικαιροποιήσεων, των μέτρων που θα χρειαστούν κλιμάκωση κατά την παρακολούθησή τους, ή της παράτασης των προθεσμιών.

106

Σε έκθεση εσωτερικού ελέγχου επισημάνθηκαν σημαντικές αδυναμίες στο γενικό σύστημα παρακολούθησης των προβλεπόμενων μέτρων περιορισμού των εποπτικών κινδύνων ή των απαιτήσεων που καθορίζονται για τη συνεχή εποπτεία (βλέπε σημείο 87), γεγονός που εγείρει αμφιβολίες ως προς τη συστηματικότητα της συνέχειας που δίδεται.

… για τη σαφήνεια της καθοδήγησης σχετικά με τις αξιολογήσεις FOLTF

107

Εάν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω, παραδείγματος χάριν επειδή τα μέτρα αποδεικνύονται αναποτελεσματικά, η ΕΚΤ μπορεί να χρειαστεί να προβεί σε αξιολόγηση FOLTF της εν λόγω τράπεζας. Στο άρθρο 32, παράγραφος 4, της οδηγίας BRR απαριθμούνται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μια τράπεζα θα πρέπει να θεωρείται ότι τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας. Σε κατευθυντήρια γραμμή της ΕΑΤ σχετικά με τις αξιολογήσεις FOLTF καθορίζεται μια σειρά από αντικειμενικά στοιχεία επί των οποίων θα πρέπει να βασίζεται η εν λόγω εποπτική απόφαση.

108

Η ΕΚΤ έχει εκπονήσει τη δική της εσωτερική καθοδήγηση σχετικά με την εφαρμογή της συγκεκριμένης κατευθυντήριας οδηγίας. Ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι πολύ περισσότερο περιορισμένο ως προς το πεδίο εφαρμογής και τις λεπτομέρειες από την αρχική κατευθυντήρια οδηγία. Ειδικότερα, δεν γίνεται καμία συζήτηση σχετικά με τα αντικειμενικά στοιχεία τα οποία αναφέρουν οι κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ όσον αφορά την αξιολόγηση, ούτε και παρέχονται οδηγίες στο προσωπικό σχετικά με τον τρόπο χρήσης τους²⁸. Κατά την άποψή μας, η ΕΚΤ δεν προσδιορίζει επίσης τις πιθανές παραβιάσεις των ρυθμίσεων εταιρικής διακυβέρνησης οι οποίες πρέπει να εξετάζονται στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ.

109

Δεδομένου ότι η εσωτερική καθοδήγηση της ΕΚΤ αποσκοπεί μεν στο να αποσαφηνίσει τις απαιτήσεις των κατευθυντήριων οδηγιών της ΕΑΤ από επιχειρησιακή άποψη, αλλά δεν το επιτυγχάνει εντελώς, ο σχεδιασμός της διαδικασίας διαχείρισης των αξιολογήσεων FOLTF δεν μπορεί να θεωρείται πλήρως αποτελεσματικός.

… και για τις επιμορφωτικές δραστηριότητες και τις ασκήσεις προσομοίωσης με σκοπό την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης

110

Το ΤΔΚ διοργανώνει σεμινάρια κατάρτισης για τη διαχείριση κρίσεων και η συνολική ανατροφοδότηση από τους συμμετέχοντες είναι θετική. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην επιμόρφωση σχετικά με το πλαίσιο της έγκαιρης παρέμβασης. Η συμμετοχή του προσωπικού των ΕΑΑ σε ορισμένες ΜΕΟ ήταν περιορισμένη σε τομείς που σχετίζονται με τη διαχείριση κρίσεων. Επιπλέον, η ΕΚΤ δεν έχει καθιερώσει συστηματοποιημένες συνόδους ανατροφοδότησης με τις ΜΕΟ για τον προσδιορισμό των επιμορφωτικών αναγκών επιπλέον των όσων προαναφέρθηκαν.

111

Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση κρίσεων, το ΤΔΚ είναι υπεύθυνο, σε στενή συνεργασία με τις ΕΑΑ, για τη διοργάνωση ασκήσεων προσομοίωσης της διαχείρισης κρίσεων. Ωστόσο, τέτοιου είδους ασκήσεις δεν έχουν καλύψει μέχρι στιγμής τα αρχικά στάδια μιας πιθανής κρίσης ή το στάδιο της έγκαιρης παρέμβασης. Δεν υπήρχε τεκμηρίωση που να δείχνει ότι η ΕΚΤ έχει εκπονήσει σχετικά συγκεκριμένη μεθοδολογία ή καθοδήγηση ή ότι σχεδιάζει να προβεί σε κάτι τέτοιο στο εγγύς μέλλον.

Η τεκμηρίωση που αφορά την αντίδρασης σε κρίσεις στις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης χρήζει βελτίωσης

112

Η τεκμηρίωση και οι πληροφορίες που μας παρείχε η ΕΚΤ και από τις οποίες θα μπορούσαμε να αντλήσουμε διαφωτιστικά στοιχεία για τις διαδικασίες που εφαρμόζονται όσον αφορά τη διαχείριση των ενεργειών έγκαιρης παρέμβασης ήταν περιορισμένες και περιείχαν απαλοιφές στοιχείων. Ως εκ τούτου, δεν είμαστε σε θέση εξαγάγουμε συνολικό συμπέρασμα που να επιβεβαιώνει ότι η ΕΚΤ έχει θεσπίσει μια λειτουργικά αποτελεσματική διαδικασία διαχείρισης, η οποία να διασφαλίζει ότι ασκεί τις εξουσίες έγκαιρης παρέμβασης που διαθέτει σύμφωνα με το κανονιστικό πλαίσιο και τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ. Ωστόσο, εντοπίσαμε περιπτώσεις κατά τις οποίες η επιχειρησιακή καθοδήγηση της ΕΚΤ σχετικά με τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης δεν είχε τηρηθεί.

113

Τα αποδεικτικά στοιχεία δεν περιελάμβαναν παραδείγματα συζήτησης επί της νομικής βάσης κάποιου προτεινόμενου μέτρου, είτε βάσει του κανονισμού ΕΕΜ είτε βάσει της εθνικής νομοθεσίας, όπως απαιτείται από τις οδηγίες της ΕΚΤ. Κάτι τέτοιο φέρεται να εξετάζεται σε άλλα έγγραφα, τα οποία δεν μας υποβλήθηκαν.

114

Οι αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης που εξετάσαμε δεν περιείχαν επίσης καμία συζήτηση επί των διαθέσιμων μέτρων στο πλαίσιο μιας αποτελεσματικής διαδικασίας για την επιλογή του καταλληλότερου από αυτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν ήταν σαφές από την ίδια την αξιολόγηση με ποιον τρόπο το προτεινόμενο μέτρο θα αντιμετώπιζε την παραβίαση ή τις πιθανές παραβιάσεις.

115

Η επιχειρησιακή καθοδήγηση της ΕΚΤ σχετικά με τα μέτρα έγκαιρης παρέμβασης αναφέρει ότι πρέπει να εξετάζεται κατά πόσον ένα μέτρο είναι αναγκαίο, κατάλληλο και επαρκές. Βάσει των στοιχείων που εξετάσαμε, οι πτυχές αυτές δεν αξιολογούνταν. Επίσης, απουσίαζε συζήτηση επί προηγούμενων μέτρων, ακόμη και όταν αυτά ήταν παρόμοια με τις νέες προτάσεις. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αντίθεση με ρητή απαίτηση που περιέχεται στην καθοδήγηση της ΕΚΤ.

116

Τα έγγραφα που μας παρασχέθηκαν δεν εξηγούσαν σαφώς και κατηγορηματικώς γιατί οι ΜΕΟ θεωρούσαν ότι τα προτεινόμενα μέτρα θα συνέβαλλαν στην αντιμετώπιση των διαπιστούμενων αδυναμιών εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Επίσης, δεν διαπιστώσαμε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ΕΚΤ είχε εξετάσει ρητά, υπό το πρίσμα αυτό, το ενδεχόμενο να αναλάβει ενέργειες ανάκαμψης ή άλλα μέτρα που αναφέρονται στο σχέδιο ανάκαμψης, ή ότι ήταν διατεθειμένη να επιστήσει την προσοχή σε περιπτώσεις όπου θεώρησε ότι καμία από τις προτεινόμενες επιλογές ανάκαμψης δεν μπορούσε να οδηγήσει στην επίλυση του προβλήματος.

117

Στις περισσότερες περιπτώσεις παρέμεινε ασαφές αν η ΕΚΤ είχε όντως επιχειρήσει να ποσοτικοποιήσει το μέγεθος ενός διαπιστωθέντος προβλήματος πριν από την αντίδρασή της στην κρίση. Συγκεκριμένα, δεν υπήρχε διαδικασία για τη στόχευση των επιτόπιων επιθεωρήσεων στον ποσοτικό προσδιορισμό του αντικτύπου μη αναγνωρισμένων και ενδεχόμενων ζημιών και άλλων παραγόντων που δεν αντικατοπτρίζονται ακόμη στα στοιχεία της τράπεζας. Οι εκτιμήσεις που εξετάσαμε δεν ήταν σαφείς ως προς το κατά πόσον η παραβίαση ή η πιθανή παραβίαση θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα από τα προτεινόμενα μέτρα, μολονότι αυτό αποτελεί ρητή απαίτηση στις οδηγίες της ΕΚΤ.

118

Με βάση τα στοιχεία που εξετάσαμε, δεν ήμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε ότι η ΕΚΤ παρακολουθεί αποτελεσματικά την εφαρμογή των μέτρων έγκαιρης παρέμβασης. Συγκεκριμένα, δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε αν υπάρχει ταχεία παρακολούθηση, είτε με τη μορφή συμπληρωματικών μέτρων είτε αξιολόγησης FOLTF, όπως προβλέπεται στις διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων της ΕΚΤ.

119

Τα στοιχεία που μας παρασχέθηκαν μας επέτρεψαν μόνο να ελέγξουμε επιλεγμένες πτυχές της αποτελεσματικότητας της αντίδρασης της ΕΚΤ σε περίπτωση κρίσης. Περιοριστήκαμε στα έγγραφα που η ΕΚΤ επέλεξε να μας παράσχει, μολονότι αυτά δεν ήταν επαρκή για να καταλήξουμε σε συνολικό συμπέρασμα σχετικά με την εφαρμογή των επιχειρησιακών διαδικασιών διαχείρισης κρίσεων.

Συμπεράσματα και συστάσεις

120

Στο πλαίσιο του εποπτικού της ρόλου, η ΕΚΤ έχει θεσπίσει ένα ουσιαστικό πλαίσιο για τις διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων, απαιτούνται ωστόσο σημαντικές βελτιώσεις:

1. Η οργανωτική δομή είναι ικανοποιητική και διασφαλίζει, συνολικά, επαρκή ροή πληροφοριών εντός της ΕΚΤ. Οι διαδικασίες εξωτερικής συνεργασίας και συντονισμού μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω.
2. Εντοπίσαμε ορισμένες ελλείψεις στο επιχειρησιακό πλαίσιο της διαχείρισης κρίσεων, καθώς και ενδείξεις ανεπαρκούς εφαρμογής οι οποίες αναλύονται στα συμπεράσματα που ακολουθούν.

Οργανωτική δομή

121

Η οργανωτική δομή είναι ικανοποιητική, παρά τις αδυναμίες στην αρχική φάση σχεδιασμού (σημεία 17 έως 23). Συνολικά, η πρόσληψη προσωπικού στο ΤΔΚ ήταν αποτελεσματική (σημεία 24 έως 25). Επί του παρόντος, η ΕΚΤ δεν διαθέτει διαδικασίες επανεξέτασης των αναγκών σε προσωπικό και ανακατανομής υπαλλήλων στις ΜΕΟ που αντιμετωπίζουν κατάσταση κρίσης (σημείο 25).

Συνεργασία και συντονισμός όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων

122

Η οργάνωση του συντονισμού και της συνεργασίας με άλλες αρχές δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ελάχιστη είναι η επιχειρησιακή καθοδήγηση που διατίθεται προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι, σε συγκεκριμένη κατάσταση κρίσης, οι ΜΕΟ μπορούν να διαχειριστούν τα σχετικά καθήκοντα των αντίστοιχων σωμάτων εποπτών κατά τρόπο συνεπή και αποτελεσματικό (βλέπε σημεία 29 έως 31). Επιπλέον, δεν υπάρχει ακόμη εσωτερικό πλαίσιο κανόνων για τη συμπληρωματική εποπτεία των χρηματοοικονομικών ομίλων ετερογενών δραστηριοτήτων (σημείο 32).

123

Η συνεργασία της ΕΚΤ με το ΕΣΕ βασίζεται στην κοινή χρήση και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με την εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Το ΕΣΕ λαμβάνει το δικαίωμα πρόσβασης στο ευρύτερο σύνολο πληροφοριών κατά το στάδιο της έγκαιρης παρέμβασης, όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο από την ΕΚΤ ή όταν το ζητεί το ίδιο το ΕΣΕ. Ωστόσο, το επίπεδο των διαθέσιμων πληροφοριών δεν αυξάνεται αυτομάτως όταν επιδεινώνεται η οικονομική κατάσταση μιας τράπεζας (σημεία 34 έως 39).

Σύσταση 1

Η ΕΚΤ οφείλει να ενισχύσει τη συνεργασία της με εξωτερικούς φορείς:

1. συνεχίζοντας τις προσπάθειές της για τη σύναψη WCCA για όλα τα σώματα εποπτών για τα οποία η ΕΚΤ συνιστά την αρχή ενοποιημένης εποπτείας και βελτιώνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών με το ΕΣΕ· το τελευταίο πρέπει να συζητηθεί κατά την τρέχουσα διαδικασία αναθεώρησης του μνημονίου συνεννόησης μεταξύ των δύο οργάνων·
2. εγκρίνοντας εσωτερικό πλαίσιο για τη συμπληρωματική εποπτεία των FICO.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: τέταρτο τρίμηνο του 2018.

Σχεδιασμός της ανάκαμψης

124

Η ΕΚΤ έχει σχεδιάσει διαδικασίες εσωτερικής παρακολούθησης που είναι αναγκαίες για τη διαδικασία αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης (σημείο 51) και έχει ορίσει ένα συνεπές χρονοδιάγραμμα για την υποβολή των σχεδίων ανάκαμψης (σημείο 47). Εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες εγγενείς προκλήσεις στο πλαίσιο των σωμάτων εποπτών (σημεία 48 έως 49). Η αξιολόγηση των σχεδίων ενδέχεται να απαιτεί τη συμμετοχή εθνικών εμπειρογνωμόνων, κάτι που μπορεί να σημαίνει κινδύνους διακυβέρνησης (σημείο 50). Έχει παρασχεθεί επαρκής καθοδήγηση για τις περισσότερες πτυχές, με εξαίρεση τους δείκτες σχεδιασμού της ανάκαμψης (σημεία 51 έως 54). Η ΕΚΤ έχει ενσωματώσει όλες τις νομικές απαιτήσεις σε ένα αποτελεσματικό εργαλείο αξιολόγησης, δεν διαπιστώσαμε όμως συμπληρωματική συνοπτική έκθεση ή συστηματική διαδικασία για τη χρησιμοποίηση των αξιολογήσεων στα εν εξελίξει εποπτικά καθήκοντα αναγνώρισης και διαχείρισης κρίσεων (σημεία 55 έως 61). Συνολικά, η ανατροφοδότηση που ελήφθη από τις εποπτευόμενες οντότητες ήταν θετική (σημεία 62 έως 64). Ωστόσο, λόγω των περιορισμών στην τεκμηρίωση που μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμπέρασμα όσον αφορά την πρακτική αποτελεσματικότητα της διαδικασίας αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης (σημεία 65 έως 66).

Σύσταση 2

Για τον σχεδιασμό της ανάκαμψης, η ΕΚΤ οφείλει:

1. να βελτιώσει τη συνέπεια της προσέγγισής της σε σχέση με τράπεζες με παρόμοια επιχειρηματικά μοντέλα ή/και που δραστηριοποιούνται σε κοινές δικαιοδοσίες μέσω πρόσθετων οδηγιών, μεταξύ άλλων για τη βαθμονόμηση των δεικτών·
2. να επιδιώξει πρόσθετες εκροές υπό μορφή συνοπτικών εκθέσεων και να προβεί σε διευθετήσεις ώστε οι ΜΕΟ να χρησιμοποιούν συστηματικά τις αξιολογήσεις των σχεδίων ανάκαμψης κατά τη αναγνώριση και τη διαχείριση κρίσεων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: τέταρτο τρίμηνο του 2018.

Αναγνώριση των κρίσεων

125

Οι τρέχουσες οδηγίες σχετικά με τον προσδιορισμό κρίσεων δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένες και δεν καθορίζουν αντικειμενικά κριτήρια που θα συνέβαλλαν στην αποτελεσματικότητα της διαχείρισης (σημεία 67 έως 72). Υπάρχουν διαδικασίες αναγνώρισης των κρίσεων, δεν υπάρχει ωστόσο σύνολο δεικτών με σαφή όρια για τον προσδιορισμό της επιδείνωσης μιας εποπτευόμενης οντότητας. Το γεγονός αυτό επηρεάζει επίσης αρνητικά την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης κρίσεων (σημεία 73 έως 79). Η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της αναγνώρισης των κρίσεων εκ μέρους της ΕΚΤ επηρεάζεται περαιτέρω από το γεγονός ότι οι αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης πραγματοποιούνται κυρίως στο πλαίσιο του ετήσιου κύκλου ΔΕΕΑ και όχι ως αντίδραση σε στοιχεία που αποδεικνύουν ουσιώδη επιδείνωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης μιας τράπεζας (σημεία 89 έως 91), η δε υποκείμενη τεκμηρίωση δεν συμμορφώνεται πλήρως με τα στοιχεία που προβλέπονται στις υφιστάμενες οδηγίες.

Σύσταση 3

Η ΕΚΤ οφείλει:

1. να αναπτύξει περαιτέρω την καθοδήγηση που παρέχει σχετικά με τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης και να καθορίσει ένα σύνολο δεικτών με σαφή όρια για τον προσδιορισμό μιας ενδεχόμενης επιδείνωσης της χρηματοοικονομικής κατάστασης μιας τράπεζας, αξιοποιώντας ορισμένους από τους δείκτες και τα στοιχεία ενεργοποίησης που έχουν κριθεί κατάλληλα στο πλαίσιο της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης της τράπεζας, καθώς και να τα συνδέσει με σαφείς διαδικασίες κλιμάκωσης ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων πληροφοριών·
2. να προωθήσει την ταχεία και συστηματική χρήση των αξιολογήσεων έγκαιρης παρέμβασης αμέσως μόλις υπάρχουν ενδείξεις ουσιώδους επιδείνωσης της χρηματοοικονομικής κατάστασης μιας τράπεζας·
3. να δώσει έμφαση στη διασφάλιση της ποιότητας των αξιολογήσεων έγκαιρης παρέμβασης, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι ακολουθούνται οι εσωτερικές διαδικασίες και η καθοδήγησή της.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: δεύτερο τρίμηνο του 2018.

126

Η ΕΚΤ δεν διαθέτει σαφώς καθορισμένες διαδικασίες και συστήματα για τη συλλογή, την αξιολόγηση, την υποβολή εκθέσεων προς τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας και την ανάληψη δράσης βάσει της πληθώρας των πληροφοριών που διαθέτει κατά τρόπο ολοκληρωμένο, η δε κεντρική παρακολούθηση και συνέχεια που δίδεται στις διαπιστώσεις δεν τεκμηριώνεται συστηματικά (σημεία 80 έως 86).

Σύσταση 4

Η ΕΚΤ οφείλει να εξορθολογίσει τις διαδικασίες που εφαρμόζει όσον αφορά την εξέταση όλων των πληροφοριών (συμπεριλαμβανομένης της πληροφόρησης σχετικά με τους συστημικούς κινδύνους), ώστε να μεγιστοποιηθεί η ικανότητά της να εντοπίζει εγκαίρως τις τράπεζες που περιέρχονται σε κρίση. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να καθιερωθεί σύστημα πληροφοριών διαχείρισης για τη συστηματική αναφορά των παραβιάσεων και των οιονεί παραβιάσεων των κανονιστικών απαιτήσεων και να εισαχθεί η διενέργεια κεντρικών ελέγχων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: πρώτο τρίμηνο του 2019.

Αντιμετώπιση των κρίσεων

127

Η τρέχουσα προσέγγιση της ΕΚΤ όσον αφορά την επιχειρησιακή διαχείριση της αντίδρασης σε κρίσεις δεν περιλαμβάνει διαδικασία για την ποσοτικοποίηση του μεγέθους ενός συγκεκριμένου προβλήματος πριν από την εξέταση του ενδεχομένου λήψης εποπτικών μέτρων. Ειδικότερα, η ΕΚΤ δεν έχει άμεσα διαθέσιμες ομάδες επιτόπιας επιθεώρησης ώστε να προβαίνει σε λεπτομερή ανάλυση της ποιότητας του ενεργητικού των τραπεζών που έχουν περιέλθει σε κρίση (σημεία 96 έως 99).

Σύσταση 5

Η ΕΚΤ οφείλει:

1. να αναπτύξει περαιτέρω την καθοδήγηση περί έγκαιρης παρέμβασης, προκειμένου να διασφαλίσει την ποσοτικοποίηση όλων των συναφών εποπτικών διαπιστώσεων πριν από την εξέταση του ενδεχομένου λήψης μέτρων αντιμετώπισης·
2. να καθιερώσει σαφείς διαδικασίες για τη διασφάλιση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων των ιδρυμάτων των οποίων η χρηματοοικονομική κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά, όταν εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την αποτίμηση αυτών των περιουσιακών στοιχείων· ειδικότερα, οφείλει να έχει άμεσα διαθέσιμες ομάδες επιτόπιας επιθεώρησης ώστε να προβαίνει σε λεπτομερή ανάλυση της ποιότητας του ενεργητικού των τραπεζών που έχουν περιέλθει κρίση·
3. να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις προόδου στην ανώτερη ιεραρχία κατά τρόπο συστηματικό, ολοκληρωμένο και μακροπρόθεσμο όσον αφορά το πώς αντιμετωπίζονται με επιτόπιες επιθεωρήσεις ή άλλα μέσα οι τράπεζες με αναγνωρισμένα προβλήματα στην ποιότητα του ενεργητικού τους.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: τέταρτο τρίμηνο του 2018.

128

Η ΕΚΤ έχει εντοπίσει δυσκολίες στην εφαρμογή των μέτρων έγκαιρης παρέμβασης (περιλαμβανομένης της αλληλοεπικάλυψης με άλλα μέτρα) που διαθέτει για την αντιμετώπιση των κρίσεων. Έχει προσεγγίσει τον νομοθέτη επιδιώκοντας νομικές αλλαγές, δεν έχει όμως παράσχει οδηγίες προς τους υπαλλήλους της, ώστε να τους παράσχει τρόπους αντιμετώπισης των εν λόγω δυσκολιών. Επίσης, δεν υπάρχει περιγραφή συγκεκριμένων δράσεων που θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη ως πιθανό σενάριο, ούτε της νομικής βάσης επί της οποίας αυτές θα μπορούσαν να βασιστούν. Από την άποψη αυτή, η ΕΚΤ δεν εκμεταλλεύεται την πολύτιμη γνώση που έχει αποκτήσει από προηγούμενες αξιολογήσεις σχεδίων ανάκαμψης και καταστάσεις κρίσης κατά τον προσδιορισμό των αρμοδιοτήτων και των μέτρων που πρέπει να εξετασθούν σε ένα δεδομένο σενάριο. Η προσεκτική χρήση των εν λόγω γνώσεων θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα, διασφαλίζοντας ότι όλα τα μέτρα που εφαρμόζονται είναι κατάλληλα και αναλογικά (σημεία 101 έως 104).

Σύσταση 6

Η ΕΚΤ οφείλει να αναπτύξει περαιτέρω την επιχειρησιακή καθοδήγηση όσον αφορά τις αξιολογήσεις έγκαιρης παρέμβασης με σκοπό:

1. την αντιμετώπιση των δυσκολιών που ανακύπτουν κατά την άσκηση των εξουσιών της, καλώντας την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο νομοθετικών αλλαγών για την αντιμετώπιση των πιθανών αδυναμιών του υφιστάμενου πλαισίου·
2. την εισαγωγή ολοκληρωμένης περιγραφής συγκεκριμένων δράσεων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως πιθανό σενάριο και της νομικής βάσης που προϋποθέτει η εφαρμογή τους. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να αξιοποιεί συστηματικά τις γνώσεις που έχει αποκτήσει από την αξιολόγηση των σχεδίων ανάκαμψης τραπεζών και από προηγούμενες καταστάσεις κρίσης.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: τέταρτο τρίμηνο του 2018.

129

Η καθοδήγηση της ΕΚΤ σχετικά με την εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγιών περί FOLTF της ΕΑΤ είναι εξαιρετικά περιορισμένη ως προς το πεδίο εφαρμογής και τις λεπτομέρειές της και δεν καθορίζει με σαφήνεια τον τρόπο αξιοποίησης των αντικειμενικών στοιχείων που περιγράφονται στις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ στο πλαίσιο της αξιολόγησης FOLTF (σημεία 107 έως 109).

Σύσταση 7

Η ΕΚΤ οφείλει να αναπτύξει περαιτέρω την επιχειρησιακή καθοδήγηση που παρέχει σχετικά με τις αξιολογήσεις FOLTF, ιδίως αποσαφηνίζοντας περαιτέρω την αξιοποίηση των αντικειμενικών στοιχείων που περιγράφονται στις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΑΤ.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: πρώτο τρίμηνο του 2018.

130

Η ΕΚΤ μάς αρνήθηκε την πρόσβαση σε έγγραφα και πληροφορίες που ήταν απαραίτητες για την εκτέλεση του ελεγκτικού έργου μας. Βάσει των εγγράφων που λάβαμε, μπορέσαμε να αξιολογήσουμε πόσο συνέβαλλαν στην επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα ο σχεδιασμός της αξιολόγησης των σχεδίων ανάκαμψης και οι δραστηριότητες διαχείρισης κρίσεων. Ωστόσο, τα στοιχεία που μας παρέσχε η ΕΚΤ σχετικά με την υλοποίηση των εν λόγω δραστηριοτήτων ήταν εξαιρετικά περιορισμένα και, συνεπώς, δεν μας επέτρεψαν να εξαγάγουμε συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους ως προς τη διαχείριση των κρίσεων στην πράξη (βλέπε παράρτημα I).

Σύσταση 8

Η ΕΚΤ οφείλει να παρέχει στο Ελεγκτικό Συνέδριο πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα ή τις πληροφορίες που της ζητεί και που είναι αναγκαία για την εκτέλεση του ελεγκτικού έργου του, προς το συμφέρον της λογοδοσίας.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: πάραυτα.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα IV, του οποίου προεδρεύει ο Baudilio TOMÉ MUGURUZA, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 12ης Δεκεμβρίου 2017.

Συντομογραφίες

ΓΔ «Στατιστική»: Γενική διεύθυνση «Στατιστική»

ΔΕΕΑ: Διαδικασία εποπτικού ελέγχου και αξιολόγησης

ΔΣ: Διοικητικό συμβούλιο

ΕΑΑ: Εθνική αρμόδια αρχή

ΕΑΤ: Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών

ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΕΜ: Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός

ΕΕΣ: Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

ΕΚΤ: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

ΕΜΕ: Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης

ΕΣ: Εποπτικό συμβούλιο

ΕΣΕ: Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης

ΕΣΚΤ: Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών

ΕΣΣΚ: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου

ΕΤΕΒ: Επιτροπή Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας

Κανονισμός ΕΕΜ: Κανονισμός για τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό

ΛΣΙ: Λιγότερο σημαντικό ίδρυμα

ΜΔΠ: Μέγιστο διανεμητέο ποσό

ΜΕΔ: Μη εξυπηρετούμενα δάνεια

ΜΕΟ: Μεικτές εποπτικές ομάδες

ΜΣ: Μνημόνιο συνεννόησης

Οδηγία BRR: Η οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (Bank Recovery and Resolution Directive)

ΣΑΚ: Σύστημα αξιολόγησης κινδύνου

ΣΔΕΑ: Σχέδιο δράσης έκτακτης ανάγκης

ΣΙ: Σημαντικό ίδρυμα

ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ

ΣΧΣ: Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

ΤΔΚ: Τμήμα διαχείρισης κρίσεων

CMT: Υψηλού επιπέδου ομάδα διαχείρισης κρίσεων

ESMA: Ευρωπαϊκή Αρχή Kινητών Aξιών και Aγορών

FICO: Χρηματοπιστωτικοί όμιλοι ετερογενών δραστηριοτήτων (Financial Conglomerates)

FOLTF: (Χρηματοπιστωτικό ίδρυμα) που τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας (Failing or likely to fail)

G-SIB: Παγκοσμίως συστημικά σημαντικές τράπεζες (Global - Systemically Important Banks)

G-SIFI: Παγκοσμίως συστημικά σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Global Systemically Important Financial Institutions)

ICAAP: Εσωτερική διαδικασία αξιολόγησης της κεφαλαιακής επάρκειας (Internal Capital Adequacy Assessment Process)

ILAAP: Εσωτερική διαδικασία αξιολόγησης της επάρκειας ρευστότητας (Internal Liquidity Adequacy Assessment Process)

IMAS: Σύστημα διαχείρισης πληροφοριών (Information Management System)

IS-CMT: Ομάδα διαχείρισης κρίσεων για συγκεκριμένο ίδρυμα (Institution Specific Crisis Management Team)

OKA: Οδηγία σχετικά με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις

WCCA: Γραπτές ρυθμίσεις συντονισμού και συνεργασίας (Written Coordination and Cooperation Arrangements)

Γλωσσάριο

Διαδικασία εποπτικού ελέγχου και αξιολόγησης (ΔΕΕΑ): Διενεργείται στους κόλπους των ΜΕΟ για τράπεζες υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα εποπτευόμενα ιδρύματα έχουν θεσπίσει κατάλληλες ρυθμίσεις, στρατηγικές, διαδικασίες και μηχανισμούς, ότι διατηρούν επαρκή κεφάλαια και ρευστότητα σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες, και ότι προβλέπουν ορθή διαχείριση και κάλυψη των κινδύνων στους οποίους εκτίθενται ή ενδέχεται να εκτεθούν. Η ΔΕΕΑ καταλήγει στην απονομή συγκεκριμένης βαθμολογίας για κάθε τράπεζα.

Δίκτυο διαχείρισης κρίσεων: Δίκτυο των υπηρεσιών διαχείρισης κρίσεων στους κόλπους των εθνικών αρμόδιων αρχών.

Εθνική αρμόδια αρχή (ΕΑΑ): Εθνική αρχή επιφορτισμένη με την τραπεζική εποπτεία. Μπορεί να είναι εθνική κεντρική τράπεζα ή οντότητα επιφορτισμένη ειδικά με την τραπεζική εποπτεία ή ένα μοντέλο δύο επιπέδων. Ο όρος καλύπτει τα διάφορα είδη φορέων που ασκούν τραπεζική εποπτεία στην Ευρώπη.

Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ): Στο πλαίσιο ενός νέου μηχανισμού εξυγίανσης των τραπεζών για τη ζώνη του ευρώ, σημαντικές αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν στο Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ). Στόχος του ΕΣΕ είναι να διασφαλίζει την εύρυθμη εξυγίανση των τραπεζών που τελούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας με τον ελάχιστο αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία και τα δημόσια οικονομικά. Το ΕΣΕ θεσπίζει ενιαίους κανόνες και διαδικασίες για τις σημαντικές τράπεζες υπό την εποπτεία της ΕΚΤ που τελούν σε κατάσταση αφερεγγυότητας και για άλλους διασυνοριακούς ομίλους. Αίρει τα εμπόδια που μπορεί να υπάρχουν για την εξυγίανση, όπως είναι η εσωτερική οργάνωση και λειτουργία των τραπεζών, η διασυνοριακή αναγνώριση των μέτρων εξυγίανσης.

Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ): Το σύστημα τραπεζικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει την ΕΚΤ και τις εθνικές εποπτικές αρχές των συμμετεχουσών χωρών. Βασικοί σκοποί του είναι:

• η διαφύλαξη της ασφάλειας και της ευρωστίας του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος
• η ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης και σταθερότητας
• η διασφάλιση συνεπούς εποπτείας.

Ο ΕΕΜ είναι ένας από τους δύο πυλώνες της τραπεζικής ένωσης της ΕΕ. Ο δεύτερος είναι ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης.

Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (ΕΜΕ): Ένας από τους πυλώνες της τραπεζικής ένωσης, παράλληλα με τον ΕΕΜ. Συγκροτήθηκε με στόχο τη συγκέντρωση σε κεντρικό επίπεδο των βασικών ικανοτήτων και πόρων που απαιτούνται για τη διαχείριση της τυχόν περιέλευσης πιστωτικών ιδρυμάτων στα συμμετέχοντα κράτη μέλη σε κατάσταση αφερεγγυότητας.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ): Είναι επιφορτισμένο με την εποπτεία των κινδύνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα εντός της ΕΕ συνολικά (μακροπροληπτική επίβλεψη).

Κανονισμός για τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (Κανονισμός ΕΕΜ): Κανονισμός για τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1024/2013 του Συμβουλίου, της 15ης Οκτωβρίου 2013, για την ανάθεση ειδικών καθηκόντων στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν την προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων) (ΕΕ L 287 της 29.10.2013, σ. 63).

Μέγιστο διανεμητέο ποσό: Το μέγιστο ποσό που μπορεί επιτρέπεται να καταβάλλει μια τράπεζα, παραδείγματος χάριν ως επιμίσθια ή μερίσματα.

Μεικτές εποπτικές ομάδες (ΜΕΟ): Η καθημερινή εποπτεία σημαντικών ιδρυμάτων εντός του ΕΕΜ διεξάγεται από μεικτές εποπτικές ομάδες (ΜΕΟ). Οι ΜΕΟ απαρτίζονται από υπαλλήλους της ΕΚΤ αλλά και των ΕΑΑ των χωρών στις οποίες είναι εγκατεστημένα τα πιστωτικά ιδρύματα, οι θυγατρικές τραπεζών ή τα σημαντικά διασυνοριακά υποκαταστήματα συγκεκριμένου τραπεζικού ομίλου. ΜΕΟ συγκροτείται για κάθε σημαντικό ίδρυμα.

Οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (οδηγία BRR): Οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων (Banking Recovery and Resolution Directive) - Οδηγία 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τη θέσπιση πλαισίου για την ανάκαμψη και την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων και για την τροποποίηση της οδηγίας 82/891/ΕΟΚ του Συμβουλίου, και των οδηγιών 2001/24/ΕΚ, 2002/47/ΕΚ, 2004/25/ΕΚ, 2005/56/ΕΚ, 2007/36/ΕΚ, 2011/35/ΕΕ, 2012/30/ΕΕ και 2013/36/ΕΕ, καθώς και των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1093/2010 και (ΕΕ) αριθ. 648/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 173 της 12.6.2014, σ. 190).

Οδηγία σχετικά με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (ΟΚΑ): Οδηγία για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις (οδηγία 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με την πρόσβαση στη δραστηριότητα πιστωτικών ιδρυμάτων και την προληπτική εποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων, για την τροποποίηση της οδηγίας 2002/87/ΕΚ και για την κατάργηση των οδηγιών 2006/48/ΕΚ και 2006/49/ΕΚ (ΕΕ L 176 της 27.6.2013, σ. 338).

Ομάδα διαχείρισης κρίσεων: Οι αρχές του κράτους μέλους καταγωγής και των βασικών κρατών υποδοχής όλων των G-SIFI πρέπει να διαθέτουν ομάδες διαχείρισης κρίσεων με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας και τη διευκόλυνση της διαχείρισης και αντιμετώπισης μιας διασυνοριακής χρηματοπιστωτικής κρίσης που ενδεχομένως επηρεάσει την επιχείρηση. Στις ομάδες διαχείρισης κρίσεων πρέπει να περιλαμβάνονται οι εποπτικές αρχές, οι κεντρικές τράπεζες, οι αρχές εξυγίανσης, τα υπουργεία οικονομικών και οι δημόσιες αρχές που είναι αρμόδιες για τα συστήματα εγγυήσεων των εννόμων τάξεων όπου εδρεύουν ή φιλοξενούνται οντότητες του ομίλου ουσιώδους σημασίας για την εξυγίανσή του. Οι εν λόγω ομάδες διαχείρισης κρίσεων πρέπει να συνεργάζονται στενά με τις αρχές άλλων εννόμων τάξεων, όπου οι επιχειρήσεις έχουν συστημική παρουσία.

Παγκοσμίως συστημικά σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (G-SIFI): Τον Νοέμβριο του 2011, το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΣΧΣ) δημοσίευσε ολοκληρωμένο σύνολο μέτρων πολιτικής για την αντιμετώπιση των συστημικών και ηθικών κινδύνων που συνδέονται με τις συστημικά σημαντικές τράπεζες. Στη δημοσίευση αυτή, το ΣΧΣ προσδιόρισε ως παγκοσμίως συστημικά σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (G-SIFI) μια αρχική ομάδα μεγάλων τραπεζών, εφαρμόζοντας μεθοδολογία που ανέπτυξε η Επιτροπή Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας (ΕΤΕΒ).

Που τελεί σε κατάσταση αφερεγγυότητας ή επαπειλούμενης φερεγγυότητας (FOLTF): Αξιολόγηση εκ μέρους της εποπτικής αρχής ή της αρχής εξυγίανσης του κατά πόσον μια τράπεζα παραβιάζει ή είναι πιθανό στο εγγύς μέλλον να παραβιάσει τις απαιτήσεις για τη διατήρηση της άδειας λειτουργίας της, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην κίνηση διαδικασιών αφερεγγυότητας ή εξυγίανσης. Η αιτιολογία μιας τέτοιας διαπίστωσης μπορεί να είναι, ενδεικτικά, ότι η τράπεζα έχει υποστεί ή είναι πιθανόν να υποστεί ζημίες οι οποίες θα εξαντλήσουν τα ίδια κεφάλαιά της, ότι τα περιουσιακά της στοιχεία υπολείπονται ή είναι πιθανό στο εγγύς μέλλον να υπολειφθούν των υποχρεώσεών της, ή ότι δεν είναι σε θέση ή είναι πιθανό στο εγγύς μέλλον να μην είναι σε θέση να εξοφλήσει τις απαιτητές υποχρεώσεις της.

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων επιδόσεων και των ελέγχων συμμόρφωσης που αυτό διενεργεί επί συγκεκριμένων τομέων του προϋπολογισμού ή επί συγκεκριμένων διαχειριστικών θεμάτων. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

H εν προκειμένω έκθεση καταρτίστηκε από το Τμήμα Ελέγχου IV, του οποίου προεδρεύει ο Baudilio Tomé Muguruza, Μέλος του ΕΕΣ, και το οποίο εστιάζει στους τομείς της ρύθμισης των αγορών και της ανταγωνιστικής οικονομίας. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν o Kevin Cardiff, Μέλος του Συνεδρίου, συνεπικουρούμενος στην κατάρτιση της έκθεσης από τους Gediminas Mačys, προϊστάμενο του ιδιαίτερου γραφείου του, και Shane Enright, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, Tony Murphy, διευθυντή, Ζαχαρία Κόλια, διευθυντή, και Mirko Gottmann, υπεύθυνο έργου. Στο κλιμάκιο ελέγχου συμμετείχαν οι Παρασκευή Δεμουρτζίδου, Jörg Genner, Violeta Radu και Γιώργος Τσίκκος.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditorsECA

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (http://europa.eu).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018

PDF	ISBN 978-92-872-9079-3	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/546735	QJ-AB-17-027-EL-N
HTML	ISBN 978-92-872-9116-5	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/44451	QJ-AB-17-027-EL-Q

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Για οποιαδήποτε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού που δεν αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να ζητηθεί άδεια απευθείας από τους δικαιούχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

ΕΥΡΕΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο Europa: http://europa.eu

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να τηλεφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ από το βιβλιοπωλείο της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: http://publications.europa.eu/eubookshop. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να τηλεφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.