JE HOORT VAAK OP HET NIEUWS DAT “BRUSSEL” ALLERLEI DINGEN HEEFT BESLOTEN. MAAR WAT BETEKENT DAT EIGENLIJK PRECIES? WIE OF WAT IS “BRUSSEL”? IN DIT HOOFDSTUK KRIJG JE EEN KORT OVERZICHT VAN DE STRUCTUUR VAN DE EU. JE KOMT MEER TE WETEN OVER DE BELANGRIJKSTE EU-INSTELLINGEN EN WAT HUN TAKEN EN BEVOEGDHEDEN ZIJN. OOK KOM JE TE WETEN HOE JIJ INVLOED KUNT UITOEFENEN OP HUN WERKZAAMHEDEN.
HOE WERKT DE EUROPESE UNIE?
Wie beslist wat in de EU?
Wanneer je discussies over politiek hoort, vallen vaak de namen van bepaalde mensen: de premier van je land, bijvoorbeeld, of een leider van de oppositie. Dit is omdat zij de personen zijn die beslissingen nemen en de politiek vormgeven. Dat geldt ook voor de EU.
De Europese instellingen zijn gewoon plaatsen waar politici uit alle EU-landen bijeenkomen om samen naar concrete resultaten te streven. Laten we de instellingen waar de meeste beslissingen worden genomen eens nader onder de loep nemen.
Als enige rechtstreeks gekozen instelling van de EU is het Europees Parlement de collectieve stem van gewone mensen. De leden ervan worden om de vijf jaar rechtstreeks door de Europese burgers gekozen. Iedereen met het EU-burgerschap heeft het recht om te stemmen bij deze verkiezingen. In sommige EU-landen waar niet-staatsburgers soms kunnen stemmen bij subnationale verkiezingen, kunnen mensen die aan andere verblijfsvoorwaarden voldoen (zoals niet-staatsburgers die legaal in het land wonen) ook stemmen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.
De laatste Europese verkiezingen zijn gehouden in 2019. De volgende verkiezingen zijn in 2024. In alle landen van de EU mag je stemmen als je 18 jaar of ouder bent, met uitzondering van Malta en Oostenrijk, waar je vanaf je 16e mag stemmen, en Griekenland waar je dat vanaf je 17e mag. België en Duitsland hebben de kiesgerechtigde leeftijd voor verkiezingen zoals de Europese verkiezingen verlaagd tot 16 jaar.
WIST JE DIT?
Jongeren — tussen de 15 en 30 jaar — zijn het meest pro-Europees van alle generaties. In 2019 verklaarde meer dan 70 % van hen een positief beeld van de EU te hebben.
De belangrijkste vergaderingen van het Parlement, ook wel “plenaire vergaderingen” genoemd, vinden twaalf keer per jaar plaats in Straatsburg (Frankrijk) en tot zes keer per jaar in Brussel (België).
Het Parlement heeft 705 leden, ook wel “EP-leden” of “Europarlementariërs” genoemd, die uit alle EU-landen komen. Het aantal leden per land verschilt: landen met meer inwoners hebben meer leden dan kleinere landen met minder inwoners. Leden met vergelijkbare politieke standpunten uit de hele EU werken samen in fracties, net als in nationale parlementen. Ze vormen geen groepen op basis van nationaliteit.
Het Europees Parlement neemt samen met de Raad van de Europese Unie beslissingen over Europese wetten. Als het Parlement en de Raad het samen niet eens kunnen worden, komt er geen nieuwe wet. Het Parlement kiest ook de voorzitter van de Europese Commissie en heeft het recht om alle leden van de Commissie te benoemen en te ontslaan. Ook keurt het de begroting van de Europese Unie goed.
Europese burgers kiezen rechtstreeks de leden van het Europees Parlement.
OPGAVE 5 JOUW VERTEGENWOORDIGERS BIJ HET EUROPEES PARLEMENT
De volgende verkiezingen voor het Europees Parlement worden in 2024 gehouden, en misschien mag jij dan wel stemmen. Jouw vertegenwoordigers werken in fracties samen met andere leden van het Europees Parlement. Er zijn 23 leden nodig om een fractie te vormen, en in een fractie moet ten minste een kwart van de 27 EU-landen zijn vertegenwoordigd. Momenteel zijn er zeven fracties in het Parlement. Leden kunnen maar tot één fractie tegelijk behoren. Er zijn ook leden die tot geen enkele fractie behoren. Zij worden niet-fractiegebonden leden genoemd.
Bekijk in kleine groepjes deze kaart om te zien welke partijen uit jouw land het goed hebben gedaan tijdens de laatste Europese verkiezingen en tot welke fracties zij behoren: europa.eu/!b7W49H
Hier kun je zien waar de leden tijdens de plenaire vergadering zitten: europa.eu/!MWGfP6
De Europese Raad bestaat uit de gekozen leiders van EU-landen, d.w.z. de staatshoofden en regeringsleiders. Deze leiders komen ten minste viermaal per jaar bijeen. Hun bijeenkomsten worden vaak “Europese top” genoemd. De Europese Raad formuleert de belangrijkste politieke prioriteiten van de EU en bepaalt de beleidskoers. De Europese Raad wordt voorgezeten door een voorzitter die elke tweeënhalf jaar wordt gekozen.
De Europese Raad neemt geen EU-wetten aan. Dat is de taak van het Europees Parlement en van de Raad van de Europese Unie — verwar deze twee niet met elkaar!
Elke leider van de 27 lidstaten van de Europese Unie wordt weergegeven als een cartoonfiguur. Alle figuren hebben de vlag van hun land voor zich. Er zijn ook drie figuren met EU-vlaggen, die de voorzitter van de Raad en twee andere EU-leiders voorstellen. De deelnemers zitten in een cirkel, zoals dat ook het geval is tijdens de topontmoetingen.
De Europese Raad
Nationale en EU-leiders wonen een Europese top bij, die wordt voorgezeten door de voorzitter van de Europese Raad.
De Raad van de Europese Unie — ook wel kortweg “de Raad” genoemd — vertegenwoordigt de regeringen van de EU-landen. In de Raad komen ministers van alle EU-landen bijeen om het beleid en de wetten van de EU te bespreken en hier beslissingen over te nemen. Het hangt van het onderwerp dat besproken wordt af welke ministers de bijeenkomsten bijwonen. Als de vergadering bijvoorbeeld over luchtvervuiling gaat, zullen de ministers van Milieu bijeenkomen. Als het over werkloosheid gaat, zijn de deelnemende ministers de ministers die verantwoordelijk zijn voor werkgelegenheid en sociale zaken.
De Raad is één van de twee wetgevende organen van de EU. Zonder de ministers van alle EU-landen kan er in de Europese Unie dus niets gebeuren.
De EU-landen bepalen wat de regels voor het stemmen in de Raad zijn. De Raad neemt de meeste beslissingen met een meerderheid van stemmen, en in sommige gevallen unaniem. Voor de onderwerpen waarvoor de EU-landen hebben afgesproken dat besluiten unaniem (“met eenparigheid van stemmen”) moeten worden genomen – bijvoorbeeld over belastingen en veiligheid – betekent dit dat alle ministers het met elkaar eens moeten zijn om een besluit te kunnen nemen.
Op veel andere gebieden nemen ministers besluiten bij meerderheid van stemmen, bijvoorbeeld bij het aannemen van een EU-wet over consumentenrechten, het economisch herstel van de COVID-19-pandemie of milieukwesties, zoals de behandeling van stedelijk afval.
Het voorzitterschap van de Raad wordt elke zes maanden door een ander EU-land bekleed. Na Zweden en Spanje in 2023 bekleden België en Hongarije het voorzitterschap in 2024, gevolgd door Polen en Denemarken in 2025.
WIST JE DIT?
De Raad stemt unaniem over:
de meest voorkomende kwesties op het gebied van buitenlands en veiligheidsbeleid;
burgerschap (het verlenen van nieuwe rechten aan EU-burgers);
het EU-lidmaatschap;
harmonisatie van de nationale wetgevingen inzake indirecte belastingen;
de financiën van de EU;
bepaalde taken op het gebied van justitie en binnenlandse zaken (bv. familierecht, politiële samenwerking);
harmonisatie van de nationale wetgeving inzake sociale zekerheid en sociale bescherming.
Een stemonthouding vormt geen beletsel voor het aannemen van een besluit waarvoor eenparigheid van stemmen is vereist.
Bekijk deze korte documentaire voor meer informatie over de Raad:europa.eu/!Xm48xu
OPGAVE 6 STEMMING IN DE RAAD
In bijeenkomsten van de Raad wordt ongeveer 80 % van de wetsvoorstellen aangenomen met een gekwalificeerde meerderheid, ook wel “dubbele meerderheid” genoemd. Bij het nemen van besluiten met gekwalificeerde meerderheid kan elke minister één stem voor of tegen een voorstel uitbrengen of zich onthouden van stemming. Het aantal burgers dat door een minister wordt vertegenwoordigd, varieert echter van land tot land. Daarom is een “dubbele meerderheid” nodig om een besluit helemaal goed te keuren: 55 % van de EU-landen (15 van de 27) moet vóór een wet stemmen wil deze aangenomen worden, en deze landen moeten samen ten minste 65 % van de totale EU-bevolking (= circa 447 miljoen mensen) vertegenwoordigen.
Probeer de stemcalculator op de website van de Raad uit om te zien hoe dit systeem werkt aan de hand van onderstaande opgave: europa.eu/!xmJvJj
Stel je voor dat je klas geld heeft ingezameld voor een uitje en dat jullie het nu eens moeten worden over de bestemming. Iemand stelt voor om over de voorgestelde bestemming te stemmen met gekwalificeerde meerderheid. Denken jullie er allemaal hetzelfde over of moet er met gekwalificeerde meerderheid worden gestemd?
Kies iemand die de Europese Commissie vertegenwoordigt — hij of zij krijgt één minuut de tijd om vóór een bepaalde bestemming te pleiten. Wijs een andere leerling aan die verantwoordelijk is voor de stemcalculator van de Raad. Ken je overige klasgenoten elk de rol van minister van één van de 27 EU-landen toe.
Elke “minister” stemt vervolgens vóór of tegen de voorgestelde bestemming of onthoudt zich van stemming.
Bekijk het resultaat op de stemcalculator van de Raad. Wat was de uitslag daarop? Zijn jullie het eens geworden over de voorgestelde bestemming? Bespreek met de groep wat je vindt van dit type stemprocedure.
De Europese Commissie bestaat uit 27 commissarissen — één per EU-land. Samen met de voorzitter van de Europese Commissie zijn de commissarissen de uitvoerende macht van de EU, en daarmee verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken in de EU. Hun mandaat duurt 5 jaar.
Bekijk deze korte video voor meer informatie over de Commissie: europa.eu/!HCkxvv
De voorzitter van de Europese Commissie wordt door de lidstaten via de Europese Raad voorgedragen en formeel benoemd door het Europees Parlement. De andere commissarissen worden voorgedragen door de regering van hun land en goedgekeurd door het Europees Parlement. Commissarissen vertegenwoordigen niet het standpunt van hun land van herkomst, maar het gemeenschappelijke belang van de EU. Elk lid van de Commissie krijgt van de voorzitter de verantwoordelijkheid over een specifiek beleidsterrein, zoals energie, de economie of het milieu.
De Europese Commissie stelt nieuwe wetten en programma’s voor die in het algemeen belang van de EU zijn. Voordat zij een voorstel doet, vraagt de Commissie de nationale parlementen, regeringen, belangengroepen, deskundigen en de burgers om advies door ze te verzoeken om online commentaar te leveren.
De voorstellen van de Commissie worden nauwgezet bestudeerd door het Europees Parlement en de Raad. Deze twee instellingen nemen de uiteindelijke beslissing over alle EU-wetten. Ze kunnen voorstellen wijzigen of helemaal verwerpen. De Europese Commissie beheert ook het beleid en de begroting van de EU en zorgt ervoor dat de EU-landen het EU-recht correct toepassen.
De Europese Commissie is de “uitvoerende tak” van de EU.
De Europese Commissie is verantwoordelijk voor het beheer van de EU-begroting, het toezicht op de toepassing van de EU-wetgeving en het opstellen van de EU-wetgeving.
WIST JE DIT?
De dagelijkse werkzaamheden van de Commissie worden uitgevoerd door administratieve medewerkers, deskundigen, vertalers, tolken en assistenten. De ambtenaren van de Commissie worden — net als de personeelsleden van de andere EU-instellingen — aangeworven via het Europees Bureau voor personeelsselectie (epso.europa.eu/home_nl).
Deze ambtenaren zijn burgers uit de EU-lidstaten en worden geselecteerd door wervingsexamens die “vergelijkende onderzoeken” worden genoemd. Er werken ongeveer 32 000 mensen voor de Commissie. Dat lijkt op het eerste gezicht misschien veel, maar de meeste stadsbesturen van grote steden in de EU hebben meer mensen in dienst.
Als een loopbaan bij de Commissie je wel wat lijkt, kun je je aanmelden voor een stage bij een van de EU-instellingen.
In de afgelopen zeventig jaar hebben de EU-landen samen een groot aantal EU-wetten opgesteld. Het Hof van Justitie ziet erop toe dat deze wetten op uniforme wijze worden uitgelegd en toegepast. Als een nationale rechtbank twijfelt over de interpretatie van een van deze wetten, kan het Hof van Justitie om uitleg worden gevraagd. Individuele EU-landen passen de EU-wetten niet altijd volledig toe. In dat geval kunnen de Commissie en de andere EU-landen de zaak aan het Hof voorleggen. Het Hof is gevestigd in Luxemburg en bestaat uit één rechter per EU-land.
Dat was heel wat informatie! Maar het is vooral belangrijk dat je begrijpt wat “Brussel” eigenlijk inhoudt en wie binnen de EU waar verantwoordelijk voor is. Doe de test hieronder om te zien hoeveel je hebt onthouden. Zet een kruis in het vak van de instelling(en) waarop de beschrijving van toepassing is.
Wie ...
Europees Parlement
Europese Raad
Raad van de Europese Unie
Europese Commissie
Hof van Justitie van de EU
1. doet voorstellen voor EU-wetten?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
2. keurt EU-wetten goed?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
3. bestaat uit één vertegenwoordiger/lid per EU-land?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
4. wordt rechtstreeks gekozen?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
5. beheert de begroting?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
6. vertegenwoordigt de belangen van de burgers?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
7. vertegenwoordigt de belangen van EU-landen/hun regeringen?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
8. behartigt de belangen van de EU als geheel?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
9. beslist over de interpretatie van de EU-wetten?
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
JA / NEEN
10. bepaalt de algemene politieke koers van de EU?
De meest gebruikte procedure om wetten te maken in de EU heet de “gewone wetgevingsprocedure”. In deze procedure worden voorstellen voor een nieuwe wet maximaal drie keer geëvalueerd (tijdens zogenaamde “lezingen”). Als er geen overeenstemming wordt bereikt, wordt het voorstel ingetrokken.
In de EU-verdragen is bepaald wie op welke gebieden wetten mag maken: de EU, de nationale regeringen of beide. EU-landen zijn verantwoordelijk voor het nemen van hun eigen besluiten en het maken van wetten op bepaalde gebieden van nationaal beleid, zoals industrie, gezondheid en onderwijs. Op deze gebieden verleent de EU alleen ondersteuning aan de nationale regeringen. Op gebieden waar de EU en de nationale overheden kunnen optreden, mag de EU alleen actie ondernemen als dat doeltreffender is.
Je weet nu al veel over de Europese instellingen, maar ken je ook de namen en gezichten van de mensen die er leiding aan geven? Weet je bijvoorbeeld wie
de huidige voorzitter van het Europees Parlement is?
de huidige voorzitter van de Europese Raad is?
de huidige voorzitter van de Europese Commissie is?
de huidige hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid is?
Als Europese burger kun je op verschillende manieren invloed uitoefenen op het EU-beleid.
Bekijk de video: Hoe kun je de EU-instellingen helpen vormgeven? europa.eu/!Wr9DPy
Stemmen in je eigen land
Stemmen voor het Europees Parlement in Brussel en Straatsburg heeft een enorme impact, net als stemmen voor de regering in jouw land. Dat is omdat zowel de premier van jouw land als de nationale regering het werk van de EU beïnvloeden.
Door te stemmen bij de parlementsverkiezingen in jouw land, help je de regering van je land te kiezen. Het staatshoofd of de regeringsleider van jouw land is lid van de Europese Raad. Met jouw stem help je ook om de ministers van Onderwijs, Milieu enz. van jouw land te kiezen, die beslissingen nemen op bijeenkomsten van de Raad. Door te stemmen bij de Europese verkiezingen, help je jouw vertegenwoordigers in het Europees Parlement te kiezen, die in fracties samenwerken met leden uit andere EU-landen.
Deelnemen aan openbare raadplegingen
Je kunt je stem laten horen door deel te nemen aan online openbare raadplegingen. Voordat zij voorstellen voor nieuwe EU-wetten doet, en tijdens het hele proces van besluitvorming, vraagt de Europese Commissie gewone burgers en zowel de publieke als de private sector naar hun mening.
Hier kun je meer lezen over hoe je betrokken kunt worden bij de EU-beleidsvorming: europa.eu/!Y7chvH. Bekijk het platform together.eu als u de democratie in Europa wilt ondersteunen door de Europese verkiezingen van 2024 te promoten. Op dit platform kunnen mensen uit heel Europa elkaar ontmoeten, kennis delen en nieuwe vaardigheden leren.
De Europese Commissie verzoeken om een nieuwe wet aan te nemen
Bekijk de video: Wat is het Europees burgerinitiatief? Neem het initiatief! europa.eu/!kpmXmn
EU-burgers kunnen een Europees burgerinitiatief opstarten of steunen (europa.eu/citizens-initiative/_nl). Via deze initiatieven wordt de Europese Commissie verzocht om wetgeving aan te nemen over een bepaalde kwestie waarvoor de EU verantwoordelijk is, zoals milieu, landbouw of vervoer. Om een initiatief op te starten en steunbetuigingen in de vorm van handtekeningen te verzamelen is een groep van ten minste zeven EU-burgers nodig, die uit zeven verschillende EU-lidstaten afkomstig moeten zijn. Zodra een initiatief is ondertekend door 1 miljoen mensen, d.w.z. iets meer dan 0,2 % van de bevolking van de EU, kan het voor onderzoek aan de Europese Commissie worden voorgelegd.
Voor het allereerste Europees burgerinitiatief “Right2Water” werden 1,6 miljoen handtekeningen verzameld. Het burgerinitiatief leidde tot een voorstel voor nieuwe regels voor drinkwater.
WIST JE DIT?
De Europese Commissie heeft kleine kantoren (de kantoren worden “vertegenwoordigingen” genoemd) in alle EU-landen, met medewerkers die de taal/talen van het land spreken. Je kunt met ze praten of schriftelijke informatie over de EU in je taal opvragen. In elk EU-land zijn ook lokale informatiecentra van het netwerk Europe Direct. De contactgegevens vind je achter in dit boekje.
OPGAVE 10 PRIORITEITEN VOOR JOUW VERTEGENWOORDIGER BIJ HET EUROPEES PARLEMENT
Maak in kleine groepjes een lijst met de vijf belangrijkste onderwerpen waarvan je wilt dat jouw vertegenwoordiger in het Europees Parlement deze bepleit. Je kunt de resolutie van het Parlement over de vermindering van het gebruik van plastic zakken in Europa hieronder als voorbeeld gebruiken europa.eu/!QQjfbM
Jongeren — tussen de 15 en 30 jaar — zijn het meest pro-Europees van alle generaties. In 2019 verklaarde meer dan 70 % van hen een positief beeld van de EU te hebben.
Europese burgers kiezen rechtstreeks de leden van het Europees Parlement. 
Bekijk de video: Hoe kun je de EU-instellingen helpen vormgeven? 