Plan inwestycyjny dla Europy

W 2015 r. Komisja Europejska, wraz z Grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego, zainicjowała plan inwestycyjny dla Europy, którego najważniejszym elementem jest Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych. Jest to nowe i innowacyjne podejście do finansowania. Fundusz został utworzony przy początkowej zdolności do ponoszenia ryzyka w wysokości 21 mld euro przez UE i Grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego, co z kolei przyciąga inne źródła finansowania – w szczególności prywatnego. Ze względu na swój niezaprzeczalny sukces fundusz ten został udoskonalony w 2018 r., jego okres obowiązywania przedłużono do końca 2020 r., a docelowy poziom inwestycji podniesiono z 315 mld euro do co najmniej 500 mld euro. Nowe przepisy ułatwiają również łączenie finansowania z funduszu z finansowaniem z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz z innymi źródłami finansowania unijnego.

Zaangażowanie UE na rzecz tworzenia miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i inwestycji przyniosło w 2018 r. wymierne rezultaty. Wyniki planu inwestycyjnego przekroczyły oczekiwania i pierwotny cel, ponieważ uruchomiono ponad 370 mld euro zainwestowanych w całej Europie od 2015 r., z czego dwie trzecie pochodzą ze źródeł prywatnych. Dzięki wsparciu z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych 856 tys. małych i średnich przedsiębiorstw skorzysta z lepszego dostępu do finansowania. Szacuje się, że fundusz pomógł już utworzyć ponad 750 tys. miejsc pracy, natomiast do 2020 r. ma powstać 1,4 mln miejsc pracy. Plan inwestycyjny zwiększył już poziom produktu krajowego brutto UE o 0,6 proc., a do 2020 r. wskaźnik ten ma osiągnąć 1,3 proc.

Od chwili uruchomienia plan inwestycyjny pomógł sfinansować dostęp do szerokopasmowego internetu w 15 mln gospodarstw domowych, a także renowację lub budowę pół miliona mieszkań po przystępnych cenach oraz poprawę usług opieki zdrowotnej dla 30 mln Europejczyków. Dzięki niemu 7,4 mln gospodarstw domowych korzysta z energii ze źródeł odnawialnych, a 95 mln pasażerów rocznie korzysta z udoskonalonej infrastruktury kolejowej i miejskiej. Beneficjentami planu są wszystkie państwa członkowskie, zwłaszcza te, które najdotkliwiej odczuły skutki kryzysu.

Sukces planu inwestycyjnego był wspierany przez Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego, które zapewnia zindywidualizowane wsparcie setkom promotorów projektów, oraz Europejski portal projektów inwestycyjnych, który ułatwia dostęp do gotowych projektów potencjalnym inwestorom.

Polityka gospodarcza i budżetowa

Wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w Europie są wspierane również przez unijne zasady zarządzania gospodarczego i fiskalnego. Koordynacja polityki gospodarczej w UE organizowana jest co roku w ramach cyklu zwanego europejskim semestrem na rzecz koordynacji polityki gospodarczej. Rozpoczyna się on pod koniec każdego roku i obejmuje między innymi opublikowanie rocznej analizy wzrostu gospodarczego oraz projektu zalecenia dotyczącego polityki gospodarczej w strefie euro. W marcu 2018 r. Komisja Europejska opublikowała sprawozdania dotyczące poszczególnych krajów zawierające analizę wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi stoją poszczególne państwa członkowskie, z wyjątkiem Grecji, która nadal korzysta z programu pomocy stabilizacyjnej.

Po raz pierwszy w sprawozdaniach dotyczących poszczególnych krajów położono szczególny nacisk na priorytety Europejskiego filaru praw socjalnych, który został przyjęty w listopadzie 2017 r. W 2018 r. szczególną uwagę zwrócono na analizę wyzwań związanych z umiejętnościami siły roboczej oraz na sposób funkcjonowania krajowych sieci bezpieczeństwa socjalnego. Ogólnie rzecz biorąc, ze sprawozdań wynika, że państwa członkowskie osiągnęły co najmniej „pewne postępy” w zakresie ponad dwóch trzecich zaleceń dotyczących polityki sformułowanych w poprzednim roku.

Od wprowadzenia europejskiego semestru jako cyklu koordynacji polityki w 2011 r. państwa członkowskie poczyniły największe postępy w dziedzinie usług finansowych oraz polityki fiskalnej i zarządzania budżetem. Znaczące postępy odnotowano również w kwestii dostępu do finansowania, przepisach dotyczących ochrony zatrudnienia i w ramach prawnych dotyczących umów o pracę.

W oparciu o analizę zawartą w sprawozdaniach dotyczących poszczególnych krajów w maju Komisja przedstawiła państwom członkowskim zalecenia dotyczące polityki. Te „zalecenia dla poszczególnych krajów” koncentrowały się na wzmocnieniu podstaw trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu w perspektywie długoterminowej. Komisja wezwała państwa członkowskie do wykorzystania pozytywnego otoczenia gospodarczego do przeprowadzenia reform strukturalnych, które poprawią warunki prowadzenia działalności gospodarczej i inwestycji, zwłaszcza poprzez reformy rynku produktów i usług, wspieranie innowacji, poprawę dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do finansowania oraz walkę z korupcją.

Państwom członkowskim zalecono również wzmocnienie ich odporności gospodarczej na długoterminowe wyzwania, takie jak zmiany demograficzne, migracja i zmiana klimatu.

Komisja zaleciła również państwom członkowskim: przeprowadzenie reform mających na celu przygotowanie pracowników na wyzwania, które pojawią się w przyszłości, w tym przyszłe formy pracy i rosnącą cyfryzację; zmniejszenie nierówności w dochodach oraz stwarzanie możliwości zatrudnienia, w szczególności dla młodych ludzi.

Aby pomóc państwom członkowskim w przeprowadzaniu reform, Komisja zaproponowała również opracowanie programu wspierania reform, który jest obecnie przedmiotem dyskusji w Parlamencie Europejskim i państwach członkowskich, w celu wsparcia realizacji priorytetowych reform o całkowitym budżecie w wysokości 25 mld euro, oraz zapewnienie wsparcia i doradztwa zarówno finansowego, jak i technicznego.

W maju Komisja zakończyła również przegląd wytycznych, które wydała w 2015 r. w sprawie unijnych reguł fiskalnych. Zgodnie z przeglądem wytyczne Komisji dotyczące elastyczności pomogły znaleźć właściwą równowagę między zapewnieniem rozważnej polityki budżetowej a stabilizacją gospodarki. Szacuje się, że takie podejście przyczyniło się do zwiększenia produktu krajowego brutto UE o 0,8 proc. w ciągu ostatnich czterech lat i doprowadziło do utworzenia 1,5 mln miejsc pracy.

Zakłada się, że w 2018 r. łączny deficyt w strefie euro spadł do 0,6 proc. produktu krajowego brutto, co oznacza spadek z poziomu szczytowego 6,2 proc. produktu krajowego brutto w 2009 r. Według szacunków relacja długu do produktu krajowego brutto spadła z 91,8 proc. w 2014 r. do 86,9 proc. w 2018 r.

W maju Komisja Europejska podjęła również szereg działań w ramach paktu stabilności i wzrostu. Zaleciła między innymi zamknięcie procedury nadmiernego deficytu w odniesieniu do Francji. Po zamknięciu tej procedury wobec Francji jedynym państwem członkowskim objętym w 2018 r. procedurami egzekwowania przepisów budżetowych UE była Hiszpania. Dla porównania w 2011 r. takimi procedurami objęte były aż 24 państwa. Po wielu trudnych latach Grecja pomyślnie zakończyła realizację programu pomocy stabilizacyjnej, zapewniając sobie tym samym swoje miejsce w samym sercu strefy euro i Unii Europejskiej.

Komisja Europejska nadal udzielała wsparcia po zakończeniu programu tym krajom, które skorzystały z pomocy finansowej w czasie kryzysu: Irlandii, Hiszpanii, Cyprowi, Portugalii i Rumunii.

W marcu 2018 r. Europejska Rada Budżetowa, jako niezależny organ doradczy Komisji Europejskiej, wydała oświadczenie wyrażające zaniepokojenie w związku z planowanym przeniesieniem niezależnej duńskiej rady gospodarczej poza obszar Kopenhagi. W czerwcu 2018 r. Europejska Rada Budżetowa wezwała państwa członkowskie, zwłaszcza państwa o wysokim poziomie długu publicznego, do wykorzystania pozytywnego otoczenia gospodarczego do wzmocnienia finansów publicznych. W październiku 2018 r. Europejska Rada Budżetowa opublikowała swoje drugie sprawozdanie roczne. Obejmuje ono przegląd sposobu, w jaki pakt stabilności i wzrostu oraz wspólnie uzgodnione zasady kształtowania polityki budżetowej zostały wdrożone w ramach cyklu oceny w 2017 r., a także zawiera sugestie dotyczące tego, jak uprościć pakt i zwiększyć jego skuteczność.

W opublikowanej w listopadzie rocznej analizie wzrostu gospodarczego Komisji Europejskiej stwierdzono, że gospodarka europejska będzie nadal rozwijać się w 2019 r. Zatrudnienie wzrosło już do rekordowego poziomu 239 mln osób, a bezrobocie wróciło do poziomów sprzed kryzysu (6,8 proc.), dzięki czemu w ostatnich latach ponad 10 mln osób przestało żyć w ubóstwie lub uniknęło wykluczenia społecznego. Wzrost gospodarki nie przynosi jednak korzyści wszystkim obywatelom i państwom w tym samym stopniu i pozostaje podatny na globalną niestabilność oraz wyzwania średnio- i długoterminowe.

Zakończenie procesu tworzenia unii rynków kapitałowych

Unia rynków kapitałowych jest jednym z głównych priorytetów Komisji. Stanowi ona uzupełnienie unii bankowej, a także wzmacnia unię gospodarczą i walutową oraz międzynarodowe znaczenie euro. Unia rynków kapitałowych uzupełnia również plan inwestycyjny dla Europy, wzmacniając europejską gospodarkę i stymulując inwestycje w celu tworzenia miejsc pracy. Jej celem jest zmobilizowanie kapitału i skierowanie go do wszystkich przedsiębiorstw w UE, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, które potrzebują środków na rozbudowę i rozwój.

W maju Komisja zaproponowała nowe przepisy, które zapewnią małym i średnim przedsiębiorstwom lepszy dostęp do finansowania przez rynki publiczne. Inicjatywa ta powinna pomóc unijnym przedsiębiorstwom w łatwiejszym i tańszym wykorzystywaniu finansowania rynkowego, tak aby umożliwić ich rozwój. Inne propozycje przyczynią się do pobudzenia transgranicznego rynku funduszy inwestycyjnych, będą wspierać unijny rynek obligacji zabezpieczonych jako źródła finansowania długoterminowego oraz zapewnią inwestorom większą pewność prawa w kontekście transakcji transgranicznych w obrocie papierami wartościowymi i wierzytelnościami. W obecnej chwili brak jest pewności prawa co do tego, które prawo krajowe ma zastosowanie przy ustalaniu, kto posiada wierzytelność po dokonaniu jej przelewu w przypadku sprawy transgranicznej. Proponowane nowe zasady precyzują, na mocy którego prawa rozstrzyga się takie spory. Do Parlamentu Europejskiego i Rady należy obecnie jak najszybsze przyjęcie tych i innych wniosków, aby Unia rynków kapitałowych stała się rzeczywistością.

Komisja i Europejski Fundusz Inwestycyjny (część Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego) uruchomiły również program paneuropejskiego funduszu funduszy dotyczący kapitału wysokiego ryzyka w oparciu o zaproszenie do wyrażenia zainteresowania. Sześć uczestniczących funduszy, przy wsparciu z funduszy UE w wysokości 410 mln euro, ma zwiększyć inwestycje publiczne i prywatne do 2,1 mld euro. To z kolei powinno przyciągnąć nowe inwestycje o wartości około 6,5 mld euro w innowacyjne przedsiębiorstwa typu start-up i scale-up w całej Europie, podwajając ilość kapitału wysokiego ryzyka, który jest obecnie dostępny w Europie. Ograniczone i nierówno rozwinięte rynki kapitału wysokiego ryzyka w UE są konsekwentnie wymieniane jako czynnik hamujący innowacyjność i rozwój przedsiębiorstw w UE.

W czerwcu Komisja przyjęła również nowe przepisy w celu pobudzenia inwestycji ubezpieczycieli w prostą, przejrzystą i standardową sekurytyzację. Sekurytyzacja stanowi ważny kanał dla różnicowania źródeł finansowania i szerszej alokacji ryzyka wśród uczestników rynku finansowego. Przepisy te uzupełniają już uzgodnione zasady mające na celu stymulowanie inwestycji ubezpieczycieli w zakresie prostej, przejrzystej i standardowej sekurytyzacji.

Pod koniec 2018 r. Parlament i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie podstawowych elementów ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego, czyli dobrowolnego systemu oszczędzania na emeryturę dla obywateli, w tym w kontekście transgranicznym. Indywidualny produkt emerytalny zapewni dodatkowe możliwości inwestycyjne dla obywateli, którzy sobie tego życzą, uzupełniając istniejące publiczne i pracownicze systemy emerytalne.

Wspieranie niezakłóconej konkurencji na rzecz pobudzania wzrostu gospodarczego i inwestycji

Unijna polityka konkurencji gwarantuje, że przedsiębiorstwa mogą inwestować i prowadzić działalność na jednolitym rynku, o ile przestrzegają unijnych reguł konkurencji. W 2018 r. Komisja w dalszym ciągu egzekwowała przepisy dotyczące konkurencji z korzyścią dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, zapewniając równe warunki działania oraz szerszy wybór i lepsze ceny dla konsumentów.

W grudniu przyjęto nowe przepisy i narzędzia mające na celu umożliwienie krajowym organom ochrony konkurencji skuteczniejsze egzekwowanie unijnych przepisów antymonopolowych.

W ubiegłym roku Komisja podjęła 393 decyzje w sprawie połączeń, 10 decyzji antymonopolowych, cztery decyzje dotyczące karteli oraz 219 decyzji w sprawie pomocy państwa, co przyniosło istotne korzyści dla konsumentów w UE oraz wspierało wzrost gospodarczy. W sumie Komisja nałożyła grzywny w wysokości 6,3 mld euro na przedsiębiorstwa naruszające unijne reguły konkurencji oraz zobowiązała zainteresowane państwa członkowskie do odzyskania od przedsiębiorstw będących beneficjentami pomocy szacunkowej kwoty 1 mld euro pomocy niezgodnej z prawem i z rynkiem wewnętrznym. Aż 91 proc. spraw dotyczących pomocy państwa zostało objętych uproszczonymi zasadami w ramach ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych, co oznacza, że pomoc państwa może zostać przyznana na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym bez żadnego udziału Komisji.

Trwały wzrost gospodarczy w celu tworzenia miejsc pracy i przyczyniania się do ochrony środowiska

W ramach szerzej zakrojonych wysiłków na rzecz poprawy stabilności europejskiej gospodarki Komisja przyjęła w styczniu nową strategię dotyczącą tworzyw sztucznych, której celem jest przekształcenie sposobu projektowania, produkcji, stosowania i recyklingu tworzyw sztucznych. Zgodnie z nowymi planami do 2030 r. wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych na rynku UE będą musiały nadawać się do recyklingu lub ponownego wykorzystania, zmniejszy się zużycie tworzyw sztucznych jednorazowego użytku, a ponadto zostaną wprowadzone ograniczenia dotyczące celowego stosowania mikrodrobin plastiku.

W maju przedstawiono wniosek ustawodawczy mający na celu rozwiązanie problemu odpadów morskich u źródła poprzez skoncentrowanie się na dziesięciu produktach z tworzyw sztucznych, które najczęściej trafiają do oceanów, a także na zagubionych i porzuconych narzędziach połowowych. W grudniu Parlament Europejski i Rada osiągnęły tymczasowe porozumienie polityczne w sprawie nowej dyrektywy UE o produktach plastikowych jednorazowego użytku, która stanowi najbardziej ambitny instrument prawny na szczeblu światowym dotyczący odpadów morskich. Przewidziano w niej różne środki mające zastosowanie do różnych kategorii produktów. W przypadku łatwo dostępnych i przystępnych cenowo alternatyw produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (takie jak sztućce, talerze lub słomki z tworzyw sztucznych), produkty wytworzone z tworzyw sztucznych ulegających degradacji utleniającej oraz pojemniki na żywność i napoje wykonane z polistyrenu ekspandowanego zostaną zakazane na rynku. W przypadku innych produktów nacisk kładzie się na ograniczenie ich wykorzystania poprzez: krajowe ograniczenie zużycia; wymogi w zakresie projektu i etykietowania oraz obowiązki producentów w zakresie gospodarowania odpadami i ich usuwania.

W maju Rada przyjęła również nowe przepisy dotyczące odpadów, aby uczynić UE światowym liderem w gospodarowaniu odpadami i recyklingu. Państwa członkowskie będą musiały poddawać recyklingowi co najmniej 55 proc. odpadów komunalnych do 2025 r., 60 proc. do 2030 r. i 65 proc. do 2035 r. Inne zatwierdzone środki obejmują ograniczenie do 10 proc. ilości składowanych odpadów do 2035 r., obowiązkowe selektywne zbieranie bioodpadów, a także surowsze systemy, w ramach których producenci płacą za zbieranie kluczowych odpadów nadających się do recyklingu.

W listopadzie, po ogólnounijnej kampanii składania zobowiązań w ramach europejskiej strategii dotyczącej tworzyw sztucznych, Komisja Europejska przedstawiła wstępną ocenę, zgodnie z którą przemysł UE jest w znacznym stopniu zaangażowany w recykling tworzyw sztucznych – do 2025 r. możliwe jest osiągnięcie co najmniej 10 mln ton tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli zobowiązania te zostaną w pełni zrealizowane. Po stronie popytu przewiduje się jednak dotychczas zaledwie 5 mln ton, co świadczy o konieczności podjęcia dodatkowych wysiłków, jeżeli ma zostać osiągnięty cel, jakim jest dobrze funkcjonujący unijny rynek tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Kontynuowano również prace nad poprawą zrównoważonej gospodarki wodnej o obiegu zamkniętym, a także nad zwiększeniem bezpieczeństwa wody pitnej dla wszystkich Europejczyków. W lutym Komisja zaproponowała przegląd dyrektywy w sprawie wody pitnej w celu podniesienia norm w zakresie wody pitnej, poprawy dostępu do wody dla wszystkich oraz ułatwienia konsumentom dostępu do wiarygodnych informacji na temat jej dostaw. Wniosek stanowił również odpowiedź na pierwszą udaną europejską inicjatywę obywatelską – „Right2Water”, którą poparło 1,6 mln osób. Jej celem jest zachęcenie konsumentów do korzystania z wody wodociągowej zamiast wody butelkowanej, a tym samym do oszczędności pieniędzy, ograniczenia ilości odpadów z tworzyw sztucznych trafiających do naszych rzek i mórz oraz obniżenia emisji gazów cieplarnianych.

Wiosną 2018 r. Komisja przedstawiła również propozycje dotyczące zrównoważonego finansowania, mające na celu zapewnienie, by sektor finansowy odgrywał rolę w przechodzeniu na zieloną gospodarkę, inwestując w bardziej zrównoważony sposób.

Niebieska gospodarka

„Niebieska gospodarka” obejmuje wszystkie oparte na zasadach, zrównoważone działania gospodarcze związane z oceanami, morzami i obszarami przybrzeżnymi – począwszy od rybołówstwa, przez budownictwo okrętowe i turystykę, aż po energię oceaniczną i niebieską biotechnologię. W 2018 r. Komisja opublikowała pierwsze sprawozdanie roczne dotyczące tego szybko rosnącego sektora gospodarki, którego wielkość na całym świecie ma się podwoić do 2030 r. W sprawozdaniu podkreśla się, że niebieska gospodarka generuje ponad 560 mld euro obrotów, zatrudnia ponad 3,5 mln osób i jest szybko rozwijającym się sektorem w wielu krajach. Jedna piąta pracowników zatrudnionych w tym sektorze pracuje w Hiszpanii, a w dalszej kolejności – we Włoszech, w Zjednoczonym Królestwie i Grecji. Łącznie te cztery państwa członkowskie odpowiadają za ponad połowę miejsc pracy związanych z niebieską gospodarką.

Polityka regionalna i miejska

Regiony i miasta mogą odgrywać ważną rolę we wspieraniu wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i inwestycji. W 2018 r. UE w dalszym ciągu inwestowała w strategie polityczne mające na celu wzmocnienie konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy, wspieranie włączenia społecznego oraz małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście regionalnym i lokalnym. Wdrożono szereg inicjatyw i strategii, aby na większą skalę pobudzić wzrost gospodarczy i innowacyjność, w tym nowy zestaw działań na 2018 r. mających na celu pomagać regionom Europy inwestować w te niszowe dziedziny, w których są one konkurencyjne, co jest nazywane „inteligentną specjalizacją”.

Działania te obejmują dalsze wspieranie inicjatywy dotyczącej regionów słabiej rozwiniętych oraz realizację nowej inicjatywy ukierunkowanej na regiony przechodzące transformację przemysłową. W tym kontekście działania pilotażowe w 2018 r. w 10 regionach i w dwóch państwach członkowskich otrzymają porady ekspertów i wsparcie finansowe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Obserwatorium Klastrów i Zmian w Przemyśle.

Komisja wybrała również pięć programów polityki spójności, które mają uczestniczyć w nowym działaniu pilotażowym dotyczącym poprawy zdolności administracyjnych. Programy w Grecji, Polsce, Hiszpanii, Chorwacji i Bułgarii otrzymują wsparcie dostosowane do ich potrzeb. Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego przeprowadziło badanie na temat platform inwestycyjnych w regionach najbardziej oddalonych, aby ułatwić im dostęp do planu inwestycyjnego. Ponadto na Reunion utworzono grupę zadaniową ds. energii, na Wyspach Kanaryjskich – grupę zadaniową ds. gospodarowania odpadami, natomiast w ramach programu „Horyzont 2020” finansowany jest projekt mający na celu wspieranie doskonałości w zakresie badań we wszystkich najbardziej oddalonych regionach.

Instrument „Łącząc Europę”

W wyniku zaproszenia do składania wniosków, które w ramach instrumentu „Łącząc Europę” połączyło dotacje z finansowaniem z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, krajowych banków prorozwojowych lub finansowaniem ze strony inwestorów z sektora prywatnego, wybrano 35 projektów w dziedzinie bezpiecznej, czystej i inteligentnej mobilności, które otrzymają dotacje w wysokości 405 mln euro. W ramach kolejnego zaproszenia do składania wniosków o wartości 290 mln euro udzielono wsparcia projektom mającym na celu rozwój jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej i europejskiego lotnictwa. Kwota w wysokości około 9,5 mln euro w ramach wspólnego przedsięwzięcia w celu opracowania europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym nowej generacji (SESAR) zostanie przeznaczona na sfinansowanie szeregu prób dotyczących dronów U-space, ze szczególnym uwzględnieniem bezpiecznego i zabezpieczonego włączenia dronów do systemu lotnictwa.

Pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw w znalezieniu źródeł finansowania, nowych partnerów i nowych rynków

Małe przedsiębiorstwa stanowią trzon gospodarki UE. Co roku UE wspiera małe przedsiębiorstwa przez zapewnienie różnych rodzajów finansowania i usług doradczych. W ostatnich latach UE poczyniła znaczne postępy w zakresie poprawy dostępu małych przedsiębiorstw w Europie do finansowania. UE pomogła już zapewnić finansowanie w wysokości ponad 20,3 mld euro na rzecz około 381 tys. małych przedsiębiorstw w ramach programu COSME, unijnego programu na rzecz konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, uzupełnionego przez Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych.

Wspieranie badań naukowych, innowacji i technologii

Doskonałość naukowa i przełomowe innowacje

W ciągu ubiegłego roku w ramach programu „Horyzont 2020” w celu wsparcia badań i innowacji ogłoszono zaproszenia do składania wniosków oraz inne działania o łącznej wartości 10 mld euro. Przykładami tych działań były: nowe zaproszenie do składania wniosków w sprawie zainwestowania prawie 200 mln euro w produkcję akumulatorów nowej generacji, co przyczyni się do transformacji na społeczeństwo odchodzące od stosowania paliw kopalnych; prawie 1 mld euro na rzecz połączenia korzyści gospodarczych i środowiskowych w ramach unijnego pakietu dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym oraz około 200 mln euro w zbadanie pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji i uwzględnienie ich w Europejskim programie w zakresie migracji.

Ponadto w celu stymulowania współpracy publiczno-prywatnej w zakresie finansowania innowacji w dziedzinie czystej energii, dzięki porozumieniu podpisanemu z Fundacją Billa i Melindy Gatesów jesienią 2018 r., ustanowiono fundusz w wysokości 100 mln euro skierowany do innowatorów i przedsiębiorstw z UE, którzy mogą doprowadzić do znacznego i trwałego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

W 2018 r. została oficjalnie uruchomiona europejska chmura dla otwartej nauki, wirtualna przestrzeń dla przechowywania, udostępniania i ponownego wykorzystywania danych w różnych dyscyplinach i ponad granicami, umożliwiając około 1,7 mln naukowców i 70 mln specjalistów dostęp do rosnącej ilości otwartych danych.

UE a przestrzeń kosmiczna

W oparciu o Strategię kosmiczną dla Europy z 2016 r. UE w dalszym ciągu rozwijała infrastrukturę kosmiczną, która ma olbrzymie znaczenie dla gospodarki, a tym samym dla naszego codziennego życia. W czerwcu 2018 r. Komisja zaproponowała program kosmiczny o wartości 16 mld euro, który jeszcze bardziej wzmocniłby wiodącą rolę UE w sektorze przestrzeni kosmicznej.

Program Copernicus jest największym na świecie źródłem danych pochodzących z obserwacji Ziemi, dzięki czemu pomaga w sprostaniu różnym wyzwaniom, takim jak klęski żywiołowe i zmiana klimatu. Uruchomienie w 2018 r. siódmego satelity programu Copernicus przyczyniło się do poprawy naszej zdolności monitorowania oceanów, gruntów i atmosfery. Usługi w zakresie dostępu do danych i informacji w ramach programu Copernicus, które również zostały uruchomione w 2018 r., umożliwiają innowacyjnym przedsiębiorstwom typu start-up i innym użytkownikom łatwy dostęp do danych oraz ich łatwe przetwarzanie i pobieranie, bez konieczności inwestowania w kosztowne urządzenia do przechowywania i przetwarzania danych.

Galileo, unijny program nawigacji satelitarnej, zapewnia precyzyjne usługi pozycjonowania, nawigacji i pomiaru czasu oraz może być wykorzystywany w najnowszej generacji smartfonów, co skutkuje większą dokładnością niż poprzednie systemy oparte wyłącznie na GPS. Dzięki czterem nowym satelitom umieszczonym na orbicie w 2018 r. (nazwanym imionami dzieci, które wygrały konkurs rysunkowy) wydajność systemu Galileo uległa poprawie w kierunku całkowicie niezależnego, autonomicznego systemu nawigacji satelitarnej i przyciągnął on 500 mln użytkowników na całym świecie. Sygnały z satelitów systemu Galileo wykorzystuje się na potrzeby zarządzania ruchem drogowym i kolejowym, nawigacji statków powietrznych, bankowości i rolnictwa, a także w zakresie prac nad samochodami autonomicznymi.

W listopadzie Federalna Komisja Łączności USA postanowiła przyznać zwolnienie z obowiązku posiadania licencji na odbiór sygnału Galileo w Stanach Zjednoczonych. Oznacza to, że obywatele i przedsiębiorstwa w USA będą mogli korzystać z najnowocześniejszych sygnałów nawigacji satelitarnej Galileo, zarówno w przypadku samochodów podłączonych do sieci, inteligentnych zegarków, rolnictwa, jak i nawigacji statków powietrznych.

Dokładność systemu Galileo jest głównym czynnikiem skuteczności systemu eCall, który pomaga zlokalizować samochód w nagłych przypadkach. System eCall od 31 marca 2018 r. jest obowiązkowy we wszystkich nowych typach samochodów w UE i pomaga zmniejszyć czas reakcji służb ratowniczych nawet o 60 proc. W grudniu Komisja przyjęła nowe środki mające pomóc w lepszej lokalizacji poprzez sygnały Galileo osób znajdujących się w sytuacjach nadzwyczajnych, dzięki czemu działania ratownicze będą skuteczniejsze. Zgodnie z nowymi przepisami wszystkie smartfony sprzedawane w UE będą mogły przesyłać służbom ratunkowym dokładną lokalizację osoby dzwoniącej na numer alarmowy 112.

Ponieważ dostęp do przestrzeni kosmicznej ma strategiczne znaczenie, UE dąży do wzmocnienia swojej autonomii w tej dziedzinie. W 2018 r. rozpisano konkurs na kwotę 10 mln euro dotyczący najbardziej komercyjnie opłacalnego rozwiązania pozwalającego na obniżenie kosztów wynoszenia na orbitę lekkich satelitów. Pilotażowa inicjatywa unijnego funduszu kapitałowego dla tego sektora w ramach programu InvestEU obejmuje kwotę około 110 mln euro z funduszy na stymulowanie inwestycji w sektorze kosmicznym poprzez zwiększenie kwoty kapitału podwyższonego ryzyka dostępnego dla MŚP i spółek o średniej kapitalizacji.

Europejska technologia obronna

W 2018 r. Unia Europejska zainwestowała 40 mln euro w finansowanie wspólnych badań w zakresie innowacyjnych technologii i produktów obronnych w ramach działania przygotowawczego Unii w zakresie badań nad obronnością.

W lipcu UE przyjęła nowy Europejski program rozwoju przemysłu obronnego, aby zapewnić europejskiemu przemysłowi obronnemu wsparcie finansowe w fazie rozwojowej nowych produktów i technologii w obszarach wybranych na szczeblu europejskim. Przewiduje on na lata 2019 i 2020 budżet w wysokości 500 mln euro na współfinansowanie realizowanych na zasadzie współpracy projektów dotyczących rozwoju zdolności obronnych.

Inwestowanie w ludzi

W 2018 r. UE przyjęła zalecenie w sprawie ram jakości i skuteczności przygotowania zawodowego. Zawiera ono kryteria wspierania dobrych warunków uczenia się i pracy dla praktykantów w całej UE.

W kwietniu UE uprościła i zmodernizowała życiorys Europass CV, który pomoże obywatelom prezentować swoje umiejętności i kwalifikacje w bardziej widoczny i zrozumiały sposób na całym jednolitym rynku. Umożliwi to również decydentom lepsze przewidywanie potrzeb i tendencji na rynku pracy.

Reformy systemów kształcenia i szkolenia są priorytetem w większości państw członkowskich i poświęcono im szczególną uwagę podczas europejskiego semestru w 2018 r. W dziedzinie kształcenia i szkolenia zalecenia dla poszczególnych krajów otrzymało 20 państw członkowskich.

Skuteczne systemy kształcenia i szkolenia mają podstawowe znaczenie dla zapewniania młodym ludziom wiedzy, kompetencji i umiejętności potrzebnych, aby mogli znaleźć satysfakcjonującą pracę i stać się niezależnymi zaangażowanymi obywatelami. Odgrywają one również istotną rolę w umożliwianiu pracownikom doskonalenia swoich umiejętności, aby mogli sprostać zmieniającym się metodom pracy i wymaganiom rynku pracy, oraz przyczyniają się do zwiększenia produktywności i wzrostu gospodarczego.

Aby przyspieszyć prace nad stworzeniem do 2025 r. europejskiego obszaru edukacji, w pierwszej połowie 2018 r. Komisja przedstawiła sześć konkretnych środków z zakresu polityki. W maju 2018 r. Rada przyjęła zalecenia w sprawie kompetencji kluczowych w uczeniu się przez całe życie, aby pomóc większej liczbie osób w zdobyciu podstawowego zestawu umiejętności niezbędnych do życia i pracy w XXI wieku, oraz w sprawie propagowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania. W listopadzie 2018 r. Rada przyjęła środki dotyczące automatycznego wzajemnego uznawania kwalifikacji i efektów uczenia się osiągniętych w okresach nauki za granicą. Trwają dyskusje na temat wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz nauczania i uczenia się języków. Realizowany jest także plan działania na rzecz poprawy umiejętności cyfrowych obywateli UE i wykorzystania nowych technologii w nauczaniu i uczeniu się.

Łącząc ludzi

W 2018 r. Europa obchodziła Europejski Rok Dziedzictwa Kulturowego, w ramach którego zachęcała jeszcze więcej osób do odkrywania bogatego i zróżnicowanego dziedzictwa kulturowego Europy, aktywnego zapoznawania się z nim oraz do wzmocnienia poczucia przynależności do wspólnej przestrzeni europejskiej. W ponad 13 tys. wydarzeń zorganizowanych w 37 krajach udział wzięło ponad 7,5 mln osób. Aby zapewnić trwały wpływ Europejskiego Roku w okresie po 2018 r., 7 grudnia Komisja przedstawiła 60 działań związanych z promocją i ochroną dziedzictwa kulturowego w dłuższej perspektywie.

W 2018 r. program Erasmus+ na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu, którego budżet wynosi ponad 2,7 mld euro, umożliwił około 600 tys. młodych ludzi i 190 tys. członków personelu instytucji edukacyjnych i organizacji młodzieżowych udział w działaniach edukacyjnych. W marcu Komisja dodała do swoich działań na rzecz mobilności wersję online, uruchamiając projekt Wirtualne wymiany Erasmusa+, który będzie propagował dialog międzykulturowy i umożliwi co najmniej 25 tys. młodych ludzi rozwój umiejętności dzięki cyfrowym narzędziom uczenia się. W maju Komisja zaproponowała podwojenie finansowania programu Erasmus do kwoty 30 mld euro w kolejnym długoterminowym budżecie na lata 2021–2027, a także potrojenie liczby osób, które może on wspierać.

DiscoverEU

W okresie od lipca do października 2018 r. około 15 tys. młodych ludzi miało okazję zwiedzić Europę dzięki biletom DiscoverEU. Ta nowa inicjatywa umożliwiła im lepsze zrozumienie różnorodności Europy i jej bogactwa kulturowego, a także nawiązanie nowych przyjaźni i zrozumienie swojej europejskiej tożsamości. W listopadzie młodzi ludzie mieli kolejną możliwość złożenia wniosku o darmowe bilety na 2019 r. Komisja zaproponowała znaczne rozszerzenie programu w okresie po 2020 r.

Europejski Korpus Solidarności

W październiku Europejski Korpus Solidarności został wzmocniony dzięki przyjęciu przez UE odrębnej podstawy prawnej dla tej inicjatywy i przyznaniu budżetu na kolejne trzy lata. Do końca grudnia zarejestrowało się prawie 100 tys. młodych ludzi, a 11 tys. osób uczestniczyło w działaniach solidarnościowych w całej Europie. W czerwcu Komisja zaproponowała nowy program na rzecz Europejskiego Korpusu Solidarności na okres po 2020 r., z budżetem w wysokości 1,26 mld euro, w celu poszerzenia oferowanych przez niego możliwości. Umożliwiłoby to co najmniej 350 tys. młodych Europejczyków wspieranie społeczności potrzebujących pomocy poprzez wolontariat (w tym wsparcie operacji pomocy humanitarnej w państwach nienależących do UE), a także uczestniczenie w stażach i praktykach zawodowych w latach 2021–2027.

Ochrona zdrowia ludzi i wspomaganie gospodarki

W grudniu 2018 r. europejscy ministrowie zdrowia przyjęli zaproponowane przez Komisję zalecenie w sprawie wzmocnienia współpracy UE w walce z chorobami, którym można zapobiegać za pomocą szczepionek. Zalecenie koncentruje się na trzech głównych filarach: przeciwdziałaniu niechęci do szczepień i poprawie wyszczepialności; zrównoważonej polityce szczepień w UE oraz koordynacji na szczeblu UE i przyczynianiu się do zdrowia na świecie.

W opublikowanym w listopadzie 2018 r. przez Komisję i Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju sprawozdaniu „Zdrowie i opieka zdrowotna w zarysie: Europa 2018” wezwano do poprawy zdrowia psychicznego i zapobiegania chorobom psychicznym, które mają nie tylko konsekwencje społeczne, lecz również według szacunków kosztują ponad 4 proc. produktu krajowego brutto w całej UE. W sprawozdaniu wykazano również, że stały wzrost średniego dalszego trwania życia uległ spowolnieniu oraz że utrzymują się znaczne różnice między krajami i w ich obrębie, przy czym zwłaszcza osoby o niskim poziomie wykształcenia znajdują się w niekorzystnej sytuacji. Wezwano również do zajęcia się czynnikami ryzyka, takimi jak palenie tytoniu, alkohol i otyłość, ograniczenia przedwczesnych zgonów, zapewnienia powszechnego dostępu do opieki zdrowotnej oraz wzmocnienia odporności systemów opieki zdrowotnej. Wraz z publikacją sprawozdania Komisja rozpoczęła drugi cykl inicjatywy Stan zdrowia w UE, w ramach której analizuje się i przekazuje dane porównawcze dotyczące systemów opieki zdrowotnej i opieki zdrowotnej w UE oraz wspiera organy ds. zdrowia w kształtowaniu polityki w oparciu o dowody.

Komisja Europejska w ścisłej współpracy z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Europejskim Obserwatorium Polityki i Systemów Opieki Zdrowotnej przygotowała dwuletni cykl „Stan zdrowia w UE”.

UE w dalszym ciągu dążyła do ochrony bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, przedstawiając wniosek dotyczący ograniczenia narażenia pracowników na pięć kolejnych rakotwórczych substancji chemicznych. Celem jest wzmocnienie ochrony ponad 1 mln pracowników w Europie.

W celu ochrony pszczół i owadów zapylających przyjęto dalsze ograniczenia stosowania trzech neonikotynoidów, które są substancjami czynnymi podobnymi do nikotyny, stosowanymi w środkach ochrony roślin. Całkowity zakaz stosowania tych produktów na wolnym powietrzu wszedł w życie w grudniu 2018 r., a ich wykorzystanie w pomieszczeniach zostało ograniczone do szklarni trwałych. Dodatkowo przyjęto pierwszą w historii inicjatywę UE na rzecz rozwiązania problemu spadku liczebności dzikich owadów zapylających.

Budżet UE zorientowany na rezultaty

Budżet UE na 2018 r. koncentrował się na realizacji priorytetów Europy poprzez wspieranie tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza dla ludzi młodych, oraz pobudzanie wzrostu gospodarczego i inwestycji strategicznych. W dalszym ciągu wspierał również działania mające na celu sprostanie wyzwaniom związanym z migracją i bezpieczeństwem, zarówno w UE, jak i poza jej granicami.

Prawie połowę przyznanych środków (77,5 mld euro) przeznaczono na wzmocnienie europejskiej gospodarki, tworzenie miejsc pracy i poprawę globalnej konkurencyjności przedsiębiorstw, badaczy i uniwersytetów. Finansowanie ze środków UE wspierało rolnictwo i obszary wiejskie (wspólna polityka rolna), regiony (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności), badania naukowe i innowacje („Horyzont 2020”), małe i średnie przedsiębiorstwa (Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw), kształcenie, szkolenie i młodzież (Erasmus+), transport i infrastrukturę cyfrową (instrument „Łącząc Europę”).

Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych dotyczyła wyzwania, jakim jest bezrobocie wśród młodzieży. W ramach tej inicjatywy 350 mln euro przeznaczono na zapewnienie młodym ludziom wsparcia i lepszych możliwości znalezienia pracy. W 2018 r. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych dodatkowe 2 mld euro przeznaczono na dalszą skuteczną mobilizację prywatnych inwestycji w strategiczne projekty europejskie. Kwota w wysokości 59,2 mld euro przyczyniła się do popierania zrównoważonego wzrostu poprzez wsparcie dla rolników i rybołówstwa, ograniczanie zmiany klimatu oraz dbanie o różnorodność biologiczną.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

W maju, po miesiącach konsultacji z państwami członkowskimi i obywatelami europejskimi, Komisja przedstawiła wniosek dotyczący długoterminowego budżetu na lata 2021–2027.

Następnie przedstawiono kompletny zestaw wniosków dotyczących programów sektorowych i funduszy. Wniosek dotyczący długoterminowego budżetu stanowi przełożenie na dane budżetowe celów UE na nadchodzące dziesięciolecie, zgodnie z ustaleniami przywódców UE z lutego 2018 r. Proponowany budżet łączy nowe instrumenty ze zmodernizowanymi programami, aby skutecznie realizować priorytety UE. Zapewnia środki umożliwiające znalezienie właściwych odpowiedzi na główne wyzwania, takie jak bezrobocie wśród młodzieży, migracja, bezpieczeństwo oraz transformacja technologiczna i cyfrowa. Wnioski zawierają uproszczony budżet, który zapewnia silniejsze powiązanie z priorytetami politycznymi (zob. również specjalny rozdział dotyczący przyszłego długoterminowego budżetu UE).

InvestEU

Biorąc pod uwagę sukces planu inwestycyjnego dla Europy, Komisja Europejska zaproponowała, aby wszystkie unijne programy finansowania w ramach następnego długoterminowego budżetu (na lata 2021–2027) opierały się na tym samym modelu. Liczne programy finansowania oferowane obecnie przez UE byłyby objęte jednym Programem InvestEU. Podobnie jak w przypadku planu inwestycyjnego Program InvestEU obejmowałby fundusz, centrum doradztwa i portal inwestycyjny. Fundusz InvestEU dysponowałby zabezpieczeniem w wysokości 38 mld euro z budżetu UE na wspieranie projektów o dużym znaczeniu strategicznym w całej UE w takich sektorach, jak: zrównoważona infrastruktura; badania naukowe, innowacje i cyfryzacja; małe i średnie przedsiębiorstwa oraz inwestycje społeczne i umiejętności. Szacuje się, że w ciągu siedmiu lat fundusz pozwoli uruchomić ponad 650 mld euro dodatkowych inwestycji.

Wspieranie badań naukowych, innowacji i technologii

W ramach nowego programu „Horyzont Europa”, o proponowanym budżecie w wysokości 100 mld euro na badania i innowacje w latach 2021–2027, Komisja planuje również zwiększenie inwestycji w badania mające na celu utrzymanie wiodącej pozycji Europy w zakresie badań i innowacji na świecie. Komisja zaproponowała, aby UE zainwestowała 16 mld euro w unijny program kosmiczny, aby pomóc w rozwijaniu czołowej roli UE w dziedzinie przestrzeni kosmicznej. Komisja proponuje budżet w wysokości 13 mld euro na Europejski Fundusz Obronny. Dzięki temu UE stanie się jednym z czterech największych inwestorów w badania i technologie w dziedzinie obronności w Europie.

Rolnictwo i gospodarka morska na rzecz wzrostu

Komisja zaproponowała utrzymanie silnego wsparcia dla rolnictwa i obszarów wiejskich w UE poprzez przeznaczenie 365 mld euro na wspólną politykę rolną w latach 2021–2027. Wnioski dotyczące wspólnej polityki rolnej koncentrują się na uproszczeniu i modernizacji polityki, tak aby odpowiadała ona na wyzwania, które pojawią się w przyszłości. Oprócz tradycyjnych celów w zakresie dochodów gospodarstw, bezpieczeństwa żywnościowego i ochrony środowiska, plany dotyczą również nowych potrzeb społecznych, takich jak bezpieczna, bogata w składniki odżywcze i zrównoważona żywność, zwalczanie marnotrawienia żywności i dobrostan zwierząt. Proponuje się również nowe partnerstwo między UE a jej państwami członkowskimi. W przyszłości państwa członkowskie będą mogły wybierać i opracowywać środki polityczne odpowiadające potrzebom swoich rolników i obszarów wiejskich, lecz elementy niezbędne do osiągnięcia wspólnych celów UE i sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku będą określane na szczeblu UE.

Komisja zaproponowała również utworzenie nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego dysponującego środkami w wysokości 6,14 mld euro, aby zwiększyć wsparcie dla gospodarki morskiej, przy jednoczesnym dążeniu do uproszczenia i większej koncentracji na wynikach. Fundusz umożliwi inwestowanie w nowe rynki, technologie i usługi morskie, takie jak energia oceaniczna i biotechnologia morska. Społeczności nadbrzeżne otrzymają większe wsparcie, a fundusz będzie również nadal udzielał wsparcia europejskiemu sektorowi rybołówstwa, ze szczególnym naciskiem na wspieranie tradycyjnego łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego.

Przyszłość polityki spójności

Wnioski dotyczące funduszy polityki spójności, w odniesieniu do których Komisja zaproponowała budżet w wysokości 373 mld euro, koncentrują się na modernizacji gospodarki europejskiej, czynieniu jej inteligentniejszą, bardziej ekologiczną i bardziej połączoną, a także na przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną. Przewidziano również uproszczenie przepisów, tak aby jeden zbiór przepisów obejmował siedem funduszy, oraz uelastycznienie procedur.

Inwestowanie w ludzi

Komisja zaproponowała dalsze wzmocnienie społecznego wymiaru Unii poprzez nowy, ulepszony Europejski Fundusz Społeczny. Nowy EFS+ dysponowałby budżetem w wysokości 101,2 mld euro, co stanowiłoby znacznie większą część ogólnego budżetu na politykę spójności niż obecnie. Dzięki temu fundusz ten byłby bardziej widoczny i miałby większy wpływ na inwestycje społeczne. W szczególności połączenie EFS+, Erasmusa i Europejskiego Korpusu Solidarności mogłoby ponad dwukrotnie zwiększyć środki przeznaczone na wspieranie młodych ludzi w porównaniu z obecnymi ramami finansowymi. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji zostałby zmieniony, jego zakres – rozszerzony, a jego środki wzrosłyby do 225 mln euro rocznie w porównaniu ze 170 mln euro rocznie w bieżącym okresie.

Utworzenie jednolitego rynku cyfrowego

Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska osiągnęły porozumienie co do 23 z 30 inicjatyw ustawodawczych przedstawionych przez Komisję Europejską od 2015 r. Siedem pozostałych wniosków Komisji zmierzających do dalszego rozwoju jednolitego rynku cyfrowego oczekuje na zatwierdzenie przez Parlament Europejski i Radę.

W 2018 r. weszło w życie kilka ważnych inicjatyw cyfrowych. W styczniu rozpoczęła się ogólnounijna kampania informacyjna #SaferInternet4UE, dotycząca bezpieczeństwa w internecie, umiejętności korzystania z mediów i cyberhigieny. We wrześniu weszły w życie przepisy UE w zakresie identyfikacji elektronicznej (rozporządzenie eIDAS). W październiku państwa członkowskie wdrożyły przepisy ułatwiające dostęp do materiałów drukowanych w formatach dostosowanych do potrzeb osób słabowidzących lub z inną niepełnosprawnością, a w grudniu weszły w życie nowe przepisy zakazujące nieuzasadnionego blokowania geograficznego przy sprzedaży internetowej w ramach jednolitego rynku.

Filmy i muzyka bez granic

Od kwietnia 2018 r., dzięki nowym przepisom dotyczącym dostępu do treści online, Europejczycy mają dostęp do treści internetowych (audiowizualnych i muzycznych), które wykupili w swoim kraju, niezależnie od tego, gdzie w UE przebywają. W maju Komisja ogłosiła utworzenie internetowego katalogu filmów europejskich w celu zwiększenia widoczności kina europejskiego. Jego prototyp został opublikowany w październiku.

W czerwcu 2018 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie zmiany przepisów dotyczących bardziej sprawiedliwego otoczenia regulacyjnego dla całego sektora audiowizualnego, w tym usług na żądanie i platform udostępniania plików wideo. Przepisy te promują europejskie produkcje audiowizualne i gwarantują niezależność regulatorów audiowizualnych.

Bezpieczniejsze i łatwiejsze zakupy przez internet

W maju weszło w życie nowe rozporządzenie w sprawie transgranicznych usług doręczania paczek, ważne dla handlu elektronicznego. Wysokie ceny za transgraniczne doręczanie paczek stanowią przeszkodę dla konsumentów i detalistów, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw, które chcą kupować i sprzedawać w internecie w całej UE.

Zwiększanie zaufania do internetu i budowanie jednolitego rynku cyfrowego

Weszły w życie przepisy dotyczące identyfikacji elektronicznej w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym, które oferują Europejczykom nową swobodę: korzystanie z notyfikowanej identyfikacji elektronicznej oznacza bezpieczny dostęp do usług cyfrowych oferowanych w całej Europie, począwszy od rejestracji na zagranicznej uczelni, dostępu do elektronicznej dokumentacji medycznej, rejestracji spółki i składania deklaracji podatkowych online po otwieranie konta bankowego w internecie.

Od grudnia 2018 r. wprowadzono nowe przepisy zakazujące nieuzasadnionego blokowania geograficznego oraz innych form dyskryminacji ze względu na przynależność państwową klienta, jego miejsce zamieszkania lub miejsce prowadzenia działalności. Umożliwiają one obywatelom i przedsiębiorstwom dostęp do stron internetowych z innych państw członkowskich oraz dostęp do tych samych towarów i usług, do których mają dostęp klienci lokalni. Komisja przedstawiła również sprawozdanie okresowe na temat skutków zniesienia dodatkowych opłat z tytułu detalicznych usług roamingu, które weszło w życie w 2017 r.

Uwolnienie pełnego potencjału unijnej gospodarki opartej na danych

Usuwanie barier przyczyni się do podwojenia wartości unijnej gospodarki opartej na danych z 1,9 proc. do 4 proc. produkcji krajowej brutto w latach 2015–2020 r. Przewiduje się, że do 2020 r. 10,4 mln osób znajdzie zatrudnienie w ramach unijnej gospodarki opartej na danych. Likwidacja istniejących wymogów dotyczących lokalizacji danych przyczyni się do obniżenia kosztów usług transmisji danych i zapewni przedsiębiorstwom większą elastyczność przy organizacji zarządzania danymi i analizy danych, jednocześnie zwiększając ich wykorzystanie i wybór dostawców.

Sztuczna inteligencja

Sztuczna inteligencja jest już częścią naszego życia codziennego – od wspierania lekarzy w szybszej i dokładniejszej diagnozie medycznej, po pomoc rolnikom w stosowaniu mniejszej ilości pestycydów. Pomaga również administracji publicznej lepiej odpowiadać na potrzeby obywateli i zmniejszać liczbę wypadków drogowych. Sztuczna inteligencja może również pomagać przeciwdziałać zmianie klimatu lub przewidywać zagrożenia.

W kwietniu Komisja zaproponowała europejskie podejście, aby zwiększyć publiczne i prywatne inwestycje w sztuczną inteligencję, przygotować się na związane z tym zmiany społeczno-gospodarcze, zadbać o opracowanie odpowiednich ram etycznych i prawnych uwzględniających kwestie odpowiedzialności związanej z wykorzystaniem tych nowych technologii. Podejście to ma na celu maksymalizację oddziaływania inwestycji na szczeblu unijnym i krajowym, wspieranie współpracy, wymianę najlepszych praktyk oraz określenie sposobów wspólnego działania, aby zapewnić globalną konkurencyjność UE w tym sektorze.

W czerwcu Komisja powołała grupę ekspertów wysokiego szczebla ds. sztucznej inteligencji i uruchomiła europejski sojusz na rzecz SI – internetową wspólnotę wielu zainteresowanych stron, otwartą dla wszystkich, którzy interesują się sztuczną inteligencją.

W grudniu, w ślad za komunikatem z kwietnia oraz w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, Komisja zaproponowała skoordynowany plan w celu pobudzenia rozwoju i wykorzystania sztucznej inteligencji „wyprodukowanej w Europie”. Celem planu jest zapewnienie komplementarności i synergii między działaniami na szczeblu krajowym i unijnym, aby zmaksymalizować skutki i upowszechnić korzyści płynące ze sztucznej inteligencji w całej Europie. Plan proponuje wspólne działania w czterech kluczowych obszarach: zwiększeniu inwestycji, dostępie do większej ilości danych, wspieraniu talentów i zapewnieniu zaufania. Określono w nim również ramy strategiczne dla krajowych strategii w zakresie sztucznej inteligencji. Państwa UE zachęca się do opracowania do połowy 2019 r. swoich krajowych strategii w zakresie sztucznej inteligencji w oparciu o prace prowadzone na szczeblu europejskim.

Jednocześnie Komisja przyznała 66 mln euro projektom z zakresu robotyki, które pomogą w cyfryzacji małych i średnich przedsiębiorstw w całej UE.

W grudniu niezależna grupa 52 ekspertów opracowała wytyczne w zakresie etyki dotyczące tworzenia i wykorzystywania sztucznej inteligencji, które podlegają konsultacjom za pośrednictwem sojuszu na rzecz SI i zostaną sfinalizowane w 2019 r. Ponadto wiosną 2019 r. grupa przedstawi zalecenia w zakresie polityki.

Budowa światowej klasy infrastruktury o dużej mocy obliczeniowej w Europie

W styczniu 2018 r. Komisja przedstawiła plany utworzenia Wspólnego Przedsięwzięcia w dziedzinie Europejskich Obliczeń Wielkiej Skali. Ta nowa struktura prawna i finansowa połączy zasoby unijne i krajowe, aby stworzyć infrastrukturę o dużej mocy obliczeniowej i infrastrukturę danych oraz wspierać badania i innowacje w tej dziedzinie w celu uczynienia z Europy jednej z trzech czołowych potęg w dziedzinie obliczeń superkomputerowych na świecie. We wrześniu państwa członkowskie poparły wniosek Komisji, a wspólne przedsięwzięcie rozpoczęło działalność w listopadzie. Infrastruktura ta będzie budowana i rozmieszczana w całej Europie (z finansowaniem zaproponowanym w ramach następnego długoterminowego budżetu UE). Jej celem będzie poprawa zdolności w zakresie przetwarzania danych na potrzeby badań naukowych i przemysłu oraz wspieranie innowacji w zakresie technologii o dużej mocy obliczeniowej, sprzętu i oprogramowania. Skorzysta z nich wiele sektorów: od opieki zdrowotnej i energii ze źródeł odnawialnych po bezpieczeństwo samochodowe i cyberbezpieczeństwo.

Lepszy dostęp do danych i ich ponowne wykorzystywanie

W kwietniu Komisja zaproponowała rozszerzenie zakresu dyrektywy w sprawie informacji sektora publicznego na dane przechowywane przez przedsiębiorstwa publiczne, jak również ograniczenie opłat za ponowne wykorzystanie ich danych. Jej celem jest również ułatwienie ponownego wykorzystywania danych naukowych pochodzących z badań finansowanych z funduszy publicznych oraz zobowiązanie państw członkowskich do opracowania polityki otwartego dostępu. Nowe przepisy wymagają w niektórych przypadkach stosowania rozwiązań technicznych zapewniających dostęp do danych w czasie rzeczywistym.

W kwietniu, w ramach trzeciego pakietu w sprawie danych, Komisja przedstawiła nowy zestaw zaleceń dotyczących zmian technologicznych w zakresie dostępu do informacji naukowych oraz ich ochrony. Oferują one wytyczne dotyczące wdrażania polityki otwartego dostępu zgodnie z celami otwartej nauki, otwartych danych badawczych i zarządzania otwartymi danymi, utworzenia europejskiej chmury dla otwartej nauki oraz eksploracji tekstów i danych. Zalecenia dotyczą również zachęt dla naukowców i rozwijania odpowiednich umiejętności w celu uprawiania otwartej nauki.

Swobodny przepływ danych nieosobowych

W grudniu weszły w życie nowe przepisy pozwalające na przechowywanie i przetwarzanie danych nieosobowych w całej UE bez nieuzasadnionych ograniczeń. Nowe przepisy usuwają bariery utrudniające swobodny przepływ danych i przyczynią się do pobudzenia gospodarki europejskiej, generując szacowany wzrost gospodarczy w wysokości do 4 proc. produktu krajowego brutto do 2020 r. Państwa członkowskie będą zobowiązane do informowania Komisji o wszelkich utrzymanych lub planowanych ograniczeniach dotyczących lokalizacji danych, które są dopuszczalne jedynie w nielicznych szczególnych sytuacjach ze względu na bezpieczeństwo publiczne oraz zgodnie z zasadą proporcjonalności. Organy publiczne będą miały dostęp do danych do celów kontroli i nadzoru, niezależnie od tego, gdzie w UE dane te są przechowywane i przetwarzane. Przepisy będą również zachęcały do tworzenia kodeksów postępowania dla usług w chmurze, aby ułatwić zmianę dostawców tych usług w jasno określonych terminach.

Nadążyć za technologią łańcucha bloków

W lutym Komisja przy wsparciu Parlamentu Europejskiego uruchomiła Unijne Obserwatorium i Forum ds. Łańcucha Bloków. Będzie ono monitorować rozwój sytuacji i promować rolę europejskich zainteresowanych stron w „łańcuchu bloków”, technologii przechowującej bloki informacji rozmieszczone w różnych miejscach sieci cyfrowej.

Nazwy domen „.eu” najwyższego poziomu

W grudniu osiągnięto porozumienie w sprawie nowych przepisów regulujących nazwę domeny „.eu” najwyższego poziomu, utworzoną w 2002 r., aby ułatwić europejskim przedsiębiorstwom i obywatelom udział w handlu elektronicznym i pobudzić rozwój jednolitego rynku internetowego. Celem przeglądu jest zachowanie dostosowanego do przyszłych wyzwań, elastycznego i przejrzystego systemu zarządzania internetem, przy pełnym zaangażowaniu zainteresowanych stron. Jedną z głównych zaproponowanych innowacji jest umożliwienie obywatelom UE rejestracji nazw domeny „.eu” niezależnie od miejsca zamieszkania.

E-zdrowie

W kwietniu Komisja ogłosiła swoje cele w zakresie transformacji cyfrowej w opiece zdrowotnej. Komisja będzie wspierać europejską współpracę w trzech obszarach priorytetowych: bezpiecznym dostępie obywateli do ich danych dotyczących zdrowia, w tym w kontekście transgranicznym; medycynie personalizowanej i zapobieganiu chorobom dzięki wspólnym europejskim danym oraz we wzmocnieniu pozycji obywateli poprzez wykorzystanie narzędzi cyfrowych i opiekę skoncentrowaną na pacjencie. Na początku 2019 r. kilka państw członkowskich rozpocznie pionierską wymianę elektronicznych recept i cyfrowych kartotek pacjentów. Tymczasem do listopada 2018 r. 19 państw europejskich podpisało deklarację mającą na celu zapewnienie transgranicznego dostępu do informacji genomicznych.

Łączność i przedsiębiorczość cyfrowa

W styczniu Komisja przyjęła plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej, którego celem jest zapewnienie wszystkim obywatelom UE równego dostępu do możliwości oferowanych przez internet – w domu, w szkole i w miejscu pracy. Inicjatywy obejmują wsparcie dla szkół w postaci szybkich łączy szerokopasmowych, szersze wykorzystywanie nowego narzędzia samooceny dla szkół w zakresie korzystania z technologii w dydaktyce (SELFIE), a także publiczną kampanię uświadamiającą #SaferInternet4UE. Kampanię rozpoczęto w Dniu Bezpieczniejszego Internetu (6 lutego), aby zwiększyć wiedzę na temat bezpieczeństwa dzieci w internecie. Dotyczy ona takich kwestii jak cyberprzemoc, nieprawdziwe informacje, seksting, szkodliwe treści, krytyczne myślenie, umiejętność korzystania z mediów i umiejętności cyfrowe, a także dobre praktyki w dziedzinie cyberbezpieczeństwa.

Unijna inicjatywa WiFi4EU na rzecz udostępnienia publicznych hotspotów wi-fi w całej Europie stała się ważnym krokiem naprzód. W listopadzie opublikowano pierwsze zaproszenie do składania wniosków. Budżet programu WiFi4EU na lata 2018–2020 wynosi 120 mln euro. Będzie on wspierał instalację sprzętu wi-fi w miejscach publicznych, takich jak parki, place, budynki publiczne, biblioteki, ośrodki zdrowia i muzea.

Inwestycje w łącza szerokopasmowe

W czerwcu Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie aktualizacji unijnych przepisów w dziedzinie telekomunikacji. Nowy Europejski kodeks łączności elektronicznej pobudzi inwestycje w sieci o bardzo dużej przepustowości w całej UE, w tym na obszarach trudnodostępnych i obszarach wiejskich. Porozumienie w sprawie kodeksu obejmowało ustalenie ram czasowych, w których państwa członkowskie udostępnią kluczowe pasma częstotliwości radiowych niezbędne do rozwoju usług 5G (do 2020 r.). Kodeks wszedł w życie w grudniu. Komisja Europejska przedstawiła również zestaw narzędzi mających na celu wyposażenie w sieci szerokopasmowe obszarów trudnodostępnych i obszarów wiejskich, gdzie jedynie 40 proc. mieszkańców ma szybki dostęp do internetu w porównaniu z 76 proc. w całej UE.

Staże „Cyfrowe możliwości”

Ta finansowana ze środków unijnych inicjatywa szkoleniowa pomoże przedsiębiorstwom w obsadzaniu wakatów kandydatami posiadającymi umiejętności cyfrowe. W kwietniu Komisja uruchomiła projekt pilotażowy obejmujący 6 tys. staży w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, dużych zbiorów danych, technologii kwantowej, uczenia się maszyn i marketingu cyfrowego, finansowany w ramach programu „Horyzont 2020” i zarządzany przez Erasmus+.

Kobiety w sektorze cyfrowym

Uznając, że przepaść cyfrowa związana z płcią ma ogromne skutki społeczne i gospodarcze, Komisja zwiększyła świadomość społeczną na temat tego, jak duże znaczenie ma wzmocnienie pozycji kobiet w naszym cyfrowym społeczeństwie poprzez ogłoszenie strategii „Kobiety w gospodarce cyfrowej”. Jej celem jest umożliwienie kobietom wnoszenia pełnego wkładu w gospodarkę cyfrową poprzez zwalczanie stereotypów w mediach i propagowanie wzorców do naśladowania, promowanie umiejętności cyfrowych i edukacji cyfrowej kobiet oraz ułatwianie udziału kobiet w przedsiębiorczości cyfrowej i w innowacjach.

Współpraca międzynarodowa

W lutym Komisja przyjęła strategię dla Bałkanów Zachodnich, w ramach której uruchomiono sześć inicjatyw przewodnich, w tym program pomocy w procesie transformacji cyfrowej dla sześciu krajów partnerskich z Bałkanów Zachodnich. W czerwcu zainicjowana została Agenda cyfrowa dla Bałkanów Zachodnich, aby udostępnić obywatelom tego regionu korzyści płynące z transformacji cyfrowej. Zawarto w niej zamiar obniżenia opłat roamingowych, inwestycje w usługi łączności szerokopasmowej, zwiększenie cyberbezpieczeństwa, zaufania i cyfryzacji przemysłu, wzmocnienie gospodarki cyfrowej oraz stymulowanie badań naukowych i innowacji.

W ramach nowego Sojuszu Afryka–Europa na rzecz zrównoważonych inwestycji i tworzenia miejsc pracy, w grudniu po raz pierwszy spotkała się grupa zadaniowa ds. gospodarki cyfrowej UE–Unia Afrykańska, która do czerwca 2019 r. wyda zalecenia dotyczące sposobu rozwoju afrykańskiego rynku cyfrowego połączonego z jednolitym rynkiem cyfrowym UE.

Sprawiedliwy ekosystem cyfrowy

Zapewnienie uczciwej konkurencji w gospodarce internetowej

W styczniu Komisja nałożyła na Qualcomm grzywnę w wysokości 997 mln euro za nadużywanie dominującej pozycji na rynku chipsetów LTE (ang. Long-Term Evolution) pasma podstawowego, które umożliwiają podłączenie smartfonów i tabletów do sieci komórkowych oraz są zgodne z normą LTE 4G. Komisja zatwierdziła również, z zastrzeżeniem spełnienia określonych warunków, proponowane nabycie NXP przez Qualcomm, które dotyczy dwóch spośród wiodących podmiotów w sektorze półprzewodników. W sektorze mediów Komisja pozytywnie zweryfikowała przejęcie Sky przez Comcast w czerwcu. W lipcu Komisja zatwierdziła przejęcie UPC Austria przez T-Mobile Austria w sektorze telekomunikacyjnym.

W lipcu Komisja ukarała Google grzywną w wysokości 4,34 mld euro za naruszenie unijnych zasad ochrony konkurencji poprzez nałożenie nielegalnych ograniczeń na producentów urządzeń z systemem Android i operatorów sieci komórkowych w celu umocnienia swojej dominującej pozycji na rynku wyszukiwarek internetowych. W czterech odrębnych decyzjach Komisja nałożyła grzywnę na producentów elektroniki użytkowej Asus, Denon & Marantz, Philips i Pioneer na łączną kwotę ponad 111 mln euro za narzucenie swoim internetowym sprzedawcom detalicznym stałych lub minimalnych cen odsprzedaży z naruszeniem unijnych reguł konkurencji.

W grudniu Komisja nałożyła na Guess grzywnę w wysokości prawie 40 mln euro za ograniczenie sprzedawcom detalicznym możliwości zamieszczania reklam internetowych oraz sprzedaży transgranicznej konsumentom w innych państwach członkowskich (blokowanie geograficzne), co stanowi naruszenie unijnych reguł konkurencji.

We wrześniu Komisja zatwierdziła wniosek dotyczący nabycia Shazam, wiodącej aplikacji do rozpoznawania utworów muzycznych, przez przedsiębiorstwo Apple, które prowadzi Apple Music, drugi pod względem wielkości serwis oferujący dostęp do muzyki w streamingu w Europie. W listopadzie Komisja zatwierdziła wniosek Disney o nabycie części przedsiębiorstwa Fox – obie firmy to przedsiębiorstwa medialne ze Stanów Zjednoczonych o zasięgu globalnym. Decyzja ta jest uzależniona od pełnego wywiązania się z zobowiązań zaproponowanych przez Disney w odpowiedzi na zastrzeżenia Komisji dotyczące reguł konkurencji. Również w listopadzie Komisja zatwierdziła wniosek T-Mobile NL o nabycie Tele2 NL. W wyniku dochodzenia Komisji stwierdzono, że wnioskowana transakcja nie powinna mieć znaczącego wpływu na poziom usług ani na opłaty ponoszone przez klientów niderlandzkiej telefonii komórkowej.

Komisja przyjęła również pierwsze decyzje w sprawie pomocy państwa w odniesieniu do sieci szerokopasmowych o bardzo dużej przepustowości, którymi zezwoliła państwom członkowskim na wspieranie takich sieci, w szczególności w określonych obszarach docelowych w Austrii, Niemczech i Niderlandach.

Opodatkowanie gospodarki cyfrowej

W marcu Komisja zaproponowała reformę unijnych przepisów dotyczących podatku od osób prawnych w odniesieniu do działalności cyfrowej. Nowe środki – wprowadzając przepisy podatkowe dostosowane do obecnego rozwoju gospodarki cyfrowej – gwarantują, że przedsiębiorstwa cyfrowe zapłacą sprawiedliwe podatki w UE.

Wspieranie cyfryzacji usług finansowych

W marcu Komisja przyjęła plan działania w sprawie innowacji technologicznych w sektorze usług finansowych (FinTech), aby pomóc sektorowi finansowemu w wykorzystaniu szybkich postępów w obszarach takich jak łańcuch bloków, sztuczna inteligencja i usługi przetwarzania w chmurze. Ma on sprawić, by rynki stały się bezpieczniejsze i łatwiej dostępne, z korzyścią zarówno dla konsumentów, inwestorów, banków, jak i dla nowych uczestników rynku. Jego pierwszym poważnym rezultatem są zaproponowane przez Komisję nowe przepisy mające pomóc w rozwoju platform finansowania społecznościowego na całym jednolitym rynku UE w celu poprawy dostępu do finansowania, zwłaszcza dla przedsiębiorstw typu start-up i innych małych przedsiębiorstw. Dzięki tym przepisom platformy będą mogły ubiegać się o unijne oznakowanie i oferować swoje usługi w całej UE, a inwestorzy będą chronieni przepisami dotyczącymi ujawniania informacji, zarządzania, zarządzania ryzykiem i spójnym podejściem do nadzoru.

Sprawiedliwość i przejrzystość dla użytkowników usług pośrednictwa internetowego

W kwietniu Komisja przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia mającego na celu promowanie sprawiedliwości i przejrzystości wobec użytkowników biznesowych platform internetowych. Rozporządzenie to dotyczy szkodliwych praktyk handlowych wynikających z nierównych stosunków gospodarczych między platformami a użytkownikami biznesowymi, którzy są od nich zależni w swojej działalności polegającej na oferowaniu towarów i usług konsumentom w UE. Nowo utworzone Obserwatorium, wspierane przez grupę niezależnych ekspertów, będzie ściśle monitorować rynek platform internetowych i doradzać Komisji w kwestii potrzeby przyszłych inicjatyw.

Wzmacnianie cyberbezpieczeństwa i zwiększenie bezpieczeństwa internetu

W maju 2018 r. zaczęła obowiązywać dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych. Jest ona pierwszym ogólnoeuropejskim zbiorem prawnie wiążących przepisów dotyczących cyberbezpieczeństwa i ustanawia ramy zapewniające wysoki wspólny poziom bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii.

Komisja zaproponowała utworzenie Europejskiego Centrum Kompetencji w dziedzinie Cyberbezpieczeństwa w kwestiach Przemysłu, Technologii i Badań Naukowych oraz sieci krajowych ośrodków koordynacji. Celem Centrum jest pomoc UE w utrzymaniu i rozwijaniu zdolności technologicznych i przemysłowych w zakresie cyberbezpieczeństwa niezbędnych do zabezpieczenia jednolitego rynku cyfrowego. Sieć zaangażuje się w rozwój nowych zdolności w zakresie cyberbezpieczeństwa oraz poszerzanie zdolności w zakresie cyberbezpieczeństwa w państwach członkowskich. Wniosek powinien pomóc UE i państwom członkowskim w przyjęciu proaktywnego, długoterminowego i strategicznego podejścia do polityki przemysłowej w dziedzinie cyberbezpieczeństwa.

Zwalczanie dezinformacji w internecie

W kwietniu Komisja zaproponowała pierwszy zestaw środków służących zwalczaniu dezinformacji w internecie. Objął on opracowanie ogólnounijnego kodeksu postępowania w zakresie dezinformacji, opublikowanego we wrześniu, który ma zostać wdrożony przez sygnatariuszy, w tym duże platformy internetowe, przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2019 r. Zawiera również wsparcie niezależnej sieci weryfikatorów faktów oraz promowanie wysokiej jakości dziennikarstwa i umiejętności korzystania z mediów. Doniesienia na temat Facebooka i Cambridge Analytica dowiodły, że dane osobowe mogą być wykorzystywane w kontekście wyborczym, co stanowi wyzwanie dla odporności procesów demokratycznych. We wrześniu przewodniczący Jean-Claude Juncker zapowiedział opracowanie środków zapewniających wolne i uczciwe wybory oraz ogólnounijny kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Komisja zwróciła się do przedstawicieli platform internetowych i reklamodawców o zobowiązanie się do przestrzegania tego kodeksu.

W grudniu Komisja i wysoka przedstawiciel przyjęły Plan działania na rzecz zwalczania dezinformacji, opierający się na komunikacie z kwietnia oraz pracach grupy zadaniowej East StratCom w ramach Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych. Grupa ta została ustanowiona w 2015 r., kiedy to Rada Europejska po raz pierwszy dostrzegła zagrożenie związane z rosyjskimi kampaniami dezinformacyjnymi.

Plan działania na rzecz zwalczania dezinformacji koncentruje się na czterech obszarach kluczowych dla skutecznego wsparcia ogólnounijnych zdolności w zakresie zwalczania dezinformacji: a) poprawie wykrywania, analizowania i ujawniania dezinformacji; b) ściślejszej współpracy między instytucjami i państwami członkowskimi; c) mobilizacji sektora prywatnego w celu zwalczania dezinformacji; d) podnoszeniu świadomości i wzmacnianiu pozycji obywateli. Jednocześnie, w kontekście zbliżających się wyborów europejskich, do marca 2019 r. powstanie system wczesnego ostrzegania między instytucjami UE a państwami członkowskimi.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

Aby zapewnić Unii wiodącą rolę w transformacji cyfrowej, Komisja zaproponowała nowy program „Cyfrowa Europa” o budżecie wynoszącym 9,2 mld euro (2021–2027). Program będzie dysponował środkami finansowymi przeznaczonymi na wsparcie pięciu konkretnych obszarów: obliczeń wielkiej skali; sztucznej inteligencji; cyberbezpieczeństwa i zaufania; umiejętności cyfrowych oraz transformacji cyfrowej i interoperacyjności. Część cyfrowa instrumentu „Łącząc Europę” wzmocni europejską infrastrukturę szerokopasmową (w tym 5G), łącząc ludność w całej UE (3 mld euro). Inne fundusze, takie jak InvestEU oraz fundusze wspierające rozwój regionalny i politykę spójności, będą uzupełniać te inwestycje w strategię cyfrową.

Program „Horyzont Europa” będzie finansować badania naukowe i innowacje w sektorze cyfrowym w przemyśle (15 mld euro) oraz w innych dziedzinach, takich jak bezpieczeństwo, zdrowie, mobilność, energia i środowisko. Program „Kreatywna Europa” będzie finansował program MEDIA oraz dodatkowe działania wspierające wolność mediów, pluralizm mediów i umiejętność korzystania z mediów (1,2 mld euro).

Strategiczna wizja Europy neutralnej dla klimatu do 2050 r.

W Europie, podobnie jak na innych kontynentach, wpływ zmian klimatycznych stał się trudny do zignorowania. Wzrost temperatury w Europie już teraz jest wyższy niż średnia światowa. W roku 2018 ucierpieliśmy zwłaszcza na skutek suszy, natomiast w ciągu czterech z pięciu ostatnich lat odnotowaliśmy skrajne fale upałów. Latem 2018 r. temperatury w kole podbiegunowym były o 5 °C wyższe od normalnych, podczas gdy Europa Środkowa była tak sucha, że Ren stał się miejscami zbyt płytki do celów żeglugi śródlądowej. Adaptacja do zmian klimatu jest nieunikniona i musimy odejść od logiki stopniowego ograniczania emisji, a zacząć uznawać za cel niemal zerową emisję gazów cieplarnianych.

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu potwierdził, że konieczne jest pilne przyspieszenie globalnych działań na rzecz klimatu. Na całym świecie do 2070 r. trzeba będzie osiągnąć zerowy bilans netto emisji gazów cieplarnianych, aby ograniczyć wzrost temperatury do 1,5 °C. Jeśli UE chce pełnić wiodącą rolę w tej dziedzinie i czerpać korzyści z przewagi wynikającej z pierwszeństwa, musi osiągnąć neutralność pod względem emisji gazów cieplarnianych do 2050 r., jak zaproponowano w długoterminowej strategii UE.

Jednocześnie ostatnie dwa lata stanowiły przełom w reakcji Europy na zmianę klimatu. Podjęto intensywne prace na szczeblu UE w celu przyjęcia przepisów w dziedzinie klimatu i energii, aby doprowadzić do przejścia systemu energetycznego na gospodarkę niskoemisyjną. Po wprowadzeniu przepisów UE koncentruje się na podjęciu niezbędnych kroków, mających zabezpieczyć przyszłość wszystkich obywateli.

W odpowiedzi na zaproszenie ze strony Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej w listopadzie 2018 r. Komisja przedstawiła strategiczną długoterminową wizję dostatniej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki do roku 2050: Czysta planeta dla wszystkich.

Strategia miała na celu ukierunkowanie unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz określenie, że UE uznaje za swój długoterminowy wkład w realizację celów porozumienia paryskiego w sprawie klimatu dążenie, aby utrzymać wzrost temperatury na poziomie znacznie poniżej 2 °C i kontynuować wysiłki na rzecz utrzymania tego wzrostu poniżej 1,5 °C. UE będzie podejmować wysiłki w tym kierunku, inwestując w realistyczne rozwiązania technologiczne, wzmacniając pozycję obywateli i dostosowując działania w kluczowych obszarach, takich jak polityka przemysłowa, finanse czy badania naukowe, jednocześnie dbając w tym procesie transformacji o sprawiedliwość społeczną, tak aby żaden Europejczyk nie pozostał w tyle. Realizując ten plan, UE dąży do tego, aby do 2050 r. stać się pierwszą dużą gospodarką świata, która będzie neutralna dla klimatu.

Podjęcia takich działań chcą obywatele UE. Według sondażu Eurobarometru opublikowanego w listopadzie 2018 r. 93 proc. obywateli europejskich uważa, że zmiana klimatu jest spowodowana działalnością człowieka, a 85 proc. zgadza się, że przeciwdziałanie zmianie klimatu i efektywniejsze wykorzystywanie energii może przyczynić się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w Europie.

Przy opracowywaniu strategii Komisja zaangażowała wiele zainteresowanych stron i przeprowadziła konsultacje publiczne, których wyniki zostały uwzględnione w jej dyskusjach. Przyjęcie strategii daje początek szeroko zakrojonej debacie z udziałem decydentów, zainteresowanych stron i obywateli na temat tego, w jaki sposób UE może przyczynić się do realizacji długoterminowych celów porozumienia paryskiego oraz w jaki sposób można przeprowadzić konieczną transformację.

W grudniu 2018 r. Rada Europejska wezwała państwa członkowskie do podjęcia prac nad strategią Komisji w celu przedstawienia wytycznych dotyczących ogólnego kierunku i priorytetów politycznych w pierwszym półroczu 2019 r. Umożliwiłoby to Unii Europejskiej przedstawienie do 2020 r. długoterminowej strategii, zgodnie z wymogami porozumienia paryskiego.

Globalne działania w dziedzinie klimatu na forum międzynarodowym

Wkrótce po przyjęciu długoterminowej strategii a w trzy lata po porozumieniu paryskim, w grudniu 2018 r. UE uczestniczyła w konferencji ONZ w sprawie zmiany klimatu (COP24) w Katowicach, w trakcie której osiągnięto dwa główne cele. Po pierwsze przygotowano solidny i kompleksowy zbiór zasad, który umożliwi funkcjonowanie porozumienia paryskiego, a po drugie podsumowano zbiorowe postępy w realizacji celów długoterminowych.

Dyskusje w Katowicach zakończyły się przyjęciem jasnych zasad, dzięki którym porozumienie paryskie będzie mogło funkcjonować w praktyce na całym świecie, a UE odegrała w tym procesie zasadniczą rolę. Współpracowała z sojusznikami zarówno z krajów rozwiniętych, jak i z krajów rozwijających się, udowadniając, że multilateralizm i współpraca międzynarodowa stanowią najskuteczniejszy sposób radzenia sobie z tym globalnym wyzwaniem.

Zbiór przepisów umożliwi stronom porozumienia paryskiego wdrażanie, śledzenie i stopniowe zwiększanie swoich wkładów w przeciwdziałanie zmianie klimatu, tak aby można było zrealizować długoterminowe cele tego porozumienia.

Podczas COP24 rządy i zainteresowane strony podsumowywały również postępy w osiąganiu celów dotyczących temperatury zawartych w porozumieniu paryskim i rozważyły, w jaki sposób wspierać bardziej ambitne działania na rzecz klimatu obecnie i w kolejnej rundzie krajowych zobowiązań w dziedzinie klimatu. Oczekuje się, że da to impuls polityczny do globalnej dyskusji na temat długoterminowych strategii i potrzeby przyspieszenia działań.

W 2018 r. UE odegrała kluczową rolę w spotkaniach na wysokim szczeblu na rzecz wzmocnienia globalnych działań w dziedzinie klimatu. UE, wraz z Kanadą i Chinami, zorganizowała w Brukseli drugą konferencję ministerialną poświęconą działaniom w dziedzinie klimatu, w której wzięli udział przedstawiciele 36 rządów wielu największych gospodarek świata. Ministrowie podkreślili znaczenie multilateralizmu i potwierdzili, że porozumienie paryskie jest nieodwracalne i nie podlega negocjacjom. UE i Chiny potwierdziły swoje zaangażowanie w działania na rzecz klimatu podczas szczytu Chiny–UE w lipcu i zgodziły się zacieśnić współpracę w zakresie handlu uprawnieniami do emisji. UE zintensyfikowała również współpracę na rynkach emisji dwutlenku węgla z Kalifornią i Nową Zelandią.

UE potwierdziła swoją pozycję światowego lidera, ratyfikując porozumienie w sprawie wycofania wodorofluorowęglowodorów – niebezpiecznych gazów przyczyniających się do ocieplenia klimatu, powszechnie wykorzystywanych w urządzeniach grzewczych i chłodniczych. Wykonanie na całym świecie postanowień porozumienia, które weszło w życie 1 stycznia 2019 r., w znacznym stopniu przyczyni się do realizacji celu porozumienia paryskiego.

W 2018 r. UE przyczyniła się również do zawarcia dwóch ważnych porozumień na rzecz klimatu w sektorze żeglugi i lotnictwa. W kwietniu Międzynarodowa Organizacja Morska zgodziła się na określenie konkretnego celu, jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 50 proc. do 2050 r. w porównaniu z poziomem z 2008 r., z zamiarem stopniowego wyeliminowania emisji gazów cieplarnianych z tego sektora. W czerwcu Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego zatwierdziła normę pierwszego w historii światowego programu na rzecz rozwiązania problemu emisji CO2 w sektorze lotnictwa. Porozumienie określa zasady, których muszą przestrzegać linie lotnicze w zakresie monitorowania, zgłaszania i weryfikowania swoich emisji od 2019 r.

UE w dalszym ciągu jest bardzo zaangażowana we wspieranie działań w dziedzinie klimatu w krajach rozwijających się. UE, jej państwa członkowskie i Europejski Bank Inwestycyjny nadal są największym źródłem publicznego finansowania działań związanych ze zmianą klimatu, a w 2017 r. przeznaczyły 20,4 mld euro na rzecz krajów rozwijających się.

Tworzenie nowoczesnej i ambitnej unii energetycznej

By stawić czoła zmianie klimatu, należy przekształcić europejskie systemy energetyczne. Oznacza to zmianę sposobu produkcji i użytkowania energii. Dlatego właśnie UE rozwija gospodarkę niskoemisyjną, w ramach której konsumenci będą mieć lepszy wybór dostaw energii, dostęp do wiarygodnych narzędzi porównywania cen energii oraz możliwość wytwarzania i sprzedawania własnej energii elektrycznej.

Pakiet „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”

Przyjęcie wszystkich wniosków ustawodawczych zawartych w pakiecie „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” w 2018 r. wprowadza nowoczesne ramy regulacyjne dotyczące przejścia na czystą energię i realizuje cel UE, zgodnie z którym Europa ma stać się światowym liderem w dziedzinie odnawialnych źródeł energii i priorytetowo traktować kwestię efektywności energetycznej.

Obejmuje to nowy cel w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. dla UE wynoszący co najmniej 32,5 proc., a także nowy cel przewidujący co najmniej 32-procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym UE, wraz z klauzulą przewidującą korektę w górę obydwu celów do 2023 r. Te nowe cele odzwierciedlają wysoki poziom ambicji UE, a także tempo zmian nowych technologii i niższe koszty dzięki korzyściom skali. Wspólnie spowodują one ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o około 45 proc. do 2030 r., co będzie stanowić przekroczenie zobowiązań UE poczynionych w ramach porozumienia paryskiego (ograniczenie emisji o co najmniej 40 proc. do 2030 r. – w porównaniu z rokiem 1990 r.).

Nowe przepisy europejskie, które weszły w życie w lipcu, przyczynią się do realizacji tych celów poprzez wykorzystanie ogromnego potencjału przyrostu efektywności energetycznej w sektorze budynków – największego użytkownika energii w Europie. Dzięki temu do 2050 r. nasze budownictwo stanie się niskoemisyjne i bezemisyjne.

Dzięki nowym przepisom powstaną nie tylko inteligentniejsze i oszczędniejsze budynki, lecz także nowe miejsca pracy w sektorze remontowym i budowlanym.

Poprawa efektywności energetycznej przyczyni się również do zwalczenia ubóstwa energetycznego poprzez zmniejszenie rachunków w starszych budynkach, które wymagają najpilniejszej renowacji. W ramach działań mających na celu rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego w państwach UE, Komisja uruchomiła w styczniu Europejskie Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego. Przyczyni się ono do poprawy pomiaru, monitorowania i wymiany wiedzy oraz najlepszych praktyk dotyczących ubóstwa energetycznego.

Przepisy mające na celu umożliwienie państwom członkowskim i UE zarządzanie unią energetyczną weszły w życie w grudniu. Zapewnią one realizację celów w zakresie energii i klimatu na 2030 r. oraz celów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu poprzez utworzenie procesu politycznego określającego sposób współdziałania państw UE i Komisji.

W grudniu uzgodniono także nowe przepisy dotyczące lepszego funkcjonowania rynku energii elektrycznej w UE. Przyczynią się one do zwiększenia konkurencji i umożliwią konsumentom aktywniejsze uczestnictwo w rynku i w procesie przejścia na czystą energię. Osiągnięto również porozumienia w sprawie środków poprawiających ochronę obywateli europejskich przed krytycznymi niedoborami energii elektrycznej oraz wzmacniających rolę Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki.

Inne działania na rzecz efektywności energetycznej w 2018 r. obejmowały wprowadzenie od 1 września zakazu sprzedaży nieefektywnych żarówek halogenowych, co pozwala unijnym konsumentom zaoszczędzić pieniądze na rachunkach za energię i przyczynia się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Bezpieczeństwo energetyczne i solidarność

Bezpieczeństwo dostaw energii dla konsumentów w UE stanowi integralną część strategii na rzecz unii energetycznej. W ramach wysiłków na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa dostaw w państwach bałtyckich przewodniczący Komisji oraz przywódcy Litwy, Łotwy, Estonii i Polski zawarli porozumienie dotyczące synchronizacji sieci elektroenergetycznej państw bałtyckich z europejską siecią kontynentalną do 2025 r. Pełna integracja sieci państw bałtyckich z resztą Europy jest priorytetem unii energetycznej i stanowić będzie istotny wkład w jedność i bezpieczeństwo energetyczne UE.

Dzięki konkurencji i dywersyfikacji źródeł energii obywatele UE uzyskają większy wybór i większe bezpieczeństwo dostaw. Przykładem postępów w tej dziedzinie jest – podpisane w maju – wspólne zobowiązanie do budowy połączenia gazowego między Bułgarią a Serbią. Gazociąg zapewni nie tylko nową drogę dostawy do Serbii, ale również do innych części regionu Europy Południowo-Wschodniej.

W czerwcu premierzy Bułgarii i Grecji podpisali oświadczenie polityczne popierające budowę połączenia gazowego między tymi dwoma krajami. Do innych ważnych projektów tworzących sieci między państwami członkowskimi należą połączenia gazowe między Danią a Polską oraz między Polską a Litwą.

Europejska solidarność w dziedzinie energetyki została podkreślona w lipcu na szczycie w Lizbonie, na którym przywódcy Portugalii, Francji i Hiszpanii uzgodnili działania mające na celu wzmocnienie integracji Półwyspu Iberyjskiego z europejskim rynkiem energii. Komisja wspiera budowę niezbędnej infrastruktury, przeznaczając 578 mln euro na budowę linii energetycznej w Zatoce Biskajskiej, co jest największą kwotą inwestycji, jaką kiedykolwiek przyznano w ramach instrumentu „Łącząc Europę” na rzecz projektu w dziedzinie infrastruktury energetycznej.

W maju Komisja nałożyła na rosyjską spółkę Gazprom wiążące zobowiązania dotyczące umożliwienia i zagwarantowania swobodnego przepływu gazu po konkurencyjnych cenach na rynkach gazu w Europie Środkowej i Wschodniej.

W 2018 r. UE zainwestowała 48,4 mln euro w osiem projektów infrastruktury energii elektrycznej, gazu i inteligentnych sieci w ramach instrumentu „Łącząc Europę”. Ponad 50 proc. planowanych środków na projekty w dziedzinie zrównoważonej energii i transportu na lata 2014–2020 (około 32 mld euro) już wydatkowano na projekty będące w trakcie realizacji. UE aktywnie wspiera szereg regionów w opracowywaniu strategii i podejmowaniu konkretnych działań w ramach działań pilotażowych Komisji na rzecz regionów przechodzących transformację przemysłową oraz w ramach inicjatywy na rzecz transformacji regionów o dużej produkcji węgla i wysokiej emisyjności. W 2018 r. kontynuowano realizację planu inwestycyjnego dla Europy, którego celem jest wspieranie obywateli europejskich w uzyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych, dzięki czemu łączna liczba gospodarstw domowych objętych tym planem wyniosła 7,4 mln. W grudniu Komisja nałożyła na bułgarski holding energetyczny (Bulgarian Energy Holding) i jego spółki zależne: przedsiębiorstwo Bulgargaz zajmujące się dostawami gazu oraz Bulgartransgaz, operatora systemu przesyłowego gazu (Grupę BEH) grzywnę w wysokości 77 mln euro za zablokowanie dostępu konkurentów do kluczowej infrastruktury gazowej w Bułgarii, z naruszeniem unijnych przepisów antymonopolowych.

W 2018 r. UE zatwierdziła sześć mechanizmów zdolności wytwórczych energii elektrycznej w Belgii, Francji, Grecji, Niemczech, Polsce i we Włoszech. Mechanizmy te mają zapewnić wystarczające dostawy energii elektrycznej w perspektywie średnio- i długoterminowej.

W kontekście rozwoju sytuacji międzynarodowej Komisja odbyła w Iranie szereg spotkań na wysokim szczeblu w celu zacieśnienia współpracy. W trudnych okolicznościach związanych z wystąpieniem USA ze Wspólnego kompleksowego planu działania w sprawie energii jądrowej w Iranie, Komisja podkreśliła, że zniesienie sankcji jest zasadniczą częścią porozumienia jądrowego.

W lipcu przewodniczący Jean-Claude Juncker złożył wizytę prezydentowi USA Donaldowi Trumpowi w Białym Domu. W trakcie wizyty uzgodnili oni zacieśnienie strategicznej współpracy energetycznej między UE a USA. Postanowili zwłaszcza pogłębić współpracę na rzecz zwiększenia importu skroplonego gazu ziemnego ze Stanów Zjednoczonych do UE w celu zwiększenia dywersyfikacji i bezpieczeństwa dostaw energii.

Obniżenie emisyjności gospodarki

Działania na rzecz ograniczenia emisji stanowią inwestycję w dobrobyt i zrównoważony rozwój europejskiej gospodarki. Już teraz UE jest na dobrej drodze do przekroczenia celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. o 20 proc. W latach 1990–2017 poziom emisji spadł o 22 proc., a w tym samym okresie gospodarka UE odnotowała wzrost o 58 proc.

Istnieją już ramy prawne umożliwiające realizację paryskiego zobowiązania UE. Cel na 2030 r. obejmujący całą gospodarkę został przełożony na konkretne cele dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji oraz dla sektorów nieobjętych jego zakresem, takich jak transport, budownictwo, gospodarka odpadami i rolnictwo.

W maju ustawodawcy przyjęli wiążące roczne cele w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych dla państw członkowskich UE na okres od 2021 do 2030 r. dla sektorów nieobjętych systemem handlu emisjami, które stanowią prawie 60 proc. łącznych krajowych emisji w UE. Ponadto przyjęto przepisy UE regulujące emisje gazów generowanych i pochłanianych w związku z użytkowaniem gruntów.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji został zmieniony na okres po 2020 r. Reforma ta zwiększy tempo redukcji emisji, będzie w dalszym ciągu dążyła do ograniczenia ryzyka ucieczki emisji oraz pomoże energochłonnym sektorom przemysłu i sektorowi energetycznemu sprostać wyzwaniom w zakresie innowacji i inwestycji związanym z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną. Zmiany na rynku, które zaszły od czasu przyjęcia zmienionych przepisów, są postrzegane jako wyraz rosnącego zaufania do kluczowej roli rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla w realizacji ambitnych celów UE w zakresie klimatu i napędzają rozwój technologii.

W maju Komisja przedstawiła pozostałe działania mające na celu modernizację europejskiego sektora transportu (zob. również rozdział 4), w tym pierwsze w historii normy emisji CO2 dla pojazdów ciężkich. Zgodnie z wnioskiem w 2025 r. średni poziom emisji CO2 z nowych samochodów ciężarowych będzie musiał być o 15 proc. niższy niż w 2019 r., przy orientacyjnym celu zmniejszenia emisji o co najmniej 30 proc. do 2030 r. Cele te umożliwią przedsiębiorstwom transportowym – głównie MŚP – poczynienie znacznych oszczędności dzięki niższemu zużyciu paliwa. W grudniu Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie surowych zasad mających na celu dekarbonizację i modernizację sektora pojazdów lekkich. Uzgodniły one wstępnie nowe normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych w UE na okres po 2020 r. W 2030 r. emisje z nowych samochodów osobowych będą musiały być o 37,5 proc. niższe, a z nowych samochodów dostawczych – o 31 proc. niższe niż w 2021 r. Przyspieszy to przejście na czystą mobilność, która będzie wstępem do przejścia na neutralność klimatyczną w drugiej połowie stulecia. Przyczyni się to również do realizacji zobowiązań UE wynikających z porozumienia paryskiego i poprawi jakość powietrza dla wszystkich Europejczyków.

Inne środki obejmują kompleksowy plan działania dotyczący akumulatorów, który pomoże stworzyć w Europie konkurencyjny i zrównoważony „ekosystem” akumulatorów. Akumulatory będą miały równie istotne znaczenie dla przemysłu motoryzacyjnego w XXI wieku, jak silnik spalinowy miał w XX wieku. Rok po uruchomieniu przez Komisję Europejską europejskiego sojuszu na rzecz baterii poczyniono znaczne postępy w rozwoju sektora produkcji baterii w Europie, a prace przy budowie pierwszych pilotażowych instalacji do produkcji baterii już się rozpoczęły. Komisja Europejska zaproponowała również nowe oznakowanie opon. Dzięki niemu europejskie gospodarstwa domowe mogą zaoszczędzić do 125 euro rocznie na samochód, wykorzystując do obniżenia kosztów paliwa najbardziej wydajne opony.

Zwalczanie zanieczyszczenia powietrza

W maju 2018 r. UE podjęła zdecydowane działania w celu ochrony obywateli przed skutkami zanieczyszczenia powietrza, opracowując zestaw środków wsparcia, dzięki którym państwa członkowskie będą mogły zrealizować krajowe cele w tym zakresie. Obejmują one zacieśnienie współpracy z państwami członkowskimi za pośrednictwem dialogów w sprawie czystego powietrza oraz wykorzystanie funduszy UE celem wspierania działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

Ponadto Komisja pozwała Francję, Niemcy, Rumunię, Węgry, Włochy i Zjednoczone Królestwo do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Było to spowodowane nieprzestrzeganiem wartości granicznych jakości powietrza i brakiem zastosowania odpowiednich środków aby okresy, w których wartości graniczne są przekraczane, były możliwie jak najkrótsze.

We wrześniu nowe badania emisji stały się obowiązkowe w odniesieniu do wszystkich nowych samochodów, zanim zostaną one wprowadzone do sprzedaży, zarejestrowane i będą wykorzystywane na drogach europejskich. Nowe badania zapewnią bardziej wiarygodne wyniki dotyczące emisji (wyniki w rzeczywistych warunkach jazdy) i przyczynią się do odbudowy zaufania do wydajności nowych samochodów. Od stycznia 2019 r. niezależne strony, w tym Komisja, będą mogły przeprowadzać urzędowo uznane badania za pośrednictwem akredytowanych laboratoriów i służb technicznych w celu przetestowania poziomów emisji podczas cyklu życia pojazdu (zob. również rozdział 4).

We wrześniu Komisja wszczęła szczegółowe postępowanie wyjaśniające, aby ocenić, czy doszło do zmowy przedsiębiorstw BMW, Daimler i VW (Volkswagen, Audi, Porsche) z naruszeniem unijnych zasad ochrony konkurencji, aby uniknąć konkurencji w zakresie rozwoju i wprowadzania technologii oczyszczania emisji pochodzących z samochodów osobowych napędzanych benzyną i olejem napędowym.

W 2018 r. Komisja zatwierdziła szereg środków wspierających przejście na transport niskoemisyjny. Te programy pomocy państwa zgłoszone przez Niemcy i Portugalię dotyczyły wsparcia na zakup pojazdów niskoemisyjnych, budowę niezbędnej infrastruktury służącej do ładowania oraz modernizację starszych autobusów z silnikiem wysokoprężnym.

Dostosowywanie się do skutków zmian klimatu

Oprócz działań mających na celu ograniczenie emisji, UE kontynuowała działania mające na celu przygotowanie się na nieuniknione skutki zmiany klimatu i dostosowanie się do nich. Obecnie 25 państw członkowskich posiada strategię w zakresie adaptacji, a przystosowanie się do zmiany klimatu zostało uwzględnione w unijnych instrumentach finansowania oraz w inicjatywach takich jak Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii, które w 2018 r. obchodziło 10. rocznicę powstania. W opublikowanym w listopadzie sprawozdaniu z realizacji strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu podkreślono te i inne sukcesy, lecz także przedstawiono działania niezbędne do ograniczenia podatności Europy na skutki zmiany klimatu w jej granicach i poza nimi.

Zrównoważone finansowanie

Aby osiągnąć cele UE w zakresie klimatu i energii do 2030 r., potrzebne będą dodatkowe inwestycje o wartości około 180 mld euro rocznie. W oparciu o zalecenia grupy ekspertów wysokiego szczebla ds. zrównoważonego finansowania Komisja zainicjowała plan działania dotyczący zrównoważonego finansowania i w maju 2018 r. podjęła działania następcze w związku z wnioskami ustawodawczymi. Postępują prace legislacyjne nad zaproponowaną poprawką, która ma na celu utworzenie nowej kategorii wskaźników obejmujących wskaźniki referencyjne niskoemisyjności i wskaźniki referencyjne pozytywnego wpływu na emisyjność, oraz nad wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie ujawniania informacji dotyczących zrównoważonych inwestycji i ryzyka dla zrównoważonego rozwoju. Komisja zaproponowała również stopniowe tworzenie systemu jednolitej klasyfikacji („taksonomia”) w odniesieniu do tego, co można uznać za zrównoważoną środowiskowo działalność gospodarczą. Po ich przyjęciu przepisy te zapewnią podmiotom działającym na rynku finansowym silną zachętę do inwestowania w bardziej zrównoważony sposób i zapewnią przejrzystość, tak aby inwestorzy instytucjonalni i indywidualni byli w stanie dokonywać świadomych wyborów inwestycyjnych.

Kolejny ważny przełom nastąpił w październiku, kiedy Komisja i kierowany przez Billa Gatesa fundusz Breakthrough Energy uruchomiły nowy fundusz inwestycyjny o wartości 100 mln euro pod nazwą Breakthrough Energy Europe, aby pomóc innowacyjnym przedsiębiorstwom w Europie w rozwijaniu i wprowadzaniu na rynek nowych czystych technologii energetycznych. Ponadto Komisja Europejska zatwierdziła pakiet inwestycyjny w wysokości 243 mln euro z budżetu UE na projekty w ramach programu LIFE, których celem jest ochrona środowiska, lepsza jakość życia i wspieranie Europy na drodze do bardziej zrównoważonej i niskoemisyjnej przyszłości.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

Aby pomóc w osiągnięciu celów UE w zakresie klimatu, Komisja zaproponowała, aby co najmniej 25 proc. następnego długoterminowego budżetu UE (2021–2027) przeznaczyć na cele klimatyczne. Komisja zaproponowała wzmocnienie programu LIFE, który jest jedną z pionierskich inicjatyw w zakresie unijnego finansowania polityki dotyczącej środowiska i klimatu, i zwiększenie finansowania na jego rzecz o 60 proc.

W energetyce inwestycje w europejskie sieci infrastruktury energetycznej w okresie siedmiu lat otrzymałyby 8,7 mld euro, aby pomóc w osiągnięciu zrównoważonej i odpornej na zmianę klimatu unii energetycznej oraz wesprzeć przejście na czystą energię. Kolejne 6,07 mld euro mogłoby zostać przeznaczone na międzynarodowy projekt budowy i eksploatacji eksperymentalnej instalacji do testowania opłacalności syntezy jądrowej jako czystego i zrównoważonego źródła energii. Ponadto Komisja proponuje zwiększenie ambicji celów UE w zakresie ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu, np. poprzez przeznaczenie 40 proc. całkowitego budżetu wspólnej polityki rolnej na działania w dziedzinie klimatu.

Inwestowanie w przełomowe technologie jest warunkiem realizacji unijnych celów w dziedzinie klimatu. Zgodnie ze zmienioną dyrektywą w sprawie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji fundusz innowacji będzie działał w synergii z programami „Horyzont Europa”, InvestEU i innymi programami UE w ramach długoterminowego budżetu. Oprócz budżetu UE fundusz na rzecz modernizacji zapewni dodatkowe środki finansowe dla 10 państw członkowskich w Europie Środkowej i Wschodniej na modernizację i dekarbonizację ich systemów energetycznych. We wniosku dotyczącym nowego programu LIFE Komisja Europejska zaproponowała 5,45 mld euro na projekty wspierające działania na rzecz środowiska i klimatu, tzn. o 1,95 mld euro więcej niż uprzednio.

Usprawnianie funkcjonowania jednolitego rynku z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw

W 2018 r. w UE w dalszym ciągu usuwano bariery dla swobodnego przepływu towarów i usług oraz dzielono się najlepszymi praktykami w celu wspierania rozwoju sektora detalicznego.

W listopadzie 2018 r. Komisja przyjęła komunikat, w którym przedstawiła nową ocenę sytuacji na jednolitym rynku i wezwała państwa członkowskie do potwierdzenia swojego politycznego zaangażowania na jego rzecz. Aby w pełni wykorzystać potencjał jednolitego rynku w erze cyfrowej i zapewnić trwały wzrost unijnej gospodarki, należy zagwarantować jego prawidłowe funkcjonowanie i ewolucję w szybko zmieniającym się świecie.

Obecnie jednak pogłębiona integracja wymaga większej odwagi politycznej niż 25 lat temu. Więcej wysiłku trzeba też włożyć w zmniejszanie rozbieżności między retoryką a rezultatami działań. W komunikacie zwrócono uwagę na trzy główne obszary, w których konieczne są dalsze działania mające na celu pogłębienie i wzmocnienie jednolitego rynku. Po pierwsze, Komisja wezwała państwa członkowskie do zachowania czujności przy wdrażaniu, stosowaniu i egzekwowaniu przepisów unijnych oraz do powstrzymania się od wznoszenia nowych barier. Po drugie, wezwała Parlament Europejski i Radę do przyjęcia wszystkich przepisów, które zaproponowano, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie jednolitego rynku. Po trzecie, zwróciła uwagę na znaczny potencjał dalszej integracji gospodarczej w dziedzinie usług, produktów, opodatkowania i sektorów sieciowych, co będzie wymagać politycznej odwagi i determinacji.

Komisja przedstawiła również komunikaty dotyczące planu inwestycyjnego UE oraz europejskich zharmonizowanych norm. Pokazują one, w jaki sposób inicjatywy Komisji przyczyniają się do poprawy jakości codziennego życia obywateli, pomagają przedsiębiorstwom w rozwoju, utrzymują atrakcyjność Europy jako miejsca inwestycji oraz wzmacniają europejskie wartości, jak również zwiększają pozycję i wpływy Europy na świecie.

UE uzgodniła nowe przepisy, dzięki którym przepisy krajowe nie będą tworzyły niepotrzebnych przeszkód dla swobodnego przepływu specjalistów w obrębie UE. Pomoże to 50 mln ludzi, czyli 22 proc. europejskiej siły roboczej, pracującym w zawodach regulowanych wymagających szczególnych kwalifikacji, takich jak inżynierowie, prawnicy i architekci. Od 2020 r. państwa członkowskie UE będą musiały dokonywać szczegółowych ocen kosztów i korzyści planowanych przepisów, przeprowadzając test w celu upewnienia się, że są one proporcjonalne i uzasadnione.

Dostępna od stycznia 2016 r. europejska legitymacja zawodowa ułatwia wykwalifikowanym specjalistom świadczenie usług w całej UE. Z oceny przeprowadzonej w 2018 r. wynika, że legitymacja, która obecnie obejmuje pielęgniarki odpowiedzialne za opiekę ogólną, farmaceutów, fizjoterapeutów, pośredników w obrocie nieruchomościami oraz przewodników górskich, wnosi wartość dodaną w porównaniu z tradycyjnymi procesami uznawania kwalifikacji.

UE przyjrzała się również ograniczeniom w sektorze detalicznym, w którym w ponad 3,6 mln przedsiębiorstw zatrudnionych jest prawie 9 proc. siły roboczej w Europie. Wraz z szybkim rozwojem handlu elektronicznego i wielokanałowej sprzedaży detalicznej sektor ten przechodzi radykalną transformację. W kwietniu Komisja opublikowała zestaw najlepszych praktyk w celu stworzenia bardziej otwartego, zintegrowanego i konkurencyjnego sektora detalicznego. Zestaw ten obejmuje nowe strategie w zakresie rewitalizacji centrów miast. Komisja zachęciła państwa członkowskie do dopilnowania, by obowiązujące przepisy były niedyskryminujące, uzasadnione i proporcjonalne. Przewodnik dotyczący ożywienia i modernizacji sektora drobnego handlu detalicznego zawiera praktyczne wskazówki, jak sprostać wyzwaniom przyszłości.

Aby zwiększyć uczciwość łańcucha dostaw żywności i wzmocnić pozycję rolników i małych przedsiębiorstw, Komisja zaproponowała wprowadzenie zakazu najbardziej szkodliwych nieuczciwych praktyk handlowych.

W grudniu Parlament Europejski, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie nowego zbioru przepisów, który zapewni wszystkim rolnikom oraz większości mniejszych i średnich przedsiębiorstw rolno-spożywczych z UE ochronę przed praktykami sprzecznymi z zasadą dobrej wiary i uczciwego obrotu.

Aby zapewnić prawidłowe stosowanie przepisów dotyczących jednolitego rynku, Komisja wszczęła również szereg postępowań przeciwko państwom członkowskim w sprawie uchybienia ich zobowiązaniom, w tym w dziedzinie uznawania kwalifikacji zawodowych, zamówień publicznych i sektora detalicznego.

W kierunku sprawiedliwej mobilności pracowników i bezpieczniejszych warunków pracy

W 2018 r. obchodziliśmy 50. rocznicę rozporządzeń w sprawie swobody przepływu pracowników. Obecnie około 17 mln Europejczyków mieszka lub pracuje w innym kraju UE, prawie dwa razy więcej niż 10 lat temu.

Komisja zaproponowała utworzenie Europejskiego Urzędu ds. Pracy w celu informowania obywateli i przedsiębiorstw o możliwościach zamieszkania, pracy lub prowadzenia działalności w innym kraju UE, wzmocnienia współpracy między krajami UE w celu sprawiedliwego i skutecznego egzekwowania przepisów oraz mediacji w przypadku sporów transgranicznych. Nowy urząd powinien zostać ustanowiony w 2019 r., uzupełniając wniosek dotyczący udoskonalenia przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które chronią obywateli od 60 lat. Obydwa wnioski są obecnie przedmiotem negocjacji w Parlamencie Europejskim i Radzie.

Znalezienie równowagi między swobodnym przepływem usług a równym traktowaniem pracowników stanowi kluczowy element nowych przepisów służących ochronie praw osób tymczasowo oddelegowanych przez pracodawcę do pracy w innym państwie członkowskim. Zapewni to równe wynagrodzenie za taką samą pracę w tym samym miejscu, co stworzy równe warunki działania dla zagranicznych i lokalnych przedsiębiorstw w kraju przyjmującym.

Jednolity portal cyfrowy: punkt kompleksowej obsługi formalności online

W 2018 r. przyjęto rozporządzenie, którego celem było stworzenie jednolitego portalu cyfrowego, aby ułatwić obywatelom i przedsiębiorstwom w UE dopełnianie formalności administracyjnych online. W przyszłości każda procedura administracyjna dostępna obecnie online dla użytkowników w jednym kraju UE będzie dostępna dla użytkowników z innych państw członkowskich w języku UE zrozumiałym dla użytkowników z innych państw. Dwadzieścia jeden kluczowych procedur, w tym wnioski o wydanie aktu urodzenia lub rejestrację pojazdu, będzie dostępnych online. System ograniczy również biurokrację w skali transgranicznej, wprowadzając zasadę jednorazowości, zobowiązując organy do ponownego wykorzystania informacji już dostarczonych przez obywateli i przedsiębiorstwa, co pozwoli przedsiębiorstwom zaoszczędzić ponad 11 mld euro.

Silna i innowacyjna baza przemysłowa

Silna i konkurencyjna baza przemysłowa ma kluczowe znaczenie dla przyszłości europejskiej gospodarki. Odnowiona strategia UE dotycząca polityki przemysłowej ma na celu umożliwienie europejskiemu przemysłowi i obywatelom Europy czerpania korzyści z transformacji przemysłowej, cyfryzacji i obniżenia emisyjności.

Europejski Dzień Przemysłu z 2018 r. pokazał, że Europa znajduje się w dobrej sytuacji wyjściowej. UE po raz kolejny wykazała swoją wiodącą rolę w przechodzeniu na czystą i zrównoważoną energię, organizując pierwsze Przemysłowe Forum Czystej Energii poświęcone trzem branżowym inicjatywom w zakresie baterii, odnawialnych źródeł energii i budownictwa.

UE stworzyła opiewającą na 10 mln euro nagrodę za innowacyjne baterie w pojazdach i była gospodarzem pierwszego forum wysokiego szczebla „Przemysł 2030” – posiedzenia grupy 20 ekspertów, którzy pomogą kształtować wizję przyszłości europejskiego przemysłu, przedstawiając latem 2019 r. zalecenia.

Wyniki UE w zakresie innowacyjności nadal się poprawiają, ale Europejski Ranking Innowacyjności z 2018 r. wykazał, że potrzebne są dalsze działania w celu zapewnienia konkurencyjności Europy na świecie. Odnotowano w tym zakresie pozytywną tendencję w większości państw UE – zwłaszcza na Malcie, w Niderlandach i Hiszpanii, przy czym Szwecja pozostaje liderem innowacji w Unii. UE dogania głównych konkurentów, takich jak Kanada, Japonia i Stany Zjednoczone. Jednak zlikwidowanie luki w zakresie innowacyjności i utrzymanie przewagi nad Chinami będzie wymagało wspólnych wysiłków na rzecz wykorzystania potencjału Europy w tym zakresie.

Europa musi wykorzystać możliwości wynikające z szybkiego rozwoju technologii. Oprócz wspierania modernizacji przemysłu UE poprzez inicjatywy takie jak środki dotyczące sztucznej inteligencji oraz strategię dotyczącą pojazdów podłączonych do sieci i zautomatyzowanych UE oceniła również adekwatność obowiązujących przepisów dotyczących pojazdów i odpowiedzialności za produkty. Ocena ta wykazała, że przepisy właściwie uwzględniają nowe technologie cyfrowe i innowacyjne produkty.

Uproszczenie opodatkowania i zwiększenie jego odporności na oszustwa

Sprawnie funkcjonujący jednolity rynek wymaga sprawiedliwych i skutecznych przepisów podatkowych. Mając to na uwadze, od listopada 2014 r. Komisja przedstawiła 22 wnioski w dziedzinie opodatkowania.

W marcu 2018 r. ministrowie finansów z UE przyjęli przepisy mające na celu zwiększenie przejrzystości w celu zapobiegania agresywnemu transgranicznemu planowaniu podatkowemu. Od lipca 2020 r. pośrednicy podatkowi, tacy jak doradcy podatkowi, księgowi, banki i prawnicy, którzy przygotowują dla swoich klientów złożone transgraniczne struktury finansowe mogące im pomóc uniknąć opodatkowania, będą musieli zgłaszać te struktury organom podatkowym.

Komisja realizuje najbardziej kompleksową reformę podatku VAT ostatnich 25 lat. W październiku 2017 r. Komisja zaproponowała główne zasady utworzenia jednolitego unijnego obszaru VAT, aby pomóc w likwidacji szacowanych na 50 mld euro strat wynikających z transgranicznych oszustw związanych z VAT, uszczuplających rokrocznie przychody budżetowe państw członkowskich UE. W maju 2018 r. Komisja przedstawiła szczegółowe środki techniczne w celu wdrożenia głównych zasad opodatkowania handlu między państwami UE.

W październiku Komisja powitała z zadowoleniem przyjęcie przez państwa UE nowych narzędzi służących wyeliminowaniu luk w unijnym systemie VAT. Wraz z ich wejściem w życie w listopadzie 2018 r. państwa UE będą mogły wymieniać więcej informacji i ściślej współpracować w walce z organizacjami przestępczymi.

Obchody 50-lecia unii celnej

W 2018 r. przypadała 50. rocznica utworzenia unii celnej. Jednolity rynek UE, który umożliwia przedsiębiorstwom mającym siedzibę w UE sprzedaż towarów i inwestowanie w całej UE bez żadnych granic wewnętrznych, nie byłby możliwy bez bezcłowych warunków, jakie zapewnia unia celna.

Rola i obowiązki organów celnych państw członkowskich zwiększyły się w ciągu ostatnich 50 lat. W lipcu, po pierwszym dwuletnim sprawozdaniu z postępów w rozwoju unii celnej UE i zarządzania nią, państwa członkowskie UE podpisały Kartę administracji celnych UE. Podpisanie Karty potwierdza poszanowanie zasad ochrony społeczeństwa, ułatwiania handlu i podejmowania wspólnych działań obecnie i w przyszłości.

Usługi finansowe lepszej jakości

W świetle obecnych przepisów dla mieszkańców i przedsiębiorstw z krajów strefy euro nie stanowi różnicy, czy dokonują transakcji w euro we własnym państwie, czy w innym państwie członkowskim należącym do strefy euro. UE pragnie, aby Europejczycy z państw spoza strefy euro mogli dokonywać płatności transgranicznych w strefie euro na tych samych warunkach. W grudniu Parlament Europejski, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie stosownego wniosku, co oznacza tanie przelewy w euro w całej UE oraz bardziej sprawiedliwe przeliczanie walut dla konsumentów.

Przedstawiony w maju wniosek w sprawie nowych unijnych przepisów dotyczących ubezpieczeń komunikacyjnych ma na celu lepszą ochronę ofiar wypadków samochodowych i zwiększenie praw posiadaczy polis ubezpieczeniowych. Nowe przepisy zagwarantują, że ofiary wypadków samochodowych otrzymają należne im odszkodowanie w pełnej wysokości, nawet jeśli ubezpieczyciel jest niewypłacalny.

Zwiększenie ochrony konsumentów w zakresie produktów ubezpieczeniowych

Wraz z wejściem w życie w październiku nowych przepisów dotyczących dystrybucji produktów ubezpieczeniowych konsumenci w UE zyskali większą jasność co do tego rodzaju produktów. Nowe przepisy wzmocnią ochronę konsumentów poprzez zaostrzenie przepisów dotyczących sposobu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych. Oczekuje się, że udoskonalone przepisy przyniosą korzyści posiadaczom polis ubezpieczeniowych, a także zakładom ubezpieczeń i świadczeniodawcom.

Zapewnienie równych warunków działania na jednolitym rynku

Zadaniem Komisji jako organu ds. konkurencji w zakresie kontroli łączenia przedsiębiorstw jest dbanie o to, by obywatelom UE nie odbierano płynących z konkurencji korzyści, takich jak niższe ceny, większy wybór dla konsumentów oraz bardziej innowacyjne produkty.

W 2018 r. Komisja zatwierdziła przejęcie przedsiębiorstwa Monsanto przez przedsiębiorstwo Bayer z zastrzeżeniem określonych warunków. Strony zobowiązały się wyeliminować wszystkie zgłoszone zastrzeżenia w zakresie konkurencji, a w szczególności zapobiec negatywnym konsekwencjom, jakie połączenie miałoby dla innowacji w przyszłości, proponując obszerny pakiet środków zaradczych, obejmujących m.in. zbycie odpowiednich aktywów z zakresu badań i rozwoju.

Komisja aktywnie przeciwdziała również kartelom i nakłada na nie znaczące kary. W ramach realizowanego przez Komisję programu łagodzenia kar przedsiębiorstwa mogą przekazać dowody na istnienie zmowy w zamian za obniżenie kar. W 2018 r. Komisja nałożyła na ośmiu producentów kondensatorów (używanych w smartfonach i innych urządzeniach) grzywnę w wysokości 254 mln euro za udział, wraz ze zwolnionym z kary współpracującym podmiotem, w kartelu. Komisja nałożyła również grzywnę w wysokości 395 mln euro na czterech morskich przewoźników samochodów, a w trzech odrębnych porozumieniach dotyczących karteli nałożyła na dostawców części samochodowych grzywny w wysokości 151 mln euro.

Rola kontroli pomocy państwa UE polega na dopilnowaniu, by państwa UE nie przyznawały wybranym przedsiębiorstwom lepszego traktowania pod względem podatkowym niż innym. W czerwcu Komisja stwierdziła, że Luksemburg zezwolił dwóm spółkom z grupy Engie na unikanie płacenia podatków od prawie całości zysków. Luksemburg musi teraz odzyskać niezapłacony podatek w wysokości około 120 mln euro. W październiku Komisja uznała, że pomoc inwestycyjna Słowacji w wysokości 125 mln euro na rzecz przedsiębiorstwa Jaguar Land Rover jest zgodna z unijnymi zasadami pomocy państwa. Pomoc przyczyni się do rozwoju regionu Nitra, nie zakłócając nadmiernie konkurencji na jednolitym rynku.

W grudniu Komisja zatwierdziła pomoc państwa w wysokości 1,75 mld euro na wsparcie inwestycji sektora prywatnego o wartości 6 mld euro w badania, rozwój i innowacje w obszarze mikroelektroniki, która jest jedną z kluczowych technologii prorozwojowych dla gospodarki europejskiej. Ten ważny projekt stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania będzie realizowany przez około 30 przedsiębiorstw w czterech państwach członkowskich we współpracy z organizacjami badawczymi i uniwersytetami, co będzie miało efekt mnożnikowy dla innych przedsiębiorstw w całej UE.

W grudniu Komisja stwierdziła, że zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa gibraltarski system zwolnień z podatku od osób prawnych w odniesieniu do odsetek i należności licencyjnych oraz pięć interpretacji indywidualnych prawa podatkowego wydanych na jego terytorium są nielegalne. Beneficjenci muszą teraz zwrócić Gibraltarowi niezapłacone podatki w wysokości około 100 mln euro.

W kierunku bezpiecznej, czystej i połączonej mobilności

Aby chronić zdrowie obywateli i środowisko oraz zwiększyć konkurencyjność unijnego przemysłu, UE dąży do czystej i zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju mobilności.

W 2018 r. UE zakończyła przegląd procesu mającego na celu zapewnienie ścisłego przestrzegania przez producentów samochodów wszystkich wymogów UE w zakresie bezpieczeństwa, ochrony środowiska i produkcji. Reforma została zaproponowana w związku ze skandalem „dieselgate” i uzupełnia szerzej zakrojone działania UE na rzecz czystego, zrównoważonego i konkurencyjnego sektora motoryzacyjnego. Nowe przepisy, które będą obowiązywać od 2020 r., w znacznym stopniu przyczynią się do podniesienia poziomu jakości i niezależności badania pojazdów, zaostrzą kontrole pojazdów już znajdujących się na unijnym rynku oraz wzmocnią – dzięki europejskiemu nadzorowi – cały system.

W ramach inicjatywy „Europa w ruchu” UE przedstawiła ostateczny zestaw środków mających na celu modernizację europejskiego systemu transportowego, aby umożliwić wszystkim Europejczykom czerpanie korzyści z bezpieczniejszego ruchu drogowego, mniej zanieczyszczających pojazdów i bardziej zaawansowanych rozwiązań technologicznych.

Reforma przepisów dotyczących bezpieczeństwa pojazdów przewiduje, że wszystkie nowe modele pojazdów wprowadzane do obrotu będą musiały być wyposażone w najbardziej zaawansowane rozwiązania technologiczne w zakresie bezpieczeństwa, takie jak hamowanie awaryjne i inteligentne dostosowanie prędkości. Reformie towarzyszą działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa infrastruktury drogowej. Wnioski te są obecnie rozpatrywane przez państwa członkowskie i Parlament Europejski.

W systematyczny sposób uwzględnione zostaną również zagrożenia, jakie stwarza niebezpieczna infrastruktura drogowa, w tym zagrożenia dla szczególnie narażonych użytkowników dróg, takich jak rowerzyści i piesi. Wnioski te pomogą państwom członkowskim w ich działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa drogowego, a w szczególności pomogą państwom, które mają gorsze wyniki w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, nadrobić zaległości w stosunku do państw osiągających lepsze wyniki.

Stopniowe przechodzenie na pojazdy podłączone do sieci i zautomatyzowane może sprawić, że mobilność stanie się bezpieczniejsza, czystsza, bardziej sprzyjająca włączeniu społecznemu i bardziej wydajna. Celem strategii z 2018 r. jest zapewnienie rozwoju kluczowych technologii i kluczowej infrastruktury w UE oraz ich bezpieczeństwa.

Odejście od sezonowej zmiany czasu

W odpowiedzi na wniosek Parlamentu Europejskiego i głosy coraz większej liczby obywateli i państw członkowskich w lipcu Komisja rozpoczęła konsultacje publiczne w sprawie ustaleń dotyczących czasu letniego. Otrzymano około 4,6 mln odpowiedzi, co stanowi największą liczbę w historii konsultacji publicznych. 84 proc. respondentów opowiedziało się za zniesieniem sezonowej zmiany czasu. Pierwotna przyczyna, dla której państwa członkowskie wprowadziły te ustalenia w latach 70. XX wieku (głównie w celu oszczędzania energii), znacząco straciła na znaczeniu, ponieważ dostępne stały się nowe techniki ograniczania zużycia energii.

Obowiązujące przepisy UE ujednoliciły zasady dotyczące zmiany czasu we wszystkich państwach członkowskich, aby uniknąć zakłóceń w funkcjonowaniu jednolitego rynku. W tym samym celu Komisja przedstawiła we wrześniu wniosek w sprawie odejścia od sezonowej zmiany czasu. We wniosku wezwano państwa członkowskie do dokonania w skoordynowany sposób wyboru ich czasu standardowego (podlegającego kompetencjom krajowym), bez względu na to, czy chcą, aby ich przyszły stały czas standardowy zbiegał się z obecnym czasem letnim czy też pozostał niezmieniony (obecny „czas zimowy”). Wniosek ten jest obecnie rozpatrywany w Radzie i Parlamencie Europejskim.

Ochrona praw własności intelektualnej i zwalczanie podrabiania produktów

W świecie, w którym przedsiębiorstwa UE coraz bardziej konkurują ze sobą pod względem innowacji, kreatywności i jakości, ochrona praw własności intelektualnej jest potężnym narzędziem służącym zwiększaniu konkurencyjności wszystkich przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw.

Aby ułatwić europejskim firmom farmaceutycznym udział w szybko rozwijających się rynkach światowych, a także aby promować wzrost zatrudnienia, wzrost gospodarczy i inwestycje w UE, Komisja zaproponowała dostosowanie przepisów w zakresie własności intelektualnej, aby zwiększyć konkurencyjność firm farmaceutycznych z UE na rynkach światowych.

Sektor reklamy połączył siły w celu walki z podrabianiem produktów i piractwem poprzez podpisanie dobrowolnego porozumienia mającego na celu zmniejszenie przychodów z reklam, jakie uzyskują strony internetowe i aplikacje mobilne naruszające prawa autorskie lub rozpowszechniające podrobione produkty.

W czerwcu weszły w życie nowe przepisy UE chroniące tajemnice przedsiębiorstw. Zmiany te zniechęcą do nieuczciwej konkurencji i pobudzą oparte na współpracy innowacje oraz dzielenie się cenną wiedzą fachową, aby uczynić z UE silniejszy i bardziej konkurencyjny region gospodarczy.

Nowoczesne i zrównoważone udzielanie zamówień publicznych

Co roku ponad 250 tys. organów publicznych w UE wydaje około 2 bln euro – 14 proc. produktu krajowego brutto UE – na zakup usług, robót i dostaw. W 2018 r. Komisja podjęła działania następcze w związku ze swoją strategią, aby lepiej wykorzystywać pieniądze podatników oraz przyczyniać się do tworzenia bardziej innowacyjnej, zrównoważonej i konkurencyjnej gospodarki, która sprzyja włączeniu społecznemu. Opublikowała wytyczne w celu zachęcenia nabywców publicznych do korzystania z zamówień publicznych jako narzędzia stymulowania innowacji, a także wydała zalecenie dla organów krajowych mające na celu wspieranie MŚP i ułatwienie im udziału w postępowaniach o udzielenie zamówień w dziedzinie obronności. Odrębne wytyczne pomagają uniknąć najczęstszych błędów w projektach współfinansowanych z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

W czerwcu 2018 r. Komisja zaproponowała nowy specjalny program o wartości 4 mld euro, mający na celu wzmocnienie pozycji i ochronę konsumentów oraz umożliwienie małym i średnim przedsiębiorstwom w Europie czerpania pełni korzyści, jakie zapewnia prawidłowo funkcjonujący jednolity rynek. Nowy program wzmocni zarządzanie jednolitym rynkiem, będzie wspierał konkurencyjność przedsiębiorstw oraz przyczyni się do promowania zdrowia ludzi, zwierząt i roślin oraz poprawy dobrostanu zwierząt.

Dokończenie budowy unii bankowej

Ukończenie budowy unii bankowej jest ważnym krokiem w kierunku pogłębienia unii gospodarczej i walutowej UE. Od 2014 r. w unijnym sektorze finansowym w stałym tempie postępuje proces ograniczania ryzyka, co powinno stworzyć odpowiednie warunki do dalszego podziału ryzyka za pośrednictwem europejskiego systemu gwarantowania depozytów. Komisja Europejska zaproponowała w 2015 r. obejmujący strefę euro system stanowiący uzupełnienie istniejących krajowych systemów gwarantowania depozytów. Unijne przepisy już dziś gwarantują ochronę wszystkich depozytów do wysokości 100 tys. euro w przypadku upadłości banku. Dzięki jednemu funduszowi nowy system zapewni silniejsze gwarancje i bardziej jednolity poziom ochrony w strefie euro.

W odniesieniu do mechanizmu ochronnego na potrzeby jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przywódcy UE uzgodnili w grudniu zasady jego funkcjonowania. Zapewniał on będzie wsparcie za pośrednictwem Europejskiego Mechanizmu Stabilności, przyczyniając się do zwiększenia zaufania do unijnego systemu bankowego. Mechanizm ten będzie uruchamiany jako ostateczność w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków o dużym znaczeniu gospodarczym.

W ostatnich latach w UE ryzyko w sektorze bankowym uległo znacznemu ograniczeniu. Od 2014 r. banki znajdujące się pod nadzorem Europejskiego Banku Centralnego zgromadziły dodatkowy kapitał w wysokości 234 mld euro i dysponują znacznie większym zabezpieczeniem przed utratą płynności. W grudniu 2018 r. uzgodniono nowe przepisy, które dodatkowo wzmocnią odporność banków oraz zapewnią większe możliwości likwidacji banków bez obciążania podatników kosztami tego procesu.

Znacznie spadł również odsetek kredytów zagrożonych – czyli kredytów bankowych, których kredytobiorca nie jest w stanie lub nie chce spłacać – w tym w państwach członkowskich, w których był on szczególnie wysoki. Przeprowadzony w listopadzie ogólnounijny test warunków skrajnych koordynowany przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego wykazał, że europejskie banki stały się bardziej odporne na wstrząsy makroekonomiczne. Test objął 48 największych europejskich banków, w tym 33 banki bezpośrednio nadzorowane przez Europejski Bank Centralny, w których skupiono około 70 proc. aktywów bankowych strefy euro.

W marcu 2018 r. Komisja przedstawiła propozycję przepisów mających na celu rozwiązanie problemu nadal istniejącej puli kredytów zagrożonych oraz zapobieżenie ewentualnej akumulacji tych kredytów w przyszłości, a także stworzenie ram dla papierów wartościowych zabezpieczonych obligacjami skarbowymi, co umożliwiłoby większą dywersyfikację portfeli obligacji skarbowych, jakimi dysponują banki. Osiągnięto postęp w sprawie wniosków ustawodawczych dotyczących kredytów zagrożonych dzięki wypracowaniu porozumienia w sprawie jednego z kluczowym elementów, a mianowicie zagwarantowania, że straty z tytułu przyszłych kredytów zagrożonych będą w wystarczającym stopniu pokrywane przez banki. Nadal trwają prace nad dwoma innymi elementami: umożliwieniem przyśpieszonej pozasądowej egzekucji kredytów zabezpieczonych oraz dalszym rozwojem wtórnych rynków kredytów zagrożonych, na których banki mogłyby sprzedawać tego rodzaju kredyty podmiotom obsługującym kredyty i inwestorom.

Postępy państw członkowskich na drodze do przyjęcia euro

W maju Komisja Europejska opublikowała przeprowadzaną co dwa lata ocenę gotowości niektórych państw członkowskich do przyjęcia euro jako ich waluty. Sprawozdanie z konwergencji stanowi podstawę decyzji Rady Unii Europejskiej stwierdzającej, czy dane państwo członkowskie spełnia warunki przystąpienia do strefy euro. Sprawozdanie to, które jest publikowane równolegle z odrębną oceną przeprowadzaną przez Europejski Bank Centralny, obejmuje siedem państw członkowskich, które zobowiązały się przyjąć euro, ale jeszcze tego nie uczyniły, a mianowicie Bułgarię, Czechy, Chorwację, Węgry, Polskę, Rumunię i Szwecję.

Chociaż we wszystkich siedmiu państwach członkowskich zasadniczo można stwierdzić znaczną nominalną konwergencję, w sprawozdaniu wykazano, że żadne z nich nie spełnia obecnie wszystkich formalnych warunków uczestnictwa we wspólnej walucie. W sprawozdaniu stwierdzono, że podczas gdy Bułgaria i Chorwacja spełniają wszystkie kryteria konwergencji z wyjątkiem kryterium kursu walutowego, wyłącznie prawodawstwo Chorwacji jest w pełni zgodne z zasadami unii gospodarczej i walutowej.

Z analizy innych czynników wynika, że państwa członkowskie spoza strefy euro są na ogół dobrze zintegrowane gospodarczo i finansowo w UE. Niektóre z nich nadal doświadczają jednak słabości makroekonomicznych lub borykają się z wyzwaniami związanymi z ich otoczeniem biznesowym i ramami instytucjonalnymi, które mogą stwarzać zagrożenie dla zrównoważonego charakteru procesu konwergencji.

Komisja stawia sobie za cel wspieranie państw członkowskich, które przygotowują się do przystąpienia do strefy euro. Za pośrednictwem specjalnego planu prac w ramach swojego programu wspierania reform strukturalnych Komisja będzie udzielać ukierunkowanego wsparcia państwom członkowskim, które pragną przyjąć euro, na ich wniosek. Osiągnięcie konwergencji i tworzenie solidnych struktur gospodarczych ma zasadnicze znaczenie dla dobrobytu UE jako całości oraz dla sprawnego funkcjonowania euro.

Większa sprawiedliwość społeczna w unii gospodarczej i walutowej

W Europejskim filarze praw socjalnych określono podstawowe zasady dobrze funkcjonujących i sprawiedliwych rynków pracy i systemów opieki społecznej. Silny nacisk na zatrudnienie i wyniki społeczne jest szczególnie istotny dla zwiększenia odporności i pogłębienia unii gospodarczej i walutowej, przy czym realizacja założeń Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi wspólne zobowiązanie polityczne i polityczną powinność na szczeblu Unii i państw członkowskich w ramach ich odpowiednich kompetencji.

Silny wymiar społeczny jest nieodzownym elementem unii gospodarczej i walutowej. Europejski filar praw socjalnych został ogłoszony wspólnie przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w listopadzie 2017 r. Stanowi on drogowskaz wskazujący sposób radzenia sobie z nowymi wyzwaniami społecznymi, aby zapewnić budowę nowoczesnego, integracyjnego i konkurencyjnego społeczeństwa.

Chociaż dostępne obecnie bardziej elastyczne sposoby organizacji pracy zapewniają nowe możliwości zatrudnienia, zwłaszcza w przypadku osób młodych, mogą one jednak prowadzić do powstania niepewności gospodarczej i nierówności ekonomicznych. Zgodnie z zasadami filaru praw socjalnych Komisja pragnie zadbać o to, by wszyscy mieli równe szanse na pełne życie zawodowe, mieli godziwe warunki pracy oraz mogli korzystać z wystarczającej ochrony socjalnej, niezależnie od rodzaju ich umowy o pracę. Oprócz wniosku dotyczącego samego filaru Komisja Europejska przedstawiła w 2017 i 2018 r. propozycje konkretnych inicjatyw służących jego wdrożeniu.

Na przykład w marcu Komisja zaproponowała pakiet dotyczący sprawiedliwości społecznej, w którym przewidziano utworzenie Europejskiego Urzędu ds. Pracy, aby dopilnować, by unijne przepisy dotyczące sprawiedliwej mobilności egzekwowano w sprawiedliwy, prosty i skuteczny sposób (zob. również rozdział 4).

W pakiecie dotyczącym sprawiedliwości społecznej zawarto również wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie dostępu pracowników oraz osób samozatrudnionych do ochrony socjalnej. W grudniu ministrowie osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie tego wniosku. Celem wspomnianego zalecenia jest wspieranie osób pracujących w ramach niestandardowych form zatrudnienia i osób samozatrudnionych, które – ze względu na swój status zatrudnienia – nie są w wystarczającym stopniu objęte systemami zabezpieczenia społecznego i w związku z tym są narażone na większą niepewność ekonomiczną.

W zaleceniu poruszono kwestię systemów zabezpieczenia społecznego w kontekście bezrobocia, choroby i opieki zdrowotnej, urlopu macierzyńskiego/ojcowskiego, wypadków przy pracy i chorób zawodowych, niepełnosprawności i starości. Celem jest zachęcenie państw UE do zadbania o to, by wszystkie osoby pracujące w ramach niestandardowych form zatrudnienia i wszystkie osoby samozatrudnione mogły przystępować do systemów zabezpieczenia społecznego i opłacać z tego tytułu składki, co pozwoli zapobiec wykluczeniu określonych grup. Proponowane rozwiązania powinny również umożliwić tym osobom – jako członkom systemu – nabywanie i korzystanie z odpowiednich świadczeń socjalnych oraz przyczynić się do zwiększenia przejrzystości systemów zabezpieczenia społecznego i odnośnych praw.

Równowaga między życiem zawodowym a rodzinnym

W 2017 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym dla rodziców i opiekunów. Inicjatywa ta, będąca jednym z kluczowych celów Europejskiego filaru praw socjalnych, przewiduje ustanowienie szeregu nowych lub wyższych minimalnych standardów dotyczących urlopu ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego oraz elastycznej organizacji pracy. Negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą są w toku. W grudniu instytucje te osiągnęły wstępne porozumienie.

Przejrzyste i przewidywalne warunki pracy

W czerwcu 2018 r. państwa członkowskie osiągnęły porozumienie w sprawie wniosku Komisji dotyczącego dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy. Wniosek stanowi, że wszystkim pracownikom w UE na nowoczesnym i elastycznym rynku pracy należy zapewnić wyczerpujące informacje na piśmie na temat podstawowych warunków ich stosunku pracy, oraz przewiduje nowe prawa dla wszystkich pracowników, w tym dla osób pracujących w ramach niestandardowych form zatrudnienia. Według stanu na koniec 2018 r. negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą były w toku.

Stawianie czoła wyzwaniom związanym z zatrudnieniem i kwestiami społecznymi

Europejski filar praw socjalnych odegrał zasadniczą rolę w realizowanym w 2018 r. cyklu koordynacji polityki gospodarczej, zwanym europejskim semestrem. W rezultacie w zaleceniach skierowanych do państw członkowskich jeszcze większy nacisk położono na wyzwania związane z zatrudnieniem i kwestiami społecznymi. W projekcie wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu przedstawiono nową tablicę wyników zawierającą wskaźniki społeczne. Tablica ta służy monitorowaniu tendencji i wyników we wszystkich państwach UE w trzech obszarach powiązanych z 20 zasadami wspomnianego filaru: równe szanse i dostęp do rynku pracy, uczciwe warunki pracy oraz ochrona socjalna i włączenie społeczne.

Zważywszy na pozytywne perspektywy gospodarcze, w zaleceniach kierowanych do poszczególnych krajów w 2018 r. za cel postawiono promowanie perspektywicznego podejścia, skupiając się na tworzeniu podstaw dla trwałego i długoterminowego wzrostu gospodarczego, który sprzyja włączeniu społecznemu. W realizacji tego celu decydującą rolę odegra zaangażowanie na wszystkich szczeblach, w tym współpraca z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim. Wspomniane zalecenia zostały przyjęte przez Radę w lipcu.

Wspieranie reform w państwach członkowskich

Chociaż europejska gospodarka umocniła się i wkroczyła na ścieżkę stałego wzrostu, konieczne są dalsze reformy strukturalne, aby gospodarki poszczególnych państw stały się bardziej stabilne, produktywne i odporne oraz w większym stopniu sprzyjały włączeniu społecznemu.

W celu wsparcia tych wysiłków reformatorskich Komisja utworzyła w 2015 r. Służbę ds. Wspierania Reform Strukturalnych, która pomaga państwom członkowskim w przygotowywaniu, projektowaniu i wdrażaniu reform. Wsparcie udzielane jest wyłącznie na żądanie i jest dostosowane do potrzeb danego państwa członkowskiego.

Popyt na tego rodzaju wsparcie znacznie przerósł oczekiwania. Do chwili obecnej wspomniana służba uczestniczyła – za pośrednictwem programu wspierania reform strukturalnych i innego rodzaju inicjatyw – w ponad 500 projektach z zakresu wsparcia technicznego w 25 państwach członkowskich UE. Świadczona pomoc polega na przykład na wspieraniu państw członkowskich w reformowaniu systemów kształcenia i opieki zdrowotnej, modernizacji zarządzania finansami publicznymi, reformowaniu administracji podatkowej, podnoszeniu wydajności administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości, rozwijaniu gospodarki cyfrowej, tworzeniu środowiska przyjaznego dla biznesu oraz poprawie dostępu do finansowania.

Na przykład w Chorwacji Ministerstwo Sprawiedliwości otrzymało wsparcie dla swoich działań mających na celu poprawę zarządzania sądownictwem w tym kraju w celu stworzenia podstaw dla skutecznego systemu sądowego i poszanowania praworządności. Komisja wspiera również Słowację w jej wysiłkach nakierowanych na zwiększenie skuteczności i wydajności systemu opieki zdrowotnej oraz Łotwę – we wdrażaniu jej średniookresowej strategii podatkowej. Wsparcia udzielono również Bułgarii, aby pomóc temu państwu w stworzeniu środowiska bardziej przyjaznego dla biznesu, a także państwom bałtyckim – aby pomóc im w usprawnieniu funkcjonowania rynków kapitałowych w regionie.

W obliczu rosnącego zapotrzebowania na tego rodzaju wsparcie ze strony państw członkowskich w grudniu 2017 r. Komisja zaproponowała zwiększenie puli środków przeznaczonych na program wspierania reform strukturalnych. Propozycję tę zatwierdziły w 2018 r. Parlament Europejski i Rada, w związku z czym łączny budżet programu na okres do 2020 r. wzrósł do 222,8 mln euro. Dzięki temu UE będzie w stanie zaspokoić duży popyt ze strony państw członkowskich na tego rodzaju wsparcie.

Uczciwa konkurencja

W ostatnim dziesięcioleciu prowadzona na szczeblu UE kontrola pomocy państwa w sektorze bankowym przyczyniła się w istotny sposób do uzdrowienia unijnego sektora bankowego poprzez uzależnienie pomocy państwa od przeprowadzenia przez banki restrukturyzacji i uporządkowania ich bilansów. Komisja pomogła również rozwiązać zaistniałe w przeszłości, lecz nadal wywierające skutki, problemy w bankach w UE.

Na Cyprze Komisja zatwierdziła pomoc państwa przeznaczoną na sfinansowanie uporządkowanej likwidacji banku Cyprus Cooperative Bank, w tym sprzedaż niektórych jego części na rzecz banku Hellenic Bank i wyeliminowanie kredytów zagrożonych w kwocie 6 mld euro. Wydaną zgodę uzależniono od podjęcia przez Cypr wiążącego zobowiązania do zreformowania ram prawnych tak, aby w przyszłości umożliwiały rozwiązywanie problemów związanych z kredytami zagrożonymi, oraz do ograniczenia kosztów ponoszonych przez podatników.

We Włoszech w ramach swojego planu restrukturyzacji bank Banca Monte dei Paschi z powodzeniem pozbył się kredytów zagrożonych w kwocie 24,6 mld euro za pośrednictwem utworzonego w 2016 r. włoskiego systemu gwarancji GACS, który nie przewiduje pomocy państwa. Od stycznia do września 2018 r. w ramach systemu GACS przeprowadzono dodatkowo dziewięć transakcji zgodnych z zasadami rynku, dzięki czemu z włoskiego systemu bankowego wyeliminowano kredyty zagrożone na dodatkową łączną kwotę 14,4 mld euro.

Komisja wydała również pozytywną decyzję w postępowaniu dotyczącym pomocy, którą bank Nova Ljubljanska Banka w Słowenii otrzymał w 2013 r., i zaakceptowała środki zaproponowane przez Słowenię, które mają zagwarantować, że bank ten stanie się rentownym podmiotem na słoweńskim rynku bankowym.

W 2018 r. Komisja wyraziła zgodę na sprzedaż banku HSH Nordbank w Niemczech prywatnym inwestorom, która to transakcja nie wiązała się z udzieleniem żadnej dalszej pomocy. W rzeczy samej, w przypadku większości banków, które w czasie kryzysu wsparto pieniędzmi podatników w interesie stabilności finansowej, dotyczące ich postępowania w sprawie pomocy państwa dobiegają obecnie końca, a banki te ponownie stały się atrakcyjne dla prywatnych uczestników rynku.

Kontrola pomocy państwa w sektorze bankowym będzie nadal odgrywać niezależną rolę w zapewnianiu sprawiedliwego i konkurencyjnego sektora finansowego w ścisłym związku z ramami w zakresie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w ramach unii bankowej.

Wzmocnienie międzynarodowej roli euro

W orędziu o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker zapowiedział plany wprowadzenia dalszych inicjatyw mających na celu wzmocnienie międzynarodowej roli euro. Ogłoszone w grudniu wnioski Komisji stanowią element podjętego przez Europę zobowiązania na rzecz otwartej, wielostronnej i opartej na zasadach globalnej gospodarki i mogą przynieść wymierne korzyści obywatelom Unii i unijnym przedsiębiorstwom, w tym niższe koszty handlu, większy wybór, lepszy dostęp do finansowania, większą autonomię i bardziej odporny światowy system finansowy.

Wspomniane wnioski zasadniczo skupiają się na inicjatywach mających na celu zwiększenie atrakcyjności euro jako globalnej waluty poprzez poprawę odporności europejskiej gospodarki oraz zwiększenie głębokości, płynności i skuteczności jej rynków finansowych, w szczególności poprzez dokończenie budowy unii rynków kapitałowych. We wnioskach tych zaapelowano również o szersze stosowanie euro w strategicznych sektorach, takich jak energia, surowce i transport, oraz o bardziej jednolitą reprezentację strefy euro na arenie międzynarodowej.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

W maju 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła dwa wnioski, które unaoczniają to, w jaki sposób kolejny długoterminowy budżet UE (2021–2027) mógłby przyczynić się do stabilności, konwergencji i spójności w strefie euro i w UE, a jednocześnie doprowadzić do poprawy wyników ekonomicznych i odporności gospodarki.

Proponowany program wspierania reform – dysponujący całkowitym budżetem w wysokości 25 mld euro – będzie służył pomocą w realizacji priorytetowych reform we wszystkich państwach członkowskich UE. Składa się on z trzech elementów: narzędzia realizacji reform (służącego wsparciem finansowym na rzecz reform), instrumentu wsparcia technicznego (za pośrednictwem którego udostępniana i współdzielona jest fachowa wiedza techniczna) oraz instrumentu wsparcia konwergencji (służącego pomocą państwom członkowskim na drodze do przyjęcia euro). Wspomniany program umożliwi UE reagowanie na duże zapotrzebowanie ze strony państw członkowskich na wsparcie w przygotowywaniu, projektowaniu i wdrażaniu reform pobudzających wzrost gospodarczy.

Wniosek dotyczący Europejskiego Instrumentu Stabilizacji Inwestycji przyczyni się do ustabilizowania poziomu inwestycji publicznych oraz ułatwi szybki powrót na ścieżkę wzrostu gospodarczego po wystąpieniu znacznych wstrząsów gospodarczych w państwach strefy euro oraz w państwach członkowskich uczestniczących w europejskim mechanizmie kursowym.

Zrównoważona i postępowa polityka handlowa

W ostatnich latach przybywa wyzwań w handlu międzynarodowym: powracają wątpliwości co do skutków globalizacji, pytania na temat celów i wartości umów handlowych, a także na nowo obecny jest protekcjonizm. W odpowiedzi na te wyzwania w 2018 r. UE wzmogła swoje wysiłki, aby bronić opartego na przepisach systemu międzynarodowego handlu wspierany przez Światową Organizację Handlu i pogłębiła współpracę z partnerami handlowymi w zakresie modernizacji międzynarodowych przepisów handlowych.

UE nadal odgrywała wiodącą rolę w Światowej Organizacji Handlu. Potwierdziła swoje silne zaangażowanie w działania tej organizacji i stałe poparcie dla wypracowania rozwiązania ważnych kwestii w światowym wielostronnym systemie handlowym. We wrześniu 2018 r. UE przedstawiła dokument koncepcyjny w sprawie reformy WTO. Podkreśliła w nim konieczność aktualizacji przepisów dotyczących dotacji i przymusowych transferów technologii, które są przyczyną coraz bardziej napiętej sytuacji w handlu. Zwróciła także uwagę na potrzebę większej przejrzystości w WTO. UE stwierdziła ponadto, że konieczne jest przezwyciężenie impasu w powoływaniu członków Organu Apelacyjnego WTO, tak aby utrzymać stosowany w WTO system rozstrzygania konfliktów.

Polityka handlowa musi być skuteczna, przejrzysta i oparta na wartościach. Podejście stosowane w 2018 r. nadal opierało się na podstawach strategii „Handel z korzyścią dla wszystkich” z 2015 r.: otwartość połączona z wysokimi normami pozostaje najbardziej odpowiednim sposobem uczynienia z globalizacji rozwiązania dobrego dla wszystkich Europejczyków.

UE w dalszym ciągu podejmuje wysiłki i negocjuje nowe umowy handlowe, aktualizuje istniejące umowy i zapewnia, aby przedsiębiorstwa, pracownicy i konsumenci czerpali korzyści z umów handlowych.

Postępy widoczne są również w zakresie przepisów dotyczących proponowanych przez UE ram monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych pod kątem bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ma to zapewnić, aby inwestycje zagraniczne pozostały znaczącym źródłem wzrostu gospodarczego w UE przy jednoczesnej ochronie podstawowych interesów UE. W listopadzie Rada i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie ostatecznego kształtu tych przepisów. Na luty 2019 r. przewidziane jest głosowanie w Parlamencie w sprawie osiągniętego porozumienia, następnie Rada ma przyjąć stosowne rozporządzenie. Ma ono wejść w życie w kwietniu 2019 r.

Przy użyciu swojej strategii dostępu do rynku UE usuwa bariery dostępu do rynku na całym świecie, angażując się jednocześnie na rzecz zrównoważonego i odpowiedzialnego handlu opartego na zasadach.

Europa, która chroni

Europa to otwarty kontynent, ale bynajmniej nie naiwny. UE stoi na straży swoich wartości i interesów. Jej polityka handlowa jest pomyślana tak, by zdecydowanie bronić przedsiębiorstwa i pracowników w Unii, gdy inni łamią zasady światowego handlu lub dopuszczają się nieuczciwych praktyk handlowych.

Kiedy zawodzą interwencje dyplomatyczne, UE nie waha się użyć mechanizmu rozstrzygania sporów WTO, aby egzekwować swoje prawa i pozwalać przedsiębiorstwom, pracownikom i rolnikom w Europie czerpać w pełni korzyści wynikające z członkostwa w tej organizacji. W 2018 r. UE wszczęła procedurę przeciwko Chinom w związku z transferem technologii i przeciwko Stanom Zjednoczonym w związku z nałożeniem przez nie środków na import stali i aluminium. Procedury rozstrzygania sporów przynoszą wyniki: w 2018 r. Rosja przestała nakładać cła antydumpingowe na lekkie pojazdy użytkowe z Niemiec i Włoch.

Zgodnie z zasadami Światowej Organizacji Handlu i unijnym prawodawstwem UE wszczęła dziesięć nowych dochodzeń w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych i wprowadziła siedem nowych środków ochrony handlu przed takimi praktykami. Do tych środków należały m.in. cła antydumpingowe nałożone na stal z Chin po to, aby cena eksportowa stali odzwierciedlała uczciwą wartość rynkową. UE wszczęła ponadto 17 nowych dochodzeń przeglądowych i przedłużyła stosowanie siedmiu środków o kolejne pięć lat.

W lipcu UE nałożyła tymczasowe środki ochronne na import 23 kategorii produktów ze stali. Środki te mają zapobiec ewentualnemu przekierowaniu handlu wyrobami ze stali z innych krajów do UE wskutek nałożenia przez Stany Zjednoczone dodatkowych ceł.

UE chroni także gałęzie przemysłu unijnego, gdy państwa trzecie wszczynają dochodzenia dotyczące ochrony handlu (dochodzenia w sprawie antydumpingu, środków ochronnych i środków wyrównawczych) przeciwko eksportowi z UE. Przykładem są postępowania wszczęte przez Stany Zjednoczone (stal i aluminium, panele słoneczne, oliwki), Turcję (opony) czy Izrael (krem kakaowy).

W czerwcu 2018 r. w życie weszły zaktualizowane unijne przepisy antydumpingowe i antysubsydyjne. Wraz z przeprowadzoną w grudniu 2017 r. zmianą przepisów dotyczących obliczania marginesu dumpingu, jeżeli ceny i koszty są zniekształcone z powodu interwencji państwa, zaktualizowane przepisy prawne są pierwszą istotną reorganizacją unijnych instrumentów ochrony handlu od czasu powstania WTO w 1994 r. Wspomniane zaktualizowane przepisy dostosowują instrumenty ochrony handlu UE do wyzwań światowej gospodarki. Są one bardziej skuteczne, przejrzyste i łatwiejsze w stosowaniu przez przedsiębiorstwa, a także pozwalają UE na nakładanie wyższych ceł na produkty importowane po cenach dumpingowych.

Zasadnicze znaczenie dla gospodarki UE i międzynarodowej wymiany handlowej mają patenty, gdyż zachęcają do innowacji, natomiast dostęp do norm jest ważny dla rozwoju technologicznego. Związek między patentami i normami ma dla UE priorytetowe znaczenie. W październiku UE powołała grupę składającą się z 15 ekspertów ds. patentów niezbędnych do spełnienia norm. Takie patenty stanowią część ustandaryzowanej technologii, a powołana grupa zapewnia Komisji Europejskiej wiedzę fachową oraz doradztwo w zakresie sposobów udoskonalenia licencji. 12 listopada grupa odbyła swoje pierwsze spotkanie.

Eksporterzy z UE nadal napotykają bariery w handlu na całym świecie. Opublikowane w czerwcu sprawozdanie roczne Komisji Europejskiej w sprawie barier w handlu i inwestycjach wykazało, że w 2017 r. eksporterzy z UE napotkali 396 barier w ponad 57 krajach świata, co stanowi znaczny wzrost w stosunku do roku 2016. W sprawozdaniu wskazano, że strategia dostępu do rynku opracowana przez Komisję Europejską pozwoliła na wyeliminowanie 45 przeszkód mających negatywny wpływ na eksport UE o wartości 8,2 mld euro, tj. usunięto ponad dwukrotnie więcej barier niż w 2016 r.

UE podtrzymuje swoje zdecydowane stanowisko w sprawie towarów wykorzystywanych do wykonywania kary śmierci i tortur. We wrześniu na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ zebrali się członkowie sojuszu na rzecz zwalczania handlu narzędziami tortur, stworzonego przez UE w 2017 r. Do sojuszu przystąpiły delegacje z kolejnych sześciu państw, w tym z Australii i Nowej Zelandii. Członkowie zgodzili się wprowadzić środki mające ograniczyć lub zakończyć handel towarami używanymi do wykonywania kary śmierci i tortur, a także opracować wiążącą rezolucję ONZ.

Europa, która przejmuje inicjatywę

Umowy handlowe, które UE wynegocjowała lub obecnie negocjuje, mają zapewnić korzystną wymianę handlową dla każdego. Dzięki tym umowom UE może rozpowszechniać na świecie wysokie normy europejskie dotyczące bezpieczeństwa żywności, praw pracowników, ochrony środowiska i praw konsumentów.

UE odgrywała wiodącą rolę w dyskusjach na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych na temat reformy dotyczącej rozstrzygania sporów między inwestorami i państwami. W 2018 r. UE podjęła starania, aby ustanowić wielostronny trybunał do rozstrzygania takich sporów. Stanowi on istotną innowację w kontekście globalnego zarządzania.

W czerwcu unijna komisarz ds. handlu Cecilia Malmström przyznała Gandawie (Belgia) pierwszą nagrodę „Miasto UE dla sprawiedliwego i etycznego handlu” w uznaniu lokalnych inicjatyw zachęcających do stosowania sprawiedliwych i etycznych praktyk handlowych.

Umowa handlowa UE–Meksyk

W kwietniu UE i Meksyk zakończyły negocjacje w sprawie nowej umowy handlowej. Handel towarami, w tym produktami rolniczymi, między UE i Meksykiem będzie prawie w całości zwolniony z ceł. Uproszczone procedury celne będą korzystne dla unijnego przemysłu i rolnictwa.

Umowa ustanawia najwyższe normy pracy, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ochrony konsumentów. Wyraźnie przywołano w niej zasadę ostrożności, w oparciu o którą mogą działać decydenci, aby chronić zdrowie ludzi, zwierząt lub roślin bądź środowisko w obliczu dostrzegalnego zagrożenia i na poziomie, jaki uznają za właściwy, nawet jeśli analiza naukowa nie prowadzi do jednoznacznych konkluzji.

Umowa przewiduje zobowiązanie do wdrożenia porozumienia klimatycznego z Paryża. Zabezpiecza również prawo państw członkowskich UE do organizowania służb użyteczności publicznej według własnego uznania.

Jest to pierwsza umowa handlowa UE, która porusza kwestie związane z problemem korupcji, takie jak przekupstwo i pranie pieniędzy, w sektorze publicznym i prywatnym.

Umowa na równi traktuje europejskie i meksykańskie przedsiębiorstwa składające oferty w przetargach na zamówienia publiczne na rynkach zamówień publicznych w UE i Meksyku. Chroni ona ponadto prawa własności intelektualnej i zakazuje sprzedaży w Meksyku podróbek 340 tradycyjnych regionalnych napojów i produktów spożywczych pochodzących z UE.

Umożliwia ona handel usługami, takimi jak usługi finansowe, transportowe, telekomunikacyjne i z zakresu handlu elektronicznego, a ambitne przepisy dotyczące konkurencji i dotacji pomogą wyrównać warunki działania i zwiększyć dostęp do rynku.

Co więcej, umowa handlowa poprawia warunki inwestycyjne i uwzględnia nowy system sądów ds. inwestycji w UE zapewniający przejrzystość i prawo rządów do wprowadzania regulacji leżących w interesie publicznym. UE i Meksyk zgodziły się dążyć do ustanowienia wielostronnego trybunału rozstrzygania sporów inwestycyjnych.

Umowa o partnerstwie gospodarczym z Japonią

Na lipcowym szczycie UE–Japonia w Tokio przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker, przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk i premier Japonii Shinzō Abe podpisali umowę o partnerstwie gospodarczym UE–Japonia. Jest to największa i najważniejsza dwustronna umowa handlowa, jaką UE dotychczas zawarła.

Zarówno Japonia, jak i UE są mocno zaangażowane w ochronę demokracji i praw człowieka, otwarty handel, multilateralizm i międzynarodowy porządek oparty na zasadach. Japonia jest długoletnim partnerem strategicznym UE, a także ważnym sojusznikiem na arenie międzynarodowej.

Z chwilą wejścia w życie 1 lutego 2019 r. umowa o partnerstwie gospodarczym stworzy strefę otwartego handlu obejmującą 635 mln osób i blisko jedną trzecią światowego produktu krajowego brutto. Umowa ta usunie bariery w handlu oraz pomoże UE i Japonii wspólnie kształtować globalne zasady handlu.

Umowa zniesie prawie wszystkie cła, których wartość sięga co roku 1 mld euro, płacone przez przedsiębiorstwa w UE prowadzące eksport do Japonii. Co więcej, umowa zlikwiduje szereg długoletnich barier regulacyjnych, na przykład przy wywozie samochodów z UE. Dzięki umowie UE zwiększy swój eksport, a przed przedsiębiorstwami pojawią się nowe możliwości z korzyścią dla obywateli. Umowa stworzy więcej możliwości, mianowicie dla eksportu kluczowych produktów rolnych z UE, i pomoże chronić nazwy ponad 200 tradycyjnych napojów i produktów spożywczych na rynku japońskim. Umowa ułatwi przedsiębiorstwom unijnym świadczenie usług w Japonii. Przepisy dotyczące konkurencji i dotacji pomogą wyrównać warunki działania. W umowie jeden rozdział poświęcono małym i średnim przedsiębiorstwom. Przewiduje on punkty kontaktowe i informacje skierowane do mniejszych przedsiębiorstw, co ma szczególne znaczenie, gdyż obecnie cztery na pięć przedsiębiorstw eksportujących do Japonii to małe przedsiębiorstwa.

Umowa określa najwyższe normy pracy, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ochrony konsumentów, a także w pełni zabezpiecza usługi publiczne. Jeden rozdział w umowie dotyczy zrównoważonego rozwoju. Jest to również pierwsza umowa handlowa UE, która zawiera konkretne zobowiązanie do przestrzegania porozumienia klimatycznego z Paryża.

W 2018 r. UE kontynuowała negocjacje z Japonią i odbyła trzy spotkania w sprawie norm ochrony inwestycji i rozstrzygania sporów dotyczących ochrony inwestycji.

Kompleksowa umowa gospodarczo-handlowa z Kanadą

21 września 2018 r. UE obchodziła pierwszą rocznicę tymczasowego stosowania kompleksowej umowy gospodarczo-handlowej z Kanadą.

Umowa ta może przynieść przedsiębiorstwom unijnym oszczędności przekraczające 500 mln euro rocznie, płaconych wcześniej w formie ceł nakładanych przez Kanadę na ich eksport. Blisko 99 proc. tych oszczędności wygenerowano już pierwszego dnia.

Dzięki łatwiejszym procedurom wszystkie przedsiębiorstwa mogą zaoszczędzić czas i pieniądze. Konsumenci w UE mogą także korzystać z bogatszej oferty produktów i niższych cen.

Przejrzysty proces negocjacyjny z udziałem wszystkich zainteresowanych stron

Zasadniczą kwestią w 2018 r. dla zagwarantowania demokracji, zaufania publicznego i rozliczalności w polityce handlowej pozostawała przejrzystość i zapewnienie uczestnictwa obywateli. Muszą one istnieć przed negocjacjami, w ich trakcie i po ich zakończeniu, a także w czasie wykonywania umów.

Komisja Europejska nadal publikowała sprawozdania z rund negocjacyjnych, stanowiska negocjacyjne i projekty tekstu umów handlowych, które negocjuje. Dodatkowo opublikowała obszerny materiał w sprawie umowy handlowej między UE i Meksykiem. W 2018 r. Komisja Europejska opublikowała swoje drugie kompleksowe sprawozdanie roczne zawierające ocenę wdrażania umów handlowych zawartych przez Unię Europejską. Dzięki temu zainteresowane strony, społeczeństwo obywatelskie i inne instytucje Unii Europejskiej mogły dowiedzieć się, jak UE wdraża umowy. Ze sprawozdania płyną wnioski użyteczne dla bieżących i przyszłych negocjacji.

W lutym nowa grupa doradcza ds. negocjacji handlowych UE odbyła swoje pierwsze z sześciu posiedzeń. Grupa zrzesza 28 organizacji reprezentujących przedsiębiorców, związki zawodowe, organy ds. konsumentów i środowiska. Jej celem jest pogłębienie dialogu i zasięgnięcie opinii szerokiego grona zainteresowanych stron.

Stany Zjednoczone

W kontaktach ze Stanami Zjednoczonymi kładzie się nacisk na kwestie leżące we wspólnym interesie. W czerwcu Stany Zjednoczone nałożyły cła na produkty ze stali i aluminium z UE. Zdaniem UE cła były nieuzasadnione i nielegalne. UE nie miała innego wyjścia, jak wprowadzić środki równoważące na eksport ze Stanów Zjednoczonych. W trakcie lipcowego posiedzenia przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker i prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump zgodzili się powołać wykonawczą grupę roboczą w celu ułatwienia wymiany handlowej i opracowania korzystnego programu dotyczącego handlu transatlantyckiego. Grupa ma za zadanie wypracować rozwiązania mające pomóc zacieśnić współpracę w zakresie regulacji, znieść cła na produkty przemysłowe (oprócz samochodów), ułatwić handel soją, zwiększyć handel skroplonym gazem ziemnym, aby zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne, i zreformować Światową Organizację Handlu.

Od czasu powstania grupy miały miejsce cztery posiedzenia na szczeblu politycznym. Głównym przedmiotem rozmów były kwestie dotyczące uregulowań prawnych. Rozmowy te już przyniosły pozytywne rezultaty. Przedsiębiorstwa w UE podpisały kilka długoterminowych umów z przedsiębiorstwami w USA w sprawie skroplonego gazu ziemnego. Realizowane są również nowe projekty dotyczące infrastruktury i terminali w UE. USA zgodziły się złagodzić swoje wymogi dotyczące uzyskiwania zezwoleń na eksport skroplonego gazu ziemnego do UE. Amerykańscy eksporterzy mniej więcej dwukrotnie zwiększyli swój udział w unijnym rynku soi. Obie strony podejmują stałe wysiłki i zgodziły się nie wprowadzać nowych ceł w wymianie handlowej.

Chiny

W 2018 r. miał miejsce udany szczyt UE–Chiny. UE odbyła także trzy rundy rozmów w sprawie umowy inwestycyjnej z Chinami. Przy okazji szczytu wymieniono się pierwszymi ofertami dostępu do rynku. Przeprowadzono dwie rundy negocjacji na temat porozumienia w sprawie ochrony nazw tradycyjnych napojów i produktów spożywczych. Chiny zgodziły się współpracować z UE w zakresie reformy Światowej Organizacji Handlu, by pomóc jej mierzyć się z obecnymi wyzwaniami.

Inne negocjacje

UE zawarła umowy handlowe z 70 partnerami, obejmujące 40 proc. światowego PKB. Z myślą o otwarciu nowych rynków dla europejskiego eksportu UE rozpoczęła nowe negocjacje handlowe i osiągnęła wyraźne postępy w toczących się rozmowach.

Południowe i wschodnie sąsiedztwo

W ramach południowego sąsiedztwa ministrowe ds. handlu i przedstawiciele z 43 państw zrzeszonych w Unii dla Śródziemnomorza spotkali się w marcu, po raz pierwszy od 2010 r., by nadać nowy impuls regionalnemu programowi w zakresie handlu i inwestycji. Podczas spotkania przyjęto plany działania w sprawie ściślejszej współpracy w różnych sektorach oraz w sprawie walki z piractwem i podrabianiem produktów.

W trakcie dwóch rund negocjacji w 2018 r. poczyniono postępy w tworzeniu pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu z Tunezją.

W czerwcu Komisja Europejska i Rada Współpracy Państw Zatoki odbyły drugie posiedzenie w celu kontynuowania dialogu w sprawie handlu i inwestycji.

W ramach wschodniego sąsiedztwa UE skupiła się na wdrażaniu umów zawartych z Gruzją, Mołdawią i Ukrainą w sprawie pogłębionych i kompleksowych stref wolnego handlu.

Ameryka Łacińska

W 2018 r. kontynuowano rozmowy z Mercosurem (Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj). Negocjacje mają na celu integrację dwóch ważnych rynków regionalnych, redukcję taryf celnych, zwiększenie możliwości rynkowych w regionie Mercosuru, poszerzenie asortymentu produktów dla konsumentów, ograniczenie biurokracji, pobudzenie wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, wspieranie wspólnych wartości takich jak zrównoważony rozwój i tworzenie miejsc pracy.

UE odbyła trzy rundy negocjacji z Chile zmierzające do aktualizacji zawartej w 2002 r. umowy o wolnym handlu UE–Chile. UE zaproponowała włączenie pilotażowych przepisów dotyczących handlu i równouprawnienia płci.

W kwietniu UE zakończyła negocjacje na temat aktualizacji jej umowy handlowej z Meksykiem.

Azja i Australazja

19 października UE podpisała umowy handlowe i inwestycyjne z Singapurem. W październiku Komisja przesłała umowy handlowe i inwestycyjne wynegocjowane z Wietnamem Radzie do zatwierdzenia i Parlamentowi Europejskiemu w celu uzyskania jego zgody. UE odbyła trzy rundy negocjacji handlowych z Indonezją. UE dąży do zwiększenia wymiany handlowej i inwestycji bezpośrednich z tym krajem. Celem jest osiągnięcie porozumienia podobnego do porozumień wynegocjowanych z Singapurem i Wietnamem.

W czerwcu UE rozpoczęła negocjacje w sprawie umów handlowych z Australią i Nową Zelandią.

W 2018 r. UE odbyła dwie rundy rozmów z każdym z tych państw i opublikowała propozycje obejmujące 18 obszarów negocjacyjnych.

Państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku

W sierpniu Gambia została czternastym państwem Afryki Zachodniej, które podpisało z UE międzyregionalną umowę o partnerstwie gospodarczym. We wrześniu jako piętnaste państwo dołączyła Mauretania (brakuje tylko podpisu Nigerii). 6 grudnia Rada zatwierdziła przystąpienie Samoy do umowy o partnerstwie gospodarczym z państwami Pacyfiku. Umowy o partnerstwie gospodarczym to umowy o handlu i rozwoju negocjowane między UE i państwami oraz regionami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). Obecnie są one wdrażane w blisko 30 państwach AKP. Umowy te uważa się za fundament przyszłego międzykontynentalnego obszaru wolnego handlu, będącego jednym z celów nowego Sojuszu Afryka–Europa na rzecz zrównoważonych inwestycji i tworzenia miejsc pracy, w ramach którego wspiera się również dążenia Afryki do utworzenia kontynentalnego obszaru wolnego handlu.

Zwalczanie terroryzmu i przestępczości w Europie

UE kontynuowała wdrażanie swojego planu działania z 2017 r. w sprawie ochrony przestrzeni publicznej, którego budżet wynosi ponad 100 mln euro. Realizacja planu działania z października 2017 r. na rzecz zwiększania gotowości na wypadek chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych zagrożeń dla bezpieczeństwa przyspieszyła w następstwie incydentów w Salisbury i Amesbury w Zjednoczonym Królestwie.

W 2018 r. obowiązywać zaczęły również trzy kluczowe dyrektywy służące wzmocnieniu walki z terroryzmem i poważną przestępczością, w tym dyrektywa UE w sprawie danych dotyczących przelotu pasażera (PNR), dyrektywa w sprawie zwalczania terroryzmu oraz dyrektywa w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni.

W kwietniu Komisja przedstawiła wnioski mające na celu odcięcie terrorystom dostępu do finansowania poprzez zwiększenie dostępu organów ścigania do informacji finansowych. Organy ścigania miałyby dzięki temu szybki dostęp do informacji finansowych niezbędnych do prowadzenia dochodzeń w sprawie poważnych przestępstw. Nowe przepisy promują lepszą współpracę między krajowymi organami ścigania i krajowymi jednostkami analityki finansowej, a także Europolem. Wniosek jest obecnie przedmiotem dyskusji między Parlamentem Europejskim i Radą, która ma na celu przyjęcie go przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 r.

We wrześniu Komisja zaproponowała nowe przepisy mające zapewnić usuwanie treści o charakterze terrorystycznym w ciągu godziny od pojawienia się w sieci. We wniosku sprecyzowano rolę organów krajowych i dostawców usług hostingowych, a także ustanowiono solidne zabezpieczenia zapewniające poszanowanie praw podstawowych, takich jak wolność słowa, oraz wprowadzono prawnie wiążący obowiązek dochowania należytej staranności.

Komisja wystąpiła również z inicjatywą wzywającą Radę Europejską do zmiany art. 86 Traktatu w celu umożliwienia prawodawcy rozszerzenia kompetencji Prokuratury Europejskiej w zakresie zwalczania transgranicznego terroryzmu we wszystkich państwach członkowskich. Wzmocniona Prokuratura Europejska, działająca na szczeblu UE, zaradziłaby obecnym brakom w walce z terroryzmem i ustanowiła wspólne unijne podejście do terroryzmu. Obowiązywałoby ono na wszystkich etapach postępowania – od prowadzenia dochodzeń i ścigania po kierowanie przestępstw terrorystycznych do sądu.

Przestępcy i terroryści wykorzystują wiadomości tekstowe, e-maile i aplikacje do komunikowania się. Obecnie ponad połowa wszystkich dochodzeń w sprawach karnych obejmuje transgraniczne wnioski o uzyskanie elektronicznego materiału dowodowego znajdującego się w posiadaniu dostawców usług z siedzibą w innych krajach. Jednak w przypadku prawie dwóch trzecich tych przestępstw nie można prawidłowo przeprowadzić śledztwa ani skutecznie ich ścigać z powodu trudności, jakie napotykają osoby prowadzące dochodzenie w terminowym dostępie do takich dowodów. Aby rozwiązać ten problem, w kwietniu Komisja zaproponowała nowe przepisy dla organów sądowych i organów ścigania, mające ułatwić dostęp do tego rodzaju dowodów niezależnie od miejsca ich przechowywania w Unii. W grudniu Rada przyjęła stanowisko negocjacyjne dotyczące proponowanego rozporządzenia i rozpocznie negocjacje z Parlamentem Europejskim, gdy tylko przyjmie on swoje stanowisko negocjacyjne.

W dniu 14 listopada przyjęto nowe rozporządzenie w sprawie zabezpieczania i konfiskaty aktywów za granicą. Nowe przepisy ułatwią transgraniczne odzyskiwanie mienia pochodzącego z przestępstw, pozwolą na bardziej skuteczne zabezpieczanie i konfiskatę nielegalnych środków oraz będą chronić prawa ofiar do odszkodowania.

UE postanowiła usprawnić ramy prawne europejskiego systemu przekazywania informacji z rejestrów karnych, dzięki czemu zlikwidowano lukę w systemie, a państwa członkowskie uzyskały wsparcie w identyfikacji obywateli państw trzecich skazanych za przestępstwa. Dzięki tym przepisom powstanie scentralizowany system umożliwiający identyfikację państw UE, od których można szybko uzyskać szczegółowe informacje o wyrokach skazujących figurujące w rejestrach krajowych.

Skuteczniejsze przepisy przeciwko praniu pieniędzy

Nowe przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy obowiązujące od lipca 2018 r. uniemożliwiają wykorzystywanie unijnych systemów finansowych do prania pieniędzy lub finansowania działalności terrorystycznej. W październiku 2018 r. UE postanowiła zaostrzyć środki prawnokarne w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy. Nowa dyrektywa ujednolici przepisy dotyczące przestępstw polegających na praniu pieniędzy i grożących za nie sankcji, zapewniając tym samym, że sankcje nakładane na osoby dopuszczające się poważnych przestępstw i terrorystów będą tak samo surowe w całej UE. W oparciu o metodologię opublikowaną przez Komisję w czerwcu wdrożono wzmocnioną politykę identyfikowania jurysdykcji państw trzecich mających strategiczne braki w przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i zwalczaniu finansowania terroryzmu.

Mimo że unijne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy są solidne, niedawne incydenty z udziałem banków UE wyraźnie wskazują, że istnieją możliwości poprawy, zwłaszcza w zakresie współpracy transgranicznej między właściwymi organami. We wrześniu Komisja przedstawiła wniosek w sprawie zwiększenia uprawnień nadzorczych przyznanych instytucjom finansowym UE, by mogły skuteczniej przeciwdziałać zagrożeniu praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. Przewidziano w nim w szczególności wzmocnienie mandatu Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego do działania w zakresie nadzoru nad praniem pieniędzy w sektorze finansowym. Wniosek jest obecnie przedmiotem dyskusji między Parlamentem Europejskim i Radą, a celem jest przyjęcie go przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 r.

Ponadto w kwietniu Komisja przedstawiła wniosek mający ułatwić wykorzystywanie informacji finansowych i innego rodzaju informacji w celu zapobiegania poważnym przestępstwom i ich zwalczania. Wniosek ten wzmocni współpracę między jednostkami analityki finansowej a organami ścigania, a także między samymi jednostkami analityki finansowej.

Ponadto Komisja przyjęła rozporządzenie delegowane w sprawie przyjęcia regulacyjnych standardów technicznych dotyczących kryteriów wyznaczania centralnych punktów kontaktowych przez dostawców usług płatniczych i emitentów pieniądza elektronicznego oraz przepisów dotyczących funkcji pełnionych przez takie punkty.

Wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych

Poprawa współpracy sądowej

W maju Komisja przyjęła dwa wnioski dotyczące modernizacji i cyfryzacji współpracy sądowej w odniesieniu do doręczania dokumentów i przeprowadzania dowodów. Wnioski mają zagwarantować obywatelom i przedsiębiorstwom tańszy, bardziej skuteczny i łatwiejszy dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Wnioski te są obecnie przedmiotem negocjacji w Radzie i Parlamencie Europejskim.

W grudniu Rada i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w rozmowach trójstronnych w sprawie proponowanych przepisów dotyczących postępowania upadłościowego. Mają one pozwolić na ustanowienie systemów restrukturyzacyjnych i zapewnienie przedsiębiorcom drugiej szansy. Inicjatywa ta, która zostanie formalnie przyjęta w 2019 r., zwiększy szanse rentownych przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej na przeprowadzenie restrukturyzacji na wczesnym etapie, tak aby można było zapobiec upadłości oraz uniknąć zwalniania pracowników. Inicjatywa pozwoli również uczciwym przedsiębiorcom, którzy zbankrutowali, zyskać szansę na podjęcie na nowo działalności.

W grudniu 2018 r. Rada osiągnęła porozumienie polityczne w sprawie proponowanej nowelizacji rozporządzenia Bruksela II bis. Jej celem jest aktualizacja przepisów chroniących dzieci w transgranicznych sporach rodzinnych oraz przyspieszenie postępowań.

Prawo spółek i dostęp do informacji o przedsiębiorstwach

W kwietniu Komisja zaproponowała nowe przepisy dotyczące stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek oraz transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek. Celem jest umożliwienie przedsiębiorstwom korzystania z narzędzi cyfrowych w kontaktach z organami publicznymi w kwestiach związanych z prawem spółek oraz zapewnienie zharmonizowanej procedury dla przedsiębiorstw, które restrukturyzują lub przenoszą działalność w obrębie jednolitego rynku, zapewniając jednocześnie większą jasność prawa i gwarancje dla pracowników, akcjonariuszy i wierzycieli. W 2018 r. odnotowano duże postępy w negocjacjach w Parlamencie Europejskim i w Radzie, zgodnie z ambitnym harmonogramem, który zakłada przyjęcie wniosku jeszcze w obecnej kadencji Parlamentu.

System integracji rejestrów przedsiębiorstw, który ułatwia znalezienie informacji o przedsiębiorstwach w UE, był powszechnie stosowany w 2018 r. – w pierwszych 17 miesiącach od jego uruchomienia 372 tys. razy wyszukiwano informacje o przedsiębiorstwach, a ponad 241 tys. razy wystąpiono o szczegółowe dane dotyczące przedsiębiorstw.

Wzmocnienie ochrony danych osobowych

Ogólne rozporządzenie o ochronie danych, obowiązujące od maja 2018 r., zapewnia silniejsze i bardziej spójne ramy ochrony danych dla obywateli, przedsiębiorstw i organów administracji w całej UE. W styczniu Komisja wydała wytyczne, w których wyjaśniła najważniejsze innowacje i możliwości wynikające z nowego rozporządzenia.

Nowe przepisy o ochronie danych dotyczące instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE weszły w życie 11 grudnia 2018 r.

Proponowane przepisy dotyczące e-prywatności mają na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony prywatności użytkownikom usług łączności elektronicznej oraz równych warunków działania wszystkim uczestnikom rynku. Nowe przepisy zapewniają solidne i spójne ramy przetwarzania danych i dostosowują obecne, istniejące od 2002 r. przepisy do ogólnego rozporządzenia o ochronie danych, aby zagwarantować obywatelom prawo do ochrony danych osobowych.

Przepływy danych są ważne zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla organów ścigania. Decyzje stwierdzające odpowiedni stopień ochrony określają, że dane państwo spoza UE zapewnia odpowiedni poziom ochrony danych, przez co umożliwiają swobodny przepływ danych osobowych między UE a tym państwem ze względów biznesowych, a organom ścigania – wymianę danych w razie potrzeby, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości ochrony.

W lipcu UE i Japonia zakończyły rozmowy na temat odpowiedniego stopnia wzajemnej ochrony do celów handlowych. Równolegle prowadzone są rozmowy między UE i Koreą Południową w sprawie odpowiedniego stopnia ochrony do celów handlowych, które mają się zakończyć na początku 2019 r.

Prawa podstawowe i systemy sądowe

Poprawa skuteczności systemów wymiaru sprawiedliwości i utrzymanie praworządności

Skuteczne systemy wymiaru sprawiedliwości mają kluczowe znaczenie dla stosowania prawa UE i dla inwestycji. W 2018 r. Komisja wykorzystała unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości i europejski semestr, aby zachęcić państwa członkowskie do poprawy niezależności, jakości i skuteczności ich systemów wymiaru sprawiedliwości. Rada wydała w lipcu zalecenia w tej sprawie dla Chorwacji, Włoch, Cypru, Portugalii i Słowacji.

We wrześniu Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawę przeciwko Polsce w związku z naruszeniem zasady niezawisłości sędziowskiej wynikającym z nowej polskiej ustawy o obniżeniu wieku przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego. Trybunał Sprawiedliwości zarządził środki tymczasowe podtrzymujące wszystkie wnioski Komisji do czasu wydania prawomocnego wyroku.

W kontekście nowego długoterminowego budżetu UE Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie ochrony budżetu Unii w przypadku niedociągnięć w zakresie praworządności w państwach członkowskich.

Ochrona praw i zwalczanie dyskryminacji

W kwietniu Komisja zaproponowała ogólnounijne normy ochrony sygnalistów zgłaszających naruszenia przepisów UE, które mogą poważnie zaszkodzić interesowi publicznemu. Przyczyni się to do poprawy wykrywania naruszeń prawa UE, badania ich i sankcjonowania oraz zagwarantuje wolność wypowiedzi i wolność mediów.

W sprawozdaniu ze stosowania Karty praw podstawowych UE za 2017 r. zwrócono uwagę na pilne wyzwania w zakresie urzeczywistnienia praw podstawowych w życiu ludzi. Chodzi o tak różnorodne kwestie, jak skuteczniejsza reakcja na przestępstwa z nienawiści, na nawoływanie do nienawiści i na przemoc wobec kobiet, a także propagowanie Europejskiego filaru praw socjalnych. W sprawozdaniu podkreślono również ważną rolę wolnego i dynamicznego społeczeństwa obywatelskiego oraz niezależnych sądów.

W lipcu Komisja wystosowała do Węgier wezwanie do usunięcia uchybienia w odniesieniu do krajowych przepisów penalizujących działania związane ze wspieraniem wniosków o azyl i zezwolenie na pobyt, również w celu zapewnienia przestrzegania przepisów UE dotyczących swobodnego przepływu osób oraz postanowień Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Zwalczanie przestępstw z nienawiści i nawoływania do nienawiści w internecie i poza nim

Unijny Kodeks postępowania w zakresie zwalczania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie nadal przynosił rezultaty. Jak wynika z trzeciej oceny kodeksu opublikowanej w styczniu 2018 r., dokonano dalszych postępów w zakresie szybkiej weryfikacji i usuwania rasistowskiego i ksenofobicznego nawoływania do nienawiści w internecie.

Platformy internetowe usuwały średnio 70 proc. zgłoszonych im treści i zrealizowały cel, jakim było sprawdzenie większości zgłoszeń w ciągu 24 godzin, osiągając średnio poziom ponad 81 proc. Kodeks stał się standardem branżowym w walce z nielegalnym nawoływaniem do nienawiści: Snapchat, Instagram, Google+ i Dailymotion zapowiedziały swój udział w 2018 r.

Niedyskryminacja i równość

Państwa członkowskie zobowiązane są posiadać co najmniej jedną organizację – organ ds. równości, odpowiedzialny za analizowanie i monitorowanie dyskryminacji, a także promowanie i ochronę równego traktowania wszystkich mieszkających na ich terytorium osób. W czerwcu Komisja zaleciła państwom członkowskim zestaw środków, które pozwolą zapewnić, że organy ds. równości będą skutecznie chronić obywateli i zwalczać dyskryminację.

Jednym z osiągnięć europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności jest wniosek Komisji dotyczący europejskiego aktu w sprawie dostępności. Jego celem jest poprawa dostępu do produktów i usług codziennego użytku, takich jak telefony komórkowe, komputery, e-booki, handel elektroniczny i usługi bankowe. Będzie to miało pozytywny wpływ na życie milionów Europejczyków i sprawi, że tworzenie i sprzedaż dostępnych produktów i usług będzie łatwiejsza i atrakcyjniejsza dla przedsiębiorstw. Wstępne porozumienie osiągnięto w listopadzie 2018 r., a ostateczne przyjęcie wniosku przez Parlament Europejski spodziewane jest w kwietniu 2019 r.

UE w dalszym ciągu promowała różnorodność poprzez wspieranie nabierającej popularności inicjatywy Kart różnorodności, które zapewniają wsparcie w zarządzaniu różnorodnością dla 9 tys. organizacji w całej Europie, obejmując 15 mln pracowników. Komisja kontynuowała również wdrażanie swojego wykazu działań na rzecz postępów w zakresie równouprawnienia osób LGBTI poprzez monitorowanie prawodawstwa, finansowanie projektów i podnoszenie świadomości.

W styczniu Komisja opublikowała szczegółową ocenę unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów na lata 2011–2020. UE aktywnie promowała kulturę Romów podczas Tygodnia Romskiego w kwietniu i upamiętniła Holokaust Romów.

Kobiety w UE nadal zarabiają średnio o 16 proc. mniej niż mężczyźni. Aby rozwiązać problem zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć, Komisja rozpoczęła wdrażanie planu działania na rzecz osiągnięcia równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet, a do 2020 r. spodziewane są wymierne postępy.

UE zakończyła proces przystąpienia do konwencji stambulskiej Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Jest to ważny krok w kierunku stworzenia bardziej kompleksowych ram prawnych na szczeblu UE w celu położenia kresu przemocy uwarunkowanej płcią.

Obywatelstwo Unii Europejskiej

Ochrona konsularna

Przepisy dotyczące ochrony konsularnej, ustanawiające szczegółowo prawa obywateli UE do korzystania z pomocy ambasad innych państw członkowskich UE w kraju poza UE, weszły w życie w maju 2018 r. W sierpniu 2018 r. rozpoczęła się kampania informacyjna dotycząca ochrony konsularnej, skierowana do podróżujących młodych Europejczyków.

W maju Komisja przedstawiła propozycję ulepszeń w przepisach dotyczących unijnych tymczasowych dokumentów podróży w celu zwiększenia bezpieczeństwa dokumentów i usprawnienia stosowanych procedur. Wniosek został zatwierdzony przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Parlamentu Europejskiego i jest obecnie przedmiotem negocjacji w Radzie.

Dowody tożsamości

W kwietniu Komisja zaproponowała ulepszenie zabezpieczeń dowodów tożsamości obywateli UE, dokumentów pobytowych i kart pobytowych członków rodzin spoza UE. Proponowane przepisy umożliwiają lepsze zabezpieczenie dokumentów i tym samym ułatwią obywatelom UE korzystanie z przysługujących im praw do swobodnego przemieszczania się. Parlament i Rada postanowiły rozpocząć negocjacje w sprawie wniosku.

Wybory

Po skandalu Facebook/Cambridge Analytica, a także w obliczu zwiększonego zagrożenia w postaci kampanii dezinformacyjnych, cyberataków i zagrożeń hybrydowych, zapewnienie wolnych i uczciwych wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 r. stało się dla Komisji priorytetem.

Aby sprostać tym wyzwaniom, we wrześniu 2018 r. Komisja przyjęła pakiet środków w celu wsparcia władz państw członkowskich i innych zainteresowanych stron we wspólnych wysiłkach na rzecz zapewnienia wolnych i uczciwych wyborów.

W pakiecie przedstawiono zestaw konkretnych środków, które obejmują wzmocnioną współpracę poprzez ustanowienie sieci współpracy w zakresie wyborów (zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu UE); wytyczne dotyczące stosowania przepisów o ochronie danych w kontekście wyborczym; większą przejrzystość płatnych internetowych reklam politycznych i komunikatów; większe cyberbezpieczeństwo; sprawne egzekwowanie obowiązujących zasad wyborczych w celu uwzględnienia kontekstu internetowego; podnoszenie świadomości; oraz nakładanie odpowiednich sankcji za niewłaściwe wykorzystywanie danych osobowych z myślą o celowym wywarciu wpływu na wynik wyborów europejskich.

Ochrona konsumentów

W kwietniu Komisja zaproponowała nowy ład dla konsumentów, aby mogli oni w pełni korzystać z praw przysługujących im w UE. Nowe przepisy przewidują europejski system zbiorowego dochodzenia roszczeń do zastosowania w przypadkach, gdy szkodę ponoszą grupy konsumentów. Zachowane są przy tym odpowiednie zabezpieczenia, tak aby nie dochodziło do nadużyć. Jednocześnie przepisy te wyposażą organy ochrony konsumentów w państwach członkowskich w większe uprawnienia do nakładania kar na przedsiębiorców, którzy przepisy te naruszyli. W grudniu Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie części nowego ładu, która dotyczy zbiorowego dochodzenia roszczeń, a w odniesieniu do pozostałych elementów planuje je przyjąć w styczniu 2019 r.

Nowe przepisy mają również na celu dostosowanie praw konsumentów do nowych technologii. W związku z tym na przykład podczas wyszukiwania na internetowych platformach handlowych konsument będzie wyraźnie informowany o tym, czy przedsiębiorca płaci za wynik wyszukiwania. Internetowe platformy handlowe będą również musiały informować konsumentów o głównych algorytmach, które określają ranking wyników, oraz wskazywać, od kogo konsument dokonuje zakupu.

Komisja nadal dążyła do wyeliminowania nieuczciwych praktyk handlowych, takich jak praktyki polegające na wprowadzaniu do obrotu produktów prezentowanych jako identyczne, podczas gdy ich skład lub cechy charakterystyczne znacznie się różnią, w tym poprzez zaproponowanie doprecyzowania obowiązującego prawa UE w ramach inicjatywy nowego ładu dla konsumentów. Ponadto Komisja opublikowała wspólną metodykę badań opracowaną z udziałem sektora, która jest obecnie wdrażana w ramach ogólnoeuropejskiej kampanii testowej.

Zgodnie z nowymi przepisami dotyczącymi imprez turystycznych, obowiązującymi od lipca, podróżni otrzymają jasne informacje na temat tego, czy oferowany jest im pakiet obejmujący pełną ochronę, czy też powiązane usługi turystyczne z bardziej ograniczoną ochroną. Prawa podróżnych również zostaną wzmocnione, na przykład prawa przysługujące w przypadku odwołania imprezy lub w przypadku, gdy organizator zwiększa cenę o ponad 8 proc.

Pozasądowe rozstrzyganie sporów

Procedura alternatywnego rozstrzygania sporów gwarantuje, że jeśli konsument napotyka problemy związane ze swoim zakupem, konsumenci i handlowcy mogą skorzystać z przystępnego cenowo i bezstronnego mechanizmu rozstrzygania sporów. W 2018 r. we wszystkich państwach członkowskich UE utworzono wysokiej jakości organy rozstrzygające spory.

Wspólne działania na rzecz ochrony konsumentów

W 2018 r. Komisja uczestniczyła w szeregu działań realizowanych wspólnie z organami krajowymi w celu egzekwowania przepisów dotyczących ochrony konsumentów. W związku ze skandalem związanym z emisjami zanieczyszczeń „dieselgate” Volkswagen zobowiązał się do kontynuowania bezpłatnych napraw do końca 2020 r. Do lipca przeprowadzono naprawę 80 proc. pojazdów niespełniających wymogów. Rezultatem kolejnego wspólnego działania, w którym uczestniczyły Facebook, Twitter i Google+, były lepsze warunki świadczenia usług dla ponad 250 mln użytkowników mediów społecznościowych w UE. W 2018 r. podjęto działania wobec Airbnb, wzywając to przedsiębiorstwo do większej przejrzystości cen i dostosowania warunków świadczenia usług do standardów UE.

Ochrona konsumentów przed niebezpiecznymi produktami

Wspólnotowy system szybkiej informacji RAPEX umożliwia szybką wymianę informacji na temat produktów niebezpiecznych znalezionych na rynku oraz działań podjętych, aby zapobiec dotarciu tych produktów do konsumentów, zwłaszcza dzieci. W 2018 r. do 31 organów krajowych uczestniczących w tym systemie wpłynęło 2 257 uwag o niebezpiecznych produktach.

W czerwcu cztery internetowe platformy handlowe: Alibaba (dla AliExpress), Amazon, eBay oraz Rakuten (Francja) podpisały zobowiązanie do zapewnienia bezpieczeństwa produktów, zobowiązując się między innymi do usuwania niebezpiecznych produktów wykrytych na ich stronach przez krajowe organy nadzoru w ciągu dwóch dni roboczych.

Sprawozdanie roczne systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach z 2017 r. pokazuje, że w 2017 r. złożono 3 832 pierwotne powiadomienia o zagrożeniach związanych z żywnością lub paszą, z których 942 sklasyfikowano jako „ostrzeżenia” budzące poważne obawy dotyczące zdrowia.

rescEU

Istniejący Unijny Mechanizm Ochrony Ludności stanowi solidną podstawę dla skoordynowanej ogólnoeuropejskiej reakcji na klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka, jednak pożary lasów w 2018 r. ponownie wykazały potrzebę poprawy i wzmocnienia tego mechanizmu. Całkowita spalona powierzchnia w Europie wyniosła w 2018 r. ponad 130 tys. hektarów, a ryzyko pożarów prawdopodobnie jeszcze wzrośnie w związku ze zmianą klimatu. W 2018 r. Grecja, Szwecja, Łotwa i Portugalia uruchomiły Unijny Mechanizm Ochrony Ludności, aby reagować na pożary lasów. Pożary stanowiły największą część (35 proc.) wniosków o pomoc UE.

W grudniu 2018 r. Parlament Europejski i Rada wstępnie uzgodniły wniosek Komisji w sprawie wzmocnienia istniejącego mechanizmu. Wniosek ma na celu zwiększenie inwestycji na zapobieganie klęskom żywiołowym i gotowość na wypadek ich wystąpienia, zachęcanie do łączenia pomocy w ramach europejskiej puli ochrony ludności, a także utworzenie rezerwy dodatkowych zdolności w zakresie ochrony ludności na szczeblu UE w celu reagowania na klęski i katastrofy (tzw. rescEU). Zasoby rescEU będą obejmować samoloty gaśnicze i śmigłowce, a po analizie ryzyka mogą także objąć inne środki. Trzy instytucje zobowiązały się do formalnego przyjęcia wniosku, a wejście w życie ma nastąpić w pierwszej połowie 2019 r.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

W ramach długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027 Komisja zaproponowała utworzenie Funduszu „Sprawiedliwość, Prawa i Wartości” z proponowanym budżetem w wysokości 947 mln euro na okres siedmiu lat. Fundusz będzie koncentrował się na osobach i podmiotach, które przyczyniają się do podtrzymywania wspólnych wartości UE oraz jej praw i bogatej różnorodności.

Europejski program w zakresie migracji

Przez cały 2018 r. Komisja przedstawiała regularne sprawozdania z postępów w realizacji Europejskiego programu w zakresie migracji, analizując środki podjęte w celu ustabilizowania przepływów i lepszego zarządzania granicami zewnętrznymi UE. W sprawozdaniach opisano wysiłki UE służące: wyeliminowaniu pierwotnych przyczyn migracji, wsparciu państw członkowskich pierwszej linii i państw sąsiadujących borykających się z silną presją migracyjną, ochronie migrantów podczas podróży, powrotu i readmisji oraz osiągnięciu postępów w zakresie legalnych sposobów migracji, takich jak przesiedlenia.

W swoim sprawozdaniu z grudnia 2018 r. Komisja zauważyła, że kompleksowe podejście UE do kwestii migracji przynosi skutki na wszystkich frontach: liczba osób przybywających nielegalnie spadła do poziomów sprzed kryzysu; osiągnięto ściślejszą współpracę z krajami partnerskimi; granice zewnętrzne są lepiej zarządzane; istnieją też skuteczniejsze narzędzia do zarządzania migracją w UE. W sprawozdaniu stwierdzono, że należy kontynuować działania na wszystkich szczeblach, zarówno w UE, jak i poza jej granicami.

Ochrona granic i przeciwdziałanie nielegalnym przepływom migracyjnym

Zarządzanie granicami

W 2018 r. kontynuowano negocjacje w sprawie wniosku Komisji z 2017 r. dotyczącego aktualizacji kodeksu granicznego Schengen w obliczu potrzeby zagwarantowania bezpieczeństwa obywateli przy jednoczesnym zachowaniu ich swobody przemieszczania się. Celem jest dostosowanie przepisów dotyczących przywrócenia tymczasowych kontroli na granicach wewnętrznych do obecnych potrzeb i wprowadzenie silniejszych zabezpieczeń proceduralnych, tak aby kontrole graniczne na granicach wewnętrznych pozostały środkiem ostatecznym.

W swoim grudniowym komunikacie w sprawie migracji Komisja wezwała do pełnego przywrócenia strefy Schengen jako obszaru bez tymczasowych kontroli na granicach wewnętrznych, zbudowanego w oparciu o prawidłowo funkcjonujący wspólny europejski system azylowy.

Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej wsparła krajowe służby straży granicznej, rozmieszczając średnio ok. 1 350 oddelegowanych ekspertów wzdłuż wszystkich szlaków migracyjnych w 2018 r. W czerwcu państwa członkowskie wezwały do dalszego umocnienia pomocniczej roli Agencji, w tym współpracy z krajami spoza UE, zwiększenia środków i wzmocnienia mandatu.

W odpowiedzi na ten apel Komisja zaproponowała we wrześniu wzmocnienie Agencji do 2020 r. stałą służbą złożoną z 10 tys. pracowników operacyjnych. Jej członkowie będą dysponować uprawnieniami wykonawczymi i własnym sprzętem umożliwiającym w razie potrzeby podejmowanie interwencji w każdej lokalizacji na zewnętrznych granicach UE, a także w krajach poza UE. Wniosek gwarantuje również państwom członkowskim zachowanie suwerenności w stosunku do operacji przeprowadzanych na ich granicach. Do końca 2018 r. państwa członkowskie uzgodniły w Radzie niektóre elementy wniosku Komisji (przepisy dotyczące powrotów i współpracy z państwami trzecimi); trwają dyskusje na temat wszystkich elementów.

UE kontynuowała negocjacje z krajami Bałkanów Zachodnich w sprawie umów o współpracy operacyjnej w zakresie zarządzania granicami, które to umowy umożliwią Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej świadczenie pomocy i, w razie konieczności, oddelegowanie swoich pracowników. W październiku UE podpisała taką umowę z Albanią oraz parafowała umowy z byłą jugosłowiańską republiką Macedonii (w lipcu) i Serbią (we wrześniu). Pomyślnie zakończono również negocjacje z Czarnogórą oraz Bośnią i Hercegowiną.

Systemy informacyjne dotyczące bezpieczeństwa i zarządzania granicami

W październiku 2018 r. weszło w życie rozporządzenie ustanawiające europejski system informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS). W nowym systemie wprowadza się wstępną kontrolę przesiewową pod kątem bezpieczeństwa i ryzyka migracji. Kontroli tej będą poddawani podróżni korzystający z bezwizowego dostępu do strefy Schengen. Jest to krok na drodze do pełnej operacyjności, jaką system ma osiągnąć do końca 2021 r.

Po wejściu w życie nowego aktu prawnego w grudniu 2017 r. Komisja rozpoczęła prace nad wdrażaniem nowego systemu wjazdu i wyjazdu dla strefy Schengen. Przewiduje on wzmocnienie kontroli na granicach zewnętrznych UE przez rejestrowanie informacji dotyczących wjazdu, wyjazdu i odmowy wjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne strefy Schengen. Przewiduje się uruchomienie systemu do końca 2020 r.

Wzmocnienie Systemu Informacyjnego Schengen

System informacyjny Schengen wspiera kontrolę granic zewnętrznych i współpracę w zakresie egzekwowania prawa w państwach strefy Schengen. Nowe przepisy służące wzmocnieniu systemu weszły w życie w grudniu 2018 r. Zmiany obejmują nowe wpisy dotyczące decyzji nakazujących powrót i lepsze egzekwowanie zakazów wjazdu, obowiązek uwzględniania wpisów związanych z terroryzmem, skuteczniejsze przepisy dotyczące zaginionych dzieci i osób znajdujących się w potrzebie. Wprowadzono również bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące ochrony danych, skuteczniejsze korzystanie z odcisków palców, odcisków dłoni i wizerunków twarzy w celu identyfikacji osób oraz łatwiejszy dostęp dla agencji UE.

Interoperacyjność

W grudniu 2017 r. Komisja zaproponowała nowe przepisy dotyczące interoperacyjności systemów informacyjnych, aby zapewnić funkcjonariuszom straży granicznej, urzędnikom imigracyjnym i organom ścigania szybki dostęp do potrzebnych im informacji. Do końca 2018 r. poczyniono znaczne postępy w dyskusjach między Parlamentem Europejskim a państwami członkowskimi, co utorowało drogę do przyjęcia przepisów w pierwszym kwartale 2019 r.

Powroty i readmisja

Przy wsparciu UE Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji w samym tylko 2018 r. udzieliła pomocy 16 463 osobom, które dobrowolnie zgodziły się powrócić z Libii do swoich krajów. UE nadal współpracuje z Unią Afrykańską, Organizacją Narodów Zjednoczonych i władzami Libii, aby wyeliminować systematycznie stosowaną praktykę przetrzymywania migrantów, w tym dzieci. Dzięki tym działaniom zwolniono ponad 2 700 przetrzymywanych uchodźców.

We wrześniu Komisja zaproponowała ukierunkowany przegląd dyrektywy powrotowej, który w połączeniu z wnioskiem dotyczącym nowego rozporządzenia w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej zwiększy kompetencje Agencji w zakresie powrotów, poprawi skuteczność unijnej polityki w tym obszarze, a jednocześnie zapewni poszanowanie praw podstawowych migrantów.

Aby przyspieszyć procedury powrotu oraz zapobiec ucieczkom i wtórnym przepływom osób ubiegających się o azyl, wniosek przewiduje możliwość stosowania uproszczonych procedur powrotu na granicy zewnętrznej wobec osób, których wnioski o azyl zostały odrzucone. We wniosku wprowadza się obowiązek bezzwłocznego wydania decyzji nakazujących powrót osobom, którym odmówiono azylu (likwidując lukę proceduralną, która dotychczas ułatwiała ucieczkę) oraz nakłada się na migrantów o nieuregulowanym statusie obowiązek współpracy w ramach procedur związanych z ich identyfikacją. Ponadto harmonizuje się w nim przepisy dotyczące nakazu zatrzymania migrantów o nieuregulowanym statusie w celu ich wydalenia, w tym przez ustanowienie maksymalnego okresu zatrzymania nie krótszego niż trzy miesiące oraz poprzez zapewnienie możliwości zatrzymania migrantów, którzy stanowią zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa. Ponadto państwa członkowskie byłyby zobowiązane do ustanowienia krajowych programów pomocy migrantom o nieuregulowanym statusie, którzy są skłonni dobrowolnie powrócić.

Ochrona osób potrzebujących

Reforma systemu azylowego

Unia Europejska pozostaje wierna swoim podstawowym wartościom, zapewniając ochronę osobom w potrzebie. W ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 2018 r. ochronę otrzymało łącznie 164 055 osób ubiegających się o azyl. Dwa lata intensywnych prac zaowocowały znacznymi postępami w pracach nad wnioskami Komisji z 2016 r. dotyczącymi reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego. Do przyjęcia jest już gotowych pięć z siedmiu wniosków: rozporządzenie o kwalifikowaniu, dyrektywa w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenie w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu, rozporządzenie Eurodac oraz rozporządzenie w sprawie unijnych ram przesiedleń. Choć wnioski te są częścią szerszej reformy, każdy przyniesie również sam w sobie wyraźne korzyści w praktyce, o ile zostanie sprawnie przyjęty.

Znaczne postępy poczyniono również w zakresie rozporządzenia w sprawie procedury azylowej i rozporządzenia dublińskiego – nieodzownych elementów systemu azylowego, który ma wytrzymać próbę czasu. Na wniosek państw członkowskich można ustanowić tymczasowe rozwiązania pomostowe wprowadzające główne elementy przyszłego rozporządzenia dublińskiego przed jego wejściem w życie. Ponadto, aby ułatwić osiągnięcie kompromisu, Komisja zaproponowała we wrześniu dalsze rozszerzenie uprawnień Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu oraz będących do jej dyspozycji narzędzi i budżetu (321 mln euro na lata 2019–2020) w celu udzielenia państwom członkowskim na ich wniosek pełniejszej pomocy w ramach międzynarodowej procedury ochrony. Wspólne unijne zespoły ds. zarządzania migracjami, wraz z Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej, będą w miarę potrzeb wspierać państwa członkowskie w działaniach takich jak identyfikacja i rejestracja osób ubiegających się o azyl oraz przygotowywanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i pomocy operacyjnej.

„Hotspoty” oraz wsparcie dla Grecji, Włoch i Hiszpanii

Aby wesprzeć władze greckie oraz organizacje międzynarodowe i pozarządowe zarządzające kryzysem uchodźczym i humanitarnym w Grecji, od początku 2015 r. Komisja przeznaczyła ponad 816,4 mln euro na pomoc nadzwyczajną. Środki te stanowią uzupełnienie kwoty 613,5 mln euro przyznanych już Grecji w ramach programów krajowych na lata 2014–2020. Pod koniec roku Komisja przekazała zarządzanie środkami w wysokości 252 mln euro organizacjom międzynarodowym działającym w Grecji, w tym UNICEF-owi i Biuru Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). Ponadto Komisja zapewnia stałe wsparcie strukturalne władzom greckim poprzez stałą obecność na wszystkich wyspach, na których działają punkty szybkiej rejestracji migrantów (hotspoty).

Z kolei Włochom przydzielono w 2018 r. ponad 35,5 mln euro, przez co łączna kwota pomocy nadzwyczajnej udzielona im od 2014 r. sięgnęła 224,9 mln euro. Przydział na pomoc nadzwyczajną jest uzupełnieniem wsparcia w wysokości ponad 724 mln euro, jakie UE przeznacza na włoskie programy krajowe w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w latach 2014–2020.

W lipcu, w związku ze zwiększonym napływem migrantów, Hiszpania otrzymała 36,01 mln euro w ramach pomocy nadzwyczajnej w celu poprawy zdolności przyjmowania migrantów na południowym wybrzeżu oraz w Ceucie i Melilli, a także w celu zwiększenia liczby powrotów. Pomoc nadzwyczajna przyznana Hiszpanii uzupełnia środki w wysokości 737,5 mln euro przydzielone temu państwu na zarządzanie migracjami, granicami i bezpieczeństwem w ramach programów krajowych na lata 2014–2020.

Migranci przybywający do hotspotów we Włoszech i Grecji byli odpowiednio identyfikowani i rejestrowani, pobierano od nich odciski palców, a ich dane weryfikowano w odpowiednich bazach danych dotyczących bezpieczeństwa. W swoim grudniowym sprawozdaniu z postępów w realizacji Europejskiego programu w zakresie migracji Komisja zauważyła, że sytuacja w Grecji uległa poprawie, ale władze greckie powinny uczynić więcej w celu poprawy warunków przyjmowania, szybszego rozpatrywania wniosków azylowych i zwiększenia liczby powrotów.

Większość państw członkowskich UE w dalszym ciągu pomagała złagodzić presję, z jaką borykają się Grecja i Włochy, poprzez relokację kwalifikujących się wnioskodawców z tych państw, które znajdują się na pierwszej linii przepływów migracyjnych.

Oświadczenie UE–Turcja

Oświadczenie UE–Turcja z 2016 r. nadal miało zasadnicze znaczenie dla zmniejszenia liczby nielegalnych i niebezpiecznych przepraw ze stałego lądu tureckiego na wyspy greckie, ratowania życia na morzu oraz wspierania przesiedlenia Syryjczyków wymagających ochrony międzynarodowej.

Turcja podjęła ogromny wysiłek, aby zapewnić zakwaterowanie i wsparcie dla ponad 3,5 mln zarejestrowanych uchodźców z Syrii, a UE wykazała zaangażowanie, aby wspierać Turcję w tych działaniach. Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji jest nadal wykorzystywany w celu zaspoka
jania potrzeb uchodźców i wspierania społeczności przyjmujących w Turcji w ścisłej współpracy z władzami tureckimi. W ramach instrumentu udzielono pomocy o wartości 1,9 mld euro na rzecz ponad 1,3 mln uchodźców w postaci comiesięcznych transferów środków pieniężnych, kształcenia dla pół miliona dzieci oraz opieki zdrowotnej dla setek tysięcy osób. UE uruchomiła również drugą transzę wsparcia finansowego w wysokości 3 mld euro.

Wsparcie finansowe na efektywne zarządzanie migracją

Komisja wspiera krajowe wysiłki na rzecz poprawy zarządzania migracją i granicami poprzez znaczne finansowanie. Fundusz Azylu, Migracji i Integracji, dysponujący środkami w wysokości 576 mln euro, Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (granice i wizy) z 567 mln euro oraz Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (policja) z 92,7 mln euro w dalszym ciągu wspierały w 2018 r. budowanie zdolności, zapewniając pomoc humanitarną i opiekę zdrowotną oraz przyczyniając się do rozwoju współpracy operacyjnej. Na lata 2014–2020 wsparcie Unii dla działań krajowych w dziedzinie migracji i bezpieczeństwa szacuje się na 5,5 mld euro na Fundusz Azylu, Migracji i Integracji oraz 2,9 mld euro na Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (z wyłączeniem agencji).

W grudniu 2018 r. Parlament Europejski i Rada zmieniły przepisy dotyczące Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, aby umożliwić państwom członkowskim dalsze wykorzystywanie środków przeznaczonych wcześniej na unijny program relokacji w sytuacjach nadzwyczajnych, który zakończył się pomyślnie w 2017 r. Zmiana ta umożliwi państwom członkowskim wykorzystanie pozostałych środków na dalszą relokację lub przesiedlanie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową bądź korzystających z niej, a także zaspokojenie innych potrzeb związanych z migracją w ramach Funduszu.

Zarządzanie migracją i ratowanie życia na morzu

W ramach operacji „Temida” oraz innych wspólnych operacji i misji morskich UE w dalszym ciągu wspierano Włochy, borykające się z nielegalną imigracją w środkowej części Morza Śródziemnego. Dzięki tym operacjom uratowano na morzu łącznie ponad 690 tys. osób.

Ponadto Unia Europejska z pomocą NATO i władz Turcji nadal dezorganizowała działanie sieci przemytników w środkowej części Morza Śródziemnego oraz na Morzu Egejskim. Zgodnie z deklaracją przyjętą w marcu w Niamey (Niger) zacieśniono współpracę z partnerami w Sahelu na rzecz zwalczania sieci przemytu migrantów i handlu ludźmi.

Zgodnie z planem działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów z 2015 r. Komisja zaproponowała w maju 2018 r. rewizję przepisów regulujących współpracę między państwami członkowskimi, UE i unijnymi oficerami łącznikowymi ds. imigracji. Rewizja ta ma na celu zapewnienie lepszej współpracy i koordynacji między pracownikami europejskimi rozmieszczonymi w państwach trzecich, zajmującymi się zagadnieniami migracji. Negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą mają się rozpocząć na początku 2019 r., aby nowe przepisy mogły wejść w życie do końca maja 2019 r.

W grudniu Rada Europejska przyjęła środki egzekwowania prawa w celu skuteczniejszego zwalczania przestępczych sieci przemytu migrantów. Te konkretne działania opierają się na ściślejszej współpracy międzyagencyjnej zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym, oraz na jak najlepszym wykorzystaniu wzajemnej synergii dostępnych narzędzi i maksymalnym wykorzystaniu zasobów zewnętrznych UE. Do głównych celów należą: zwiększenie zdolności operacyjnych i analitycznych Europejskiego Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów, zwiększenie możliwości zakłócania komunikacji internetowej między przemytnikami, rozwijanie partnerstw z państwami trzecimi oraz wymiana informacji o sieciach przestępczych.

Doskonalenie bezpiecznych i legalnych sposobów migracji do Europy

Rozwijanie uporządkowanych, legalnych dróg migracji dla osób potrzebujących ochrony i stworzenie kanałów migracji zarobkowej stanowi integralną część kompleksowego podejścia UE do kwestii migracji. Idzie to w parze ze stanowczą polityką polegającą na zwalczaniu nielegalnych przepływów migracyjnych, zapewnianiu silniejszej ochrony granic i bardziej skutecznych powrotów oraz usprawnianiu procedur azylowych. W orędziu o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu przewodniczący Jean-Claude Juncker powtórzył wezwanie Komisji do otwarcia większej liczby legalnych dróg migracji.

Przesiedlenia

Unijne inicjatywy w zakresie przesiedleń pokazały, że legalne i bezpieczne kanały mogą zastąpić niebezpieczną i nieuregulowaną migrację osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Od 2015 r. dzięki unijnym programom przesiedleń ponad 48 700 osób będących w najtrudniejszej sytuacji znalazło schronienie w UE. Liczba ta obejmuje prawie 21 tys. osób przesiedlonych przez państwa członkowskie w 2018 r. w ramach wspólnego zobowiązania do przesiedlenia ponad 50 tys. osób potrzebujących ochrony do końca października 2019 r. Był to największy jak do tej pory unijny program przesiedleń.

Promowanie migracji opartej na potrzebach

Komisja przedstawiła również wnioski mające na celu stworzenie bardziej atrakcyjnych ścieżek migracji zarobkowej w zależności od potrzeb. Nowy system niebieskiej karty UE, który przynosi rzeczywistą wartość dodaną w porównaniu z obecną niebieską kartą zgodnie z wnioskiem Komisji z 2016 r., stanowi istotny element tworzenia atrakcyjnej i bardziej konkurencyjnej gospodarki. Do końca roku odnotowano wyraźne postępy prac UE nad wdrażaniem projektów pilotażowych dotyczących legalnej migracji realizowanych we współpracy z kluczowymi partnerami afrykańskimi. Oczekuje się, że w 2019 r. rozpocznie się realizacja kilku projektów, na które przeznaczono 20 mln euro. Pozwolą one na zastąpienie nielegalnej migracji bezpieczną, uporządkowaną i odpowiednio zarządzaną legalną migracją.

Integracja

Wczesna i skuteczna integracja jest kluczem do tego, by migracja przynosiła korzyści zarówno migrantom, jak i gospodarce, oraz zwiększała spójność społeczeństwa europejskiego. Unia Europejska kontynuowała wdrażanie przyjętego 7 czerwca 2016 r. Planu działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich. Stanowi on kompleksowe ramy wspierające wysiłki państw członkowskich w zakresie opracowywania i wzmacniania polityki integracyjnej poprzez wsparcie finansowe i wytyczne dotyczące najlepszych praktyk. Komisja promowała podejście angażujące wiele zainteresowanych stron w celu zwiększenia integracji migrantów na rynku pracy; udzielała także wsparcia podmiotom zaangażowanym w proces integracji w terenie, w tym władzom lokalnym i regionalnym oraz organizacjom pozarządowym.

Podczas forum w sprawie migracji w marcu, z udziałem ponad 200 podmiotów, przedstawiono przykłady udanej integracji migrantów na rynku pracy.

Polityka wizowa

Obywatele niektórych państw trzecich muszą posiadać wizę, aby podróżować do strefy Schengen. UE wprowadziła wspólną politykę wizową dotyczącą pobytów krótkoterminowych w strefie Schengen w oparciu o wspólny wykaz państw, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz wykaz państw, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu. W 2017 r. (z którego pochodzą najnowsze dostępne dane) 26 państw Schengen wydało 14,6 mln wiz krótkoterminowych.

W marcu Komisja zaproponowała reformę wspólnej polityki wizowej w celu dostosowania przepisów do zmiennych realiów w zakresie bezpieczeństwa, wyzwań związanych z migracją oraz nowych możliwości wynikających z postępu technicznego. Celem proponowanych zmian w kodeksie wizowym jest usprawnienie procedur wizowych dla osób podróżujących zgodnie z prawem, a jednocześnie zwiększenie bezpieczeństwa i ograniczenie ryzyka nielegalnej migracji. Do końca 2018 r. zarówno Parlament Europejski, jak i Rada przyjęły mandaty dotyczące negocjacji międzyinstytucjonalnych. Dyskusje między współprawodawcami trwają, a ich zakończenie planuje się w pierwszej połowie 2019 r.

W maju Komisja zaproponowała udoskonalenie wizowego systemu informacyjnego, co ma umożliwić lepsze reagowanie na zmieniające się wyzwania w zakresie bezpieczeństwa i migracji oraz poprawę zarządzania granicami zewnętrznymi UE. Proponowane zmiany umożliwią bardziej szczegółowe kontrolowanie osób ubiegających się o wizy oraz wyeliminowanie luk w zabezpieczeniach i braków informacyjnych, zwłaszcza w odniesieniu do długoterminowych dokumentów pobytowych wydawanych przez państwa członkowskie. Umożliwi to pełną interoperacyjność z innymi ogólnounijnymi bazami danych. Pod koniec 2018 r. dyskusje między współprawodawcami nadal trwały, a ich zakończenie przewidywano na pierwszą połowę 2019 r.

W 2018 r. kontynuowano negocjacje z Białorusią, Chinami i Tunezją w sprawie umów z UE o ułatwieniach wizowych. W kwestii liberalizacji systemu wizowego – Komisja potwierdziła w lipcu, że Kosowo (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa) spełnia wszystkie kryteria dotyczące ruchu bezwizowego do strefy Schengen.

W grudniu 2018 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat w sprawie wzajemności wizowej. Opisano w nim aktualną sytuację i dalsze działania w odniesieniu do ostatniego już przypadku braku wzajemności wizowej – ze strony Stanów Zjednoczonych. Obywatele Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Polski i Rumunii nadal potrzebują wizy, aby podróżować do Stanów Zjednoczonych. W komunikacie podsumowano perspektywy osiągnięcia wzajemności wizowej, uzależnione od postępów tych państw członkowskich w spełnianiu niezbędnych wymogów określonych w prawodawstwie Stanów Zjednoczonych.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

W czerwcu 2018 r. Komisja zaproponowała strukturę specjalnych instrumentów finansowania dotyczących migracji i zarządzania granicami. Wraz z przydziałami dla odpowiednich agencji proponowane środki wynoszą 34,9 mld euro – niemal trzykrotnie więcej niż obecna pula 13 mld euro (co obejmuje agencje). Wnioski dotyczące Funduszu Migracji i Azylu oraz Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz, w ramach Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami, przewidują mechanizm elastyczności w zakresie przydziału zasobów w zależności od zmian wyzwań, potrzeb i priorytetów.

Sąsiedztwo Unii Europejskiej

Państwa sąsiedztwa wschodniego

Na szczycie Partnerstwa Wschodniego w 2017 r. potwierdzono wagę współpracy między UE a jej partnerami: Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą. W 2018 r. skupiono się na reformach w takich obszarach, jak: gospodarka, lepsze sprawowanie rządów, jakość sieci połączeń i silniejsze społeczeństwo.

Rok 2018 był czwartym z kolei rokiem wyjątkowo bliskich stosunków między UE a Ukrainą. W lipcu dobrym rezultatem zakończył się szczyt, na którym podkreślono ciągłe intensywne wsparcie ze strony UE dla programu reform na Ukrainie. UE pozostaje największym partnerem handlowym Ukrainy i jej najważniejszym źródłem wsparcia. Środki pomocowe w 2018 r. koncentrowały się na umiejętnościach przydatnych na rynku pracy (reforma systemu kształcenia i szkolenia zawodowego) oraz na Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej.

Stosunki między UE a Gruzją, których podstawą jest ambitny układ o stowarzyszeniu, zacieśniły się w 2018 r. jeszcze bardziej. W listopadzie przewodniczący Jean-Claude Juncker i inni członkowie Komisji Europejskiej przyjęli w siedzibie Komisji w Brukseli przedstawicieli rządu Gruzji pod przewodnictwem premiera Mamuka Bachtadze. UE i Gruzja uzgodniły ponad 25 konkretnych działań w trzech obszarach tematycznych: gospodarka, handel i łączność; edukacja, badania i innowacje; sprawiedliwość i bezpieczeństwo wewnętrzne. Działania te przyczynią się do nasilenia współpracy i przyniosą obywatelom Gruzji wymierne korzyści.

Rosja

W stosunkach UE z Rosją nadrzędną kwestią jest poszanowanie prawa międzynarodowego. Polityka UE wobec Rosji opiera się na następujących zasadach: pełne wsparcie dla niepodległości, suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy w granicach uznanych przez społeczność międzynarodową; pełne wdrożenie porozumień mińskich (pakietu środków na rzecz przywrócenia trwałego pokoju na Ukrainie, podpisanego przez przedstawicieli Ukrainy, Rosji i separatystów z „Donieckiej Republiki Ludowej” i „Ługańskiej Republiki Ludowej”); zacieśnienie stosunków z naszymi wschodnimi partnerami; wzmocnienie odporności UE; potrzeba selektywnego zaangażowania w relacjach z Rosją oraz gotowość do wspierania rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego. W 2018 r. UE współpracowała z Rosją przy wyzwaniach związanych z bezpieczeństwem, takich jak kwestia Iranu i Syrii. UE potwierdziła, że nie uznaje nielegalnej aneksji Krymu. UE wyraziła najwyższe zaniepokojenie w związku z eskalacją sytuacji w Cieśninie Kerczeńskiej i na Morzu Azowskim oraz naruszeniami prawa międzynarodowego przez Rosję.

Południowe sąsiedztwo Unii Europejskiej

W 2018 r. UE kontynuowała współpracę z południowymi krajami partnerskimi w celu promowania trwałej stabilności, bezpieczeństwa i wzrostu w wielu obszarach, w szczególności w oparciu o nowe priorytety europejskiej polityki sąsiedztwa z Algierią, Egiptem, Jordanią i Libanem. W maju, we współpracy z Tunezją, przyjęto priorytety polityczne na lata 2018–2020. UE wspiera rozwój społeczno-gospodarczy, dobre rządy, prawa człowieka, bezpieczeństwo oraz eliminowanie pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji we wszystkich krajach regionu.

UE współpracuje również z międzynarodowymi instytucjami finansowymi i sektorem prywatnym w ramach swojego Planu inwestycji zewnętrznych i utworzenia Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju, który obejmuje gwarancję finansową mającą pomóc w zmniejszeniu ryzyka inwestycji. Wzorem dla tego planu jest wewnętrzny plan inwestycyjny UE. Plan ten wspiera mobilizację inwestycji sektora prywatnego w małe i średnie przedsiębiorstwa, przedsiębiorczość kobiet, infrastrukturę energetyczną i cyfrową oraz wiele innych celów, które mają przyczyniać się do rozwoju lokalnego. Plan obejmuje również pomoc techniczną mającą na celu wzmocnienie instytucji lokalnych i walkę z korupcją. W 2018 r. Egipt, Jordania, Maroko i Liban dołączyły do Algierii, Izraela i Tunezji w ramach partnerstwa w dziedzinie badań i innowacji w regionie Morza Śródziemnego (PRIMA). PRIMA będzie finansować badania i inwestycje mające na celu poprawę zrównoważonego rolnictwa i dostępu do wody w regionie dotkniętym zmianą klimatu i wzrostem liczby ludności. UE nadal wspierała współpracę regionalną za pośrednictwem Unii dla Śródziemnomorza i Ligi Państw Arabskich.

Bałkany Zachodnie i proces rozszerzenia

W 2018 r. UE znacznie zacieśniła swoje stosunki z krajami Bałkanów Zachodnich. W lutym Komisja Europejska opublikowała strategię dla Bałkanów Zachodnich na rzecz wiarygodnej perspektywy rozszerzenia oraz zwiększenia zaangażowania UE w tym regionie. W strategii tej potwierdzono, że perspektywa członkostwa w UE powinna być główną siłą napędową reform i modernizacji na Bałkanach Zachodnich. Przedstawiono kompleksowy plan 57 działań na lata 2018/2020 w oparciu o sześć inicjatyw przewodnich (praworządność, bezpieczeństwo i migracja, rozwój społeczno-gospodarczy, łączność, agenda cyfrowa oraz pojednanie i stosunki dobrosąsiedzkie). Realizacja planu jest w toku – większość działań rozpoczęła się, a niektóre już nawet zakończyły się w 2018 r.

Podczas majowego szczytu w Sofii przewodniczący Juncker potwierdził tę perspektywę. Przewodniczący powiedział: „Ten szczyt pozwolił nam nawiązać jeszcze bliższe więzi z naszymi przyjaciółmi z Bałkanów Zachodnich, którzy codziennie krok po kroku przybliżają się do Unii Europejskiej – każdy w swoim tempie i na podstawie własnych zasług. Zakotwiczenie w Unii Europejskiej oznacza podzielanie tych samych wartości i zasad, w tym poszanowanie praworządności, niezawisłości sądów i wolności słowa – ponieważ Unia Europejska to przede wszystkim wspólnota wartości i prawa”.

UE uruchomiła również programy wsparcia rozwoju rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w Albanii, Czarnogórze i Serbii. Programy te również nadal prowadzone są w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii. Przyczyniają się one do poprawy bezpieczeństwa i jakości żywności oraz zwiększają atrakcyjność źródeł utrzymania na obszarach wiejskich.

W 2018 r. Czarnogóra i Serbia kontynuowały negocjacje w sprawie przystąpienia do UE. Tempo negocjacji zależy od postępów w zakresie praworządności, a w przypadku Serbii również od normalizacji stosunków z Kosowem (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa). UE z zadowoleniem przyjęła dwustronne porozumienie między Grecją a byłą jugosłowiańską republiką Macedonii w sprawie nazwy tego kraju i zachęca do ratyfikacji porozumienia. Po intensywnych reformach w Albanii i byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii, wspieranych przez UE, Komisja zaleciła otwarcie negocjacji akcesyjnych z obydwoma krajami. UE w dalszym ciągu wspiera reformy w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

Turcja

Na stosunki między UE a Turcją nadal negatywny wpływ miało pogarszanie się sytuacji w zakresie praworządności, praw podstawowych i niezależności sądów w Turcji. W związku z tym negocjacje są wstrzymane i nie podjęto jeszcze dalszych prac w zakresie modernizacji unii celnej między UE a Turcją. Niemniej jednak trwa dialog polityczny i współpraca na szczeblu technicznym w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak: migracja, bezpieczeństwo, handel, energia, transport i środowisko.

Stosunki Afryka–Europa

Nowy Sojusz Afryka-Europa na rzecz zrównoważonych inwestycji i tworzenia miejsc pracy, zainicjowany we wrześniu 2018 r., ma być kolejnym etapem rozwoju partnerstwa UE i Afryki. Inicjatywa przyczyni się do tworzenia większej liczby miejsc pracy w Afryce poprzez wspieranie edukacji i umiejętności, pobudzanie handlu i mobilizowanie inwestycji w strategiczne sektory gospodarki. W swoim orędziu o stanie Unii z 2018 r. przewodniczący Jean-Claude Juncker powiedział: „Zakładamy sobie, że sojusz ten pomógłby stworzyć do 10 milionów miejsc pracy w Afryce w samych tylko najbliższych pięciu latach. Chcemy stworzyć ramy, które przyciągną do Afryki więcej inwestycji prywatnych. Nie zaczynamy jednak od zera: nasz Plan inwestycji zewnętrznych, uruchomiony dwa lata temu, doprowadzi do uruchomienia ponad 44 mld euro inwestycji publicznych i prywatnych. Same projekty będące już w trakcie realizacji przyczynią się do uruchomienia 24 mld euro inwestycji”.

Partnerstwo między UE i Afryką, jako partnerstwo między równymi sobie, zostało potwierdzone na grudniowym forum wysokiego szczebla w Wiedniu, poświęconym innowacjom, inwestycjom, tworzeniu miejsc pracy, edukacji oraz wspieraniu przedsiębiorczości i handlu. Po pierwszych trzech miesiącach w ramach sojuszu Afryka–Europa realizowane są już pierwsze projekty.

Jedną z inicjatyw zainaugurowanych w Wiedniu jest gwarantowany przez UE Instrument podziału ryzyka NASIRA – pierwszy tego rodzaju instrument w ramach Planu inwestycji zewnętrznych UE, który skorzysta z funduszy UE w wysokości 75 mln euro, aby zmobilizować 750 mln euro środków na inwestycje dla przedsiębiorców z Afryki Subsaharyjskiej i krajów partnerskich UE w ramach południowego sąsiedztwa. Oczekuje się, że program przyczyni się do powstania 800 tys. miejsc pracy i skorzystają z niego ci, którym zwykle trudno jest uzyskać dostęp do przystępnych kredytów, czyli małe i średnie przedsiębiorstwa, osoby wewnętrznie przesiedlone, uchodźcy, osoby powracające, kobiety i młodzież. Jeśli chodzi o wymianę edukacyjną, UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia wyznaczonego na 2020 r. celu 35 tys. wymian.

Tylko w 2018 r. Unia Europejska przeznaczyła ponad 540 mln euro na wsparcie reform w dziedzinie klimatu dla biznesu i inwestycji, które znacznie przewyższały zobowiązanie sojuszu Afryka–Europa do zwiększenia wsparcia UE do 300–350 mln euro rocznie na lata 2018–2020.

Unia Europejska chce wspierać powstanie afrykańskiej kontynentalnej strefy wolnego handlu, a w szczególności zapowiedziała, że na wsparcie tego celu przeznaczy 50 mln euro. W grudniu podjęto pierwszy krok – z Komisją Gospodarczą ONZ ds. Afryki podpisano program przewidujący 3 mln euro, który ma służyć opracowaniu krajowych strategii wdrożenia kontynentalnej strefy wolnego handlu.

Ważnym aspektem sojuszu Afryka–Europa jest współpraca w ramach wspólnych grup zadaniowych utworzonych na posiedzeniu w Wiedniu poświęconych tematom: obszary wiejskie Afryki, gospodarka cyfrowa, transport i energia.

Europejski plan inwestycji zewnętrznych również przynosi rezultaty: UE wspiera projekty inwestycyjne w Afryce Północnej i Afryce Subsaharyjskiej za pośrednictwem regionalnych platform inwestycyjnych. Wspierane są programy inwestycyjne w najważniejszych sektorach, takich jak: energia ze źródeł odnawialnych, zrównoważone rolnictwo, infrastruktura miejska, łączność i cyfryzacja. Dialog między sektorami prywatnymi w Afryce i w Europie rozwija się również w ramach platformy zrównoważonej przedsiębiorczości dla Afryki. W następujących krajach afrykańskich rozwija się dialog publiczno-prywatny promujący zrównoważoną przedsiębiorczość dla Afryki: Wybrzeże Kości Słoniowej, Etiopia, Maroko, Nigeria, Republika Południowej Afryki, Tanzania, Tunezja i Uganda.

Przygotowania prowadzone są w kolejnych 25 krajach Afryki. Działania takie pomogą w tworzeniu godnych miejsc pracy, zwłaszcza dla młodzieży i kobiet. Dialogi zainaugurowano w Abidżanie podczas Forum Biznesu UE–Afryka w listopadzie 2017 r. W ramach inicjatywy przewodniczący Jean-Claude Juncker złożył wizytę w Tunezji w październiku 2018 r.

UE nadal buduje autentyczne partnerstwo z Afryką na zasadzie „równy z równym”. Przykładami ściślejszej współpracy UE z Afryką w kwestiach pokoju i bezpieczeństwa są połączone siły Grupy Pięciu na rzecz Sahelu, protokół ustaleń między Unią Afrykańską a Unią Europejską dotyczący pokoju, bezpieczeństwa i dobrych rządów oraz wsparcie UE na rzecz bezpieczeństwa i pojednania w Rogu Afryki. Pomoc humanitarna, współpraca na rzecz rozwoju oraz wsparcie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa są wciąż najważniejszymi obszarami współpracy, ale UE zacieśnia również partnerstwo gospodarcze z Afryką. Obecnie UE i Afryka współpracują ze sobą jako partnerzy w nowych dziedzinach, takich jak badania naukowe i innowacje, oraz w strategicznych sektorach gospodarki, takich jak: rolnictwo, cyfryzacja, transport i energia.

Ameryka Północna i Ameryka Łacińska

Silne i dobrze funkcjonujące partnerstwo transatlantyckie ze Stanami Zjednoczonymi pozostaje szczególnie ważnym elementem bezpieczeństwa i dobrobytu w Europie. UE jest wciąż zaangażowana w strategiczne partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi, oparte na wspólnych wartościach i interesach, a także na gotowości do odgrywania odpowiedzialnej roli w sprawach międzynarodowych z korzyścią dla obu stron. W ubiegłym roku UE ściśle współpracowała z administracją i kongresem USA w obszarach, w których istnieją wspólne cele (Bałkany Zachodnie, Ukraina, Rosja, Korea Północna, walka z terroryzmem, cyberbezpieczeństwo i obrona, w tym NATO). UE stała przy tym na straży swoich wartości, zasad i interesów w sytuacjach, w których były one kwestionowane.

W lipcu – po spotkaniu przewodniczącego Junckera i prezydenta Trumpa – UE i USA wydały wspólne oświadczenie, w którym zobowiązały się do współpracy na rzecz zniesienia taryf celnych, barier pozataryfowych i subsydiów dla towarów przemysłowych innych niż motoryzacyjne. Uzgodniono współpracę w zakresie obniżenia barier i nasilenia handlu usługami, produktami chemicznymi, produktami leczniczymi i medycznymi oraz nasionami soi. Obie strony postanowiły również zacieśnić współpracę strategiczną w dziedzinie energetyki.

UE zacieśniła swoje stosunki z Kanadą dzięki umowie o partnerstwie strategicznym. UE i Kanada nadal ściśle ze sobą współpracują w dziedzinach takich, jak: bezpieczeństwo, obronność i zagadnienia dotyczące płci społeczno-kulturowej.

Współpraca UE z Ameryką Łacińską i Karaibami koncentrowała się na modernizacji umów stowarzyszeniowych z Mercosurem, Meksykiem i Chile. Zawarta w 2018 r. umowa z Hawaną daje początek nowej epoce w historii współpracy między UE a Kubą. UE nadal wspiera wdrażanie porozumienia pokojowego w Kolumbii.

Azja i kraje Pacyfiku

W 2018 r. UE umocniła dyplomację gospodarczą oraz swoją rolę w zakresie bezpieczeństwa w Azji. Obejmowało to udział w zmniejszeniu napięć na Półwyspie Koreańskim. UE pracowała nad strategią dotycząca łączenia Europy i Azji, której głównymi celami są przeciwdziałanie zmianie klimatu i współpraca regionalna. Aby w pełni rozwinąć potencjał współpracy, UE przyjęła nową strategię w sprawie Indii i ratyfikowała umowę o partnerstwie i współpracy między UE a Filipinami. UE i Tajlandia rozpoczęły dialog na temat prawa pracy, którego celem jest promowanie godnych warunków pracy.

UE kontynuowała współpracę z Chinami w takich kwestiach, jak zmiana klimatu i wspólne interesy w zakresie bezpieczeństwa, tj. porozumienie jądrowe z Iranem, Afganistan i Półwysep Koreański. Jednocześnie UE starała się zapewnić więcej wzajemności w stosunkach w zakresie gospodarki, nauki i techniki. UE współpracowała z Chinami w dziedzinie infrastruktury, dopasowania inwestycji do strategicznych sieci UE oraz w dziedzinie promowania przejrzystości oraz stabilności gospodarczej i społecznej. UE zachęcała do ściślejszej współpracy w zakresie celów zrównoważonego rozwoju, rozwiązywania konfliktów, zasad międzynarodowych i poszanowania praw człowieka.

Rok Turystyki UE–Chiny 2018 był jedyną w swoim rodzaju okazją do zwiększenia liczby odwiedzających oraz wzrostu inwestycji po obu stronach. Celem było promowanie mniej znanych celów podróży, poprawa jakości usług turystycznych oraz stworzenie możliwości nasilenia współpracy gospodarczej. W ciągu roku odbyło się ponad 150 inicjatyw i wydarzeń.

18–19 października 2018 r. w Brukseli odbył się dwunasty szczyt Azja–Europa, w którym wzięli udział przywódcy 51 państw europejskich i azjatyckich, przedstawiciele UE oraz sekretarz generalny Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej.

Bliski Wschód

UE nadal aktywnie reagowała na trwający kryzys i konflikty w regionie. Przyczyniła się w szczególności do procesu stabilizacji poprzez wsparcie dla działań pokojowych prowadzonych przez ONZ w Syrii i w Jemenie, procesu stabilizacji w Iraku oraz poszukiwania dwupaństwowego rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego.

Syria

W kwietniu 2018 r. odbyła się konferencja pt. „Wspieranie przyszłości Syrii i regionu”, która umożliwiła międzynarodowej wspólnocie odnowienie i podkreślenie politycznego, humanitarnego i finansowego zaangażowania na rzecz ludności syryjskiej. UE przyjęła strategię UE na rzecz Iraku w celu wsparcia odbudowy kraju po walce z Daiszem.

Jemen

W Jemenie UE w dalszym ciągu wspiera kierowany przez ONZ proces pokojowy, specjalnego wysłannika ONZ Martina Griffithsa oraz ludność dotkniętą kryzysem.

Izrael, okupowane terytoria palestyńskie i proces pokojowy na Bliskim Wschodzie

UE w dalszym ciągu zdecydowanie wspiera rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego polegające na współistnieniu dwóch państw. Wyznaczony został Specjalny Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Procesu Pokojowego na Bliskim Wschodzie – Susanna Terstal. UE zgodziła się również przeznaczyć dodatkowe 40 mln euro na wsparcie dla agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie. Środki te mają być przeznaczone na edukację 500 tys. dzieci uchodźców palestyńskich, opiekę zdrowotną dla ponad 3,5 mln pacjentów oraz pomoc dla ponad 250 tys. uchodźców palestyńskich znajdujących się w trudnej sytuacji. Łączna wartość pomocy w 2018 r. wyniesie 146 mln euro.

Iran

W 2018 r. UE koncentrowała się na porozumieniu jądrowym z Iranem, kontynuując wspieranie jego wdrożenia jako ważnego elementu międzynarodowego reżimu nieproliferacji o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa UE, regionu i świata. UE ubolewa nad faktem wycofania się Stanów Zjednoczonych z negocjacji i ponownego nałożenia przez nie sankcji. UE zachęcała Iran do kontynuacji pełnego wdrażania zobowiązań w dziedzinie energii jądrowej, które zostało potwierdzone w licznych sprawozdaniach Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Równocześnie UE rozwija współpracę z Iranem, zwłaszcza w dziedzinach takich, jak: handel i inwestycje, energia, ochrona środowiska, edukacja, badania naukowe, współpraca dotycząca cywilnego zastosowania energii jądrowej, pomoc humanitarna i prawa człowieka. UE aktywnie współpracuje z Iranem w kwestiach budzących niepokój – takich jak: sprawy regionalne, rakietowe pociski balistyczne i prawa człowieka – wspierając umiarkowane podejście i konstruktywną współpracę w regionie.

Bezpieczeństwo i obrona

W tych nieprzewidywalnych czasach Europa musi wziąć na siebie większą odpowiedzialność za własne bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne. Obronność europejska jest niezbędna nie tylko dla bezpieczeństwa samej Europy, lecz także w szerszym rozumieniu dla dążenia do pokoju i bezpieczeństwa na świecie.

W marcu podpisano pierwszą umowę o udzielenie dotacji w ramach działania przygotowawczego Unii w zakresie badań nad obronnością. 35 mln euro przeznaczono na projekt Ocean 2020 – pierwszy ogólnoeuropejski wojskowy projekt badawczy. Równolegle, w ramach stałej współpracy strukturalnej w zakresie obrony, ustanowionej przez Radę w grudniu 2017 r., poczyniono znaczne postępy i w ciągu całego roku uruchomiono 34 wielonarodowe projekty współpracy w dziedzinie obronności, w tym w zakresie szkoleń i ćwiczeń wojskowych, zdolności wojskowych na lądzie, w powietrzu i na morzu oraz w coraz ważniejszej dziedzinie cyberobrony. W ramach planu działań UE w marcu 2018 r. rozpoczęto inicjatywę w dziedzinie poprawy mobilności wojskowej. W lipcu UE ustanowiła Europejski program rozwoju przemysłu obronnego na lata 2019–2020 i zaproponowała 13 mld euro w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego na kolejny długoterminowy budżet UE (2021–2027) w celu zwiększenia roli UE jako gwaranta bezpieczeństwa i obrony.

W 2018 r. UE przeprowadziła poza granicami sześć misji wojskowych oraz dziesięć misji i operacji cywilnych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Działania prowadzone są m.in. w Afganistanie, w regionie Sahelu i w Iraku, gdzie niezbędne jest budowanie silnych, odpornych i sprzyjających włączeniu społecznemu instytucji państwowych, a to z kolei wymaga inwestycji w kształcenie policji, sędziów, lekarzy i administracji szkół, a także w budowę niezawodnej, demokratycznie kontrolowanej armii. W związku z tym w czerwcu UE zaproponowała utworzenie Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju, który ma ułatwić finansowanie misji i operacji w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony oraz wsparcie dla partnerów Europy. W listopadzie ministrowie UE przyjęli również umowę w zakresie cywilnego wymiaru wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, która ma doprowadzić do poprawy wydajności, skuteczności i spójności cywilnego wymiaru wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.

Misje wojskowe są tylko jednym z instrumentów służących rozwiązaniu dzisiejszych problemów w zakresie bezpieczeństwa. W 2018 r. państwa członkowskie uznały kluczową rolę misji cywilnych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony w rozwiązywaniu problemów związanych z bezpieczeństwem, w tym w dziedzinie przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i zagrożeń hybrydowych. Zdecydowały one o wzmocnieniu cywilnego wymiaru wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony poprzez umowę w zakresie cywilnego wymiaru tej polityki.

Zapobieganie terroryzmowi i brutalnemu ekstremizmowi

W ubiegłym roku walka z terroryzmem i zapobieganie brutalnemu ekstremizmowi były głównymi priorytetami UE, zgodnie z globalną strategią zwalczania terroryzmu ONZ oraz planem działania na rzecz zapobiegania brutalnemu ekstremizmowi. UE zintensyfikowała rozmowy poświęcone zwalczaniu terroryzmu prowadzone z krajami Bałkanów Zachodnich, Turcją oraz krajami Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, a także z najważniejszymi organizacjami międzynarodowymi.

Migracja

UE nadal współpracuje z państwami członkowskimi i partnerami międzynarodowymi, ratując życie, zapewniając ochronę, oferując bezpieczne i legalne drogi migracji oraz eliminując pierwotne przyczyny migracji. Unia przyspiesza walkę z siatkami przestępczymi, które często wykorzystują ludzką desperację i zajmują się przemytem ludzi i handlem ludźmi. W 2018 r. przyjęto na forum ONZ globalne porozumienie w sprawie migracji oraz globalne porozumienie w sprawie uchodźców.

Działania UE przyczyniły się do: bezpiecznego powrotu do domu ponad 33 tys. migrantów, którzy utknęli w Libii, zmniejszenia o 80 proc. liczby migrantów przybywających szlakiem środkowośródziemnomorskim oraz utworzenia w Nigrze kanału ewakuacyjnego dla osób wymagających ochrony międzynarodowej. Od listopada 2017 r. ewakuowano 2 105 uchodźców i osób ubiegających się o azyl znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji. Kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki w dalszym ciągu zajmował się eliminacją pierwotnych przyczyn niestabilności, przymusowych wysiedleń i nielegalnej migracji oraz pomagał w zarządzaniu migracją.

Pomoc w przypadku kryzysów humanitarnych i sytuacji nadzwyczajnych

Konflikt w Syrii spowodował niewyobrażalne cierpienie milionów ludzi. Od początku działań wojennych w 2011 r. UE ratowała życie ludności cywilnej w Syrii i krajach z nią sąsiadujących. W 2018 r. na projekty pomocy humanitarnej w Syrii, Jordanii, Libanie, Egipcie i Turcji przeznaczono 311 mln euro.

Konflikty międzynarodowe można rozwiązać jedynie poprzez silny system wielostronny. W 2018 r. prawie połowa środków finansowych UE przeznaczonych na pomoc humanitarną trafiła do organizacji w ramach ONZ – w szczególności do Światowego Programu Żywnościowego, dwóch agencji ONZ ds. uchodźców i migracji, UNICEF-u i Światowej Organizacji Zdrowia. W 2018 r. projekty edukacyjne stały się centralnym elementem pomocy humanitarnej UE, a wartość ich finansowania wyniosła 100 mln euro.

W 2018 r. Unia Europejska uruchomiła mechanizm ochrony ludności w 10 przypadkach, aby reagować na nagłe klęski żywiołowe w Ameryce Łacińskiej, Afryce i Azji. Przykładowo po serii trzęsień ziemi i tsunami, które nawiedziły Indonezję pod koniec września, Komisja Europejska koordynowała akcje udzielania schronienia, zaopatrzenia w energię i oczyszczania wody, w których uczestniczyło osiem różnych państw członkowskich UE.

Prawa człowieka

UE nadal broniła praw człowieka i promowała je, zwłaszcza w czasach, gdy w wielu częściach świata prawa te są coraz mniej szanowane. UE aktywnie brała udział w obchodach 70. rocznicy uchwalenia Powszechnej deklaracji praw człowieka. „Dobre przykłady realizacji praw człowieka”, inicjatywa zapoczątkowana na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, połączyła różne kraje i posłużyła przedstawieniu przykładów pozytywnych praktyk w zakresie praw człowieka.

Równość kobiet i mężczyzn jest jedną z podstawowych wartości UE i stanowi priorytet jej polityki europejskiej i międzynarodowej. UE wspiera program na rzecz kobiet, pokoju i bezpieczeństwa prowadzony przez ONZ. UE pracuje również nad realizacją planu działania przedstawionego w dokumencie roboczym pt. „Równość płci i wzmocnienie pozycji kobiet: odmiana losu dziewcząt i kobiet w kontekście stosunków zewnętrznych UE w latach 2016–2020”.

W 2018 r. odbyły się misje obserwacji wyborów w Gambii, Kosowie (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa), Libanie, Tunezji i Hondurasie.

Sankcje UE

Sankcje, nazywane również „środkami ograniczającymi”, są jednym z narzędzi UE służących promowaniu celów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa: pokoju, demokracji, poszanowania praworządności, praw człowieka i prawa międzynarodowego. Są one zawsze elementem szerszego, kompleksowego podejścia politycznego obejmującego dialog polityczny i działania uzupełniające. Sankcje UE nie mają charakteru karnego – ich celem jest doprowadzenie do zmiany polityki lub działalności danego państwa, podmiotów lub osób. Mapę sankcji UE można znaleźć pod adresem: https://ec.europa.eu/fpi/what-we-do/sanctions_en.

Współpraca z partnerami międzynarodowymi

Gdy jest to konieczne, UE musi samodzielnie przejmować strategiczną odpowiedzialność za działania, ale w miarę możliwości działa we współpracy z innymi. Dlatego też UE zacieśnia współpracę z innymi partnerami międzynarodowymi, jak NATO i Organizacja Narodów Zjednoczonych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

UE wierzy w międzynarodowy porządek oparty na zasadach, gwarantowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych, w dążeniu do osiągnięcia stabilności i bezpieczeństwa na świecie. Podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 2018 r. delegacja UE (na czele z przewodniczącym Donaldem Tuskiem i przewodniczącym Jeanem-Claudem Junckerem) uzgodniła odnowione partnerstwo strategiczne z ONZ, w tym zobowiązanie do zacieśnienia współpracy na rzecz rozwoju. UE poparła reformy proponowane przez sekretarza generalnego ONZ Antónia Guterresa, dzięki którym ONZ ma lepiej spełniać swoją funkcję w XXI wieku. Zintensyfikowano również współpracę w zakresie pokoju i bezpieczeństwa, zwłaszcza w Republice Środkowoafrykańskiej, Mali, regionie Sahelu, Libii i Somalii.

Silniejsze partnerstwo UE–NATO

Współpraca między UE a NATO stanowi integralną część działań UE na rzecz wzmocnienia europejskiego bezpieczeństwa i obrony w ramach wdrażania globalnej strategii UE.

W różnych obszarach realizowane są obecnie w sumie 74 konkretne działania. W trzecim sprawozdaniu z postępów opublikowanym w 2018 r. podkreślono szybki postęp i wartość dodaną współpracy między UE a NATO. Ponadto UE i NATO przeprowadziły skoordynowane i równoległe działania w celu poprawy zdolności UE do reagowania na złożony kryzys o charakterze hybrydowym oraz w celu dalszego rozwijania kontaktów między obiema organizacjami w zakresie orientacji sytuacyjnej, reagowania na zagrożenia cybernetyczne oraz komunikacji strategicznej w sytuacjach kryzysowych.

Unia Europejska w grupach G-7 i G-20

Unia Europejska jest pełnoprawnym członkiem grup G-7 i G-20. Na ich forach UE zabiega o zachowanie porządku międzynarodowego opartego na zasadach, który obecnie znajduje się pod dużą presją w dziedzinach handlu, bezpieczeństwa, zmiany klimatu i praw człowieka. Podczas czerwcowego spotkania w Kanadzie przywódcy grupy G-7 zobowiązali się w oświadczeniu do zwalczania protekcjonizmu handlowego i do zmodernizowania Światowej Organizacji Handlu. Wezwali Rosję do zaprzestania działań podważających demokrację i rezygnacji ze wsparcia reżimu syryjskiego. Wezwali również do denuklearyzacji Półwyspu Koreańskiego i Iranu. Przywódcy państw grupy G-7 zobowiązali się do współpracy na rzecz wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i równości płci, a UE potwierdziła zdecydowane zaangażowanie na rzecz realizacji porozumienia klimatycznego z Paryża. Podczas szczytu G-20 w Buenos Aires przywódcy wydali oświadczenie, którego głównym tematem jest budowanie konsensusu na rzecz sprawiedliwego i zrównoważonego rozwoju. Przywódcy państw grupy G-20 odnowili swoje zobowiązanie do współpracy na rzecz ulepszenia międzynarodowego porządku opartego na zasadach i poparli niezbędną reformę WTO w celu poprawy funkcjonowania tej organizacji.

Długoterminowy budżet UE na lata 2021–2027

UE jest największym na świecie darczyńcą pomocy na rzecz rozwoju, pierwszym partnerem handlowym i pierwszym inwestorem zagranicznym w prawie wszystkich krajach na świecie. W swoim budżecie na lata 2021–2027 UE przewidziała jeszcze więcej środków na pomoc rozwojową i humanitarną. Wspierając pokój, stabilność i promując swoje wartości i zasady, Unia stoi w obliczu wielu wyzwań oraz możliwości w tym coraz bardziej złożonym i połączonym świecie. Dobrobyt i pokój w sąsiedztwie UE mają pozytywny wpływ na dobrobyt w samej Unii. W kolejnym długoterminowym budżecie Komisja proponuje zwiększenie inwestycji w działania zewnętrzne o 26 proc. do kwoty 123 mld euro. Równocześnie ma nastąpić gruntowna restrukturyzacja unijnych instrumentów działań zewnętrznych w celu zapewnienia większej spójności, wykorzystania skutecznej współpracy, uproszczenia procesów i wykorzystania korzyści skali.

W tym roku uruchomiono również Europejski Fundusz Obronny, który ma pomóc krajom w bardziej efektywnym wydatkowaniu pieniędzy podatników, ograniczyć powielanie wydatków i uzyskać lepszy stosunek wartości do ceny. Fundusz będzie koordynował i umacniał inwestycje krajowe w badania nad obronnością oraz w rozwój wyposażenia obronnego i technologii obronnych. Fundusz składa się z dwóch filarów: (i) badań i (ii) rozwoju. Badania miałyby zwykle dotyczyć elektroniki, metamateriałów, oprogramowania szyfrującego i robotyki, natomiast rozwój miałby obejmować wyposażenie obronne i technologię obronną, np. rozwój technologii dronów i łączności satelitarnej w celu zmniejszenia kosztów.

Zagrożenia dla bezpieczeństwa nie mają granic, a ich charakter staje się coraz bardziej międzynarodowy. Złożony charakter tych wyzwań powoduje, że żadne państwo członkowskie nie jest w stanie im sprostać samodzielnie ani nie powinno być do tego zmuszone. Budżet UE musi wspierać państwa członkowskie w ich zadaniu, jakim jest gwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa. Budżet UE przeznaczony na bezpieczeństwo i obronę, zgodnie z propozycjami Komisji przedstawionymi Radzie i Parlamentowi, wyniesie około 19,5 mld euro (13 mld euro na Europejski Fundusz Obronny i 6,5 mld euro na mobilność wojskową w ramach instrumentu „Łącząc Europę”). Ponadto, zgodnie z propozycją wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przedstawioną Radzie przy wsparciu Komisji, kolejne 10,5 mld euro zostanie udostępnione poza budżetem UE na Europejski Instrument na rzecz Pokoju. Łączne wydatki na bezpieczeństwo i obronę w latach 2021–2027 powinny zatem przekroczyć 30 mld euro.

Przyszłość Europy

W orędziu o stanie Unii z 2016 r. przewodniczący Juncker zapoczątkował debatę o przyszłości Europy oraz UE złożonej z 27 krajów. Szefowie państw i rządów UE przyjęli dwie ważne deklaracje dotyczące przyszłości: we wrześniu 2016 r. deklarację z Bratysławy, a w marcu 2017 r. deklarację z Rzymu. W tym samym czasie Komisja, Parlament Europejski i kraje UE zaprosiły obywateli do udziału w debacie na temat przyszłości Europy poprzez udział w dialogach obywatelskich i konsultacjach internetowych opracowanych przez samych obywateli.

W marcu 2017 r. Komisja Europejska opublikowała białą księgę w sprawie przyszłości Europy, w której zaproponowała pięć scenariuszy rozwoju Unii. Następnie opracowano pięć dokumentów otwierających debatę na temat kwestii, które w największym stopniu wpłyną na przyszłość UE. W orędziu o stanie Unii z 2017 r. przewodniczący Juncker zaproponował plan działania na rzecz bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Unii.

Na tej podstawie szefowie państw i rządów UE uzgodnili tzw. agendę przywódców. Jest to lista najpilniejszych problemów i wyzwań, które należy rozwiązać przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 r. Dotychczas zrobiono w tym zakresie duże postępy. Komisja przyjęła wszystkie wnioski, których domagali się szefowie państw i rządów UE w Bratysławie i Rzymie: przedstawiła szeroko zakrojone propozycje w dziedzinie migracji, unii gospodarczej i walutowej, kwestii instytucjonalnych, opodatkowania w gospodarce cyfrowej, kwestii cyfrowych, badań naukowych i innowacji oraz edukacji i kultury.

W lutym 2018 r. Komisja zaproponowała pakiet dotyczący wariantów działań mających na celu zwiększenie skuteczności UE. Obejmuje on między innymi reformę systemu selekcji głównych kandydatów na przewodniczącego Komisji Europejskiej („Spitzenkandidaten”). Działania opisane w pakiecie zakładają również bardziej przejrzyste powiązania między europejskimi partiami politycznymi a ich krajowymi i regionalnymi partiami członkowskimi. Chodzi bowiem o to, aby wyborcy mogli bez problemu zorientować się, jak ich głosy przekładają się na decyzje na szczeblu europejskim. Aby zagwarantować, że wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się z poszanowaniem zasad wolności i uczciwości, we wrześniu 2018 r. Komisja przedstawiła dodatkowe konkretne metody ochrony unijnych procesów demokratycznych przed zmanipulowaniem przez kraje trzecie lub w interesie prywatnym, na przykład poprzez wykorzystanie nielegalnie pozyskanych danych osobowych.

We wrześniu 2018 r. politycy osiągnęli porozumienie co do środków związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym, a w grudniu co do środków związanych z unią gospodarczą i walutową.

W drodze do Sybina

W planie działania na rzecz bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Unii przewodniczący Juncker zaproponował zwołanie nadzwyczajnego posiedzenia szefów państw i rządów w celu omówienia strategicznych kwestii dotyczących przyszłości Unii. To nieformalne spotkanie odbędzie się 9 maja 2019 r. w rumuńskim Sybinie i będzie dla polityków wyjątkową okazją do przywołania wspólnych europejskich wartości oraz sformułowania przesłania będącego wyrazem nadziei, jedności i determinacji. Będzie ono również okazją, by zaznaczyć przełomowy punkt w debacie o Europie poprzez potwierdzenie zaangażowania na rzecz UE, która realizuje swoje zobowiązania w kwestiach o pierwszorzędnym znaczeniu dla obywateli. Spotkanie na szczycie odbędzie się sześć tygodni po wyjściu Zjednoczonego Królestwa z UE i na dwa tygodnie przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. W tym szczególnym momencie politycy państw UE powinni skoncentrować się na nowym programie strategicznym, w którym określone zostaną priorytety i kierunek prac Unii Europejskiej w ciągu najbliższych pięciu lat.

W orędziu o stanie Unii z 2018 r. przewodniczący Juncker powtórzył swoje zobowiązanie do zapewnienia bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Europy. „W drodze do Sybina” czeka nas kilka kluczowych etapów i ważnych inicjatyw służących realizacji 10 priorytetów politycznych Komisji, a także uzupełniających wniosków perspektywicznych. Trzy instytucje UE realizujące te cele – Parlament Europejski, Rada i Komisja – kierują się trzema priorytetami.

• Pierwszym z nich jest realizacja ustaleń i obietnic, czyli przyjęcie już zgłoszonych wniosków ustawodawczych.
• Drugim jest rozwiązanie istniejących problemów, w tym zakończenie prac w dziedzinie migracji, wzmocnienie unii gospodarczej i walutowej oraz rozładowanie napięć w globalnym systemie handlowym.
• Trzecim priorytetem jest zapewnienie Unii Europejskiej perspektyw na przyszłość. Z myślą o realizacji tych celów Komisja przedłożyła w maju wniosek dotyczący następnego długoterminowego budżetu Unii składającej się z 27 państw członkowskich (na lata 2021–2027). Aby Unia mogła być skutecznym i suwerennym podmiotem globalnym, we wrześniu Komisja zaproponowała częstsze korzystanie z głosowania większością kwalifikowaną w niektórych obszarach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE. Inicjatywy mające na celu zapewnienie Unii perspektyw na przyszłość obejmują też dalszy rozwój mechanizmów ochrony i obrony praworządności we wszystkich krajach członkowskich.

Unijna agenda na 2019 r. ma trzy słowa kluczowe. Są to: rezultaty, przyszłość i demokracja.

Komisja i jej przewodniczący do ostatniego dnia urzędowania będą kłaść nacisk na rezultaty. Wszystkie wnioski ustawodawcze oparte na 10 priorytetach Komisji Junckera zostały już przedstawione. Jednak w ciągu najbliższych kilku miesięcy konieczne jest przyjęcie około 241 wniosków. Kolegium zrobi co w jego mocy, aby jak najwięcej spośród tych wniosków zostało oficjalnie przyjętych przez Parlament i Radę, a obywatele faktycznie odczuli pozytywne skutki nowych przepisów.

W 2019 r. Europa musi wziąć swój los we własne ręce, jak podkreślił przewodniczący Jean-Claude Juncker w swoim ostatnim orędziu o stanie Unii. 9 maja w rumuńskim Sybinie 27 liderów państw UE weźmie udział w wyjątkowym spotkaniu na szczycie, które utoruje drogę do silniejszej, bardziej zjednoczonej i demokratycznej Europy.

Zaledwie dwa tygodnie później Europejczycy wezmą udział w drugich pod względem skali wyborach na świecie (pierwsze miejsce zajmują wybory powszechne w Indiach). Wybory europejskie to demokratyczna szansa dla nas wszystkich na wypowiedzenie się na temat tego, jakiej Unii pragniemy, a dla całego spektrum partii politycznych – okazja do zaprezentowania swoich pomysłów na przyszłość.

Parlament Europejski

W 2018 r. Parlament Europejski zajmował się różnorodnym kwestiami politycznymi. Przyjął przepisy mające na celu: zapobieganie praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, zagwarantowanie krajom UE możliwości sprawdzania, kto przekracza ich granice, ustanowienie nowego Europejskiego Korpusu Solidarności (za pośrednictwem którego młodzi ludzie mogą pracować jako wolontariusze w kraju i za granicą), rozwój zrównoważonej pod względem środowiskowym gospodarki o obiegu zamkniętym oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Parlament zatwierdził również modernizację unijnych narzędzi służących do zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez kraje na całym świecie oraz modernizację przepisów prawnych mających na celu wprowadzenie sprawiedliwszych i skuteczniejszych zasad delegowania pracowników do pracy w innym kraju UE.

Rada Europejska

W lutym odbyło się nieformalne posiedzenie Rady Europejskiej poświęcone kwestiom instytucjonalnym, między innymi składowi Parlamentu Europejskiego, listom ponadnarodowym oraz nominacjom na stanowisko szefa Komisji Europejskiej, w tym tzw. Spitzenkandidaten. Ponadto przywódcy krajów UE wzięli udział w debacie na temat priorytetów politycznych przyszłego długoterminowego budżetu UE (lata 2021–2027).

Głównym tematem marcowego szczytu Rady Europejskiej była gospodarka (w szczególności strategie na rzecz jednolitego rynku), handel, kwestie społeczne oraz przygotowania do majowego szczytu UE–Bałkany Zachodnie. W kontekście Agendy przywódców toczyły się również dyskusje na temat opodatkowania na rynku cyfrowym i stosunków zagranicznych. Rada Europejska (w składzie 27 państw członkowskich zgodnie z art. 50) przyjęła wytyczne dotyczące przyszłych stosunków ze Zjednoczonym Królestwem. Na szczycie państw strefy euro szefowie państw i rządów UE wymienili poglądy na temat wszystkich elementów unii gospodarczej i walutowej, z wyjątkiem unii bankowej i europejskiego mechanizmu stabilności.

W maju szefowie państw i rządów UE spotkali się na szczycie UE–Bałkany Zachodnie odbywającym się w stolicy Bułgarii, Sofii. Przed spotkaniem na szczycie wzięli udział w roboczej kolacji, podczas której omówiono zagadnienia związane z Agendą przywódców, między innymi kwestie cyfrowe, badania naukowe i innowacje.

W czerwcu głównym tematem dyskusji naczelnych polityków państw UE była imigracja. Poruszono również takie tematy jak bezpieczeństwo i obrona, kolejny długoterminowy budżet UE (2021–2027), handel, europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej, innowacje oraz opodatkowanie gospodarki cyfrowej. Na szczycie państw strefy euro przywódcy omówili ukończenie unii bankowej oraz rolę, jaką ma w przyszłości odgrywać Europejski Mechanizm Stabilności. Rada Europejska (przedstawiciele 27 państw członkowskich zgodnie z art. 50) dokonała przeglądu postępów w negocjacjach w sprawie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE i zwróciła uwagę na brak znaczących postępów w zakresie projektu umowy o wystąpieniu, a także przyszłych stosunków, od marcowego posiedzenia Rady Europejskiej.

Na nieformalnym posiedzeniu, które odbyło się we wrześniu w Salzburgu, przywódcy dyskutowali na temat negocjacji na podstawie art. 50, jak również bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach Agendy przywódców. Podsumowali również wdrażanie czerwcowych konkluzji Rady Europejskiej w sprawie migracji.

W październiku politycy powrócili do tematu bezpieczeństwa wewnętrznego i migracji w ramach kontynuacji nieformalnego posiedzenia wrześniowego. Tematy z zakresu stosunków zewnętrznych objęły między innymi: relacje UE–Afryka, zaplanowany na luty 2019 r. szczyt UE–Liga Państw Arabskich, program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 oraz przygotowania do konferencji ONZ w Katowicach w sprawie zmian klimatu. Uczestnicy dyskutowali również na temat negocjacji na podstawie art. 50 oraz kwestii związanych z unią gospodarczą i walutową.

W listopadzie odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej (art. 50), którego celem było zatwierdzenie przez szefów państw i rządów UE-27 projektu umowy o wystąpieniu i deklaracji politycznej określającej ramy przyszłych stosunków między UE a Zjednoczonym Królestwem.

W grudniu Rada Europejska omówiła kolejny długoterminowy budżet, migrację, jednolity rynek, zmiany klimatu, bezpieczeństwo i obronę, dezinformację, walkę z rasizmem i ksenofobią, dialog i konsultacje z obywatelami oraz przygotowanie programu strategicznego. Tematy z zakresu stosunków zewnętrznych objęły między innymi: przygotowania do szczytu UE–Liga Państw Arabskich, Rosję oraz umowę o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią. Odbyło się również posiedzenie Rady Europejskiej (art. 50), a także szczyt krajów strefy euro, którego głównymi tematami były instrument budżetowy służący konwergencji i konkurencyjności w strefie euro oraz wzmocnienie międzynarodowej roli euro.

Rada Unii Europejskiej

W 2018 r. rotacyjne przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej sprawowały Bułgaria i Austria. W pierwszej połowie roku Bułgaria skupiła się na kwestiach migracji, bezpieczeństwa, gospodarki cyfrowej, Bałkanów Zachodnich oraz spójności gospodarczej i społecznej. W drugiej połowie roku Austria skupiła się na kwestiach migracji, bezpieczeństwa wewnętrznego, pomocniczości i cyfryzacji.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Europejski Komitet Regionów

W 2018 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny był aktywnie zaangażowany w dyskusję na temat kolejnego długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027. We wrześniu zorganizował debatę plenarną z udziałem komisarza Günthera Oettingera, odpowiedzialnego za budżet i zasoby, oraz debatę nad europejską inicjatywą obywatelską. W maju Komitet zorganizował jubileuszową sesję plenarną z okazji swojego 60-lecia i był gospodarzem dorocznych Dni Społeczeństwa Obywatelskiego, których tematem były obywatelstwo, demokracja i kultura w cyfrowej Europie.

W pierwszej połowie 2018 r. Europejski Komitet Regionów angażował się w prace grupy zadaniowej ds. zasad pomocniczości, proporcjonalności i „robić mniej, ale efektywniej” i wniósł swój wkład w kwestie istotne dla władz lokalnych i regionalnych. Komitet kontynuował serię wydarzeń w siedzibach władz lokalnych oraz dialogi obywatelskie na temat przyszłości Europy. Kulminacją tych działań było przyjęcie opinii w sprawie przyszłości Europy, a także wzmocnienie Sojuszu na rzecz Spójności – koalicji podmiotów, które uważają, że polityka spójności UE musi nadal być jednym z filarów przyszłości UE. W listopadzie Komitet był również gospodarzem 9. Europejskiej Konferencji na temat Komunikacji w Sektorze Publicznym. Jej tematem była kampania proeuropejska w ramach przygotowań do wyborów europejskich w 2019 r.

Ukończenie Programu lepszego stanowienia prawa

Program prac Komisji na 2019 r.

W październiku Komisja Europejska przedstawiła swój program prac na 2019 r. W planie tym określono trzy główne priorytety na nadchodzący rok: osiągnięcie szybkiego porozumienia ze współprawodawcami w sprawie rozpatrywanych wniosków ustawodawczych mających na celu realizację 10 priorytetów politycznych; przyjęcie ograniczonej liczby nowych inicjatyw mających na celu rozwiązanie istniejących problemów; oraz, w ramach planu przygotowań do szczytu w Sybinie 9 maja 2019 r., przedstawienie kilku inicjatyw z myślą o przyszłej Unii składającej się z 27 państw członkowskich, wzmacniających podstawy silnej, zjednoczonej i suwerennej Europy. Nowe inicjatywy obejmują takie obszary jak migracja, wzmocnienie unii gospodarczej i walutowej, zmniejszenie napięć w systemie handlu światowego, stawienie czoła wyzwaniom w zakresie praworządności oraz sfinalizowanie porozumienia o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE.

Grupa zadaniowa ds. zasad pomocniczości, proporcjonalności i „robić mniej, ale efektywniej”

Grupa zadaniowa ds. zasad pomocniczości, proporcjonalności i „robić mniej, ale efektywniej” powstała w 2017 r. Jej zadaniem jest sformułowanie zaleceń dotyczących lepszego stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności; stwierdzenie, w których obszarach polityki zadania mogłyby zostać oddelegowane lub ostatecznie przekierowane do krajów UE; znalezienie skuteczniejszych sposobów na zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w kształtowanie i realizację polityki UE. Grupie przewodniczył pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans, a w jej skład weszli przedstawiciele parlamentów krajowych i Komitetu Regionów. Zwrócono się również do Parlamentu Europejskiego o wyznaczenie przedstawicieli, ale nie skorzystał on z tej możliwości.

10 lipca grupa zadaniowa wydała sprawozdanie końcowe. Stwierdzono w nim, że potrzebne są nowe metody działania w zakresie pomocniczości i proporcjonalności, które umożliwią władzom lokalnym i regionalnym oraz parlamentom krajowym efektywniejsze uczestnictwo w kształtowaniu polityki UE i opracowywaniu nowych przepisów. Zgodnie z nowym proponowanym podejściem zasady pomocniczości i proporcjonalności byłyby oceniane w bardziej spójny sposób na wszystkich szczeblach sprawowania rządów w oparciu o tabelę stanowiącą swego rodzaju listę kontrolną dotyczącą zasad pomocniczości i proporcjonalności. Grupa zadaniowa nie wskazała żadnych kompetencji ani obszarów polityki, które powinny zostać ostatecznie, w całości lub w części, przekazane państwom członkowskim.

W odpowiedzi na sprawozdanie grupy zadaniowej 23 października Komisja opublikowała komunikat zatytułowany „Zasady pomocniczości i proporcjonalności: wzmacnianie ich roli w kształtowaniu polityki UE”. Komisja zamierza wdrożyć wiele spośród działań opisanych w komunikacie w ramach trwającego obecnie procesu przeglądu jej programu lepszego stanowienia prawa. Wiosną 2019 r. przedstawi sprawozdanie na ten temat.

Upraszczanie przepisów

Zgodnie ze zobowiązaniem do unikania nadmiernych uregulowań i zmniejszania obciążeń administracyjnych, podjętym w 2018 r. w porozumieniu międzyinstytucjonalnym w sprawie lepszego stanowienia prawa, w listopadzie Komisja przedstawiła roczne badanie dotyczące działań Unii na rzecz uproszczenia przepisów. Działania te są realizowane w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej, który ma na celu określenie możliwości uproszczenia prawodawstwa i zmniejszenia zbędnych kosztów. Komisja, proponując nowelizację istniejących przepisów, za każdym razem sprawdza, czy można je uprościć i wyeliminować wszelkie zbędne koszty. Z badania wynika, że w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) obecna Komisja zrealizowała ponad 150 inicjatyw ukierunkowanych na uproszczenie prawodawstwa i zmniejszenie obciążeń administracyjnych. Jednym z najnowszych przykładów jest propozycja modernizacji obecnych przepisów dotyczących podatku VAT. Dzięki niej koszty przestrzegania przepisów dla małych przedsiębiorstw miałyby się obniżyć do 56,1 mld euro rocznie, czyli wynieść o 11,9 mld euro i 18 proc. rocznie mniej niż teraz.

Zmiany te wspiera platforma REFIT (w skład której wchodzą grupa zainteresowanych stron i grupa rządowa), która w 2018 r. wydała 31 opinii zalecających Komisji podjęcie działań w dziedzinach szczególnie uciążliwych dla obywateli i przedsiębiorstw.

Inne znaczące inicjatywy na rzecz uproszczenia zostały podjęte w 2018 r. w ramach kolejnego długoterminowego budżetu UE (2021–2027). Nowe programy ułatwią beneficjentom ubieganie się o środki UE i korzystanie z nich.

Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa

W 2016 i 2017 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja Europejska uzgodniły dwie wspólne deklaracje w sprawie unijnych priorytetów ustawodawczych. Instytucje podkreśliły, że 89 inicjatyw wymaga priorytetowego traktowania w procesie ustawodawczym. Stanowi to wspólne zobowiązanie tych trzech instytucji do zapewnienia znacznych postępów prac oraz, w miarę możliwości, ich realizację przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w maju 2019 r.

W pierwszej połowie 2018 r. Komisja Europejska przyjęła wszystkie inicjatywy zapowiedziane we wspólnych deklaracjach dotyczących priorytetów ustawodawczych. Do końca 2018 r. 61 spośród 89 inicjatyw wymienionych we wspólnej deklaracji zostało uzgodnionych na szczeblu politycznym lub formalnie przyjętych przez Parlament Europejski i Radę. Spośród 28 wciąż rozpatrywanych inicjatyw siedem powinno zostać zatwierdzonych do maja 2019 r. Pozostałych 21 może zostać zatwierdzonych do maja 2019 r., jeżeli współprawodawcy wykażą silną wolę polityczną.

Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa przyczyniło się do zwiększenia przejrzystości, rozliczalności i jasności prawa w odniesieniu do obowiązującego systemu aktów wykonawczych (procedura komitetowa) oraz aktów delegowanych. W 2018 r. Komisja Europejska kontynuowała negocjacje z Parlamentem i Radą w sprawie kryteriów stosowanych przy wyborze aktów wykonawczych lub delegowanych oraz dostosowania istniejących przepisów do systemu wprowadzonego przez Traktat z Lizbony. W obu przypadkach zobowiązania podjęto w ramach porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa. Trwają również negocjacje w sprawie dalszych usprawnień systemu procedury komitetowej. Wszystkie te negocjacje mają na celu zwiększenie stabilności prawnej i zmniejszenie kontrowersji podczas negocjacji ustawodawczych. Nowy rejestr aktów delegowanych, który jest pierwszym w pełni międzyinstytucjonalnym narzędziem służącym do stanowienia prawa, został opublikowany w internecie w 12 grudnia 2017 r.

Kontrola stosowania prawa UE

Skuteczne stosowanie prawa ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania obywatelom i przedsiębiorstwom korzyści wynikających z prawa UE. Skuteczność każdego przepisu, niezależnie od tego jak starannie został opracowany i przygotowany, zależy jednak od jego wdrożenia. W związku z tym Komisja przykłada wagę nie tylko do proponowania nowych przepisów, lecz również do ich właściwego stosowania i egzekwowania.

Sprawozdanie roczne za 2017 r., opublikowane 12 lipca 2018 r., wskazuje na nieznaczny spadek (o 5,91 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem) liczby postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wszczętych przeciwko państwom członkowskim. Obszary polityki, w których w 2017 r. wszczęto najwięcej postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, to mobilność i transport, środowisko i stabilność finansowa oraz usługi i rynki kapitałowe.

Wpływ obywateli na unijny proces stanowienia prawa

W ramach programu Komisji na rzecz lepszego stanowienia prawa udoskonalono stronę internetową „Have Your Say” („Wyraź swoją opinię”), dzięki której obywatele mogą śledzić proces stanowienia prawa i w nim uczestniczyć.

Od czasu uruchomienia strony w internecie w 2016 r. liczba wizyt rocznie stale wzrasta, a w 2018 r. osiągnęła prawie 500 tys. Aby podsumować swój program lepszego stanowienia prawa i ocenić, w jakim stopniu różne narzędzia lepszego stanowienia prawa funkcjonują w praktyce i przyczyniają się do realizacji wyznaczonych celów, Komisja przeprowadziła konsultacje publiczne, które trwały od 17 lipca do 23 października. Do udziału w konsultacjach zaprosiła wszystkie osoby prywatne, organizacje i władze publiczne zainteresowane kształtowaniem polityki UE lub posiadające doświadczenie w tej dziedzinie. Ze wszystkich krajów UE napłynęło ponad 600 odpowiedzi. Zostały one dokładnie przeanalizowane, podobnie jak odpowiedzi uzyskane w ramach ukierunkowanych konsultacji przeprowadzonych przez instytucje i organy UE. Proces konsultacji zostanie zakończony w pierwszej połowie 2019 r.

Gwarancja praworządności

Przestrzeganie zasady państwa prawa jest podstawowym elementem demokracji i poszanowania praw podstawowych. Jest ono również zasadniczą gwarancją funkcjonowania Unii Europejskiej – jako rynku wewnętrznego i obszaru, w którym przepisy są jednolicie stosowane, a budżet jest właściwie wydatkowany, oraz obszaru, w którym państwa członkowskie i ich obywatele mogą współpracować w duchu wzajemnego zaufania, na rzecz wspólnych celów.

Największe zagrożenie wynikające z braku poszanowania dla praworządności to spadek wzajemnego zaufania: jeżeli ktoś odmawia przestrzegania postanowień unijnych traktatów, ma to bezpośredni wpływ na zasady solidarności, spójności i wzajemnego uznawania decyzji krajowych.

W 2018 r. Komisja w dalszym ciągu odnosiła się do wyzwań w zakresie praworządności w niektórych krajach UE, w szczególności na Węgrzech i w Polsce. W tym kontekście Komisja musiała skorzystać z postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego oraz, w przypadku Polski, z przepisów art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej.

Komisja kontynuowała również współpracę z Bułgarią i Rumunią w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji.

Najważniejszą nowością w zaproponowanym długoterminowym budżecie UE jest silniejsze powiązanie między finansowaniem UE a praworządnością. Poszanowanie praworządności jest niezbędnym warunkiem wstępnym należytego zarządzania finansami i skutecznego unijnego finansowania. Komisja proponuje zatem wprowadzenie nowego mechanizmu chroniącego budżet UE przed ryzykiem finansowym związanym z ogólnymi niedociągnięciami w zakresie praworządności w państwach członkowskich. Nowe narzędzia pozwoliłyby Unii na zawieszenie, zmniejszenie lub ograniczenie dostępu do finansowania ze środków unijnych w sposób proporcjonalny do charakteru, wagi i zakresu niedociągnięć w dziedzinie praworządności.

Przejrzystość i rozliczalność

Wspólny rejestr służący przejrzystości

Kontakty z zainteresowanymi stronami i społeczeństwem obywatelskim stanowią integralną część działalności instytucji UE. Jednocześnie przejrzystość i rozliczalność mają zasadnicze znaczenie dla podtrzymania zaufania obywateli europejskich do legitymacji procesów politycznych, ustawodawczych i administracyjnych w Unii. Przejrzystość reprezentacji grup interesu jest szczególnie ważna, aby umożliwić obywatelom śledzenie działalności podmiotów próbujących wywierać wpływ na unijny proces stanowienia prawa i potencjalnych skutków tej działalności. Dlatego Komisja przedłożyła wniosek dotyczący aktualizacji obecnego rejestru służącego przejrzystości w drodze nowego porozumienia międzyinstytucjonalnego obejmującego Parlament Europejski, Komisję oraz, po raz pierwszy, Radę Unii Europejskiej. Trwają negocjacje w tej sprawie z innymi instytucjami.

Nowy kodeks postępowania dla członków Komisji

31 stycznia Komisja Europejska przyjęła nowy kodeks postępowania dla członków Komisji Europejskiej. Nowe elementy to między innymi wydłużenie okresu objętego obowiązkiem zgłaszania działalności prowadzonej po zakończeniu mandatu do dwóch lat (trzech lat w przypadku przewodniczącego), surowsze przepisy dotyczące interesów finansowych komisarzy, skuteczniejsze metody zapobiegania konfliktom interesów i zwiększona przejrzystość (na przykład w odniesieniu do publikowania co dwa miesiące kosztów podróży służbowych komisarzy). Również w duchu przejrzystości i rozliczalności oraz zgodnie z nowym kodeksem postępowania Komisja będzie publikować roczne sprawozdania z jego stosowania.

Dostęp do dokumentów

W październiku Komisja przyjęła sprawozdanie za 2017 r. dotyczące wniosków o udzielenie dostępu do dokumentów. Ze sprawozdania wynika, że liczba pierwotnych wniosków o udostępnienie dokumentów złożonych na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów wzrosła o prawie 3 proc. (z 6 077 wniosków w 2016 r. do 6 255 w 2017 r.), a liczba wniosków ponownych wzrosła o 1 proc. (z 295 wniosków w 2016 r. do 299 w 2017 r.). Komisja Europejska jest nadal instytucją otrzymującą największą liczbę wniosków o dostęp do dokumentów.

To dowodzi, że obywatele Unii Europejskiej i inni beneficjenci aktywnie korzystają z przysługującego im prawa dostępu do dokumentów przechowywanych przez Komisję. Dokumenty, o które wnioskowano, zostały w całości lub częściowo ujawnione w ponad 82 proc. przypadków na etapie początkowym. Szerszy lub nawet pełny dostęp przyznano w 46 proc. przypadków poddanych przeglądowi na etapie potwierdzenia, czyli ponownego wniosku. Równocześnie Komisja w dalszym ciągu proaktywnie publikowała dużą liczbę dokumentów i informacji na swoich stronach internetowych i w różnych rejestrach publicznych obejmujących wszystkie obszary działalności UE.

Kontrola budżetu UE

W UE istnieją ramy kontroli i ramy wykonania, które dają wystarczającą pewność, że fundusze UE są wypłacane zgodnie z odpowiednimi przepisami i że prowadzone są ciągłe działania mające na celu zapewnienie, by podejmowane były środki mające na celu zapobieganie błędom, ich wykrywanie i korygowanie, co zwiększa nacisk na osiąganie wyników.

W kwietniu 2018 r., po pozytywnym zaleceniu Rady, Parlament ostatecznie zatwierdził wykonanie budżetu UE przez Komisję w 2016 r. Roczna procedura udzielania absolutorium pozwala Parlamentowi i Radzie na pociągnięcie Komisji do odpowiedzialności politycznej za wykonanie budżetu i utrzymanie zarządzania pieniędzmi podatników pod demokratyczną kontrolą.

W lipcu Komisja przedstawiła zintegrowany pakiet sprawozdawczości finansowej dotyczący budżetu UE na 2017 r., w którym zebrała wszystkie dostępne informacje na temat dochodów, wydatków, zarządzania finansowego i wyników finansowych UE. Sprawozdania wykazały, że budżet UE przyniósł wyniki zgodne z priorytetami Komisji oraz że został prawidłowo wykonany.

W 2018 r. Komisja osiągnęła znaczne postępy na drodze do ustanowienia Prokuratury Europejskiej, uprawnionej do prowadzenia dochodzeń i ścigania przestępstw przeciwko budżetowi UE w 22 uczestniczących państwach członkowskich. Oczekuje się, że zacznie ona funkcjonować już pod koniec 2020 r.

W październiku, po raz dziesiąty z kolei, Europejski Trybunał Obrachunkowy wydał pozytywną opinię w sprawie rocznego sprawozdania finansowego UE. Uznał, że przedstawia ono prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji. Ponadto Trybunał wykrył mniej błędów w obszarach wydatków niż w ciągu poprzednich czterech lat. W odniesieniu do ponad połowy wydatków UE poziom błędu nie osiągnął nawet wartości uznawanych przez Trybunał za istotne. Nie stwierdzono błędów po stronie dochodów budżetu.

Parlamenty narodowe

Sprawozdania roczne za 2017 r. w sprawie pomocniczości i proporcjonalności oraz dotyczące stosunków Komisji z parlamentami narodowymi zostały opublikowane 23 października wraz z komunikatem Komisji w sprawie zasad pomocniczości i proporcjonalności.

W 2018 r. wpłynęło ogółem 570 opinii od parlamentów narodowych, w tym 37 uzasadnionych opinii w ramach mechanizmu kontroli zasady pomocniczości, w których twierdzono, że akty ustawodawcze przedstawione przez Komisję nie są zgodne z zasadą pomocniczości. Komisja kontynuowała intensywny dialog polityczny z parlamentami narodowymi. Komisarze europejscy odbyli w ciągu roku 140 spotkań z przedstawicielami parlamentów narodowych, czy to przyjmując ich w Brukseli, czy to podczas swoich wizyt w państwach członkowskich. Członkowie Komisji brali również udział w różnorodnych spotkaniach międzyparlamentarnych i innych wydarzeniach, w czasie których spotykali się z członkami parlamentów narodowych.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Dochodzenia Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie rzekomego niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach Unii Europejskiej dotyczyły między innymi kodeksu postępowania członków Komisji, a w szczególności działalności po zakończeniu mandatu, powoływania specjalnych doradców Komisji oraz przejrzystości negocjacji międzynarodowych. Rozpatrywane były również kwestie szczegółowe, m.in. dotyczące zaproszeń do składania ofert, zamówień, opóźnień w płatnościach i dostępu do dokumentów, a także sprawy dotyczące poszczególnych pracowników. W 2018 r. ponad 97 proc. wszystkich 229 decyzji i zaleceń wydanych przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich zamknięto bez stwierdzenia niewłaściwego administrowania.

Europejska inicjatywa obywatelska

W 2018 r. Komisja zarejestrowała siedem nowych inicjatyw obywatelskich.

28 marca 2018 r. opublikowano drugie trzyletnie sprawozdanie dotyczące stosowania rozporządzenia w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Przedstawiono w nim stan obecny, czyli najważniejsze problemy, z jakimi borykają się zainteresowane strony, ale także usprawnienia, już wprowadzone lub zaproponowane przez Komisję we wniosku dotyczącym nowego rozporządzenia przyjętym 13 września 2017 r.

Z okazji Dnia Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej zorganizowanego 10 kwietnia 2018 r. przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komisja rozpoczęła trzyletnią kampanię informacyjną na temat europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Kampania obejmuje przede wszystkim filmy wideo publikowane w mediach społecznościowych oraz wydarzenia skierowane do ewentualnych liderów opinii w państwach członkowskich.

22 maja zaczęło również działać forum europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Jest to internetowa platforma, za pośrednictwem której osoby zainteresowane organizacją inicjatywy mogą uzyskać pomoc lub informacje, a koordynatorzy inicjatyw – zaprezentować sprawdzone rozwiązania, znaleźć partnerów w innych krajach lub uzyskać poradę niezależnego eksperta.

12 grudnia osiągnięto porozumienie polityczne z Parlamentem Europejskim i Radą w sprawie reformy europejskiej inicjatywy obywatelskiej w oparciu o wniosek Komisji przyjęty w 2017 r.

Dialogi i konsultacje z udziałem obywateli

Dialogi obywatelskie

Od 2015 r. w ponad 400 miastach w całej UE przeprowadzono prawie 1 300 dialogów obywatelskich. Liczba dialogów znacznie wzrosła po opublikowaniu w 2017 r. białej księgi w sprawie przyszłości Europy. Aby utrzymać tę tendencję, w lutym 2018 r. Komisja ogłosiła, że zamierza zorganizować tysiąc dialogów obywatelskich.

1 października 2018 r. w niemieckim Fryburgu odbył się tysięczny dialog obywatelski, licząc od początku mandatu Komisji. W debacie z obywatelami wzięli udział przewodniczący Juncker i Winfried Kretschmann, premier kraju związkowego Badenia-Wirtembergia.

W 2018 r. w 27 krajach UE przeprowadzono 833 dialogi obywatelskie, w których wzięło udział ponad 70 tys. osób. Od 2015 r. w debatach poświęconych najważniejszym dla obywateli sprawom wzięło udział ponad 160 tys. osób, w tym przewodniczący i wiceprzewodniczący Komisji, komisarze i urzędnicy UE, posłowie do Parlamentu Europejskiego i politycy krajowi. Efekty tych spotkań są już widoczne w formie działań podejmowanych przez Komisję i inne instytucje. Na przykład wnioski ustawodawcze Komisji dotyczące nowego długoterminowego budżetu, a także dalsze dyskusje między współprawodawcami, odzwierciedlają priorytety i ambicje wyrażone przez obywateli w debatach na temat białej księgi.

Komisja Europejska opracowuje nowe formaty dialogów obywatelskich, w tym wydarzenia międzynarodowe z udziałem obywateli z dwóch lub trzech państw członkowskich, dialogi na żywo z użytkownikami mediów społecznościowych, warsztaty i dyskusje połączone z dialogami obywatelskimi oraz nowe formy współpracy z innymi instytucjami i krajami UE.

Pierwsze dialogi międzynarodowe odbyły się w 2018 r. w miastach granicznych. Uczestniczyli w nich obywatele Malty i Włoch, Niemiec i Niderlandów oraz Niemiec i Polski. W kwietniu 2018 r. Parlament Europejski i Komisja wspólnie zorganizowały dialog z obywatelami w słoweńskim Bledzie. Instytucje reprezentowali członkowie Parlamentu Europejskiego Franc Bogovič i Tibor Szanyi oraz komisarze Violeta Bulc i Phil Hogan. Tematem dyskusji był między innymi rozwój obszarów wiejskich i inteligentnych wsi, łączność i wspólna polityka rolna.

Debata o przyszłości Europy

W 2018 r. debata na temat przyszłości Europy stała się bardziej intensywna. Jej nadrzędnym celem jest wysłuchanie wszystkich poglądów i pomysłów z całej Europy, bowiem każdy głos się liczy. Dlatego Komisja Europejska stara się na różne sposoby zachęcać obywateli do wymiany poglądów, we współpracy ze wszystkimi instytucjami i państwami członkowskimi, które chcą uczestniczyć w tym procesie. Działania Komisji spotykają się z szerokim odzewem. Parlament Europejski zainicjował szereg debat na temat przyszłości Europy z udziałem szefów państw i rządów, a Europejski Komitet Regionów zorganizował w regionach, miastach i gminach UE kampanię „Rozważania nad Europą”.

Z inicjatyw prezydenta Francji Emmanuela Macrona i innych szefów państw lub rządów 27 krajów UE w marcu utworzono wspólne ramy konsultacji z udziałem obywateli na temat przyszłości Europy, oparte na doświadczeniach Komisji Europejskiej.

Aby wesprzeć ten proces, w maju 2018 r. Komisja Europejska, wspólnie z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, zorganizowała wyjątkowe wydarzenie w zakresie demokracji uczestniczącej. W europejskim panelu obywatelskim wzięło udział 96 osób z 27 państw członkowskich. Aby odzwierciedlić różnorodność środowisk społeczno-gospodarczych i opinii na temat UE, osoby te wybrała niezależna agencja badawcza. Po dwóch dniach obrad, które odbyły się w maju, członkowie panelu opracowali zestaw pytań skierowanych do Europejczyków.

Przygotowany przez nich kwestionariusz został wykorzystany w konsultacjach internetowych, w których wszyscy Europejczycy mieli okazję wypowiedzieć się na temat kierunku rozwoju Unii. Do końca 2018 r. otrzymano ponad 77 tys. odpowiedzi. Większość z nich oprócz odpowiedzi na pytania zamknięte dotyczące najważniejszych kwestii dla przyszłości Europy zawiera też uwagi jakościowe oraz nowe pomysły.

Uzupełnieniem tych konsultacji internetowych było badanie Eurobarometru na temat przyszłości Europy, przeprowadzone od 24 października do 7 listopada na reprezentatywnej próbie 27 339 obywateli UE.

Oczekiwania obywateli

Dialogi są bardzo różnorodne, jeśli chodzi o format i uczestników, ale ich tematyka oscyluje wokół powtarzających się kwestii związanych z UE. Ogólnie rzecz biorąc, uczestnicy zazwyczaj pozytywnie postrzegają Unię Europejską. Uważają, że kluczem do rozwiązywania problemów jest Europa. Wyrażają jednak również swoje obawy i rozczarowania. Często powtarza się pytanie na temat podziału zadań. Obywatele są skłonni uważać, że kluczowe wyzwania można rozwiązać w sposób bardziej skuteczny dzięki połączonym działaniom na szczeblu europejskim i krajowym. Zazwyczaj obywatele są w dużej mierze zwolennikami większej harmonizacji na szczeblu europejskim, na przykład w dziedzinie ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności. Ale najczęściej oczekują oni również reform, dzięki którym Unia stanie się bardziej wydajna i przejrzysta.

Więcej informacji na temat treści i wyników dialogów obywatelskich oraz debat na temat przyszłości Europy można znaleźć w sprawozdaniu z postępu prac w sprawie dialogów z obywatelami i konsultacji z obywatelami, które Komisja przedstawiła Radzie Europejskiej 11 grudnia 2018 r.