Το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη

Το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από κοινού με τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δρομολόγησε το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, του οποίου κεντρικός πυλώνας είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων. Πρόκειται για μια νέα και καινοτόμο προσέγγιση όσον αφορά τη χρηματοδότηση. Το ταμείο δημιουργήθηκε με αρχική ικανότητα ανάληψης κινδύνων 21 δισ. ευρώ από την ΕΕ και τον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ο οποίος με τη σειρά του προσελκύει ειδικότερα άλλες πηγές ιδιωτικής χρηματοδότησης. Η λειτουργία του ταμείου αυτού, δεδομένης της αδιαμφισβήτητης επιτυχίας της, βελτιώθηκε περαιτέρω το 2018 και παρατάθηκε έως το τέλος του 2020, ενώ ο επενδυτικός στόχος του αυξήθηκε από 315 δισ. ευρώ σε τουλάχιστον 500 δισ. ευρώ. Οι νέοι κανόνες διευκολύνουν επίσης τον συνδυασμό της χρηματοδότησης από το ταμείο με τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία και άλλες πηγές ενωσιακής χρηματοδότησης.

Η δέσμευση της ΕΕ για τόνωση της απασχόλησης, της ανάπτυξης και των επενδύσεων έφερε απτά αποτελέσματα το 2018. Το Επενδυτικό Σχέδιο έχει υπερβεί τον αρχικό στόχο και τις προσδοκίες και, από το 2015, έχει ήδη κινητοποιήσει επενδύσεις άνω των 370 δισ. ευρώ σε όλη την Ευρώπη, τα δύο τρίτα των οποίων προέρχονται από ιδιωτικές πηγές. Χάρη στην υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων, 856 000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις πρόκειται να επωφεληθούν από τη βελτιωμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το Ταμείο έχει ήδη στηρίξει τη δημιουργία περισσότερων από 750 000 θέσεων εργασίας, ενώ αναμένεται ότι έως το 2020 θα δημιουργηθούν 1,4 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Το Επενδυτικό Σχέδιο έχει ήδη αυξήσει το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ΕΕ κατά 0,6 %, ποσοστό που αναμένεται να φτάσει το 1,3 % έως το 2020.

Το Επενδυτικό Σχέδιο έχει συμβάλει από την έναρξή του στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης ευρυζωνικού διαδικτύου υψηλής ταχύτητας σε 15 εκατομμύρια νοικοκυριά, στην ανακαίνιση ή στην ανέγερση μισού εκατομμυρίου κατοικιών σε προσιτές τιμές και στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης για 30 εκατομμύρια Ευρωπαίους. Έχει τροφοδοτήσει 7,4 εκατομμύρια νοικοκυριά με ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και έχει βελτιώσει τις σιδηροδρομικές και τις αστικές υποδομές προς όφελος των 95 εκατομμυρίων επιβατών που τις χρησιμοποιούν κάθε χρόνο. Όλα τα κράτη μέλη επωφελούνται, ιδίως εκείνα που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση.

Στην επιτυχία του Επενδυτικού Σχεδίου συνέβαλε επίσης ο Ευρωπαϊκός Κόμβος Επενδυτικών Συμβουλών, ο οποίος παρέχει εξατομικευμένη υποστήριξη σε εκατοντάδες φορείς υλοποίησης έργων, και η Ευρωπαϊκή Πύλη Επενδυτικών Έργων, η οποία συνιστά εύκολα προσβάσιμο δίαυλο ώριμων έργων για δυνητικούς επενδυτές.

Οικονομική και δημοσιονομική πολιτική

Η οικονομική ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη υποστηρίζονται επίσης από τους κανόνες οικονομικής και δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ γίνεται ετησίως στο πλαίσιο ενός κύκλου που είναι γνωστός ως Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Ο κύκλος αυτός ξεκινά προς το τέλος κάθε έτους, μεταξύ άλλων, με τη δημοσίευση της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης και την υποβολή πρότασης σύστασης σχετικά με την οικονομική πολιτική της ευρωζώνης. Τον Μάρτιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε εκθέσεις ανά χώρα στις οποίες αναλύονταν οι οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετώπιζε κάθε κράτος μέλος, εκτός από την Ελλάδα, η οποία εξακολουθούσε να επωφελείται από πρόγραμμα στήριξης της σταθερότητας.

Για πρώτη φορά οι εκθέσεις ανά χώρα δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στις προτεραιότητες του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, ο οποίος εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2017. Το 2018 δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στην ανάλυση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα εθνικά κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας. Γενικά, σύμφωνα με τις εκθέσεις, τα κράτη μέλη είχαν επιτύχει τουλάχιστον «κάποια πρόοδο» σε ό,τι αφορά τα δύο τρίτα και πλέον των συστάσεων πολιτικής που διατυπώθηκαν το προηγούμενο έτος.

Από το 2011 που ξεκίνησε ο συντονισμός πολιτικής στο πλαίσιο του κύκλου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει μεγαλύτερη πρόοδο στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τη δημοσιονομική πολιτική και τη δημοσιονομική διακυβέρνηση. Σημαντική πρόοδος έχει επίσης συντελεστεί όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, τη νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης και τα πλαίσια για τις συμβάσεις εργασίας.

Τον Μάιο η Επιτροπή έκανε συστάσεις πολιτικής σε κάθε κράτος μέλος με βάση την ανάλυσή της στις ανά χώρα εκθέσεις. Αυτές οι «ειδικές ανά χώρα συστάσεις» επικεντρώθηκαν στην ενίσχυση των θεμελίων της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε μακροπρόθεσμη βάση. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τις ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες για να συνεχίσουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και το επενδυτικό πλαίσιο, ιδίως τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, υποστηρίζοντας την καινοτομία, βελτιώνοντας την πρόσβαση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση και καταπολεμώντας τη διαφθορά.

Έγινε επίσης σύσταση στα κράτη μέλη να ενισχύσουν την οικονομική τους ανθεκτικότητα σε μακροπρόθεσμες προκλήσεις, όπως είναι οι δημογραφικές τάσεις, η μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή.

Η Επιτροπή συνέστησε επίσης στα κράτη μέλη να υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις που να προετοιμάζουν το εργατικό δυναμικό τους για το μέλλον, για παράδειγμα για τις μελλοντικές μορφές εργασίας και την αυξανόμενη ψηφιοποίηση, να μειώνουν τις εισοδηματικές ανισότητες και να δημιουργούν ευκαιρίες απασχόλησης, ιδίως για τους νέους.

Η Επιτροπή, για να στηρίξει τα κράτη μέλη στις μεταρρυθμίσεις τους, πρότεινε επίσης τη δημιουργία του Προγράμματος Στήριξης των Μεταρρυθμίσεων, το οποίο εξετάζεται επί του παρόντος από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη, προκειμένου να υποστηριχθούν οι μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 25 δισ. ευρώ και να δοθεί οικονομική και τεχνική στήριξη και καθοδήγηση.

Τον Μάιο η Επιτροπή ολοκλήρωσε επίσης την επανεξέταση των κατευθύνσεων που είχε εκδώσει σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ το 2015. Σύμφωνα με την επανεξέταση, οι κατευθύνσεις της Επιτροπής σχετικά με την ευελιξία συνέβαλαν στην εξεύρεση της χρυσής τομής μεταξύ της διασφάλισης συνετής δημοσιονομικής πολιτικής και της σταθεροποίησης της οικονομίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η προσέγγιση αυτή συνέβαλε στην ενίσχυση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ κατά 0,8 % την τελευταία τετραετία και οδήγησε στη δημιουργία 1,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας.

Το 2018 το επίπεδο του συνολικού ελλείμματος στην ευρωζώνη αναμενόταν ότι θα μειωθεί στο 0,6 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, υποχωρώντας από την υψηλότερη τιμή στην οποία είχε φτάσει το 2009 —6,2 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Ο λόγος του χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αναμένεται ότι θα μειωθεί από 91,8 % που ήταν το 2014 στο 86,9 % το 2018.

Τον Μάιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε επίσης μέτρα στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στα μέτρα αυτά περιλαμβανόταν η σύσταση να κλείσει η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος για τη Γαλλία. Μετά το κλείσιμο της διαδικασίας για τη Γαλλία, το μόνο κράτος μέλος που εξακολουθούσε να υπόκειται στις διαδικασίες επιβολής των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ το 2018 ήταν η Ισπανία. Το 2011 βρίσκονταν σε αυτή τη θέση 24 χώρες. Έπειτα από πολλά δύσκολα χρόνια, η Ελλάδα ολοκλήρωσε με επιτυχία το πρόγραμμα στήριξης της σταθερότητας, διασφαλίζοντας τη θέση της στον πυρήνα της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολούθησε να παρέχει στήριξη στις χώρες που έλαβαν οικονομική βοήθεια κατά τη διάρκεια της κρίσης και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματός τους, δηλ. στην Ιρλανδία, την Ισπανία, την Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Ρουμανία.

Τον Μάρτιο του 2018 το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξέδωσε δήλωση με την οποία εξέφραζε ανησυχίες σχετικά με την προγραμματισμένη μετεγκατάσταση του ανεξάρτητου Οικονομικού Συμβουλίου της Δανίας εκτός της περιοχής της Κοπεγχάγης. Τον Ιούνιο του 2018 το Δημοσιονομικό Συμβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη, και ιδίως εκείνα που είχαν υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους, να επωφεληθούν από το θετικό οικονομικό περιβάλλον προκειμένου να ενισχύσουν τα δημόσια οικονομικά τους. Τον Οκτώβριο του 2018 το Δημοσιονομικό Συμβούλιο δημοσίευσε τη δεύτερη ετήσια έκθεσή του. Στην έκθεση αυτή περιλαμβανόταν επανεξέταση του τρόπου με τον οποίο το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης —οι από κοινού συμφωνηθέντες κανόνες για τη χάραξη δημοσιονομικής πολιτικής— εφαρμόστηκε κατά τον κύκλο αξιολόγησης του 2017, επανεξέταση η οποία συμπληρωνόταν με προτάσεις για την απλούστευση του Συμφώνου και την αύξηση της αποτελεσματικότητάς του.

Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο, εκτιμούσε ότι η ευρωπαϊκή οικονομία θα συνέχιζε την αναπτυξιακή της πορεία και το 2019. Οι απασχολούμενοι έχουν ήδη αυξηθεί στο πρωτοφανές επίπεδο των 239 εκατομμυρίων ατόμων, και η ανεργία έχει υποχωρήσει στα επίπεδα που ήταν πριν από την κρίση (6,8 %), γεγονός που βοήθησε περισσότερα από 10 εκατομμύρια άτομα να εξέλθουν από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ωστόσο, δεν επωφελούνται με τον ίδιο τρόπο όλοι οι πολίτες και όλες οι χώρες από την ανάπτυξη της οικονομίας, η οποία παραμένει ευάλωτη στην παγκόσμια αστάθεια και τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις..

Ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών

Η Ένωση Κεφαλαιαγορών συνιστά μία από τις βασικές προτεραιότητες της Επιτροπής. Συμπληρώνει την Τραπεζική Ένωση, ενισχύει την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και εδραιώνει τον διεθνή ρόλο του ευρώ. Η Ένωση Κεφαλαιαγορών συμπληρώνει επίσης το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, με σκοπό την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας και την τόνωση των επενδύσεων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Στόχος της είναι να κινητοποιήσει και να διοχετεύσει κεφάλαια σε όλες τις επιχειρήσεις της ΕΕ, ιδίως τις μικρές και μεσαίες που χρειάζονται πόρους για να επεκταθούν και να αναπτυχθούν.

Τον Μάιο η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες προκειμένου να δοθεί στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση μέσω των δημόσιων αγορών. Η πρωτοβουλία αυτή αναμένεται ότι θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις της ΕΕ να αξιοποιήσουν ευκολότερα και φθηνότερα τη χρηματοδότηση από την αγορά, ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν. Άλλες προτάσεις θα τονώσουν τη διασυνοριακή αγορά επενδυτικών κεφαλαίων, θα προωθήσουν την ενωσιακή αγορά καλυμμένων ομολόγων ως πηγή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης και θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερη βεβαιότητα για τους επενδυτές στις διασυνοριακές συναλλαγές τίτλων και απαιτήσεων. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει ασφάλεια δικαίου ως προς το ποιο εθνικό δίκαιο εφαρμόζεται σε διασυνοριακές υποθέσεις για τον προσδιορισμό της κυριότητας απαίτησης μετά την εκχώρησή της. Οι προτεινόμενοι νέοι κανόνες διευκρινίζουν το δίκαιο σύμφωνα με το οποίο επιλύονται αυτές οι διαφορές. Εναπόκειται πλέον στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να μετατρέψουν αυτές τις προτάσεις, καθώς και άλλες, σε νομοθεσία το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να υλοποιηθεί η Ένωση Κεφαλαιαγορών.

Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (μέλος του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων) έχουν επίσης δρομολογήσει ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα ταμείων συμμετοχών (fund of funds) σε επιχειρηματικά κεφάλαια κατόπιν πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Τα έξι συμμετέχοντα ταμεία λαμβάνουν ενωσιακή χρηματοδότηση 410 εκατ. ευρώ και αποσκοπούν στην κινητοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων έως και 2,1 δισ. ευρώ. Με τη σειρά τους, αυτές οι επενδύσεις εκτιμάται ότι θα φέρουν νέες επενδύσεις ύψους 6,5 δισ. ευρώ σε καινοτόμες νεοφυείς και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, διπλασιάζοντας το ποσό του επιχειρηματικού κεφαλαίου που είναι επί του παρόντος διαθέσιμο στην Ευρώπη. Οι περιορισμένες και άνισα αναπτυγμένες αγορές επιχειρηματικών κεφαλαίων στην ΕΕ αναφέρονται συστηματικά ως παράγοντας που εμποδίζει την καινοτομία και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

Τον Ιούνιο εκδόθηκαν επίσης νέοι κανόνες από την Επιτροπή με σκοπό την τόνωση των επενδύσεων των ασφαλιστικών εταιρειών σε απλή, διαφανή και τυποποιημένη τιτλοποίηση. Η εν λόγω τιτλοποίηση αποτελεί σημαντικό μέσο για τη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης και την ευρύτερη διασπορά του κινδύνου μεταξύ των συμμετεχόντων στις χρηματοοικονομικές αγορές. Οι κανόνες αυτοί συμπληρώνουν τους ήδη συμφωνηθέντες κανόνες για την τόνωση των επενδύσεων των ασφαλιστικών εταιρειών σε απλή, διαφανή και τυποποιημένη τιτλοποίηση.

Στο τέλος του 2018 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με τα βασικά στοιχεία του πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος, ενός εθελοντικού συστήματος αποταμίευσης για τη συνταξιοδότηση των πολιτών, το οποίο θα προσφέρεται και σε διασυνοριακό πλαίσιο. Το ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν θα προσφέρει επιπλέον επενδυτικές ευκαιρίες συνταξιοδότησης για τους πολίτες που το επιθυμούν, συμπληρώνοντας τα υπάρχοντα δημόσια και επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα.

Προώθηση του ανόθευτου ανταγωνισμού για τη στήριξη της ανάπτυξης και των επενδύσεων

Η ενωσιακή πολιτική ανταγωνισμού διασφαλίζει τη δυνατότητα των εταιρειών να επενδύουν και να δραστηριοποιούνται στην ενιαία αγορά με την προϋπόθεση ότι τηρούν τους κανόνες της περί ανταγωνισμού. Το 2018 η Επιτροπή εξακολούθησε να επιβάλλει κανόνες ανταγωνισμού προς όφελος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού καθώς και μεγαλύτερο εύρος επιλογών και καλύτερες τιμές για τους καταναλωτές.

Τον Δεκέμβριο θεσπίστηκαν νέοι κανόνες και εργαλεία που δίνουν στις εθνικές αρχές ανταγωνισμού τη δυνατότητα να εφαρμόζουν τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες της ΕΕ ακόμη πιο αποτελεσματικά.

Κατά τη διάρκεια του έτους η Επιτροπή εξέδωσε 393 αποφάσεις σε υποθέσεις συγκεντρώσεων, 10 αποφάσεις σε υποθέσεις περιοριστικών συμφωνιών και δεσποζουσών θέσεων, τέσσερις αποφάσεις σε υποθέσεις συμπράξεων και 219 αποφάσεις σε υποθέσεις κρατικών ενισχύσεων, οι οποίες απέφεραν σημαντικά οφέλη για τους ευρωπαίους καταναλωτές και προήγαγαν την ανάπτυξη. Συνολικά, η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμα ύψους άνω των 6,3 δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις για τις οποίες διαπιστώθηκε ότι παραβίασαν τους ενωσιακούς κανόνες περί ανταγωνισμού, ενώ διέταξε τα οικεία κράτη μέλη να ανακτήσουν από τις δικαιούχους επιχειρήσεις εκτιμώμενο ποσό 1 δισ. ευρώ παράνομων και ασυμβίβαστων ενισχύσεων. Το 91 % των υποθέσεων κρατικών ενισχύσεων διεκπεραιώθηκαν βάσει απλουστευμένων κανόνων μέσω του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία, γεγονός που σημαίνει ότι οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να χορηγούνται σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο χωρίς καμία απολύτως συμμετοχή της Επιτροπής.

Βιώσιμη ανάπτυξη για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την προστασία του περιβάλλοντος

Τον Ιανουάριο, στο πλαίσιο των ευρύτερων προσπαθειών που καταβάλλονται προκειμένου να βελτιωθεί η βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, η Επιτροπή υιοθέτησε μια νέα στρατηγική για τις πλαστικές ύλες με στόχο την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο σχεδιάζουμε, παράγουμε, χρησιμοποιούμε και ανακυκλώνουμε τα πλαστικά. Σύμφωνα με τα νέα σχέδια, έως το 2030 όλες οι πλαστικές συσκευασίες στην αγορά της ΕΕ θα πρέπει να είναι ανακυκλώσιμες ή επαναχρησιμοποιήσιμες, η κατανάλωση πλαστικών μίας χρήσης θα πρέπει να μειωθεί και η εσκεμμένη χρήση μικροπλαστικών θα πρέπει να περιοριστεί.

Τον Μάιο υποβλήθηκε νομοθετική πρόταση για την αντιμετώπιση των θαλάσσιων απορριμμάτων στην πηγή τους, η οποία έβαζε στο στόχαστρο τα 10 πλαστικά προϊόντα που καταλήγουν συχνότερα στους ωκεανούς, καθώς και τα απολεσθέντα και εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία. Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με τη νέα οδηγία της ΕΕ για τα πλαστικά μίας χρήσης, την πλέον φιλόδοξη νομική πράξη σε παγκόσμιο επίπεδο για τον περιορισμό των θαλάσσιων απορριμμάτων. Η συμφωνία αυτή προβλέπει την εφαρμογή διαφορετικών μέτρων για κάθε κατηγορία προϊόντων. Όταν υπάρχουν απλές και οικονομικά προσιτές εναλλακτικές λύσεις, τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης, όπως τα πλαστικά μαχαιροπίρουνα, πιάτα ή καλαμάκια, τα προϊόντα από οξοδιασπώμενο πλαστικό και τα δοχεία τροφίμων και ποτών από διογκωμένο πολυστυρένιο, θα απαγορεύονται. Για τα άλλα προϊόντα, η έμφαση δίνεται στον περιορισμό της χρήσης τους μέσω της μείωσης της κατανάλωσης σε εθνικό επίπεδο, στις απαιτήσεις σχεδιασμού και επισήμανσης και στις υποχρεώσεις των παραγωγών όσον αφορά τη διαχείριση και τον καθαρισμό των αποβλήτων.

Επίσης τον Μάιο το Συμβούλιο εξέδωσε νέους κανόνες για τα απόβλητα, με σκοπό να πρωτοστατήσει η ΕΕ στη διαχείριση και την ανακύκλωση των αποβλήτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα κράτη μέλη θα είναι πλέον υποχρεωμένα να ανακυκλώνουν τουλάχιστον το 55 % των αστικών αποβλήτων τους έως το 2025, το 60 % έως το 2030 και το 65 % έως το 2035. Στα άλλα μέτρα που εγκρίθηκαν περιλαμβάνονται ανώτατο όριο 10 % για τους χώρους υγειονομικής ταφής έως το 2035, υποχρεωτική χωριστή συλλογή των βιολογικών αποβλήτων και αυστηρότερα συστήματα που θα αναγκάζουν τους παραγωγούς να πληρώνουν για τη συλλογή βασικών ανακυκλώσιμων υλικών.

Μετά από μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία για την ανάληψη δεσμεύσεων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις πλαστικές ύλες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη τον Νοέμβριο σε προκαταρκτική εκτίμηση σύμφωνα με την οποία η βιομηχανία της ΕΕ είναι απόλυτα προσηλωμένη στην ανακύκλωση πλαστικών· εάν υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις, θα μπορέσουν να παραχθούν τουλάχιστον 10 εκατομμύρια τόνοι ανακυκλωμένων πλαστικών έως το 2025. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τη ζήτηση, μέχρι στιγμής αναμένεται να φτάσει μόλις στους 5 εκατομμύρια τόνους, κάτι που αποδεικνύει ότι θα χρειαστούν περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθεί ο στόχος της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς ανακυκλωμένων πλαστικών στην ΕΕ.

Συνεχίστηκαν επίσης οι εργασίες για τη βελτίωση τόσο της βιώσιμης και «κυκλικής» διαχείρισης των υδάτινων πόρων, όσο και της ασφάλειας του πόσιμου νερού για όλους τους Ευρωπαίους. Τον Φεβρουάριο η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της οδηγίας για το πόσιμο νερό, προκειμένου να αναβαθμιστούν τα πρότυπα για το πόσιμο νερό, να βελτιωθεί η πρόσβαση όλων σ’ αυτό και να βοηθηθούν οι καταναλωτές στην εξεύρεση αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με την παροχή του. Η πρόταση αποτελούσε επίσης απάντηση στην πρώτη επιτυχή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών «Right2Water» (Δικαίωμα στο νερό), η οποία υποστηρίχθηκε από 1,6 εκατομμύρια άτομα. Στόχος είναι να ενθαρρυνθούν οι καταναλωτές ώστε να επιλέγουν το νερό της βρύσης αντί του εμφιαλωμένου και, με τον τρόπο αυτό, να εξοικονομηθούν χρήματα, να μειωθούν τα πλαστικά απόβλητα που εισέρχονται στους ποταμούς και τις θάλασσές μας και να περιοριστούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Την άνοιξη του 2018 η Επιτροπή υπέβαλε επίσης προτάσεις για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα διαδραματίσει τον ρόλο του στην πράσινη μετάβαση επενδύοντας με πιο βιώσιμο τρόπο.

Η γαλάζια οικονομία

Η γαλάζια οικονομία περιλαμβάνει όλες τις βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες που διέπονται από κανόνες και σχετίζονται με τους ωκεανούς, τις θάλασσες ή τις παράκτιες περιοχές μας —από την αλιεία, τη ναυπηγική βιομηχανία και τον τουρισμό μέχρι την ωκεάνια ενέργεια και τη γαλάζια βιοτεχνολογία. Το 2018 η Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη της ετήσια έκθεση σχετικά με αυτόν τον ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα της οικονομίας, ο οποίος αναμένεται να διπλασιαστεί σε μέγεθος σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2030. Η έκθεση επισημαίνει ότι η γαλάζια οικονομία έχει κύκλο εργασιών που υπερβαίνει τα 560 δισ. ευρώ ετησίως, απασχολεί πάνω από 3,5 εκατομμύρια άτομα και αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς σε πολλές χώρες. Στην Ισπανία αναλογεί το ένα πέμπτο της συνολικής απασχόλησης του συγκεκριμένου τομέα, ενώ στις επόμενες θέσεις βρίσκονται η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελλάδα. Αυτά τα τέσσερα κράτη μέλη μαζί διατηρούν πάνω από τις μισές θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τη γαλάζια οικονομία.

Περιφερειακή πολιτική και αστική ανάπτυξη

Οι περιφέρειες και οι πόλεις μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη στήριξη της ανάπτυξης, της απασχόλησης και των επενδύσεων. Το 2018 η ΕΕ εξακολούθησε να επενδύει σε πολιτικές που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, προωθούν την κοινωνική ένταξη και στηρίζουν τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Υλοποιήθηκαν διάφορες πρωτοβουλίες και στρατηγικές για την τόνωση της ανάπτυξης και της καινοτομίας σε μεγαλύτερη κλίμακα, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας δέσμης δράσεων το 2018 με στόχο να βοηθηθούν περαιτέρω οι ευρωπαϊκές περιφέρειες να επενδύσουν στους εξειδικευμένους τομείς στους οποίους διατηρούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, τακτική που είναι γνωστή ως «έξυπνη εξειδίκευση».

Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν τη συνεχή στήριξη της πρωτοβουλίας για τις υστερούσες περιφέρειες και την υλοποίηση μιας νέας πρωτοβουλίας με στόχο τις περιφέρειες που βρίσκονται σε βιομηχανική μετάβαση. Στο πλαίσιο αυτό, πιλοτικές δράσεις που εφαρμόστηκαν το 2018 σε 10 περιφέρειες και δύο κράτη μέλη θα λάβουν εμπειρογνωμοσύνη και χρηματοδοτική στήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τους Συνεργατικούς Σχηματισμούς και τις Βιομηχανικές Αλλαγές.

Η Επιτροπή επέλεξε επίσης πέντε προγράμματα στον τομέα της πολιτικής για τη συνοχή, τα οποία θα συμμετάσχουν σε μια νέα πιλοτική δράση για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας. Τα προγράμματα στην Ελλάδα, την Πολωνία, την Ισπανία, την Κροατία και τη Βουλγαρία λαμβάνουν εξατομικευμένη στήριξη για να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Ο Ευρωπαϊκός Κόμβος Επενδυτικών Συμβουλών εκπόνησε μελέτη σχετικά με τις επενδυτικές πλατφόρμες στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασής τους στο Επενδυτικό Σχέδιο. Επιπλέον, συστάθηκαν ειδικές ομάδες για την ενέργεια στη Ρεϊνιόν και για τη διαχείριση των αποβλήτων στις Καναρίους Νήσους, ενώ το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» χρηματοδοτεί ένα έργο για την προώθηση της αριστείας στον τομέα της έρευνας σε όλες τις εξόχως απόκεντρες περιοχές.

Συνδέοντας την Ευρώπη

Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων συνδυασμού στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», που συνδυάζει επιχορηγήσεις με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, τις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες ή επενδυτές του ιδιωτικού τομέα, είχε ως αποτέλεσμα την επιλογή 35 έργων στον τομέα της ασφαλούς, καθαρής και έξυπνης κινητικότητας, τα οποία θα λάβουν 405 εκατ. ευρώ με τη μορφή επιχορηγήσεων. Μια άλλη πρόσκληση υποβολής προτάσεων, ύψους 290 εκατ. ευρώ, υποστήριξε έργα για την ανάπτυξη του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού και της ευρωπαϊκής πολιτικής αεροπορίας. Περίπου 9,5 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο της κοινής επιχείρησης για το Ερευνητικό Σύστημα για τη Διαχείριση της Εναέριας Κυκλοφορίας στο πλαίσιο του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού (SESAR) θα χρηματοδοτήσουν μια σειρά επιδείξεων μη επανδρωμένων αεροσκαφών U-Space, με έμφαση στην ασφαλή και προστατευμένη ένταξη των μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο σύστημα πολιτικής αεροπορίας.

Βοήθεια προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις για να βρουν χρηματοδότηση, νέους εταίρους και νέες αγορές

Οι μικρές επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας. Κάθε χρόνο η ΕΕ στηρίζει τις μικρές επιχειρήσεις με διάφορες μορφές χρηματοδότησης και υπηρεσίες παροχής συμβουλών. Τα τελευταία χρόνια η ΕΕ έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση της πρόσβασης των μικρών ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση. Η ΕΕ έχει ήδη συμβάλει στη διάθεση περισσότερων από 20,3 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση περίπου 381 000 μικρών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του COSME, του προγράμματος της ΕΕ για την ανταγωνιστικότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, το οποίο συμπληρώνεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων.

Ενίσχυση της έρευνας, της καινοτομίας και της τεχνολογίας

Επιστημονική αριστεία και πρωτοποριακή καινοτομία

Κατά τη διάρκεια του έτους, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» πραγματοποίησε προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και άλλες δράσεις συνολικού ύψους 10 δισ. ευρώ για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας. Μεταξύ των δράσεων αυτών περιλαμβάνονται: μια νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων για επένδυση σχεδόν 200 εκατ. ευρώ με σκοπό την ανάπτυξη συσσωρευτών επόμενης γενιάς που θα συμβάλουν στη μετάβαση προς μια κοινωνία απαλλαγμένη από τις ανθρακούχες εκπομπές· σχεδόν 1 δισ. ευρώ για τη σύνδεση οικονομικών και περιβαλλοντικών οφελών και τη στήριξη, μέσω αυτής, της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την κυκλική οικονομία· και περίπου 200 εκατ. ευρώ για την εξέταση των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης και τον εμπλουτισμό του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανάστευση.

Επιπλέον, για να τονωθεί η συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα όσον αφορά τη χρηματοδότηση της καινοτομίας στην καθαρή ενέργεια, το φθινόπωρο του 2018 υπογράφηκε συμφωνία με το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς για τη δημιουργία ταμείου ύψους 100 εκατ. ευρώ το οποίο θα απευθύνεται σε φορείς καινοτομίας και επιχειρήσεις της ΕΕ που έχουν τη δυνατότητα να επιτυγχάνουν σημαντικές και διαρκείς μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Το ευρωπαϊκό νέφος ανοικτής επιστήμης, ένα εικονικό περιβάλλον για την αποθήκευση, την ανταλλαγή και την επαναχρησιμοποίηση δεδομένων σε διάφορους κλάδους και σε διασυνοριακό επίπεδο, εγκαινιάστηκε επίσημα το 2018, δίνοντας σε περίπου 1,7 εκατομμύρια ερευνητές και 70 εκατομμύρια επαγγελματίες τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλο και μεγαλύτερο όγκο ανοιχτών δεδομένων.

Η ΕΕ στο διάστημα

Με βάση τη διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη του 2016, η ΕΕ συνέχισε να αναπτύσσει τη διαστημική υποδομή που στηρίζει την οικονομία και ιδιαίτερα μεγάλο μέρος της καθημερινής μας ζωής. Τον Ιούνιο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε την υλοποίηση διαστημικού προγράμματος ύψους 16 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται ότι θα ενισχύσει περαιτέρω την ηγετική θέση της ΕΕ στο διάστημα.

Το πρόγραμμα Copernicus είναι ο μεγαλύτερος χορηγός γεωσκοπικών δεδομένων στον κόσμο, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση πολύπλευρων προκλήσεων, όπως είναι οι φυσικές καταστροφές και η κλιματική αλλαγή. Η εκτόξευση του έβδομου δορυφόρου Copernicus το 2018 βελτίωσε την ικανότητά μας να παρακολουθούμε τους ωκεανούς, τη γη και την ατμόσφαιρα. Οι υπηρεσίες πρόσβασης σε δεδομένα και πληροφορίες του Copernicus, οι οποίες δρομολογήθηκαν επίσης το 2018, παρέχουν σε καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις και άλλους χρήστες τη δυνατότητα πρόσβασης σε δεδομένα, αλλά και τη δυνατότητα να τα επεξεργάζονται και να τα τηλεφορτώνουν εύκολα και χωρίς να χρειάζεται να επενδύουν σε δαπανηρές εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επεξεργασίας.

Το Galileo, το ενωσιακό πρόγραμμα δορυφορικής πλοήγησης, παρέχει υπηρεσίες ακριβούς εντοπισμού θέσης, πλοήγησης και χρονισμού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα έξυπνα τηλέφωνα τελευταίας γενιάς, γεγονός που εξασφαλίζει μεγαλύτερη ακρίβεια σε σχέση με τα προηγούμενα συστήματα που χρησιμοποιούσαν μόνο GPS. Το 2018 εκτοξεύθηκαν τέσσερις νέοι δορυφόροι (που φέρουν τα ονόματα των παιδιών που κέρδισαν τον σχετικό διαγωνισμό ζωγραφικής). Η εξέλιξη αυτή βελτίωσε τις επιδόσεις του Galileo, το οποίο πλησίασε ακόμη περισσότερο τον στόχο της εξέλιξής του σε ένα πλήρως ανεξάρτητο και αυτόνομο δορυφορικό σύστημα εντοπισμού θέσης, προσελκύοντας 500 εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο. Τα σήματα του Galileo χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της κυκλοφορίας στους οδικούς και τους σιδηροδρομικούς άξονες, την πλοήγηση αεροσκαφών, την τραπεζική και τη γεωργία, ενώ διευκολύνουν τη μετάβαση στα αυτόνομα αυτοκίνητα.

Τον Νοέμβριο η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών των ΗΠΑ αποφάσισε να χορηγήσει απαλλαγή από την υποχρέωση χορήγησης άδειας για τη λήψη σημάτων του Galileo στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις στις ΗΠΑ θα είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τα σύγχρονα σήματα δορυφορικής πλοήγησης του Galileo —είτε πρόκειται για συνδεδεμένα αυτοκίνητα, είτε για έξυπνα ρολόγια, είτε για τη γεωργία ή την πλοήγηση αεροσκαφών.

Η ακρίβεια του Galileo συμβάλλει σημαντικά στην αποτελεσματικότητα του συστήματος eCall, το οποίο βοηθά στον εντοπισμό ενός αυτοκινήτου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Το eCall είναι υποχρεωτικό σε όλους τους νέους τύπους αυτοκινήτων στην ΕΕ από τις 31 Μαρτίου 2018 και βοηθά στη μείωση του χρόνου απόκρισης των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης έως και κατά 60 %. Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή έλαβε νέα μέτρα προκειμένου τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης να εντοπίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια χάρη στα σήματα του Galileo, καθιστώντας πιο αποτελεσματικές τις προσπάθειες διάσωσης. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, όλα τα έξυπνα τηλέφωνα που πωλούνται στην ΕΕ θα μπορούν να στέλνουν τις ακριβείς συντεταγμένες της θέσης του ατόμου που καλεί τον αριθμό έκτακτης ανάγκης 112 στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης που λαμβάνουν την κλήση.

Επειδή η πρόσβαση στο διάστημα είναι στρατηγικής σημασίας, η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει την αυτονομία της στον συγκεκριμένο τομέα. Το 2018 προκηρύχθηκε διαγωνισμός με έπαθλο 10 εκατ. ευρώ για την πλέον βιώσιμη εμπορικώς λύση όσον αφορά τις ειδικές υπηρεσίες εκτόξευσης χαμηλού κόστους για ελαφρούς δορυφόρους. Η πιλοτική πρωτοβουλία του InnovFin, που αφορά τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου για το διάστημα, συγκεντρώνει χρηματοδότηση περίπου 110 εκατ. ευρώ με σκοπό την τόνωση των επενδύσεων στον τομέα του διαστήματος, αυξάνοντας το ποσό των επιχειρηματικών κεφαλαίων που διατίθενται για τις ΜΜΕ και τις εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης.

Ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογία

Το 2018 η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθεσε 40 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της συνεργατικής έρευνας σε καινοτόμες αμυντικές τεχνολογίες και προϊόντα στο πλαίσιο της προπαρασκευαστικής δράσης για την έρευνα στον τομέα της άμυνας.

Τον Ιούλιο η ΕΕ ενέκρινε το νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα βιομηχανικής ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας με σκοπό την παροχή οικονομικής στήριξης στην αμυντική βιομηχανία κατά τη φάση ανάπτυξης νέων προϊόντων και τεχνολογιών σε επιλεγμένους τομείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρόγραμμα αυτό προβλέπει προϋπολογισμό 500 εκατ. ευρώ το 2019 και το 2020 για τη συγχρηματοδότηση συνεργατικών έργων ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων.

Επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό

Το 2018 η ΕΕ εξέδωσε σύσταση σχετικά με ένα πλαίσιο για ποιοτικά και αποτελεσματικά προγράμματα μαθητείας. Η σύσταση αυτή περιλαμβάνει κριτήρια για την εξασφάλιση καλών συνθηκών μάθησης και εργασίας για τους μαθητευόμενους σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τον Απρίλιο η ΕΕ απλούστευσε και εκσυγχρόνισε το Europass CV, το οποίο θα βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να παρουσιάσουν τις δεξιότητες και τα επαγγελματικά προσόντα τους με πιο εύληπτο και κατανοητό τρόπο σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Θα δώσει επίσης τη δυνατότητα στους φορείς χάραξης πολιτικής να προβλέπουν καλύτερα τις ανάγκες και τις τάσεις της αγοράς εργασίας.

Οι μεταρρυθμίσεις των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης αποτελούν βασική προτεραιότητα στα περισσότερα κράτη μέλη και κατέχουν εξέχουσα θέση στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του 2018. Είκοσι κράτη μέλη έλαβαν ειδικές ανά χώρα συστάσεις για τον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Τα αποτελεσματικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης έχουν καίρια σημασία για τον εφοδιασμό των νέων με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να βρουν ικανοποιητική εργασία και να γίνουν ανεξάρτητοι και ενεργοί πολίτες. Επιπλέον, ο ρόλος τους είναι καθοριστικός σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα των εργαζομένων να αναβαθμίζουν τις ικανότητές τους προκειμένου να ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες μεθόδους εργασίας και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και να συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ανάπτυξης.

Η Επιτροπή, στο πλαίσιο των προσπαθειών της να προωθήσει την οικοδόμηση ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025, παρουσίασε το πρώτο εξάμηνο του 2018 έξι συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής. Τον Μάιο του 2018 το Συμβούλιο εξέδωσε συστάσεις σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης, για να βοηθήσει περισσότερους ανθρώπους να αποκτήσουν τις βασικές δεξιότητες που απαιτούνται για να ζήσουν και να εργαστούν στον 21ο αιώνα, καθώς και για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας. Τον Νοέμβριο του 2018 το Συμβούλιο ενέκρινε μέτρα σχετικά με την αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και των αποτελεσμάτων περιόδων μάθησης στο εξωτερικό. Οι συζητήσεις σχετικά με την προσχολική αγωγή και φροντίδα και τη διδασκαλία και εκμάθηση γλωσσών συνεχίζονται. Σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης η εφαρμογή ενός σχεδίου δράσης για τη βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των πολιτών της ΕΕ και της χρήσης νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία και τη μάθηση.

Συνδέοντας τους ανθρώπους

Το 2018 η Ευρώπη γιόρτασε το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενθαρρύνοντας περισσότερους ανθρώπους να ανακαλύψουν και να απολαύσουν την πλούσια και πολύπλευρη πολιτιστική κληρονομιά της και ενισχύοντας την αίσθηση του ανήκειν σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο. Πάνω από 7,5 εκατομμύρια άτομα συμμετείχαν σε περισσότερες από 13 000 εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν σε 37 χώρες. Για να διασφαλιστεί ότι το Ευρωπαϊκό Έτος θα έχει συνέχεια και μετά το 2018, η Επιτροπή παρουσίασε στις 7 Δεκεμβρίου 60 δράσεις που αφορούν την προώθηση και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε πιο μακροπρόθεσμη βάση.

Το 2018 το πρόγραμμα Erasmus+ για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό, με προϋπολογισμό άνω των 2,7 δισ. ευρώ, έδωσε τη δυνατότητα σε περίπου 600 000 νέους και 190 000 μέλη του προσωπικού εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και οργανώσεων νεολαίας να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες μάθησης. Τον Μάρτιο η Επιτροπή πρόσθεσε μια ηλεκτρονική έκδοση στις δράσεις κινητικότητάς της, με τη δρομολόγηση του προγράμματος εικονικών ανταλλαγών Erasmus+ Virtual Exchange, ενός έργου για την προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου και τη βελτίωση των δεξιοτήτων τουλάχιστον 25 000 νέων μέσω εργαλείων ψηφιακής μάθησης. Τον Μάιο η Επιτροπή πρότεινε να διπλασιαστεί η χρηματοδότηση του Erasmus σε 30 δισ. ευρώ στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027, τριπλασιάζοντας τον αριθμό των ατόμων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν.

DiscoverEU

Από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο του 2018 περίπου 15 000 νέοι είχαν την ευκαιρία να εξερευνήσουν την Ευρώπη με ταξιδιωτική κάρτα DiscoverEU. Η νέα αυτή πρωτοβουλία τούς έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσουν καλύτερα την πολυμορφία της Ευρώπης, να απολαύσουν τον πολιτιστικό της πλούτο, να κάνουν νέους φίλους και να αποκτήσουν αίσθηση της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας. Τον Νοέμβριο οι νέοι είχαν άλλη μια ευκαιρία να υποβάλουν αίτηση για δωρεάν εισιτήρια προκειμένου να ταξιδέψουν το 2019. Η Επιτροπή πρότεινε τη σημαντική επέκταση αυτού του προγράμματος μετά το 2020.

Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης

Τον Οκτώβριο το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης ενισχύθηκε, όταν η ΕΕ υιοθέτησε αυτόνομη νομική βάση για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία, στην οποία χορήγησε προϋπολογισμό για την επόμενη τριετία. Έως το τέλος Δεκεμβρίου, σχεδόν 100 000 νέοι είχαν εγγραφεί και 11 000 είχαν συμμετάσχει σε δραστηριότητες αλληλεγγύης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τον Ιούνιο η Επιτροπή πρότεινε νέο πρόγραμμα για το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης μετά το 2020, με προϋπολογισμό ύψους 1,26 δισ. ευρώ και με σκοπό να διευρυνθούν οι ευκαιρίες που προσφέρει. Η εξέλιξη αυτή θα δώσει τη δυνατότητα σε τουλάχιστον 350 000 νέους Ευρωπαίους να υποστηρίξουν τις κοινότητες που έχουν ανάγκη μέσω του εθελοντισμού (συμπεριλαμβανομένης της στήριξης επιχειρήσεων ανθρωπιστικής βοήθειας σε τρίτες χώρες), της πρακτικής άσκησης και της εξεύρεσης θέσεων εργασίας μεταξύ 2021 και 2027.

Προστασία της ανθρώπινης υγείας και ενίσχυση της οικονομίας

Τον Δεκέμβριο του 2018 οι ευρωπαίοι υπουργοί Υγείας υιοθέτησαν τη σύσταση που είχε προτείνει η Επιτροπή για την ενίσχυση της συνεργασίας στους κόλπους της ΕΕ στον τομέα της καταπολέμησης των ασθενειών που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Η σύσταση επικεντρώνεται σε τρεις κύριους στόχους: να καμφθεί η διστακτικότητα έναντι του εμβολιασμού και να βελτιωθεί η εμβολιαστική κάλυψη· να χαραχθούν πολιτικές για τον βιώσιμο εμβολιασμό στην ΕΕ· να υπάρξει συντονισμός σε επίπεδο ΕΕ και να μεγαλώσει η συμβολή στην παγκόσμια υγεία.

Η έκθεση «Υγεία με μια ματιά: Ευρώπη 2018», η οποία δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο από την Επιτροπή και τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ζητεί τη βελτίωση της ψυχικής υγείας και την πρόληψη των ψυχικών νόσων που δεν έχουν μόνο κοινωνικές συνέπειες, καθώς εκτιμάται ότι το κόστος τους υπερβαίνει το 4 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε ολόκληρη την ΕΕ. Η έκθεση δείχνει επίσης ότι η σταθερή αύξηση του προσδόκιμου ζωής έχει επιβραδυνθεί και ότι εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ και εντός των χωρών, με κυριότερη συνέπεια την υστέρηση των ατόμων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου. Η έκθεση ζητεί επίσης να αντιμετωπιστούν παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ και η παχυσαρκία, να μειωθεί η πρόωρη θνησιμότητα, να διασφαλιστεί η καθολική πρόσβαση στην περίθαλψη και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας. Με την έκθεση αυτή, η Επιτροπή εγκαινίασε τον δεύτερο κύκλο γνώσεων «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ», στο πλαίσιο του οποίου αναλύονται και διαδίδονται συγκρίσιμα δεδομένα και γνώσεις σχετικά με την υγεία και τα συστήματα υγείας στην ΕΕ και στηρίζονται οι υγειονομικές αρχές για την τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής τους.

Ο διετής κύκλος «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ» καταρτίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε στενή συνεργασία με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τις Πολιτικές και τα Συστήματα Υγείας.

Η ΕΕ, επιδιώκοντας διαρκώς την προστασία της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, υπέβαλε πρόταση για τον περιορισμό της έκθεσης των εργαζομένων σε πέντε ακόμη καρκινογόνες χημικές ουσίες. Σκοπός της πρότασης αυτής είναι να ενισχυθεί η προστασία άνω του 1 εκατομμυρίου εργαζομένων στην Ευρώπη.

Σε μια προσπάθεια να προστατευτούν οι μέλισσες και οι επικονιαστές, εγκρίθηκαν περαιτέρω περιορισμοί στη χρήση τριών νεονικοτινοειδών, τα οποία είναι δραστικές ουσίες χημικά όμοιες με τη νικοτίνη που χρησιμοποιείται στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Τον Δεκέμβριο του 2018 τέθηκε σε ισχύ η πλήρης απαγόρευση της χρήσης αυτών των προϊόντων σε εξωτερικούς χώρους, και η χρήση τους σε εσωτερικούς χώρους περιορίστηκε στα μόνιμα θερμοκήπια. Το μέτρο αυτό συμπληρώθηκε με την πρωτοβουλία που έλαβε για πρώτη φορά η ΕΕ ώστε να αντιμετωπιστεί η μείωση των άγριων εντόμων-επικονιαστών.

Ένας προϋπολογισμός της ΕΕ που θα εστιάζεται στα αποτελέσματα

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για το 2018 επικεντρώθηκε στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων της Ευρώπης, τονώνοντας τη δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδίως σε ό,τι αφορά τους νέους, και ενισχύοντας την ανάπτυξη και τις στρατηγικές επενδύσεις. Επιπλέον, εξακολούθησε να στηρίζει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της μετανάστευσης και της ασφάλειας, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ.

Σχεδόν τα μισά από τα κονδύλια που είχαν δεσμευθεί (77,5 δισ. ευρώ) διατέθηκαν για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, των ερευνητών και των πανεπιστημίων. Η ενωσιακή χρηματοδότηση στήριξε τη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές (κοινή γεωργική πολιτική), τις περιφέρειες (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, Ταμείο Συνοχής), την έρευνα και την καινοτομία (πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020»), τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις ΜΜΕ), την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη νεολαία (Erasmus+), τις μεταφορές και τις ψηφιακές υποδομές (μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη»).

Η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων αντιμετώπισε το πρόβλημα της ανεργίας που πλήττει τη συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα, διαθέτοντας 350 εκατ. ευρώ με σκοπό να αποκτήσουν οι νέοι στήριξη και καλύτερες ευκαιρίες εύρεσης εργασίας. Το 2018 χορηγήθηκαν επιπλέον 2 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων, προκειμένου να συνεχιστεί η επιτυχής κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων σε στρατηγικά ευρωπαϊκά έργα. Η διάθεση 59,2 δισ. ευρώ συνέβαλε στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της στήριξης των γεωργών, της αλιείας, του κλίματος και της βιοποικιλότητας.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Τον Μάιο, έπειτα από μήνες διαβουλεύσεων με τα κράτη μέλη και τους ευρωπαίους πολίτες, η Επιτροπή υπέβαλε την πρότασή της σχετικά με τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027.

Στη συνέχεια υποβλήθηκε πλήρης σειρά προτάσεων για τομεακά προγράμματα και ταμεία. Η πρόταση για μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό μετατρέπει ουσιαστικά σε δημοσιονομικά στοιχεία τους στόχους της ΕΕ για την επόμενη δεκαετία, όπως αυτοί συμφωνήθηκαν από τους ηγέτες της τον Φεβρουάριο του 2018. Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός συνδυάζει νέα μέσα με εκσυγχρονισμένα προγράμματα για την αποτελεσματική υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ. Παρέχει τα μέσα για την εξεύρεση κατάλληλων απαντήσεων στις μείζονες προκλήσεις, όπως είναι η ανεργία των νέων, η μετανάστευση, η ασφάλεια και ο τεχνολογικός και ψηφιακός μετασχηματισμός. Οι προτάσεις περιλαμβάνουν απλουστευμένο προϋπολογισμό, ο οποίος δημιουργεί ισχυρότερη σύνδεση με τις πολιτικές προτεραιότητες (βλ. επίσης το ειδικό κεφάλαιο «Ο μελλοντικός μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ»).

InvestEU

Δεδομένης της επιτυχίας του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ στον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (2021-2027) να ακολουθούν το ίδιο μοντέλο. Με τον τρόπο αυτό, τα πολλά χρηματοδοτικά προγράμματα που παρέχει αυτή τη στιγμή η ΕΕ θα υπάγονταν σε ένα ενιαίο: το πρόγραμμα InvestEU. Το πρόγραμμα InvestEU, όπως και το Επενδυτικό Σχέδιο, θα αποτελείται από ένα ταμείο, έναν συμβουλευτικό κόμβο και μία πύλη επενδύσεων. Το Ταμείο InvestEU θα διαθέτει εγγύηση ύψους 38 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη στήριξη έργων στρατηγικής σημασίας σε ολόκληρη την ΕΕ σε τομείς όπως οι βιώσιμες υποδομές, η έρευνα, η καινοτομία και η ψηφιοποίηση, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και οι κοινωνικές επενδύσεις και δεξιότητες. Εκτιμάται ότι το ταμείο αυτό θα κινητοποιήσει πρόσθετες επενδύσεις ύψους άνω των 650 δισ. ευρώ σε επτά έτη.

Ενίσχυση της έρευνας, της καινοτομίας και της τεχνολογίας

Η Επιτροπή σχεδιάζει επίσης να αυξήσει τις επενδύσεις στην έρευνα, ώστε να διατηρήσει την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας έρευνας και καινοτομίας, με προτεινόμενο προϋπολογισμό 100 δισ. ευρώ για την έρευνα και την καινοτομία μεταξύ 2021 και 2027 στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη». Η Επιτροπή πρότεινε την επένδυση 16 δισ. ευρώ στο διαστημικό πρόγραμμα της ΕΕ, ώστε να ενισχυθεί ο ηγετικός ρόλος της στο διάστημα. Η Επιτροπή προτείνει προϋπολογισμό ύψους 13 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΕ θα συγκαταλέγεται στους τέσσερις κορυφαίους επενδυτές στον τομέα της αμυντικής έρευνας και τεχνολογίας στην Ευρώπη.

Η γεωργία και η θαλάσσια οικονομία ως μοχλοί ανάπτυξης

Η Επιτροπή πρότεινε να διατηρηθεί η ισχυρή στήριξη της γεωργίας και των αγροτικών περιοχών της ΕΕ με τη διάθεση 365 δισ. ευρώ στην κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο 2021-2027. Οι προτάσεις για την κοινή γεωργική πολιτική εστιάζονται στην απλούστευση και τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής αυτής, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις μελλοντικές προκλήσεις. Εκτός από τους παραδοσιακούς στόχους της ενίσχυσης του γεωργικού εισοδήματος, της επισιτιστικής ασφάλειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, τα σχέδια απαντούν επίσης στις νέες κοινωνικές απαιτήσεις, όπως είναι τα ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα, η καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων και η καλή διαβίωση των ζώων. Τα σχέδια προτείνουν επίσης μια νέα εταιρική σχέση μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της. Στο μέλλον, ενώ τα στοιχεία που απαιτούνται για την επίτευξη των κοινών στόχων της ΕΕ και την ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς θα καθορίζονται σε ενωσιακό επίπεδο, τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να επιλέγουν και να σχεδιάζουν μέτρα πολιτικής που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των γεωργών και των αγροτικών περιοχών τους.

Η Επιτροπή πρότεινε επίσης να συσταθεί ένα νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας με προϋπολογισμό 6,14 δισ. ευρώ και με στόχο να ενισχυθεί η στήριξη της θαλάσσιας οικονομίας και, παράλληλα, να προωθηθεί η απλούστευση και να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα αποτελέσματα. Το ταμείο αυτό θα καταστήσει δυνατή την πραγματοποίηση επενδύσεων σε νέες θαλάσσιες αγορές, τεχνολογίες και υπηρεσίες, όπως η ωκεάνια ενέργεια και η θαλάσσια βιοτεχνολογία. Οι παράκτιες κοινότητες θα λάβουν μεγαλύτερη στήριξη και το ταμείο θα εξακολουθήσει επίσης να στηρίζει τον ευρωπαϊκό αλιευτικό κλάδο, με ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της αλιείας μικρής κλίμακας.

Το μέλλον της πολιτικής για τη συνοχή

Οι προτάσεις σχετικά με τα κονδύλια της πολιτικής για τη συνοχή, για τις οποίες η Επιτροπή εισηγείται προϋπολογισμό ύψους 373 δισ. ευρώ, επικεντρώνονται στον εκσυγχρονισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας, καθιστώντας την πιο «έξυπνη», πιο πράσινη και πιο συνδεδεμένη, καθώς και στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Επιπλέον, οι κανόνες θα απλουστευθούν —μία δέσμη κανόνων θα καλύπτει επτά ταμεία— και οι διαδικασίες θα γίνουν πιο ευέλικτες.

Επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό

Η Επιτροπή πρότεινε να ενισχυθεί περαιτέρω η κοινωνική διάσταση της Ένωσης μέσω ενός νέου και βελτιωμένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Το νέο ΕΚΤ+ θα ανέρχεται σε 101,2 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό του συνολικού προϋπολογισμού για τη συνοχή σε σχέση με το αντίστοιχο σημερινό. Αναμένεται ότι θα ενισχύσει την προβολή και τον αντίκτυπο των κοινωνικών επενδύσεων. Ειδικότερα, ο συνδυασμός του ΕΚΤ+, του Erasmus και του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης θα μπορούσε να υπερδιπλασιάσει τα κονδύλια που προορίζονται για τη στήριξη των νέων σε σύγκριση με το τρέχον δημοσιονομικό πλαίσιο. Ενώ το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση θα εκσυγχρονιστεί, το πεδίο εφαρμογής του θα διευρυνθεί και το ανώτατο όριό του θα αυξηθεί σε 225 εκατ. ευρώ ετησίως, έναντι 170 εκατ. ευρώ ετησίως κατά την τρέχουσα περίοδο

Υλοποίηση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς

Από τις 30 νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχει υποβάλει η Επιτροπή από το 2015 και εξής, οι 23 έχουν συμφωνηθεί μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στο τραπέζι παραμένουν οι υπόλοιπες επτά προτάσεις της Επιτροπής, που πρέπει να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την περαιτέρω ανάπτυξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς.

Το 2018 δρομολογήθηκαν αρκετές σημαντικές ψηφιακές πρωτοβουλίες. Τον Ιανουάριο ξεκίνησε σε όλη την ΕΕ η εκστρατεία ευαισθητοποίησης #SaferInternet4EU σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας και την κυβερνοϋγιεινή. Τον Σεπτέμβριο τέθηκε σε ισχύ η ενωσιακή νομοθεσία για την ηλεκτρονική ταυτοποίηση (κανονισμός eIDAS). Τον Οκτώβριο τα κράτη μέλη έθεσαν σε εφαρμογή κανόνες που διευκολύνουν την πρόσβαση σε έντυπο υλικό σε μορφές προσαρμοσμένες για άτομα με προβλήματα όρασης ή άλλες αναπηρίες, και τον Δεκέμβριο τέθηκαν σε ισχύ νέοι κανόνες που απαγορεύουν τον αδικαιολόγητο γεωγραφικό αποκλεισμό στις διαδικτυακές πωλήσεις εντός της ενιαίας αγοράς.

Ταινίες και μουσική χωρίς σύνορα

Από τον Απρίλιο του 2018, χάρη στους νέους κανόνες φορητότητας, οι Ευρωπαίοι μπορούν, σε όποιο μέρος της ΕΕ κι αν βρίσκονται, να έχουν πρόσβαση στο διαδικτυακό περιεχόμενο (οπτικοακουστικό και μουσικό) στο οποίο είναι συνδρομητές στη χώρα τους. Τον Μάιο η Επιτροπή ανακοίνωσε τη δημιουργία ηλεκτρονικού ευρετηρίου ευρωπαϊκών ταινιών με στόχο να αυξήσει την προβολή του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Πρωτότυπο του ευρετηρίου εκδόθηκε τον Οκτώβριο.

Τον Ιούνιο του 2018 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με τους αναθεωρημένους κανόνες για ένα δικαιότερο κανονιστικό περιβάλλον για ολόκληρο τον οπτικοακουστικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των κατά παραγγελία υπηρεσιών και των πλατφορμών δημοσίευσης βίντεο. Οι κανόνες προωθούν τις ευρωπαϊκές οπτικοακουστικές παραγωγές και εγγυώνται την ανεξαρτησία των ρυθμιστικών αρχών του οπτικοακουστικού τομέα.

Ασφαλέστερες και ευκολότερες διαδικτυακές αγορές

Ο νέος κανονισμός για τις υπηρεσίες διασυνοριακής παράδοσης δεμάτων, που είναι σημαντικός για το ηλεκτρονικό εμπόριο, τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο. Οι υψηλές τιμές για τη διασυνοριακή παράδοση δεμάτων αποτελούν εμπόδιο για τους καταναλωτές και τους εμπόρους λιανικής, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες επιθυμούν να πραγματοποιήσουν διαδικτυακές αγορές και πωλήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ενίσχυση της διαδικτυακής εμπιστοσύνης και οικοδόμηση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς

Τέθηκαν σε ισχύ οι κανόνες σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στην εσωτερική αγορά, παρέχοντας στους Ευρωπαίους μια νέα ελευθερία: τη δυνατότητα να στηρίζονται σε κοινοποιημένα μέσα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης για να έχουν ασφαλή πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες που παρέχονται παντού στην Ευρώπη και που περιλαμβάνουν από την εγγραφή σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού, την πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αρχεία υγείας, την καταχώριση μιας εταιρείας και την υποβολή φορολογικών δηλώσεων στο διαδίκτυο μέχρι το ψηφιακό άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού.

Από τον Δεκέμβριο του 2018 ισχύουν νέοι κανόνες για την απαγόρευση του αδικαιολόγητου γεωγραφικού αποκλεισμού και άλλων μορφών διακρίσεων με βάση την ιθαγένεια, τον τόπο διαμονής ή τον τόπο εγκατάστασης του πελάτη. Οι νέοι κανόνες δίνουν σε ανθρώπους και επιχειρήσεις τη δυνατότητα πρόσβασης σε δικτυακούς τόπους άλλων κρατών μελών και στα ίδια αγαθά και υπηρεσίες με τους τοπικούς πελάτες. Η Επιτροπή υπέβαλε επίσης ενδιάμεση έκθεση σχετικά με τα αποτελέσματα της κατάργησης των πρόσθετων τελών περιαγωγής λιανικής που είχε τεθεί σε ισχύ το 2017.

Απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού της οικονομίας των δεδομένων στην ΕΕ

Η άρση των φραγμών θα συμβάλει στον διπλασιασμό της αξίας της οικονομίας των δεδομένων της ΕΕ μεταξύ του 2015 και του 2020 από 1,9 % σε 4 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Προβλέπεται ότι, έως το 2020, 10,4 εκατομμύρια άτομα θα έχουν βρει εργασία στην οικονομία δεδομένων της ΕΕ. Η άρση των υφιστάμενων απαιτήσεων τοπικοποίησης δεδομένων θα μειώσει το κόστος των υπηρεσιών δεδομένων και θα παράσχει στις επιχειρήσεις μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά την οργάνωση της διαχείρισης και της ανάλυσης των δεδομένων τους, με παράλληλη αύξηση της χρήσης τους και της επιλογής παρόχων.

Τεχνητή νοημοσύνη

Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ήδη μέρος της καθημερινής μας ζωής ―είτε επιτρέποντας στους γιατρούς να πραγματοποιούν ταχύτερες και ακριβέστερες ιατρικές διαγνώσεις είτε βοηθώντας τους γεωργούς να μειώσουν τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούν στις καλλιέργειες. Βοηθά επίσης τις δημόσιες διοικήσεις ώστε να δίνουν εξατομικευμένες απαντήσεις στους πολίτες και να μειώνουν τον αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επίσης να συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ή στην πρόληψη απειλών.

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε μια ευρωπαϊκή προσέγγιση για την αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στην τεχνητή νοημοσύνη, την προετοιμασία ενόψει των σχετικών κοινωνικοοικονομικών αλλαγών και τη διασφάλιση της ανάπτυξης κατάλληλου δεοντολογικού και νομικού πλαισίου για θέματα ευθύνης σε αυτές τις νέες τεχνολογίες. Η προσέγγιση αυτή αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση του αντικτύπου των επενδύσεων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο, στην ενθάρρυνση της συνεργασίας, στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και στον καθορισμό της μελλοντικής πορείας, ώστε να διασφαλιστεί η παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ σ’ αυτό τον τομέα.

Τον Ιούνιο η Επιτροπή διόρισε την ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για την τεχνητή νοημοσύνη και δημιούργησε την ευρωπαϊκή συμμαχία τεχνητής νοημοσύνης, μια διαδικτυακή πολυσυμμετοχική κοινότητα ανοικτή σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για την τεχνητή νοημοσύνη.

Τον Δεκέμβριο, σε συνέχεια της ανακοίνωσης του Απριλίου και σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή πρότεινε ένα συντονισμένο σχέδιο για την προώθηση της ανάπτυξης και της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης «made in Europe». Το σχέδιο αποσκοπεί στη διασφάλιση της συμπληρωματικότητας και των συνεργειών μεταξύ των εθνικών και ενωσιακών δράσεων με σκοπό τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου και τη διάδοση των οφελών της τεχνητής νοημοσύνης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το σχέδιο πρότεινε κοινές δράσεις σε τέσσερις βασικούς τομείς: αύξηση των επενδύσεων, αύξηση των διαθέσιμων δεδομένων, προώθηση του ταλέντου και εμπέδωση της εμπιστοσύνης. Το σχέδιο παρέχει επίσης ένα στρατηγικό πλαίσιο για εθνικές στρατηγικές τεχνητής νοημοσύνης. Οι χώρες της ΕΕ ενθαρρύνονται να αναπτύξουν τις εθνικές στρατηγικές τους για την τεχνητή νοημοσύνη έως τα μέσα του 2019, με βάση το έργο που έχει συντελεστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Παράλληλα, η Επιτροπή χορήγησε 66 εκατ. ευρώ σε έργα ρομποτικής που θα βοηθήσουν στην ψηφιοποίηση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο μια ανεξάρτητη ομάδα 52 εμπειρογνωμόνων συνέταξε κατευθυντήριες γραμμές δεοντολογίας για την ανάπτυξη και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες είναι διαθέσιμες προς διαβούλευση μέσω της συμμαχίας για την τεχνητή νοημοσύνη και θα ολοκληρωθούν το 2019. Η ομάδα θα παρουσιάσει επίσης συστάσεις πολιτικής την άνοιξη του 2019.

Δημιουργία υποδομής υπερυπολογιστών παγκοσμίου επιπέδου στην Ευρώπη

Τον Ιανουάριο του 2018 η Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για τη σύσταση κοινής επιχείρησης για την ευρωπαϊκή υπολογιστική υψηλών επιδόσεων. Αυτή η νέα νομική και χρηματοδοτική δομή θα συγκεντρώσει ενωσιακούς και εθνικούς πόρους για την κατασκευή υποδομών υπερυπολογιστών και δεδομένων και θα στηρίξει την έρευνα και την καινοτομία στον εν λόγω τομέα, με στόχο να καταστεί η Ευρώπη μία από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις υπερυπολογιστικής στον κόσμο. Τα κράτη μέλη υποστήριξαν την πρόταση της Επιτροπής τον Σεπτέμβριο και η κοινή επιχείρηση άρχισε να λειτουργεί τον Νοέμβριο. Η κοινή επιχείρηση θα δημιουργήσει και θα αναπτύξει την εν λόγω υποδομή σε όλη την Ευρώπη (με τη χρηματοδότηση που προτείνεται από τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ) προκειμένου να αυξηθούν οι δυνατότητες επεξεργασίας δεδομένων για την έρευνα και τη βιομηχανία, και επίσης θα στηρίξει την καινοτομία στον τομέα των τεχνολογιών υπερυπολογιστών, του υλισμικού και του λογισμικού. Θα προκύψουν οφέλη σε πολλούς τομείς, από την υγειονομική περίθαλψη και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως την ασφάλεια των αυτοκινήτων και την κυβερνοασφάλεια.

Καλύτερη πρόσβαση σε δεδομένα και δυνατότητα περαιτέρω χρήσης τους

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε η οδηγία για τις πληροφορίες του δημόσιου τομέα να επεκταθεί στα δεδομένα που τηρούν οι δημόσιες επιχειρήσεις και να περιοριστούν τα τέλη για την επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων τους. Στόχος είναι επίσης να διευκολυνθεί η περαιτέρω χρήση των ερευνητικών δεδομένων που εξάγονται με δημόσια χρηματοδότηση και να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να αναπτύξουν πολιτικές ανοικτής πρόσβασης. Οι νέοι κανόνες απαιτούν, κατά περίπτωση, τεχνικές λύσεις για την παροχή πρόσβασης σε δεδομένα σε πραγματικό χρόνο.

Τον Απρίλιο, στο πλαίσιο της 3ης δέσμης μέτρων για τα δεδομένα, η Επιτροπή διατύπωσε μια νέα δέσμη συστάσεων για την αντιμετώπιση των τεχνολογικών αλλαγών όσον αφορά την πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες και τη διαφύλαξή τους. Οι συστάσεις παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με την εφαρμογή πολιτικών ανοικτής πρόσβασης που εξυπηρετούν τους στόχους της ανοικτής επιστήμης, σχετικά με τα ερευνητικά δεδομένα και τη διαχείριση δεδομένων, τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού νέφους ανοικτής επιστήμης και την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων. Οι συστάσεις αφορούσαν επίσης τα κίνητρα και την ανάπτυξη των σχετικών δεξιοτήτων των ερευνητών για την άσκηση της ανοικτής επιστήμης.

Ελεύθερη ροή των δεδομένων μη προσωπικού χαρακτήρα

Τον Δεκέμβριο τέθηκαν σε ισχύ νέοι κανόνες που επιτρέπουν την αποθήκευση και επεξεργασία των δεδομένων μη προσωπικού χαρακτήρα σε ολόκληρη την ΕΕ χωρίς αδικαιολόγητους περιορισμούς. Οι νέοι κανόνες καταργούν τους φραγμούς στην ελεύθερη ροή των δεδομένων και θα τονώσουν την οικονομία της Ευρώπης συμβάλλοντας, κατά τις εκτιμήσεις, σε αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος έως και 4 % έως το 2020. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να κοινοποιούν στην Επιτροπή τυχόν εναπομένοντες ή προγραμματισμένους περιορισμούς τοπικοποίησης δεδομένων, οι οποίοι επιτρέπονται μόνο σε κάποιες ειδικές καταστάσεις για λόγους δημόσιας ασφάλειας, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας. Οι δημόσιες αρχές θα έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στα δεδομένα για σκοπούς εξέτασης και εποπτικού ελέγχου σε οποιοδήποτε μέρος της ΕΕ κι αν βρίσκονται αποθηκευμένα ή υπόκεινται σε επεξεργασία. Οι κανόνες θα ενθαρρύνουν επίσης τη δημιουργία κωδίκων δεοντολογίας για τις υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, ώστε να διευκολύνεται η αλλαγή παρόχου υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους εντός σαφών προθεσμιών.

Παρακολούθηση των εξελίξεων σχετικά με την τεχνολογία blockchain

Τον Φεβρουάριο η Επιτροπή εγκαινίασε το παρατηρητήριο-φόρουμ της ΕΕ για την τεχνολογία blockchain, με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το παρατηρητήριο θα παρακολουθεί τις εξελίξεις και θα ενισχύει τον ρόλο των ευρωπαϊκών φορέων στην τεχνολογία blockchain ―τεχνολογίες αποθήκευσης πληροφοριών που διανέμονται μέσω του ψηφιακού δικτύου.

Όνομα τομέα ανωτάτου επιπέδου .eu

Τον Δεκέμβριο επιτεύχθηκε συμφωνία σχετικά με τους νέους κανόνες για το όνομα τομέα ανωτάτου επιπέδου .eu, που δημιουργήθηκε το 2002 για να διευκολύνει την πρόσβαση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και των πολιτών στο ηλεκτρονικό εμπόριο και να ενισχύσει τη διαδικτυακή ενιαία αγορά. Στόχος της επανεξέτασης είναι να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο, ευέλικτο και διαφανές σύστημα διακυβέρνησης του διαδικτύου, με πλήρη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών. Μία από τις κύριες καινοτομίες που προτείνονται είναι να δοθεί στους πολίτες της ΕΕ η δυνατότητα να καταχωρίζουν ονόματα τομέα «.eu», όπου και αν ζουν.

Ηλεκτρονική υγεία (eHealth)

Τον Απρίλιο η Επιτροπή ανακοίνωσε τις προτεραιότητές της σχετικά με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας και της περίθαλψης. Η Επιτροπή θα στηρίξει την ενωσιακή συνεργασία σε τρεις τομείς προτεραιότητας: την ασφαλή πρόσβαση των πολιτών στα δεδομένα υγείας τους, ακόμη και σε διασυνοριακό επίπεδο· την εξατομικευμένη ιατρική και την πρόληψη ασθενειών μέσω κοινόχρηστων ευρωπαϊκών δεδομένων· και την ισχυροποίηση των πολιτών με ψηφιακά εργαλεία και την εξατομικευμένη περίθαλψη. Ως πρώτο βήμα, από τις αρχές του 2019 πολλά πρωτοπόρα κράτη μέλη θα αρχίσουν να ανταλλάσσουν ηλεκτρονικές συνταγές και ψηφιακά ιστορικά υγείας ασθενών. Εν τω μεταξύ, ως τον Νοέμβριο του 2018 19 ευρωπαϊκές χώρες είχαν υπογράψει δήλωση για την παροχή διασυνοριακής πρόσβασης στις γονιδιωματικές πληροφορίες τους.

Συνδεσιμότητα και ψηφιακή επιχειρηματικότητα

Τον Ιανουάριο η Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση, το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες της ΕΕ θα επωφελούνται εξίσου από τις διαθέσιμες ευκαιρίες στο διαδίκτυο, στο σπίτι, στο σχολείο και στον χώρο εργασίας. Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν τη στήριξη σχολείων με ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας, ένα νέο, αναβαθμισμένο εργαλείο αυτοαξιολόγησης για τα σχολεία σε ό,τι αφορά τη χρήση της τεχνολογίας για τη διδασκαλία και τη μάθηση (SELFIE), καθώς και την εκστρατεία #SaferInternet4EU για την ευαισθητοποίηση του κοινού. Η εκστρατεία δρομολογήθηκε την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου (6 Φεβρουαρίου) με στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο και καλύπτει θέματα όπως ο κυβερνοεκφοβισμός, οι ψευδείς ειδήσεις, η ανταλλαγή ερωτικών μηνυμάτων (sexting), το επιβλαβές περιεχόμενο, η κριτική σκέψη, ο γραμματισμός στα μέσα επικοινωνίας και οι ψηφιακές δεξιότητες, καθώς και οι ορθές πρακτικές όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια.

Η πρωτοβουλία της ΕΕ WiFi4EU για τη δημιουργία σημείων ασύρματης πρόσβασης (Wi-Fi) στο διαδίκτυο σε δημόσιους χώρους σε ολόκληρη την Ευρώπη έκανε σημαντικό βήμα προόδου τον Νοέμβριο, με τη δημοσίευση της πρώτης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος WiFi4EU ανέρχεται σε 120 εκατ. ευρώ για το διάστημα 2018-2020. Το πρόγραμμα θα στηρίξει την εγκατάσταση εξοπλισμού Wi-Fi σε δημόσιους χώρους, όπως πάρκα, πλατείες, δημόσια κτίρια, βιβλιοθήκες, κέντρα υγείας και μουσεία.

Επενδύσεις σε ευρυζωνικά δίκτυα

Τον Ιούνιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για την επικαιροποίηση των κανόνων της ΕΕ για τις τηλεπικοινωνίες. Ο νέος ευρωπαϊκός κώδικας ηλεκτρονικών επικοινωνιών θα ενισχύσει τις επενδύσεις σε δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ, ακόμη και σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές. Η συμφωνία για τον κώδικα περιλάμβανε τον καθορισμό χρονικού πλαισίου για τα κράτη μέλη, ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση (έως το 2020) των βασικών ζωνών ραδιοσυχνοτήτων που απαιτούνται για την ανάπτυξη υπηρεσιών 5G. Ο κώδικας τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε επίσης μια δέσμη εργαλείων για την αύξηση των ευρυζωνικών συνδέσεων σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές, όπου μόνο το 40 % των ατόμων έχουν ταχεία πρόσβαση στο διαδίκτυο σε σύγκριση με το 76 % στο σύνολο της ΕΕ.

Περίοδοι πρακτικής άσκησης στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή Ευκαιρία»

Η εν λόγω πρωτοβουλία κατάρτισης που χρηματοδοτείται από την ΕΕ θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καλύψουν τις κενές θέσεις με υποψηφίους που διαθέτουν ψηφιακές δεξιότητες. Τον Απρίλιο η Επιτροπή δρομολόγησε πιλοτικό έργο, χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και υπό τη διαχείριση του Erasmus+, για 6 000 θέσεις πρακτικής άσκησης στους τομείς της κυβερνοασφάλειας, των μαζικών δεδομένων, της κβαντικής τεχνολογίας, της εκμάθησης μηχανής και του ψηφιακού μάρκετινγκ.

Γυναίκες στην ψηφιακή εποχή

Αναγνωρίζοντας ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των φύλων έχει τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, η Επιτροπή προώθησε την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη χειραφέτηση των γυναικών στην ψηφιακή κοινωνία μέσω της ανάπτυξης της ψηφιακής στρατηγικής για τις γυναίκες. Στόχος της είναι να συμβάλει στην πλήρη ένταξη των γυναικών στην ψηφιακή οικονομία καταπολεμώντας τα στερεότυπα στα μέσα ενημέρωσης, προωθώντας πρότυπα προς μίμηση, προάγοντας τις ψηφιακές δεξιότητες και την εκπαίδευση των γυναικών και διευκολύνοντας τη δραστηριοποίησή τους στους τομείς της ψηφιακής επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας.

Διεθνής συνεργασία

Τον Φεβρουάριο η Επιτροπή ενέκρινε τη Στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια, με την οποία δρομολογήθηκαν έξι εμβληματικές πρωτοβουλίες, μεταξύ των οποίων μία που σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τους έξι εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων να πραγματοποιήσουν την ψηφιακή μετάβαση. Το ψηφιακό θεματολόγιο για τα Δυτικά Βαλκάνια δρομολογήθηκε τον Ιούνιο, για να αποκομίσουν και οι πολίτες της περιοχής τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού. Καθορίζει μια προσέγγιση που στοχεύει στη μείωση των τελών περιαγωγής, σε επενδύσεις στην ευρυζωνική συνδεσιμότητα, στην αύξηση της κυβερνοασφάλειας, της εμπιστοσύνης και της ψηφιοποίησης της βιομηχανίας, στην ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας και την τόνωση της έρευνας και της καινοτομίας.

Στο πλαίσιο της νέας συμμαχίας Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας, η ειδική ομάδα ΕΕ-Αφρικανικής Ένωσης για την ψηφιακή οικονομία συνεδρίασε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο και θα εκδώσει συστάσεις έως τα τέλη Ιουνίου του 2019 σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης της παναφρικανικής ψηφιακής αγοράς σε σύνδεση με την ψηφιακή ενιαία αγορά της ΕΕ.

Ένα δίκαιο ψηφιακό οικοσύστημα

Διασφάλιση του θεμιτού ανταγωνισμού στη διαδικτυακή οικονομία

Τον Ιανουάριο η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο ύψους 997 εκατ. ευρώ στην Qualcomm για κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην αγορά τσιπ σετ βασικής ζώνης LTE (Long-Term Evolution baseband chipsets), τα οποία επιτρέπουν σε έξυπνα τηλέφωνα και ταμπλέτες να συνδέονται με κυψελοειδή δίκτυα και να συμμορφώνονται με το πρότυπο LTE 4G. Επίσης, η Επιτροπή ενέκρινε υπό όρους την προτεινόμενη εξαγορά της NXP από την Qualcomm, δύο εταιρείες με ηγετικό ρόλο στη βιομηχανία ημιαγωγών. Στον τομέα των μέσων ενημέρωσης, η Επιτροπή ενέκρινε τον Ιούνιο την εξαγορά του Sky από την Comcast. Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η Επιτροπή ενέκρινε τον Ιούλιο την εξαγορά της UPC Austria από την T-Mobile Austria.

Τον Ιούλιο η Επιτροπή επέβαλε στην Google πρόστιμο ύψους 4,34 δισ. ευρώ για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ, επειδή θέτει παράνομους περιορισμούς στους κατασκευαστές συσκευών Android και στους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων κινητής τηλεφωνίας, ώστε να εδραιωθεί η δεσπόζουσα θέση της στη γενική αναζήτηση στο διαδίκτυο. Με τέσσερις διαφορετικές αποφάσεις, η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο συνολικού ύψους άνω των 111 εκατ. ευρώ στους κατασκευαστές ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης Asus, Denon & Marantz, Philips και Pioneer για την επιβολή σταθερών ή ελάχιστων τιμών μεταπώλησης στους εμπόρους λιανικής πώλησης κατά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή επέβαλε στην Guess πρόστιμο κατά τι χαμηλότερο των 40 εκατ. ευρώ επειδή έθετε περιορισμούς στους εμπόρους λιανικής σε ό,τι αφορά τη διαδικτυακή διαφήμιση και τις διασυνοριακές πωλήσεις σε καταναλωτές σε άλλα κράτη μέλη (γεωγραφικός αποκλεισμός), κατά παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.

Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή ενέκρινε την προτεινόμενη εξαγορά της Shazam, μιας κορυφαίας εφαρμογής για την αναγνώριση μουσικών κομματιών, από την Apple, η οποία διαθέτει την Apple Music, τη δεύτερη μεγαλύτερη υπηρεσία μουσικής συνεχούς ροής στην Ευρώπη. Τον Νοέμβριο η Επιτροπή ενέκρινε την προτεινόμενη εξαγορά μερών της Fox από την Disney —εταιρείες μέσων ενημέρωσης με παγκόσμια εμβέλεια και έδρα τις ΗΠΑ. Η απόφαση τελεί υπό την προϋπόθεση της πλήρους τήρησης των δεσμεύσεων που ανέλαβε η Disney προκειμένου η Επιτροπή να άρει τις επιφυλάξεις της ως προς τον ανταγωνισμό. Επίσης, τον Νοέμβριο η Επιτροπή ενέκρινε την προτεινόμενη εξαγορά της Tele2 NL από την T-Mobile NL. Η έρευνα της Επιτροπής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν πιθανό η προτεινόμενη πράξη να έχει σημαντικό αντίκτυπο στο επίπεδο των υπηρεσιών ή των τιμών που καταβάλλονται από τους πελάτες των ολλανδικών εταιρειών κινητής τηλεφωνίας.

Η Επιτροπή εξέδωσε επίσης τις πρώτες αποφάσεις για κρατικές ενισχύσεις σε σχέση με δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας για ευρυζωνικές συνδέσεις, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να στηρίξουν τα δίκτυα αυτά, ιδίως σε συγκεκριμένες περιοχές-στόχους της Αυστρίας, της Γερμανίας και των Κάτω Χωρών.

Φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας

Τον Μάρτιο η Επιτροπή πρότεινε τη μεταρρύθμιση των ενωσιακών κανόνων εταιρικής φορολόγησης για ψηφιακές δραστηριότητες. Τα νέα μέτρα εξασφαλίζουν επίσης την καταβολή δίκαιων φόρων από τις ψηφιακές επιχειρήσεις στην ΕΕ προσαρμόζοντας τους φορολογικούς κανόνες στην πρόσφατη επέκταση στην ψηφιακή οικονομία.

Προώθηση της ψηφιοποίησης των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών

Τον Μάρτιο η Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για τεχνολογικές καινοτομίες στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (FinTech) προκειμένου να βοηθήσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα να αξιοποιήσει την ταχεία πρόοδο σε τομείς όπως η τεχνολογία blockchain, η τεχνητή νοημοσύνη και οι υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους. Το σχέδιο δράσης επιδιώκει να καταστήσει τις αγορές ασφαλέστερες και ευκολότερα προσβάσιμες, προς όφελος των καταναλωτών, των επενδυτών, των τραπεζών και των νέων παραγόντων της αγοράς. Ως πρώτο βασικό βήμα η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες που θα βοηθήσουν τις πλατφόρμες πληθοχρηματοδότησης να αναπτυχθούν σε ολόκληρη την ενιαία αγορά της ΕΕ ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, ιδίως για τις νεοφυείς και άλλες μικρές επιχειρήσεις. Οι κανόνες θα δώσουν στις εν λόγω πλατφόρμες τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση για τη χορήγηση σήματος της ΕΕ, ώστε να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ οι επενδυτές θα προστατεύονται με τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την κοινοποίηση πληροφοριών, τη διακυβέρνηση, τη διαχείριση κινδύνου και με μια συνεκτική προσέγγιση της εποπτείας.

Δικαιοσύνη και διαφάνεια για τους χρήστες διαδικτυακών υπηρεσιών διαμεσολάβησης

Τον Απρίλιο η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση κανονισμού για την προώθηση της δικαιοσύνης και της διαφάνειας για τους επιχειρηματικούς χρήστες διαδικτυακών πλατφορμών. Ο κανονισμός αντιμετωπίζει το πρόβλημα των επιζήμιων εμπορικών πρακτικών που προκύπτουν από τις άνισες επιχειρηματικές σχέσεις μεταξύ πλατφορμών και επιχειρηματικών χρηστών που βασίζονται σε αυτές για να προσφέρουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους σε καταναλωτές στην ΕΕ. Ένα νεοσύστατο παρατηρητήριο, το οποίο θα υποστηρίζεται από ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, θα παρακολουθεί στενά την οικονομία των διαδικτυακών πλατφορμών και θα συμβουλεύει την Επιτροπή σχετικά με την ανάγκη για μελλοντικές πρωτοβουλίες.

Μεγαλύτερη κυβερνοασφάλεια και ασφαλέστερο διαδίκτυο

Η οδηγία σχετικά με την ασφάλεια συστημάτων δικτύου και πληροφοριών τέθηκε σε εφαρμογή τον Μάιο του 2018. Πρόκειται για το πρώτο νομικά δεσμευτικό σύνολο κανόνων κυβερνοασφάλειας σε επίπεδο ΕΕ, με το οποίο θεσπίζεται πλαίσιο για την εξασφάλιση ενός κοινού υψηλού επιπέδου ασφάλειας των συστημάτων δικτύων και πληροφοριών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση ευρωπαϊκού βιομηχανικού, τεχνολογικού και ερευνητικού κέντρου ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας και ενός δικτύου εθνικών κέντρων συντονισμού. Στόχος είναι να βοηθήσει την ΕΕ να διατηρήσει και να αναπτύξει τις τεχνολογικές και βιομηχανικές ικανότητες στον τομέα της κυβερνοασφάλειας οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς της. Το δίκτυο θα ασχοληθεί με την ανάπτυξη νέων δυνατοτήτων κυβερνοασφάλειας και την ευρύτερη ανάπτυξη ικανοτήτων κυβερνοασφάλειας στα κράτη μέλη. Η πρόταση αναμένεται να βοηθήσει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν μια προδραστική, μακροπρόθεσμη και στρατηγική προοπτική για τη βιομηχανική πολιτική στον τομέα της κυβερνοασφάλειας.

Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε μια πρώτη δέσμη μέτρων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Αυτή περιλαμβάνει την ανάπτυξη του κώδικα δεοντολογίας της ΕΕ για την παραπληροφόρηση, ο οποίος δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο και θα τεθεί σε εφαρμογή από τα συμβαλλόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019. Περιλαμβάνει επίσης τη στήριξη ενός ανεξάρτητου δικτύου ελεγκτών γεγονότων και την προώθηση της ποιοτικής δημοσιογραφίας και του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης. Οι αποκαλύψεις σχετικά με την υπόθεση Facebook / Cambridge Analytica κατέδειξαν ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μπορούν να αξιοποιηθούν σε εκλογικά πλαίσια, καθώς και ότι επηρεάζουν την ανθεκτικότητα των δημοκρατικών διαδικασιών. Τον Σεπτέμβριο ο πρόεδρος Γιούνκερ εξήγγειλε μέτρα για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών και έναν κώδικα δεοντολογίας της ΕΕ για την παραπληροφόρηση. Η Επιτροπή ζήτησε στη συνέχεια από εκπροσώπους διαδικτυακών πλατφορμών και διαφημιστές να δεσμευτούν ότι θα τηρήσουν τον εν λόγω κώδικα.

Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος ενέκριναν σχέδιο δράσης για την παραπληροφόρηση, το οποίο βασίζεται στην ανακοίνωση του Απριλίου και στις εργασίες της ειδικής ομάδας East Strategic Communication Task Force της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, η οποία συγκροτήθηκε το 2015, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνώρισε για πρώτη φορά την απειλή των ρωσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης.

Το σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς τομείς με σκοπό την αποτελεσματική οικοδόμηση ικανοτήτων σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης: α) βελτίωση του εντοπισμού, της ανάλυσης και της αποκάλυψης των περιστατικών παραπληροφόρησης· β) ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών· γ) κινητοποίηση του ιδιωτικού τομέα για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης· δ) ευαισθητοποίηση και ισχυροποίηση των πολιτών. Επίσης, ενόψει των προσεχών ευρωπαϊκών εκλογών, θα συσταθεί έως τον Μάρτιο του 2019 ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει στην πρωτοπορία του ψηφιακού μετασχηματισμού, η Επιτροπή έχει προτείνει ένα νέο πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» με προϋπολογισμό 9,2 δισ. ευρώ (2021 έως 2027). Το πρόγραμμα θα περιλαμβάνει κονδύλια για τη στήριξη πέντε ειδικών τομέων: υπολογιστική υψηλών επιδόσεων· τεχνητή νοημοσύνη· κυβερνοασφάλεια και εμπιστοσύνη· ψηφιακές δεξιότητες· και ψηφιακός μετασχηματισμός και διαλειτουργικότητα. Το ψηφιακό τμήμα του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» θα ενισχύσει την ευρυζωνική υποδομή της Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας 5G), ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση των κοινοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ (3 δισ. ευρώ). Άλλα ταμεία, όπως το InvestEU και τα ταμεία για την περιφερειακή ανάπτυξη και την πολιτική συνοχής, θα συμπληρώσουν τις εν λόγω επενδύσεις στην ψηφιακή στρατηγική.

Το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» θα χρηματοδοτήσει την ψηφιακή έρευνα και καινοτομία στη βιομηχανία (15 δισ. ευρώ) και σε άλλους τομείς όπως η ασφάλεια, η υγεία, η κινητικότητα, η ενέργεια και το περιβάλλον. Το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» θα χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα Media, καθώς και πρόσθετα μέτρα για την προαγωγή της ελευθερίας, της πολυφωνίας και του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης (1,2 δισ. ευρώ).

Στρατηγικό όραμα για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050

Στην Ευρώπη, όπως και αλλού, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον δύσκολο να αγνοηθεί. Η αύξηση της θερμοκρασίας στην Ευρώπη είναι ήδη υψηλότερη από τον μέσο όρο του πλανήτη. Μπορεί το 2018 να ήταν ιδιαίτερα κακή χρονιά από άποψη ξηρασίας, ωστόσο στα τέσσερα από τα πέντε τελευταία χρόνια είχαμε μεγάλα κύματα καύσωνα. Το καλοκαίρι του 2018 οι θερμοκρασίες στον Αρκτικό Κύκλο ήταν κατά 5 °C υψηλότερες από τις κανονικές, ενώ στην Κεντρική Ευρώπη επικρατούσε τέτοια ξηρασία ώστε ο Ρήνος κατά τόπους ήταν πολύ ρηχός για εσωτερική ναυσιπλοΐα. Η προσαρμογή μας στην κλιματική αλλαγή είναι αδήριτη ανάγκη· θα πρέπει ν’ αφήσουμε πίσω μας τη λογική της σταδιακής μείωσης των εκπομπών και να κατευθυνθούμε προς τον στόχο των σχεδόν μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαίωσε ότι απαιτείται επειγόντως επιτάχυνση της παγκόσμιας δράσης για το κλίμα. Ο πλανήτης θα πρέπει να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2070 περίπου ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5 °C. Η ΕΕ, για να αναδειχθεί παγκόσμιος ηγέτης και να αξιοποιήσει το πλεονέκτημα του πρωτοπόρου, θα πρέπει να επιτύχει ουδετερότητα ως προς τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, όπως προτείνεται στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της.

Ταυτόχρονα, η τελευταία διετία αποτέλεσε σημείο καμπής όσον αφορά την αντίδραση της Ευρώπης στην κλιματική αλλαγή, καθώς θεσπίστηκε νομοθεσία για το κλίμα και την ενέργεια με εντατικούς ρυθμούς σε επίπεδο ΕΕ, με σκοπό την αλλαγή στο ενεργειακό μας σύστημα στην κατεύθυνση μιας οικονομίας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Μετά τη θέσπιση της νομοθεσίας, η ΕΕ επικεντρώνεται στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για να διασφαλίσει το μέλλον όλων.

Ανταποκρινόμενη στις προσκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Επιτροπή πρότεινε τον Νοέμβριο του 2018 ένα μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050: Καθαρός πλανήτης για όλους.

Η στρατηγική αποσκοπεί στη χάραξη της κατεύθυνσης στην οποία θα κινηθεί η πολιτική της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια και να πλαισιώσει εκείνο που η ΕΕ θεωρεί μακροπρόθεσμη συμβολή της στους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, δηλαδή τη διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους 2 °C και την προσπάθεια για τη διατήρησή της κάτω από τους 1,5 °C. Η ΕΕ θα το επιτύχει με επενδύσεις σε ρεαλιστικές τεχνολογικές λύσεις, με την ενίσχυση της θέσης των πολιτών και με την εναρμόνιση της δράσης της σε βασικούς τομείς όπως η βιομηχανική πολιτική, ο χρηματοπιστωτικός τομέας ή η έρευνα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την κοινωνική δικαιοσύνη για μια συμπεριληπτική μετάβαση, που δεν θα αποκλείει κανέναν Ευρωπαίο. Με το πρόγραμμα αυτό, η ΕΕ σκοπεύει να καταστεί έως το 2050 η πρώτη μεγάλη οικονομία παγκοσμίως που θα είναι ουδέτερη ως προς το κλίμα.

Η εντολή για δράση έχει δοθεί από τους πολίτες της ΕΕ. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2018, το 93 % των ευρωπαίων πολιτών πιστεύει ότι η κλιματική αλλαγή προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, και το 85 % συμφωνεί ότι η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η χρήση της ενέργειας με πιο αποδοτικό τρόπο μπορούν να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη και θέσεις εργασίας στην Ευρώπη.

Κατά τη διαμόρφωση του οράματός της, η Επιτροπή έφερε σε επαφή ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων παραγόντων και διεξήγαγε δημόσια διαβούλευση η οποία τροφοδότησε τις συζητήσεις της. Η υιοθέτηση του οράματος γίνεται η αφετηρία μιας ευρείας συζήτησης, στην οποία συμμετέχουν φορείς λήψης αποφάσεων, ενδιαφερόμενοι παράγοντες και πολίτες, σχετικά με το πώς μπορεί να συμβάλει η ΕΕ στους μακροπρόθεσμους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού και πώς μπορεί να επιτευχθεί ο ζητούμενος μετασχηματισμός.

Τον Δεκέμβριο του 2018 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη να επεξεργαστούν τη στρατηγική της Επιτροπής προκειμένου να παράσχουν καθοδήγηση για τη γενική κατεύθυνση και τις πολιτικές προτεραιότητες κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση να παρουσιάσει μακροπρόθεσμη στρατηγική έως το 2020, η οποία θα είναι εναρμονισμένη με τη συμφωνία του Παρισιού.

Διεθνής συνεργασία για την παγκόσμια δράση για το κλίμα

Λίγο καιρό μετά την έγκριση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής και τρία χρόνια μετά τη συμφωνία του Παρισιού, η ΕΕ μετέβη στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα (COP24), στο Κατοβίτσε της Πολωνίας, τον Δεκέμβριο με δύο κύριους στόχους. Πρώτον, να ολοκληρώσει ένα ενισχυμένο και πλήρες εγχειρίδιο κανόνων για να καταστήσει τη συμφωνία του Παρισιού λειτουργική και, δεύτερον, να προβεί σε απολογισμό της συλλογικής προόδου ως προς την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων της.

Οι συζητήσεις στο Κατοβίτσε κατέληξαν στην έγκριση ενός εγχειριδίου σαφών κανόνων που θα βοηθήσει να λειτουργήσει στην πράξη η συμφωνία του Παρισιού σε όλο τον κόσμο, με την ΕΕ να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην έκβασή τους. Συνεργάστηκε με συμμάχους τόσο από τις ανεπτυγμένες χώρες, όσο και από τις αναπτυσσόμενες, γεγονός που απέδειξε ότι η πολυμερής προσέγγιση και η διεθνής συνεργασία είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση αυτής της παγκόσμιας απειλής.

Το εγχειρίδιο κανόνων θα δώσει τη δυνατότητα στα μέρη της συμφωνίας του Παρισιού να πραγματοποιήσουν τις συνεισφορές τους, να παρακολουθήσουν την πορεία τους και να τις αυξήσουν σταδιακά για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ώστε να επιτύχουν τους μακροπρόθεσμους στόχους της συμφωνίας.

Οι κυβερνήσεις και οι ενδιαφερόμενοι παράγοντες στην COP24 προέβησαν επίσης σε απολογισμό της προόδου ως προς τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για τη θερμοκρασία και εξέτασαν με ποιον τρόπο μπορούν να προωθήσουν μια πιο φιλόδοξη δράση για το κλίμα τώρα και στον επόμενο γύρο των εθνικών δεσμεύσεων για το κλίμα. Αυτό αναμένεται να δημιουργήσει μια θετική πολιτική δυναμική και να δώσει το έναυσμα για μια παγκόσμια συζήτηση σχετικά με τη μακροπρόθεσμη στρατηγική και την ανάγκη για ταχύτερη δράση.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018 η ΕΕ διαδραμάτισε βασικό ρόλο στις εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου για την ενίσχυση της παγκόσμιας δράσης για το κλίμα. Η ΕΕ φιλοξένησε τη δεύτερη υπουργική διάσκεψη για τη δράση για το κλίμα στις Βρυξέλλες, μαζί με τον Καναδά και την Κίνα, συγκεντρώνοντας εκπροσώπους 36 κυβερνήσεων από πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Οι υπουργοί τόνισαν τη σημασία της πολυμέρειας και επιβεβαίωσαν ότι η συμφωνία του Παρισιού είναι μη αναστρέψιμη και μη διαπραγματεύσιμη. Η ΕΕ και η Κίνα επιβεβαίωσαν εκ νέου την προσήλωσή τους στη δράση για το κλίμα κατά τη σύνοδο κορυφής Κίνας-ΕΕ τον Ιούλιο και συμφώνησαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στον τομέα της εμπορίας εκπομπών. Η ΕΕ ενίσχυσε επίσης τη συνεργασία στις αγορές ανθρακούχων εκπομπών με την Καλιφόρνια και τη Νέα Ζηλανδία.

Η ΕΕ επιβεβαίωσε την ηγετική της θέση παγκοσμίως με την επικύρωση της συμφωνίας για τη σταδιακή κατάργηση των υδροφθορανθράκων, επικίνδυνων αερίων που συντελούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και χρησιμοποιούνται συνήθως στον εξοπλισμό θέρμανσης και ψύξης. Η εφαρμογή της συμφωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία άρχισε την 1η Ιανουαρίου 2019, θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου της συμφωνίας του Παρισιού.

Το 2018 η ΕΕ συνέβαλε επίσης στην εξασφάλιση δύο σημαντικών συμφωνιών για το κλίμα στους τομείς των θαλάσσιων και αεροπορικών μεταφορών. Τον Απρίλιο ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός συμφώνησε να θέσει σαφή στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 50 % έως το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2008, με σκοπό να εξαλείψει σταδιακά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου του τομέα το συντομότερο δυνατό εντός του αιώνα που διανύουμε. Τον Ιούνιο ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας υιοθέτησε το πρότυπο για το πρώτο στην ιστορία παγκόσμιο σύστημα περιορισμού των εκπομπών CO2 στον τομέα των αερομεταφορών. Η συμφωνία ορίζει τους κανόνες που απαιτείται να τηρούν οι αεροπορικές εταιρείες προκειμένου να παρακολουθούν, να αναφέρουν και να επαληθεύουν τις εκπομπές τους από το 2019 και μετά.

Η ΕΕ παραμένει σταθερά προσηλωμένη στη στήριξη της δράσης για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εξακολουθούν να είναι ο μεγαλύτερος χορηγός δημόσιας χρηματοδότησης για το κλίμα, δεδομένου ότι παρείχαν συνολικά 20,4 δισ. ευρώ στις αναπτυσσόμενες χώρες το 2017.

Η ολοκλήρωση μιας σύγχρονης και φιλόδοξης Ενεργειακής Ένωσης

Ο μετασχηματισμός των ενεργειακών συστημάτων της Ευρώπης είναι απαραίτητος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε και χρησιμοποιούμε την ενέργεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ οικοδομεί μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, στην οποία οι καταναλωτές θα έχουν καλύτερες επιλογές ενεργειακού εφοδιασμού, πρόσβαση σε αξιόπιστες συγκρίσεις των τιμών ενέργειας και τη δυνατότητα παραγωγής και πώλησης της δικής τους ηλεκτρικής ενέργειας.

Η δέσμη μέτρων για την καθαρή ενέργεια

Η συμφωνία για όλες τις νομοθετικές προτάσεις της δέσμης «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» το 2018 θέτει σε εφαρμογή ένα σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, το οποίο υλοποιεί τον στόχο της ΕΕ να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και να δώσει προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση.

Αυτό θέτει έναν νέο στόχο, τουλάχιστον 32,5 %, όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση για την ΕΕ έως το 2030 και έναν νέο στόχο, τουλάχιστον 32 %, για τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ, με ρήτρα αναθεώρησης προς τα πάνω και για τους δύο στόχους έως το 2023. Οι νέοι αυτοί στόχοι αντικατοπτρίζουν τις υψηλές φιλοδοξίες της ΕΕ, καθώς και τον ρυθμό με τον οποίο αλλάζουν οι νέες τεχνολογίες και μειώνεται το κόστος μέσω οικονομιών κλίμακας. Συνδυαστικά, θα επιφέρουν μείωση των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά περίπου 45 % έως το 2030, υπερβαίνοντας τη δέσμευση της ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού για μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990.

Οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες οι οποίοι τέθηκαν σε ισχύ τον Ιούλιο θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτών των στόχων, αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες βελτίωσης της απόδοσης στον οικοδομικό τομέα, τον μεγαλύτερο καταναλωτή ενέργειας στην Ευρώπη. Αυτό θ’ ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός κτιριακού αποθέματος χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών έως το 2050.

Οι νέοι κανόνες θα επιβάλουν την κατασκευή πιο έξυπνων και οικονομικών κτιρίων και, παράλληλα, θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στον τομέα της ανακαίνισης και κατασκευής κτιρίων.

Οι βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης θα συμβάλουν επίσης στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας με τη μείωση των λογαριασμών στα παλαιότερα κτίρια, τα οποία έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για ανακαίνιση. Στο πλαίσιο των προσπαθειών της για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας στις χώρες της ΕΕ, η Επιτροπή εγκαινίασε τον Ιανουάριο το Παρατηρητήριο Ενεργειακής Φτώχειας της ΕΕ. Ο φορέας αυτός θα βελτιώσει τη μέτρηση, την παρακολούθηση και την ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών για την ενεργειακή φτώχεια.

Η νομοθεσία που παρέχει στα κράτη μέλη και στην ΕΕ τα εφόδια για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο. Θα διασφαλίσει ότι οι στόχοι για το 2030 όσον αφορά την ενέργεια και το κλίμα και οι απώτεροι στόχοι για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή θα επιτευχθούν με τον καθορισμό μιας πολιτικής διαδικασίας που θα προσδιορίζει τον τρόπο συνεργασίας των χωρών της ΕΕ με την Επιτροπή.

Τον Δεκέμβριο υπήρξε επίσης συμφωνία για τη θέσπιση νέων κανόνων με σκοπό την καλύτερη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες θα δημιουργήσουν μεγαλύτερο ανταγωνισμό και θα δώσουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να συμμετάσχουν πιο ενεργά στην αγορά και να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στη μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια. Επιτεύχθηκαν επίσης συμφωνίες σχετικά με μέτρα που διασφαλίζουν την καλύτερη προστασία των ευρωπαίων πολιτών από σοβαρές ελλείψεις στον εφοδιασμό ηλεκτρικής ενέργειας και σχετικά με την ενίσχυση του ρόλου του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας.

Στις δράσεις ενεργειακής απόδοσης στη διάρκεια του 2018 περιλαμβάνεται και η απαγόρευση της πώλησης μη αποδοτικών λαμπτήρων αλογόνου από την 1η Σεπτεμβρίου, χάρη στην οποία αφενός οι καταναλωτές στην ΕΕ εξοικονομούν χρήματα από τους λογαριασμούς ενέργειας που πληρώνουν και αφετέρου μειώνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Ενεργειακή ασφάλεια και αλληλεγγύη

Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού των καταναλωτών της ΕΕ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής για την Ενεργειακή Ένωση. Στο πλαίσιο της προσπάθειας ενίσχυσης της ασφάλειας εφοδιασμού στις χώρες της Βαλτικής, ο πρόεδρος της Επιτροπής και οι ηγέτες της Λιθουανίας, της Λετονίας, της Εσθονίας και της Πολωνίας κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τον συγχρονισμό του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας των χωρών αυτών με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης έως το 2025. Η πλήρης ενσωμάτωση των δικτύων των χωρών της Βαλτικής στην υπόλοιπη Ευρώπη αποτελεί προτεραιότητα για την Ενεργειακή Ένωση και θα συμβάλει σημαντικά στην ενότητα και την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ.

Οι πολίτες της ΕΕ θα έχουν ευρύτερο φάσμα επιλογών και ασφαλέστερο εφοδιασμό χάρη στον ανταγωνισμό και στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών. Ως παράδειγμα προόδου στον τομέα αυτό αναφέρεται η από κοινού δέσμευση για την κατασκευή του αγωγού διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ Βουλγαρίας και Σερβίας, που υπογράφηκε τον Μάιο. Ο αγωγός φυσικού αερίου θα αποτελέσει μια νέα οδό εφοδιασμού όχι μόνο για τη Σερβία, αλλά και για άλλα μέρη της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Τον Ιούνιο οι πρωθυπουργοί της Βουλγαρίας και της Ελλάδας υπέγραψαν πολιτική δήλωση με την οποία υποστηρίζουν την κατασκευή αγωγού διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ των δύο χωρών. Στα σημαντικά έργα που συνδέουν κράτη μέλη περιλαμβάνονται επίσης οι αγωγοί διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ Δανίας και Πολωνίας και μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας.

Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στον τομέα της ενέργειας υπογραμμίστηκε στη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας τον Ιούλιο, όταν οι ηγέτες της Πορτογαλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας συμφώνησαν στη λήψη μέτρων με σκοπό την περαιτέρω ενσωμάτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Η Επιτροπή υποστηρίζει την κατασκευή της απαραίτητης υποδομής, με μια επένδυση-ρεκόρ ύψους 578 εκατ. ευρώ για το καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας που διασχίζει τον Βισκαϊκό Κόλπο, τη μεγαλύτερη επένδυση που έγινε ποτέ σε έργο ενεργειακής υποδομής από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη».

Τον Μάιο η Επιτροπή επέβαλε δεσμευτικές υποχρεώσεις στη ρωσική εταιρεία Gazprom με σκοπό να καταστήσει δυνατή και να εγγυηθεί την ελεύθερη ροή φυσικού αερίου σε ανταγωνιστικές τιμές στις αγορές φυσικού αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Το 2018 η ΕΕ επένδυσε 48,4 εκατ. ευρώ σε οκτώ έργα υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και έξυπνων δικτύων μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη». Πάνω από το 50 % των κονδυλίων που προβλέπονταν για έργα βιώσιμης ενέργειας και μεταφορών την περίοδο 2014-2020 (περίπου 32 δισ. ευρώ) έχουν ήδη διατεθεί σε έργα επί τόπου. Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά πολλές περιφέρειες, αναπτύσσοντας στρατηγικές και εφαρμόζοντας συγκεκριμένα μέτρα μέσω των πιλοτικών δράσεων της Επιτροπής σε περιφέρειες υπό βιομηχανική μετάβαση και μέσω της πρωτοβουλίας για τις περιφέρειες υψηλής έντασης άνθρακα και ανθρακούχων εκπομπών σε μετάβαση. Το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη εξακολούθησε να βοηθά και το 2018 τους ευρωπαίους πολίτες να προμηθεύονται ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, αυξάνοντας το σύνολο των νοικοκυριών που υποστηρίζονται από το Σχέδιο σε 7,4 εκατομμύρια. Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο στην Bulgarian Energy Holding, στη θυγατρική της Bulgargaz που παρέχει φυσικό αέριο και στη θυγατρική της Bulgartransgaz που παρέχει υποδομή («όμιλος BEH»), ύψους 77 εκατ. ευρώ, επειδή εμπόδιζαν την πρόσβαση ανταγωνιστών σε βασική υποδομή φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, κατά παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.

Το 2018 η ΕΕ ενέκρινε έξι μηχανισμούς δυναμικότητας ηλεκτρικής ενέργειας στο Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Πολωνία, με σκοπό την εξασφάλιση επαρκούς εφοδιασμού σε ηλεκτρική ενέργεια μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Στη διεθνή σκηνή, η Επιτροπή πραγματοποίησε σειρά συναντήσεων υψηλού επιπέδου στο Ιράν με σκοπό την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ των δύο εταίρων. Στη δύσκολη συγκυρία της απόσυρσης των ΗΠΑ από το κοινό ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την πυρηνική ενέργεια στο Ιράν, η Επιτροπή επέμεινε ότι η άρση των κυρώσεων ήταν ουσιαστικό μέρος της συμφωνίας για τα πυρηνικά.

Τον Ιούλιο ο πρόεδρος Γιούνκερ επισκέφθηκε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, όπου συμφώνησαν να ενισχύσουν τη στρατηγική συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ στον τομέα της ενέργειας. Συμφώνησαν ιδίως να συνεργαστούν για να αυξήσουν τις ενωσιακές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με σκοπό να βελτιώσουν τη διαφοροποίηση και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.

Απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές

Η δράση για τη μείωση των εκπομπών αποτελεί επένδυση στην ευημερία και τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ΕΕ βρίσκεται ήδη σε καλό δρόμο σε ό,τι αφορά την υπέρβαση του στόχου της για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2020 κατά 20 %. Οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 22 % μεταξύ του 1990 και του 2017, ενώ η οικονομία της ΕΕ αυξήθηκε κατά 58 % την ίδια περίοδο.

Το νομικό πλαίσιο για την εκπλήρωση της δέσμευσης της ΕΕ στο Παρίσι υπάρχει ήδη. Ο στόχος που έχει τεθεί για το σύνολο της οικονομίας για το 2030 μεταφράστηκε σε ειδικούς στόχους για το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ και για τους τομείς που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του, όπως οι μεταφορές, τα κτίρια, τα απόβλητα και η γεωργία.

Τον Μάιο οι νομοθέτες ενέκριναν δεσμευτικούς ετήσιους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τα κράτη μέλη κατά την περίοδο από το 2021 έως το 2030 στους τομείς εκτός συστήματος εμπορίας εκπομπών, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 60 % των συνολικών εκπομπών στο εσωτερικό της ΕΕ. Επιπλέον, εκδόθηκε νομοθεσία της ΕΕ για τη ρύθμιση των εκπομπών και των απορροφήσεων από τις χρήσεις γης.

Το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ αναθεωρήθηκε για την περίοδο μετά το 2020. Η αναθεώρηση αυτή θα εντείνει τον ρυθμό μείωσης των εκπομπών και θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα και να βοηθά τους ενεργοβόρους βιομηχανικούς τομείς και τον τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις της καινοτομίας και των επενδύσεων κατά τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Οι εξελίξεις στην αγορά από τη στιγμή που εκδόθηκε η αναθεωρημένη νομοθεσία θεωρούνται ένδειξη της αυξανόμενης εμπιστοσύνης στον σημαντικότατο ρόλο της αγοράς ανθρακούχων εκπομπών για την υλοποίηση των φιλοδοξιών της ΕΕ σε σχέση με το κλίμα και αποτελούν κινητήρια δύναμη για την τεχνολογική αλλαγή.

Τον Μάιο η Επιτροπή παρουσίασε τα υπόλοιπα μέτρα για τον εκσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού τομέα μεταφορών (βλ. επίσης κεφάλαιο 4), στα οποία περιλαμβάνονται για πρώτη φορά πρότυπα εκπομπών CO₂ για βαρέα επαγγελματικά οχήματα. Βάσει της πρότασης, οι μέσες εκπομπές CO2 από καινούργια φορτηγά θα πρέπει να είναι κατά 15 % χαμηλότερες το 2025 σε σχέση με το 2019, ενώ για το 2030 προτάθηκε ενδεικτικός στόχος μείωσης τουλάχιστον 30 %. Οι στόχοι αυτοί θα επιτρέψουν στις εταιρείες μεταφορών —κυρίως ΜΜΕ— να κάνουν σημαντικές οικονομίες χάρη στη χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμων. Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για αυστηρούς κανόνες για την απαλλαγή του τομέα των ελαφρών οχημάτων από τις ανθρακούχες εκπομπές και για τον εκσυγχρονισμό του. Συμφώνησαν προσωρινά να υιοθετήσουν νέα πρότυπα εκπομπών CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ημιφορτηγά στην ΕΕ για την περίοδο μετά το 2020. Οι εκπομπές από καινούργια αυτοκίνητα θα πρέπει να είναι κατά 37,5 % χαμηλότερες, και από καινούργια ημιφορτηγά κατά 31 % χαμηλότερες, το 2030 σε σύγκριση με το 2021. Αυτό θα επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή κινητικότητα, προετοιμάζοντας το έδαφος για την κλιματική ουδετερότητα κατά το δεύτερο ήμισυ του αιώνα. Θα βοηθήσει να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις της ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώσει την ποιότητα του αέρα προς όφελος όλων των Ευρωπαίων.

Στα μέτρα περιλαμβάνεται και ένα συνολικό σχέδιο δράσης για τους συσσωρευτές, το οποίο θα συμβάλει στη δημιουργία ανταγωνιστικού και βιώσιμου «οικοσυστήματος» συσσωρευτών στην Ευρώπη. Οι συσσωρευτές θα είναι τόσο σημαντικοί για την αυτοκινητοβιομηχανία του 21ου αιώνα όσο ήταν οι κινητήρες καύσης τον 20ό αιώνα. Στον έναν χρόνο από τότε που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε την ευρωπαϊκή συμμαχία για τους συσσωρευτές, σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος όσον αφορά την κατασκευή συσσωρευτών στην Ευρώπη, καθώς έχουν ήδη ξεκινήσει οι πρώτες πιλοτικές εγκαταστάσεις παραγωγής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε επίσης νέα σήμανση για τα ελαστικά, χάρη στην οποία τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά μπορεί να εξοικονομήσουν έως και 125 ευρώ ανά αυτοκίνητο ετησίως χάρη στη χρησιμοποίηση πιο αποδοτικών ελαστικών για τη μείωση του κόστους καυσίμου.

Καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Τον Μάιο του 2018 η ΕΕ ανέλαβε αποφασιστική δράση για την προστασία των πολιτών από την ατμοσφαιρική ρύπανση, παρουσιάζοντας μέτρα στήριξης με τα οποία θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους τους. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την ενίσχυση της συνεργασίας με τα κράτη μέλη μέσω των «διαλόγων για τον καθαρό αέρα» και τη χρησιμοποίηση χρηματοδότησης της ΕΕ για μέτρα που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.

Επιπλέον, η Επιτροπή παρέπεμψε τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Ρουμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο λόγος ήταν η υπέρβαση των οριακών τιμών της ποιότητας του αέρα και η μη λήψη κατάλληλων μέτρων ώστε οι περίοδοι υπέρβασης να είναι όσο το δυνατόν συντομότερες.

Τον Σεπτέμβριο έγιναν υποχρεωτικές νέες δοκιμές εκπομπών για όλα τα καινούργια αυτοκίνητα πριν από την πώληση, την ταξινόμηση και την κυκλοφορία τους στους ευρωπαϊκούς δρόμους. Οι νέες δοκιμές θα εξασφαλίσουν πιο αξιόπιστες δοκιμές εκπομπών (αποτελέσματα σε πραγματικές συνθήκες οδήγησης) και θα συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις των καινούργιων αυτοκινήτων. Από τον Ιανουάριο του 2019, ανεξάρτητα μέρη, περιλαμβανομένης και της Επιτροπής, θα μπορούν να πραγματοποιούν επίσημα αναγνωρισμένες δοκιμές μέσω διαπιστευμένων εργαστηρίων και τεχνικών υπηρεσιών για τον έλεγχο των επιπέδων εκπομπών καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος (βλ. επίσης κεφάλαιο 4).

Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή ξεκίνησε διεξοδική έρευνα για να αξιολογήσει κατά πόσον η BMW, η Daimler και η VW (Volkswagen, Audi, Porsche) ενεργούσαν σε συμπαιγνία, κατά παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ, με σκοπό να αποφύγουν τον ανταγωνισμό στην ανάπτυξη και την εφαρμογή τεχνολογίας για τον καθαρισμό των εκπομπών από βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα επιβατικά αυτοκίνητα.

Το 2018 η Επιτροπή ενέκρινε σειρά μέτρων στήριξης που θα συνοδεύσουν τη μετάβαση προς τις μεταφορές χαμηλών εκπομπών. Τα εν λόγω καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων, που κοινοποιήθηκαν από τη Γερμανία και την Πορτογαλία, αφορούσαν την υποστήριξη της αγοράς αυτοκινήτων χαμηλών εκπομπών, την κατασκευή της αναγκαίας υποδομής φόρτισης και τη μετασκευή παλαιότερων πετρελαιοκίνητων λεωφορείων.

Προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Πέρα από τα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών, η ΕΕ συνέχισε τη δράση της για την προετοιμασία και την προσαρμογή στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα 25 κράτη μέλη διαθέτουν στρατηγική προσαρμογής, ενώ η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή έχει ενσωματωθεί στα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ και σε πρωτοβουλίες όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, που γιόρτασε τη 10η επέτειό του το 2018. Η έκθεση με θέμα την εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή, η οποία δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο, αναδεικνύει αυτές τις επιτυχίες, καθώς και άλλες, αλλά αναφέρει επίσης τα αναγκαία μέτρα ώστε να καταστεί η Ευρώπη λιγότερο ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εντός και εκτός των συνόρων της.

Βιώσιμα χρηματοοικονομικά

Θα χρειαστούν περίπου 180 δισ. ευρώ πρόσθετες επενδύσεις ετησίως για να επιτευχθούν οι στόχοι για το κλίμα και την ενέργεια που έθεσε η ΕΕ για το 2030. Με βάση τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά, η Επιτροπή δρομολόγησε σχέδιο δράσης για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά και έδωσε συνέχεια με την εκπόνηση νομοθετικών προτάσεων τον Μάιο του 2018. Η τροποποίηση που προτάθηκε για τη δημιουργία νέας κατηγορίας δεικτών αναφοράς που να περιλαμβάνει δείκτες αναφοράς χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και δείκτες αναφοράς θετικού αντικτύπου άνθρακα και η πρόταση κανονισμού για τις γνωστοποιήσεις σχετικά με τις αειφόρες επενδύσεις και τους κινδύνους της αειφορίας οδεύουν προς τη νομοθετική διαδικασία. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης να δημιουργηθεί σταδιακά ένα ενοποιημένο σύστημα ταξινόμησης («ταξινομία») σε ό,τι αφορά το τι μπορεί να θεωρηθεί περιβαλλοντικά βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα. Μόλις εγκριθούν οι κανόνες αυτοί, θα δώσουν στους φορείς της χρηματοπιστωτικής αγοράς ισχυρό κίνητρο να επενδύσουν με πιο βιώσιμο τρόπο και να διασφαλίσουν τη διαφάνεια, έτσι ώστε τόσο οι θεσμικοί επενδυτές όσο και οι ιδιώτες να είναι σε θέση να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές όσον αφορά τις επενδύσεις τους.

Μια άλλη σημαντική εξέλιξη σημειώθηκε τον Οκτώβριο, όταν η Επιτροπή και η ομάδα «Breakthrough Energy» υπό τον Μπιλ Γκέιτς εγκαινίασαν νέο επενδυτικό ταμείο ύψους 100 εκατ. ευρώ, το «Breakthrough Energy Europe», για να βοηθήσουν καινοτόμες ευρωπαϊκές εταιρείες να αναπτύξουν και να βγάλουν στην αγορά νέες καθαρές τεχνολογίες. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επενδυτικό πακέτο ύψους 243 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα LIFE και τα οποία υποστηρίζουν τη φύση, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, κατά τη μετάβαση της Ευρώπης προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον με λιγότερες ανθρακούχες εκπομπές.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Η Επιτροπή, για να βοηθήσει την ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για το κλίμα, πρότεινε τουλάχιστον το 25 % του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (2021-2027) να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα. Προτείνει να ενισχυθεί το πρόγραμμα LIFE, αιχμή του δόρατος της χρηματοδότησης της ΕΕ για το περιβάλλον και το κλίμα, με αύξηση των κονδυλίων κατά 60 %.

Στον τομέα της ενέργειας, 8,7 δισ. ευρώ θα στηρίξουν επενδύσεις σε ευρωπαϊκά δίκτυα ενεργειακών υποδομών κατά τη διάρκεια της επταετούς περιόδου, ώστε να ολοκληρωθεί μια βιώσιμη και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή Ενεργειακή Ένωση και να υποστηριχθεί η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Άλλα 6,07 δισ. ευρώ θα διατεθούν στο διεθνές έργο κατασκευής και λειτουργίας μιας πειραματικής μονάδας για να δοκιμαστεί η βιωσιμότητα της σύντηξης ως καθαρής πηγής ενέργειας. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει να αυξηθούν οι απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά την περιβαλλοντική μέριμνα και τη δράση για το κλίμα, προσδοκώντας ότι το 40 % του συνολικού προϋπολογισμού της κοινής γεωργικής πολιτικής θα συμβάλει στη δράση για το κλίμα.

Η επένδυση σε πρωτοποριακές τεχνολογίες αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα. Βάσει της αναθεωρημένης οδηγίας για το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, ιδρύεται Ταμείο Καινοτομίας, το οποίο θα συνεργάζεται με το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη», το InvestEU και τα άλλα προγράμματα της ΕΕ στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού. Επιπλέον του προϋπολογισμού της ΕΕ, ένα Ταμείο Εκσυγχρονισμού θα παρέχει πρόσθετη χρηματοδότηση σε 10 κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με σκοπό τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών τους συστημάτων και την απαλλαγή τους από τις ανθρακούχες εκπομπές. Στην πρόταση για ένα νέο πρόγραμμα LIFE, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγήθηκε να διατεθούν 5,45 δισ. ευρώ για έργα που υποστηρίζουν τη δράση για το περιβάλλον και το κλίμα, δηλαδή αύξηση κατά 1,95 δισ. ευρώ.

Βελτίωση της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων

Το 2018 η ΕΕ συνέχισε να καταργεί φραγμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων και υπηρεσιών και να διαδίδει βέλτιστες πρακτικές για τη στήριξη της ανάπτυξης του λιανικού εμπορίου.

Τον Νοέμβριο του 2018 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία παρουσίασε μια νέα εκτίμηση της κατάστασης στην ενιαία αγορά και κάλεσε τα κράτη μέλη να ανανεώσουν την πολιτική τους δέσμευση σε αυτή. Για να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της στην ψηφιακή εποχή και να διασφαλίσει τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας μας, η ενιαία αγορά πρέπει να λειτουργεί σωστά και να εξελίσσεται σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.

Σήμερα, ωστόσο, η βαθύτερη ολοκλήρωση απαιτεί μεγαλύτερο πολιτικό θάρρος απ’ ό,τι πριν από 25 χρόνια και περισσότερες προσπάθειες, για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ ρητορικής και υλοποίησης. Η ανακοίνωση επισημαίνει τρεις βασικούς τομείς στους οποίους απαιτείται να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για την εμβάθυνση και την ενίσχυση της ενιαίας αγοράς. Πρώτον, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να επαγρυπνούν κατά την εφαρμογή και την επιβολή των κανόνων της ΕΕ και να αποφεύγουν τη δημιουργία νέων φραγμών. Δεύτερον, καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν όλες τις νομοθετικές πράξεις που έχουν προταθεί για να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Τρίτον, επισημαίνει τις σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω οικονομικής ολοκλήρωσης στους τομείς των υπηρεσιών, των προϊόντων, της φορολογίας και των επιχειρήσεων δικτύων κοινής ωφελείας, η οποία θα απαιτήσει πολιτικό θάρρος και αποφασιστικότητα.

Η Επιτροπή προέβη επίσης σε ανακοινώσεις σχετικά με το Επενδυτικό Σχέδιο της ΕΕ και τα ευρωπαϊκά εναρμονισμένα πρότυπα. Όλα αυτά δείχνουν ότι οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής συμβάλλουν στη βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών, βοηθούν τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν, καθιστούν την Ευρώπη ελκυστικό προορισμό για επενδύσεις, ενισχύοντας τις αξίες, τη θέση και την επιρροή της Ευρώπης στον κόσμο.

Η ΕΕ συμφώνησε σε νέους κανόνες για να διασφαλίσει την κατάργηση των περιττών εμποδίων που θέτουν οι εθνικοί κανονισμοί στην ελεύθερη κυκλοφορία των επαγγελματιών στο εσωτερικό της. Αυτό θα βοηθήσει τα 50 εκατομμύρια πολιτών, δηλαδή το 22 % του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού, τα επαγγέλματα των οποίων είναι νομοθετικώς κατοχυρωμένα και για τα οποία απαιτούνται ειδικά προσόντα, όπως είναι του μηχανικού, του δικηγόρου και του αρχιτέκτονα. Από το 2020 τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να αξιολογούν ενδελεχώς τα κόστη και τα οφέλη μιας σχεδιαζόμενης νομοθεσίας μέσω δοκιμής ώστε να διαπιστώνεται αν είναι αναλογικά και δικαιολογημένα.

Η ευρωπαϊκή επαγγελματική ταυτότητα, η οποία είναι διαθέσιμη από τον Ιανουάριο του 2016, διευκολύνει την παροχή υπηρεσιών από ειδικευμένους επαγγελματίες σε όλη την ΕΕ. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του 2018, η ταυτότητα αυτή, η οποία επί του παρόντος καλύπτει το νοσηλευτικό προσωπικό γενικής περίθαλψης, τους φαρμακοποιούς, τους φυσιοθεραπευτές, τους κτηματομεσίτες και τους οδηγούς ορειβασίας, προσδίδει πρόσθετη αξία σε σύγκριση με τις παραδοσιακές διαδικασίες αναγνώρισης.

Η ΕΕ εξέτασε επίσης τους περιορισμούς στον τομέα του λιανικού εμπορίου, στον οποίο απασχολείται σχεδόν το 9 % του εργατικού δυναμικού της Ευρώπης και δραστηριοποιούνται περισσότερες από 3,6 εκατομμύρια εταιρείες. Με τη ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και των λιανικών πωλήσεων πολλαπλών διαύλων, ο τομέας μεταβάλλεται με ταχείς ρυθμούς.
Τον Απρίλιο η Επιτροπή δημοσίευσε ένα σύνολο βέλτιστων πρακτικών για τη δημιουργία ενός πιο ανοικτού, ολοκληρωμένου και ανταγωνιστικού τομέα λιανικού εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων νέων προσεγγίσεων για την αναζωογόνηση των κέντρων των πόλεων. Η Επιτροπή ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να διερευνήσουν αν οι ισχύουσες ρυθμίσεις εισάγουν διακρίσεις ή είναι δικαιολογημένες και αναλογικές. Συνέταξε, επίσης, τον οδηγό για την αναζωογόνηση και τον εκσυγχρονισμό του μικρού λιανεμπορίου ο οποίος προσφέρει πρακτικές συμβουλές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος.

Για να εξασφαλίσει περισσότερη δικαιοσύνη στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και να ενισχυθεί η θέση των αγροτών και των μικρών επιχειρήσεων, η Επιτροπή πρότεινε την απαγόρευση των πλέον επιβλαβών αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.

Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για τη θέσπιση νέων κανόνων που θα εξασφαλίζουν την προστασία του 100 % των γεωργών και των περισσότερων μικρότερων και μεσαίων επιχειρήσεων γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ από πρακτικές που αντιβαίνουν στην καλή πίστη και στα χρηστά συναλλακτικά ήθη.

Για να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των κανόνων της ενιαίας αγοράς, η Επιτροπή κίνησε επίσης μια σειρά διαδικασιών επί παραβάσει κατά κρατών μελών στον τομέα της αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων, των δημοσίων συμβάσεων και του λιανικού εμπορίου.

Προς μια δίκαιη κινητικότητα των εργαζομένων και ασφαλέστερες συνθήκες εργασίας

Το 2018 γιορτάσαμε την 50ή επέτειο των ιδρυτικών κανονισμών για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. Σήμερα περίπου 17 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν ή εργάζονται σε άλλη χώρα της ΕΕ —ο αριθμός είναι σχεδόν διπλάσιος συγκριτικά με 10 χρόνια πριν.

Η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας, η οποία θα ενημερώνει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις σχετικά με τις ευκαιρίες διαμονής, εργασίας ή λειτουργίας σε άλλη χώρα της ΕΕ, θα ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών σε ό,τι αφορά τη δίκαιη και αποτελεσματική επιβολή των κανόνων και θα διαμεσολαβεί σε περιπτώσεις διασυνοριακών διαφορών. Ο νέος αυτός φορέας θα πρέπει να συσταθεί το 2019, και θα λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς την πρόταση για βελτίωση των κανόνων συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, που προστατεύουν τους πολίτες εδώ και 60 χρόνια. Και οι δύο προτάσεις είναι υπό διαπραγμάτευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της ελεύθερης κυκλοφορίας των υπηρεσιών και της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων είναι από τους βασικούς στόχους των νέων κανόνων για την προστασία των δικαιωμάτων όσων αποστέλλονται από τον εργοδότη τους να εργαστούν προσωρινά σε άλλο κράτος μέλος. Έτσι θα εξασφαλιστεί ίση αμοιβή για ίση εργασία στον ίδιο τόπο και θα τεθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού μεταξύ ξένων και τοπικών εταιρειών στη χώρα υποδοχής.

Η ενιαία ψηφιακή θύρα: μονοαπευθυντική θυρίδα για τις γραφειοκρατικές διαδικασίες μέσω διαδικτύου

Το 2018 εκδόθηκε ο κανονισμός για τη δημιουργία ενιαίας ψηφιακής θύρας, ώστε να καταστεί ευκολότερη για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στην ΕΕ η διαχείριση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στο διαδίκτυο. Στο μέλλον, κάθε διοικητική διαδικασία που διατίθεται σήμερα μέσω του διαδικτύου στους χρήστες μιας χώρας της ΕΕ θα είναι προσβάσιμη στους χρήστες από άλλα κράτη μέλη σε γλώσσα της ΕΕ κατανοητή από τους διασυνοριακούς χρήστες. Είκοσι μία βασικές διαδικασίες, μεταξύ των οποίων οι αιτήσεις έκδοσης πιστοποιητικού γέννησης ή ταξινόμησης αυτοκινήτου, θα είναι διαθέσιμες μέσω του διαδικτύου. Το σύστημα θα μειώσει επίσης τον διασυνοριακό διοικητικό φόρτο καθιερώνοντας την αρχή «μόνον άπαξ», απαιτώντας έτσι από τις αρχές να επαναχρησιμοποιούν πληροφορίες που έχουν ήδη παρασχεθεί από πολίτες και επιχειρήσεις, δίνοντας τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να εξοικονομήσουν περισσότερα από 11 δισ. ευρώ.

Μια ισχυρή και καινοτόμος βιομηχανική βάση

Μια ισχυρή και ανταγωνιστική βιομηχανική βάση είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η ανανεωμένη στρατηγική για τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της βιομηχανίας και των πολιτών ώστε να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες του βιομηχανικού μετασχηματισμού, της ψηφιοποίησης και της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Η Ημέρα Βιομηχανίας της ΕΕ το 2018 έδειξε από την εκκίνηση κιόλας ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε καλό δρόμο. Η ΕΕ επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά τον ηγετικό της ρόλο στη μετάβαση σε καθαρή και βιώσιμη ενέργεια με τη δρομολόγηση του πρώτου βιομηχανικού φόρουμ καθαρής ενέργειας, το οποίο επικεντρώθηκε σε τρεις πρωτοβουλίες της βιομηχανίας για τις μπαταρίες, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις κατασκευές.

Η ΕΕ θεσμοθέτησε το βραβείο Καινοτόμες μπαταρίες για ηλεκτρικά οχήματα, αξίας 10 εκατ. ευρώ, και φιλοξένησε την πρώτη συνεδρίαση της ομάδας υψηλού επιπέδου «Βιομηχανία 2030» —μιας ομάδας 20 εμπειρογνωμόνων που θα συμβάλει στη διαμόρφωση του οράματος για το μέλλον της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και θα υποβάλει συστάσεις το καλοκαίρι του 2019.

Οι επιδόσεις της ΕΕ στον τομέα της καινοτομίας εξακολουθούν να βελτιώνονται, αλλά ο ευρωπαϊκός πίνακας αποτελεσμάτων καινοτομίας του 2018 κατέδειξε ότι απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. Η τάση ήταν θετική στις περισσότερες χώρες, και κυρίως στη Μάλτα, τις Κάτω Χώρες και την Ισπανία, ενώ η Σουηδία εξακολουθεί να είναι πρωτοπόρος στην ΕΕ όσον αφορά την καινοτομία. Η ΕΕ μειώνει την απόσταση που τη χωρίζει από βασικούς ανταγωνιστές, όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η κάλυψη αυτού του χάσματος καινοτομίας και η διατήρηση του προβαδίσματος έναντι της Κίνας θα απαιτήσουν συντονισμένη προσπάθεια, για να αξιοποιηθεί το δυναμικό καινοτομίας της Ευρώπης.

Η Ευρώπη πρέπει να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προκύπτουν από τη γρήγορη ανάπτυξη των τεχνολογιών. Πέρα από την υποστήριξη του εκσυγχρονισμού της βιομηχανίας της με πρωτοβουλίες όπως τα μέτρα για την τεχνητή νοημοσύνη και μια στρατηγική για τη συνδεδεμένη και αυτοματοποιημένη οδήγηση, η ΕΕ εκτίμησε επίσης την καταλληλότητα των υφιστάμενων κανόνων για τα μηχανήματα και την ευθύνη. Όπως αποδείχτηκε, οι υφιστάμενοι κανόνες είναι κατάλληλοι για τις αναδυόμενες ψηφιακές τεχνολογίες και τα καινοτόμα προϊόντα.

Φορολογία απλούστερη και θωρακισμένη έναντι της απάτης

Η ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς απαιτεί δίκαιους και αποτελεσματικούς φορολογικούς κανόνες. Στο πλαίσιο αυτό, από τον Νοέμβριο του 2014 η Επιτροπή έχει υποβάλει 22 προτάσεις στον τομέα της φορολογίας.

Τον Μάρτιο του 2018 οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ ενέκριναν κανόνες για την ενίσχυση της διαφάνειας με σκοπό την αποτροπή του επιθετικού διασυνοριακού φορολογικού σχεδιασμού. Από τον Ιούλιο του 2020 οι φορολογικοί μεσολαβητές, όπως οι φοροτεχνικοί σύμβουλοι, οι λογιστές, οι τράπεζες και οι δικηγόροι που προσφέρουν στους πελάτες τους περίπλοκα διασυνοριακά χρηματοοικονομικά συστήματα τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αποφυγή της φορολογίας, θα είναι υποχρεωμένοι να αναφέρουν τις δομές αυτές στις φορολογικές αρχές τους.

Η Επιτροπή πραγματοποιεί την πιο φιλόδοξη μεταρρύθμιση των τελευταίων 25 ετών στον τομέα του ΦΠΑ. Τον Οκτώβριο του 2017 πρότεινε τις βασικές αρχές για τη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου ΦΠΑ στην ΕΕ, ώστε να μειωθεί η διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, η οποία εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 50 δισ. Ευρώ, με αρνητικές επιπτώσεις κάθε χρόνο για τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Τον Μάιο του 2018 η Επιτροπή παρουσίασε τα λεπτομερή τεχνικά μέτρα ενόψει της εφαρμογής των κύριων αρχών για τη φορολόγηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Τον Οκτώβριο η Επιτροπή εξέφρασε την ικανοποίησή της για την έγκριση νέων εργαλείων από τις χώρες της ΕΕ με σκοπό την κάλυψη των κενών στο σύστημα ΦΠΑ. Με την έναρξη της χρήσης των εν λόγω εργαλείων τον Νοέμβριο του 2018, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να ανταλλάσσουν περισσότερες πληροφορίες και να συνεργάζονται στενότερα για την αντιμετώπιση των εγκληματικών οργανώσεων.

Εορτασμός της 50ής επετείου της Τελωνειακής Ένωσης

Το 2018 σηματοδότησε την 50ή επέτειο της Τελωνειακής Ένωσης. Η ενιαία αγορά, η οποία επιτρέπει στις επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ να πωλούν τα εμπορεύματά τους και να επενδύουν σε ολόκληρη την ΕΕ χωρίς εσωτερικούς φραγμούς, θα ήταν αδύνατη χωρίς το απαλλαγμένο από δασμούς περιβάλλον που παρέχει η Τελωνειακή Ένωση.

Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των τελωνειακών αρχών των κρατών μελών έχουν διευρυνθεί κατά τα τελευταία 50 χρόνια. Τον Ιούλιο, μετά την πρώτη διετήσια έκθεση προόδου για την ανάπτυξη της Τελωνειακής Ένωσης της ΕΕ και της διακυβέρνησής της, τα κράτη μέλη υπέγραψαν τον Χάρτη των Τελωνειακών Διοικήσεων της ΕΕ. Η πράξη αυτή επιβεβαιώνει τις αρχές της προστασίας της κοινωνίας, της στήριξης του εμπορίου και της δράσης της Ένωσης ως συνόλου, για το παρόν και το μέλλον.

Καλύτερες χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, για τους κατοίκους ή τις επιχειρήσεις της ευρωζώνης δεν υπάρχει καμία διαφορά είτε πραγματοποιούν συναλλαγές σε ευρώ στη χώρα τους είτε σε άλλο κράτος μέλος της. Επιθυμία της ΕΕ είναι και οι Ευρωπαίοι των χωρών που βρίσκονται εκτός ευρωζώνης να έχουν τις ίδιες δυνατότητες όταν πραγματοποιούν διασυνοριακές πληρωμές στην ευρωζώνη. Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την πρόταση η οποία θα δώσει τη δυνατότητα για φθηνές μεταφορές ευρώ σε ολόκληρη την ΕΕ και δικαιότερες μετατροπές συναλλάγματος για τους καταναλωτές.

Η πρόταση του Μαΐου για τους νέους κανόνες της ΕΕ σχετικά με την ασφάλιση των αυτοκινήτων αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία των θυμάτων τροχαίων ατυχημάτων και στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των ασφαλισμένων. Οι νέοι κανόνες θα διασφαλίσουν ότι τα θύματα τροχαίων ατυχημάτων θα λαμβάνουν την πλήρη αποζημίωση που δικαιούνται, ακόμη και σε περίπτωση αφερεγγυότητας της ασφαλιστικής εταιρείας.

Ευρύτερη προστασία των καταναλωτών όσον αφορά τα ασφαλιστικά προϊόντα

Η εφαρμογή των νέων κανόνων για τη διάθεση ασφαλιστικών προϊόντων από τον Οκτώβριο καθιστά τη διαδικασία σαφέστερη για τους καταναλωτές της ΕΕ. Η προστασία των καταναλωτών θα αυξηθεί χάρη στην ενίσχυση των κανόνων που αφορούν τον τρόπο πώλησης των ασφαλιστικών προϊόντων. Οι βελτιωμένοι κανόνες είναι προς όφελος των ασφαλισμένων, αλλά και των ασφαλιστικών εταιρειών και των παρόχων υπηρεσιών.

Διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά

Καθήκον της Επιτροπής, ως αρχής ανταγωνισμού, στον τομέα του ελέγχου των συγκεντρώσεων είναι να διασφαλίζει στους πολίτες της ΕΕ τα πλεονεκτήματα του ανταγωνισμού, όπως είναι οι χαμηλότερες τιμές, οι περισσότερες επιλογές και η μεγαλύτερη έμφαση στην καινοτομία προϊόντων.

Το 2018 η Επιτροπή ενέκρινε την εξαγορά της Monsanto από την Bayer υπό όρους. Τα μέρη συμφώνησαν να επιλύσουν όλα τα προβλήματα ανταγωνισμού που εντοπίστηκαν, ιδίως αυτά που έχουν να κάνουν με τις συνέπειες που θα είχε η εν λόγω συγχώνευση για την καινοτομία στο μέλλον, με εκτεταμένη δέσμη διορθωτικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της εκποίησης των περιουσιακών στοιχείων που σχετίζονται με την έρευνα και ανάπτυξη.

Η Επιτροπή έχει επίσης αναλάβει δράση κατά των συμπράξεων και επιβάλλει μεγάλα πρόστιμα. Βάσει του προγράμματος επιεικούς μεταχείρισης της Επιτροπής, οι εταιρείες μπορούν να παρέχουν εκ των έσω αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου να επιτύχουν μειώσεις προστίμων. Το 2018 η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμα ύψους 254 εκατ. ευρώ σε οκτώ παραγωγούς πυκνωτών (που χρησιμοποιούνται σε έξυπνα τηλέφωνα και άλλες συσκευές) για συμμετοχή, μαζί με έναν παραγωγό ο οποίος ζήτησε ασυλία, σε σύμπραξη. Επίσης, η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο σε τέσσερις εταιρείες θαλάσσιων μεταφορών οχημάτων ύψους 395 εκατ. ευρώ, ενώ στις περιπτώσεις τριών ξεχωριστών συμφωνιών σύμπραξης επέβαλε πρόστιμο ύψους 151 εκατ. ευρώ σε προμηθευτές ανταλλακτικών αυτοκινήτων.

Ευθύνη της Επιτροπής όσον αφορά τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων είναι να διασφαλίζει ότι οι χώρες της ΕΕ δεν παρέχουν σε επιλεγμένες εταιρείες καλύτερη φορολογική μεταχείριση σε σχέση με άλλες. Τον Ιούνιο η Επιτροπή διαπίστωσε ότι το Λουξεμβούργο έδωσε τη δυνατότητα σε δύο εταιρείες του ομίλου Engie να αποφύγουν την καταβολή φόρων για όλα σχεδόν τα κέρδη τους. Το Λουξεμβούργο πρέπει τώρα να ανακτήσει γύρω στα 120 εκατ. ευρώ μη καταβληθέντων φόρων. Τον Οκτώβριο η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επενδυτική ενίσχυση προς την Jaguar Land Rover της Σλοβακίας ύψους 125 εκατ. ευρώ συνάδει με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Η ενίσχυση θα συμβάλει στην ανάπτυξη της περιφέρειας της Νίτρα χωρίς να προκαλέσει αδικαιολόγητη στρέβλωση του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.

Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή ενέκρινε κρατική ενίσχυση ύψους 1,75 δισ. ευρώ για τη στήριξη επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία ύψους 6 δισ. ευρώ στη μικροηλεκτρονική, η οποία είναι μία από τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής για την ευρωπαϊκή οικονομία. Αυτό το σημαντικό σχέδιο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος θα υλοποιηθεί από περίπου 30 εταιρείες σε τέσσερα κράτη μέλη, σε συνεργασία με ερευνητικούς οργανισμούς και πανεπιστήμια, με σημαντικές δευτερογενείς συνέπειες σε άλλες εταιρείες σε ολόκληρη την ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο η Επιτροπή διαπίστωσε ότι το καθεστώς απαλλαγής από τον εταιρικό φόρο του Γιβραλτάρ για τόκους και δικαιώματα, καθώς και πέντε φορολογικές αποφάσεις τύπου «tax ruling», είναι παράνομες βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Οι δικαιούχοι υποχρεούνται πλέον να καταβάλουν απλήρωτους φόρους ύψους περίπου 100 εκατ. ευρώ στο Γιβραλτάρ.

Προς μια ασφαλή, καθαρή και συνδεδεμένη κινητικότητα

Η ΕΕ στρέφεται προς την κατεύθυνση της καθαρής και βιώσιμης κινητικότητας για την προστασία της υγείας και του περιβάλλοντός μας και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της.

Το 2018 η ΕΕ ολοκλήρωσε την αναμόρφωση της διαδικασίας προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θα συμμορφώνονται αυστηρά με όλες τις απαιτήσεις της όσον αφορά την ασφάλεια, το περιβάλλον και την παραγωγή. Η μεταρρύθμιση προτάθηκε στον απόηχο του σκανδάλου «Dieselgate» και συμπληρώνει το ευρύτερο σχέδιο της ΕΕ για μια καθαρή, βιώσιμη και ανταγωνιστική αυτοκινητοβιομηχανία. Οι νέοι κανόνες, οι οποίοι θα εφαρμοστούν από το 2020, θα βελτιώσουν σημαντικά το επίπεδο της ποιότητας και θα αυξήσουν την ανεξαρτησία των δοκιμών οχημάτων και τους ελέγχους στα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά της ΕΕ, ενώ το γενικό σύστημα θα ενισχυθεί χάρη στην ευρωπαϊκή εποπτεία.

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Η Ευρώπη σε κίνηση», η ΕΕ πρότεινε την τελική δέσμη μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος μεταφορών, ώστε να μπορέσουν όλοι οι Ευρωπαίοι να επωφεληθούν από την ασφαλέστερη οδική κυκλοφορία, τα λιγότερο ρυπογόνα οχήματα και τις πιο προηγμένες τεχνολογικές λύσεις.

Η μεταρρύθμιση των κανόνων για την ασφάλεια των οχημάτων προβλέπει ότι όλα τα νέα μοντέλα οχημάτων που διατίθενται στην αγορά θα πρέπει να διαθέτουν την πλέον προηγμένη τεχνολογία ασφάλειας, όπως είναι η πέδηση έκτακτης ανάγκης και ο ευφυής έλεγχος της ταχύτητας. Αυτή η μεταρρύθμιση συνοδεύεται από τις προσπάθειες για την ενίσχυση της ασφάλειας των οδικών υποδομών. Οι προτάσεις βρίσκονται προς το παρόν στο στάδιο της τελικής εξέτασης από τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Θα εξεταστούν επίσης με συστηματικό τρόπο οι κίνδυνοι από τις μη ασφαλείς οδικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων για τους ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου όπως είναι οι ποδηλάτες και οι πεζοί. Οι προτάσεις θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την οδική ασφάλεια, και ειδικότερα τα κράτη μέλη που έχουν χαμηλότερες επιδόσεις όσον αφορά την οδική ασφάλεια ώστε να καλύψουν την απόσταση που τα χωρίζει από εκείνα με τις καλύτερες επιδόσεις.

Η μετάβαση στη χρήση συνδεδεμένων και αυτοματοποιημένων αυτοκινήτων μπορεί να καταστήσει την κινητικότητα ασφαλέστερη, καθαρότερη, αποτελεσματικότερη και να αποτρέψει κάθε είδους αποκλεισμούς. Η στρατηγική του 2018 έχει ως στόχο να συμβάλει στην ανάπτυξη ασφαλών βασικών τεχνολογιών και υποδομών στην ΕΕ.

Τέλος στην εποχιακή αλλαγή της ώρας

Ανταποκρινόμενη στο αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις ανησυχίες ενός αυξανόμενου αριθμού πολιτών και κρατών μελών, η Επιτροπή ξεκίνησε τον Ιούλιο δημόσια διαβούλευση σχετικά με τις ρυθμίσεις για τη θερινή ώρα. Οι 4,6 εκατομμύρια απαντήσεις αποτελούν αριθμό ρεκόρ για δημόσια διαβούλευση. Το 84 % όσων απάντησαν τάχθηκαν υπέρ της κατάργησης της εποχιακής αλλαγής της ώρας. Οι αρχικοί λόγοι για τους οποίους τα κράτη μέλη είχαν εισαγάγει τις ρυθμίσεις αυτές στη δεκαετία του 1970 (κυρίως για εξοικονόμηση ενέργειας) δεν υφίστανται πλέον, καθώς σήμερα υπάρχουν νέες τεχνικές για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ εναρμόνισε τους κανόνες σχετικά με την αλλαγή της ώρας σε όλα τα κράτη μέλη, προκειμένου να αποφευχθεί η διατάραξη της ενιαίας αγοράς. Για τον ίδιο λόγο, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση τον Σεπτέμβριο για την κατάργηση της εποχιακής αλλαγής της ώρας. Η πρόταση αυτή καλούσε τα κράτη μέλη να κάνουν τις επιλογές τους όσον αφορά την επίσημη ώρα τους (η οποία εμπίπτει στην εθνική αρμοδιότητα) με συντονισμένο τρόπο, ανεξαρτήτως του αν επιθυμούν η μελλοντική μόνιμη επίσημη ώρα τους να συμπίπτει με την παρούσα θερινή ή να παραμείνει αμετάβλητη (δηλαδή, να διατηρηθεί η τρέχουσα «χειμερινή ώρα»). Η εν λόγω πρόταση βρίσκεται τώρα στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και καταπολέμηση των απομιμήσεων

Σε έναν κόσμο όπου οι επιχειρήσεις της ΕΕ αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερο ανταγωνισμό όσον αφορά την καινοτομία, τη δημιουργικότητα και την ποιότητα, η προστασία των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας αποτελεί ισχυρό εργαλείο για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας όλων των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων.

Η Επιτροπή, για να βοηθήσει τις φαρμακευτικές εταιρείες της Ευρώπης να εισέλθουν σε ταχέως αναπτυσσόμενες παγκόσμιες αγορές και για να προωθήσει την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις στην ΕΕ, πρότεινε μια προσαρμογή των κανόνων διανοητικής ιδιοκτησίας ώστε οι φαρμακευτικές που εδρεύουν στην ΕΕ να γίνουν πιο ανταγωνιστικές.

Ο τομέας της διαφήμισης ένωσε τις δυνάμεις του για την καταπολέμηση των απομιμήσεων και της πειρατείας με την υπογραφή εθελοντικής συμφωνίας με σκοπό τη μείωση των διαφημιστικών εσόδων ιστοτόπων και εφαρμογών για κινητές συσκευές που παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή προβάλλουν προϊόντα απομίμησης.

Τον Ιούνιο τέθηκαν σε ισχύ νέοι κανόνες της ΕΕ για την προστασία του εμπορικού απορρήτου. Οι αλλαγές θα αποθαρρύνουν τον αθέμιτο ανταγωνισμό και θα ενθαρρύνουν τη συνεργατική καινοτομία και την ανταλλαγή πολύτιμης τεχνογνωσίας ώστε η ΕΕ να καταστεί μια πιο ισχυρή και πιο ανταγωνιστική οικονομική περιφέρεια.

Σύγχρονες και βιώσιμες δημόσιες συμβάσεις

Κάθε χρόνο πάνω από 250 000 δημόσιες αρχές στην ΕΕ δαπανούν γύρω στα 2 τρισ. ευρώ —δηλ. το 14 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ— για την αγορά υπηρεσιών, έργων και προμηθειών. Το 2018 η Επιτροπή έδωσε συνέχεια στη στρατηγική της για καλύτερη αξιοποίηση των χρημάτων των φορολογουμένων και μια πιο καινοτόμο, βιώσιμη και ανταγωνιστική οικονομία χωρίς αποκλεισμούς. Δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές για να ενθαρρύνει τους αγοραστές του δημόσιου τομέα να χρησιμοποιήσουν τις δημόσιες συμβάσεις ως εργαλείο για την τόνωση της καινοτομίας και κοινοποίησε μια σύσταση προς τις εθνικές αρχές για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τη διευκόλυνση της συμμετοχής τους στις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας. Οι εν λόγω ειδικές κατευθυντήριες γραμμές συμβάλλουν στην αποφυγή των συνηθέστερων λαθών που εντοπίζονται στα έργα που συγχρηματοδοτούνται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Τον Ιούνιο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο ειδικό πρόγραμμα ύψους 4 δισ. ευρώ για να ενδυναμώσει και να προστατεύσει τους καταναλωτές και να δώσει στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Ευρώπης τη δυνατότητα να επωφεληθούν στον μέγιστο βαθμό από μια εύρυθμη ενιαία αγορά. Το νέο πρόγραμμα θα ενισχύσει τη διακυβέρνηση της ενιαίας αγοράς, θα στηρίξει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και θα προαγάγει την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών και την καλή μεταχείριση των ζώων.

Ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης

Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης αποτελεί σημαντικό βήμα για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της ΕΕ. Από το 2014 η μείωση των κινδύνων στον χρηματοπιστωτικό τομέα της ΕΕ συνεχίζεται με σταθερούς ρυθμούς, κάτι που αναμένεται ότι θα προετοιμάσει το έδαφος για τον περαιτέρω επιμερισμό των κινδύνων μέσω ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλισης καταθέσεων. Το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ένα πρόγραμμα για ολόκληρη την ευρωζώνη το οποίο θα συμπληρώνει τα υφιστάμενα εθνικά συστήματα εγγύησης των καταθέσεων. Η νομοθεσία της ΕΕ προστατεύει ήδη όλες τις καταθέσεις έως 100 000 ευρώ σε περίπτωση που μια τράπεζα πτωχεύσει. Μέσω ενός ενιαίου ταμείου, το σύστημα θα παρέχει ισχυρότερη και πιο ομοιόμορφη ασφαλιστική κάλυψη στην ευρωζώνη.

Τον Δεκέμβριο οι ηγέτες της ΕΕ καθόρισαν από κοινού τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή του συστήματος προστασίας του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης για την Τραπεζική Ένωση. Το σύστημα προστασίας θα παρέχεται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και θα ενισχύει την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Θα ενεργοποιείται ως έσχατη εξασφάλιση σε περίπτωση εξυγίανσης μεγάλων τραπεζών.

Οι κίνδυνοι του τραπεζικού τομέα έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια στην ΕΕ. Από το 2014 οι τράπεζες που βρίσκονται υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν συγκεντρώσει πρόσθετα κεφάλαια ύψους 234 δισ. ευρώ και διαθέτουν πολύ μεγαλύτερα αποθέματα ρευστότητας. Τον Δεκέμβριο του 2018 συμφωνήθηκαν νέοι κανόνες, οι οποίοι ενίσχυσαν περαιτέρω την ανθεκτικότητα των τραπεζών και τη δυνατότητά τους να εξέρχονται από την αγορά χωρίς κόστος για τους φορολογουμένους.

Επιπλέον, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων —αυτών δηλαδή των οποίων οι λήπτες δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να τα αποπληρώσουν— έχει μειωθεί σημαντικά, ακόμη και στα κράτη μέλη όπου ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Τον Νοέμβριο διενεργήθηκε πανευρωπαϊκή προσομοίωση ακραίων καταστάσεων για τον τραπεζικό τομέα, η οποία συντονίστηκε από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και έδειξε ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν καταστεί περισσότερο ανθεκτικές στους μακροοικονομικούς κραδασμούς. Η προσομοίωση κάλυψε 48 από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων 33 τραπεζών που εποπτεύονται άμεσα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αντιπροσωπεύουν περίπου το 70 % των στοιχείων ενεργητικού του τραπεζικού κλάδου της ευρωζώνης.

Τον Μάρτιο του 2018 η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετική πρόταση για την αντιμετώπιση των υπόλοιπων αποθεμάτων μη εξυπηρετούμενων δανείων και την πρόληψη πιθανής συσσώρευσής τους στο μέλλον, καθώς και για τη δημιουργία ευνοϊκού πλαισίου για τους εξασφαλισμένους με κρατικά ομόλογα τίτλους, επιτρέποντας την ευρύτερη διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων κρατικών ομολόγων των τραπεζών. Σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τις προτάσεις για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ειδικότερα μετά την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με ένα βασικό στοιχείο: την εξασφάλιση επαρκών κεφαλαίων από τις τράπεζες για την κάλυψη των ζημιών που θα προκαλέσουν τα μελλοντικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Συνεχίζονται επίσης οι εργασίες για δύο άλλα θέματα: τη διευκόλυνση της ταχείας εξωδικαστικής αναγκαστικής εκτέλεσης εξασφαλίσεων δανείων και την περαιτέρω ανάπτυξη δευτερογενών αγορών στις οποίες οι τράπεζες θα μπορούν να πωλούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε διαχειριστές πιστώσεων και επενδυτές.

Η πρόοδος των κρατών μελών ως προς την υιοθέτηση του ευρώ

Τον Μάιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε την εξαμηνιαία αξιολόγησή της όσον αφορά την ετοιμότητα ορισμένων κρατών μελών να υιοθετήσουν ως νόμισμά τους το ευρώ. Η έκθεση σύγκλισης αποτελεί τη βάση στην οποία στηρίζεται το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να αποφασίσει αν κάποιο κράτος μέλος πληροί τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί στην ευρωζώνη. Η έκθεση αυτή, η οποία εκδίδεται παράλληλα με τη χωριστή αξιολόγηση που διενεργείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, καλύπτει τα επτά κράτη μέλη που έχουν δεσμευτεί ότι θα υιοθετήσουν το ευρώ, αλλά δεν το έχουν πράξει ακόμη, δηλαδή τη Βουλγαρία, την Τσεχία, την Κροατία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σουηδία.

Παρά το γεγονός ότι και τα επτά κράτη μέλη παρουσιάζουν γενικά σημαντική ονομαστική σύγκλιση, η έκθεση διαπίστωσε ότι κανένα από αυτά δεν πληροί επί του παρόντος όλες τις τυπικές προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Ενώ η Βουλγαρία και η Κροατία πληρούν όλα τα κριτήρια σύγκλισης εκτός από αυτό της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η έκθεση διαπίστωσε ότι μόνο η νομοθεσία της Κροατίας ήταν πλήρως συμβατή με τους κανόνες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

Από την εξέταση άλλων παραγόντων διαπιστώθηκε ότι, σε γενικές γραμμές, τα κράτη μέλη εκτός ευρωζώνης έχουν ενσωματωθεί ικανοποιητικά στην ΕΕ από οικονομική και χρηματοπιστωτική άποψη. Ωστόσο, ορισμένα από αυτά εξακολουθούν να εμφανίζουν μακροοικονομικές αδυναμίες και/ή προκλήσεις οι οποίες σχετίζονται με το επιχειρηματικό τους περιβάλλον και το θεσμικό τους πλαίσιο που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της διαδικασίας σύγκλισης.

Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί ότι θα στηρίξει τα κράτη μέλη που ετοιμάζονται να προσχωρήσουν στην ευρωζώνη. Μέσω της ειδικής ροής εργασιών στο πρόγραμμα στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, θα παρέχει κατόπιν αιτήματος στοχευμένη στήριξη στα κράτη μέλη που επιθυμούν να υιοθετήσουν το ευρώ. Η επίτευξη σύγκλισης και η δημιουργία ισχυρών οικονομικών δομών έχουν καίρια σημασία για την ευημερία της ΕΕ στο σύνολό της και για την ομαλή λειτουργία του ευρώ.

Μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων ορίζει τις βασικές αρχές για την εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Αν και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί μεγάλη έμφαση στην απασχόληση και στις κοινωνικές επιδόσεις προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και να υπάρξει εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, η υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελεί κοινή πολιτική δέσμευση και ευθύνη τόσο στο επίπεδο της Ένωσης, όσο και στο επίπεδο των κρατών μελών στο πλαίσιο των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους.

Η σαφής κοινωνική διάσταση συνιστά ουσιώδες μέρος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων διακηρύχθηκε από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2017. Λειτουργεί ως πυξίδα για την αντιμετώπιση των νέων κοινωνικών προκλήσεων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διαμόρφωση σύγχρονων και ανταγωνιστικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς.

Αν και οι πιο ευέλικτες ισχύουσες ρυθμίσεις εργασίας παρέχουν πρόσθετες ευκαιρίες απασχόλησης, ιδίως στους νέους, μπορούν να προκαλέσουν οικονομική αβεβαιότητα και ανισότητες. Η Επιτροπή, σεβόμενη τις αρχές του πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, θέλει να διασφαλίσει ότι θα έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες για μια ολοκληρωμένη επαγγελματική ζωή, θα εργάζονται σε αξιοπρεπείς συνθήκες και θα απολαμβάνουν επαρκή κοινωνική προστασία, ανεξάρτητα από το είδος της σύμβασης εργασίας τους. Παράλληλα με την πρόταση για τη δημιουργία του πυλώνα, το 2017 και το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την υλοποίησή του.

Για παράδειγμα, τον Μάρτιο η Επιτροπή εισηγήθηκε μια δέσμη μέτρων για την κοινωνική δικαιοσύνη, η οποία περιλαμβάνει προτάσεις για τη σύσταση Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας, αποστολή της οποίας θα είναι να διασφαλίζει ότι οι κανόνες της ΕΕ για τη δίκαιη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού θα εφαρμόζονται ισότιμα, απλά και αποτελεσματικά (βλ. επίσης κεφάλαιο 4).

Η δέσμη μέτρων για την κοινωνική δικαιοσύνη περιλάμβανε επίσης πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία των εργαζομένων και των αυτοαπασχολουμένων. Τον Δεκέμβριο οι αρμόδιοι υπουργοί κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την πρόταση αυτή. Η σύσταση αποσκοπεί στη στήριξη τόσο των εργαζομένων με άτυπες μορφές απασχόλησης, όσο και των αυτοαπασχολουμένων, οι οποίοι, λόγω του καθεστώτος απασχόλησής τους, δεν καλύπτονται επαρκώς από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και ως εκ τούτου βιώνουν μεγαλύτερη οικονομική αβεβαιότητα.

Η σύσταση περιλαμβάνει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης ανεργίας, ασθένειας και υγειονομικής περίθαλψης, την άδεια μητρότητας/πατρότητας, τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες, την αναπηρία και το γήρας. Στόχος είναι να ενθαρρυνθούν οι χώρες της ΕΕ να διασφαλίσουν σε όλα τα άτομα με άτυπη απασχόληση και στους αυτοαπασχολούμενους τη δυνατότητα να ενταχθούν και να συνεισφέρουν στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, ώστε να μην υφίστανται κενά στην επίσημη κάλυψη. Επιπλέον, με τη σύσταση επιδιώκεται αφενός να δοθεί η δυνατότητα σε αυτούς τους εργαζομένους να αποκτήσουν δικαίωμα σε επαρκή κοινωνικά επιδόματα ως μέλη ενός συστήματος και αφετέρου να αυξηθεί η διαφάνεια όσον αφορά τα συστήματα και τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης.

Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής

Το 2017 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για μια νέα οδηγία σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους παρέχοντες φροντίδα. Η εν λόγω πρωτοβουλία, ένα από τα κύρια μέσα για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, θέτει μια σειρά νέων ή αυστηρότερων ελάχιστων προτύπων για την άδεια πατρότητας, τη γονική άδεια και την άδεια φροντίδας, καθώς και για τις ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου συνεχίζονται. Μάλιστα τον Δεκέμβριο τα θεσμικά αυτά όργανα κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία.

Διαφανείς και προβλέψιμοι όροι εργασίας

Τον Ιούνιο του 2018 τα κράτη μέλη κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με την πρόταση οδηγίας της Επιτροπής για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας. Η πρόταση έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι, σε μια σύγχρονη και ευέλικτη αγορά εργασίας, όλοι οι εργαζόμενοι στην ΕΕ θα ενημερώνονται πλήρως και γραπτώς σχετικά με τους βασικούς όρους της εργασιακής τους σχέσης, και θεσπίζει νέα δικαιώματα για όλους τους εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων των άτυπων μορφών απασχόλησης. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου βρίσκονταν σε εξέλιξη στο τέλος του 2018.

Αντιμετώπιση των εργασιακών και των κοινωνικών προκλήσεων

Το 2018 ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων διαδραμάτισε καθοδηγητικό ρόλο στον κύκλο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής, που είναι γνωστός ως Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στις συστάσεις που απευθύνθηκαν προς τα κράτη μέλη να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην απασχόληση και στις κοινωνικές προκλήσεις. Στο πλαίσιο του σχεδίου της κοινής έκθεσης για την απασχόληση υποβλήθηκε νέος κοινωνικός πίνακας αποτελεσμάτων. Ο πίνακας αυτός καταγράφει τις τάσεις και τις επιδόσεις των χωρών της ΕΕ σε τρεις τομείς που σχετίζονται με τις 20 αρχές του πυλώνα: τις ίσες ευκαιρίες και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας· τους δίκαιους όρους εργασίας· και την κοινωνική προστασία και ένταξη.

Με βάση τις θετικές οικονομικές προοπτικές που διαγράφονται, οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2018 επιδιώκουν να προωθήσουν μια μελλοντοστραφή προσέγγιση, η οποία θα εστιάζεται στην οικοδόμηση της βάσης για βιώσιμη και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Για την επίτευξη αυτού του στόχου κρίνεται καθοριστικής σημασίας η συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών. Οι συστάσεις εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο τον Ιούλιο.

Στήριξη των μεταρρυθμίσεων στα κράτη μέλη

Παρά το γεγονός ότι η οικονομία της Ευρώπης έχει ενισχυθεί και βρίσκεται σε σταθερή τροχιά ανάπτυξης, απαιτούνται περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να καταστούν οι οικονομίες μας πιο σταθερές, παραγωγικές, ανθεκτικές και να άρουν τους αποκλεισμούς.

Το 2015, για να υποστηριχθούν αυτές οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, η Επιτροπή δημιούργησε την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, η οποία βοηθά τα κράτη μέλη στην προετοιμασία, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Η στήριξη παρέχεται αποκλειστικά κατόπιν σχετικού αιτήματος και είναι ειδικά προσαρμοσμένη στο κράτος μέλος που τη ζητά.

Η ζήτηση στήριξης έχει υπερβεί κατά πολύ τις προσδοκίες. Μέχρι σήμερα η συγκεκριμένη υπηρεσία συμμετέχει, μέσω του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και άλλων πηγών, σε σχεδόν 500 έργα τεχνικής υποστήριξης σε 25 κράτη μέλη της ΕΕ. Η υποστήριξη περιλαμβάνει, π.χ., την παροχή βοήθειας σε κράτη μέλη για τη μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών συστημάτων και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, τον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, τη μεταρρύθμιση των φορολογικών αρχών, την αύξηση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων διοικήσεων και των δικαστικών συστημάτων, την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας, τη δημιουργία φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος και τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση.

Για παράδειγμα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Κροατίας βοηθήθηκε στην προσπάθειά του να βελτιώσει τη διοίκηση των δικαστηρίων της χώρας, προκειμένου να προωθήσει ένα αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα και να υπάρξει σεβασμός του κράτους δικαίου. Η Επιτροπή στηρίζει επίσης τη Σλοβακία στις προσπάθειές της να καταστήσει το σύστημα υγείας πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό, καθώς και τη Λετονία κατά την εφαρμογή της μεσοπρόθεσμης φορολογικής στρατηγικής της. Παρασχέθηκε επίσης στήριξη τόσο στη Βουλγαρία, προκειμένου να δημιουργήσει ευνοϊκότερο περιβάλλον για τις επιχειρήσεις, όσο και στα κράτη της Βαλτικής, προκειμένου να βελτιώσουν τη λειτουργία των κεφαλαιαγορών στην περιοχή.

Τον Δεκέμβριο του 2017, λόγω της αυξανόμενης ζήτησης από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή πρότεινε να αυξηθεί η χρηματοδότηση του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων. Η πρόταση εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο το 2018, αυξάνοντας τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος σε 222,8 εκατ. ευρώ έως το 2020. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ να ανταποκριθεί στη μεγάλη ζήτηση στήριξης από τα κράτη μέλη.

Θεμιτός ανταγωνισμός

Κατά την τελευταία δεκαετία, ο ενωσιακός έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων στον τραπεζικό τομέα συνέβαλε καθοριστικά στην εξυγίανσή του απαιτώντας από τις τράπεζες να αναδιαρθρώσουν και να «καθαρίσουν» τους ισολογισμούς τους ως προϋπόθεση για την παροχή κρατικής στήριξης. Η Επιτροπή βοήθησε επίσης να επιλυθούν τα εναπομείναντα προβλήματα, που είχαν κληροδοτηθεί στις τράπεζες της ΕΕ.

Στην Κύπρο, η Επιτροπή ενέκρινε κρατικές ενισχύσεις προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η ομαλή έξοδος της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας από την αγορά, με την πώληση ορισμένων τμημάτων της στην Ελληνική Τράπεζα και τη διαγραφή μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 6 δισ. ευρώ. Αυτή η διαδικασία συνοδεύτηκε από την ανάληψη δεσμευτικών υποχρεώσεων από την Κύπρο σε ό,τι αφορά τη μεταρρύθμιση του δικαστικού πλαισίου, την αντιμετώπιση των προβλημάτων λόγω μη εξυπηρετούμενων δανείων και τη μείωση του κόστους για τους φορολογουμένους. Στην Ιταλία, η Banca Monte dei Paschi, στο πλαίσιο του σχεδίου αναδιάρθρωσής της, διέγραψε επιτυχώς επισφαλή δάνεια ύψους 24,6 δισ. ευρώ μέσω του ιταλικού συστήματος εγγυήσεων χωρίς παροχή ενίσχυσης «GACS», που δημιουργήθηκε το 2016. Από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2018, στο πλαίσιο του GACS πραγματοποιήθηκαν εννέα ακόμη συναλλαγές σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς, χάρη στις οποίες το ιταλικό τραπεζικό σύστημα απαλλάχθηκε από επιπλέον επισφαλή δάνεια ύψους 14,4 δισ. ευρώ.

Επίσης, η Επιτροπή ολοκλήρωσε την έρευνα σχετικά με την ενίσχυση που είχε λάβει η Nova Ljubljanska Banka στη Σλοβενία το 2013, αποδεχόμενη τα μέτρα που είχε προτείνει η Σλοβενία προκειμένου να διασφαλίσει ότι το εν λόγω ίδρυμα θα καταστεί βιώσιμο παραμένοντας στην τραπεζική αγορά.

Το 2018 η Επιτροπή ενέκρινε, στη Γερμανία, την πώληση της HSH Nordbank σε ιδιώτες επενδυτές χωρίς περαιτέρω ενίσχυση. Πράγματι, οι περισσότερες τράπεζες που έλαβαν στήριξη από τους φορολογουμένους κατά τη διάρκεια της κρίσης με σκοπό τη διασφάλιση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας εξέρχονται πλέον από τη διαδικασία κρατικής ενίσχυσης και έχουν γίνει ξανά ελκυστικές για τους ιδιώτες επιχειρηματίες.

Ο έλεγχος των κρατικών ενισχύσεων στον τραπεζικό τομέα θα εξακολουθήσει να συμβάλλει, ασκούμενος με ανεξαρτησία, στη διασφάλιση ενός δίκαιου και ανταγωνιστικού χρηματοπιστωτικού τομέα, σε συντονισμό με το πλαίσιο εξυγίανσης των τραπεζών της Τραπεζικής Ένωσης.

Ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, στην ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης που εκφώνησε τον Σεπτέμβριο, ανακοίνωσε σχέδια για την ανάληψη περαιτέρω πρωτοβουλιών με σκοπό την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ. Οι προτάσεις της Επιτροπής, που ανακοινώθηκαν τον Δεκέμβριο, επιβεβαιώνουν τη δέσμευση της Ευρώπης για μια ανοικτή και πολυμερή παγκόσμια οικονομία βασισμένη σε κανόνες και έχουν τη δυνατότητα να αποφέρουν απτά οφέλη στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, όπως χαμηλότερο κόστος συναλλαγών, μεγαλύτερο εύρος επιλογών, ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μεγαλύτερη αυτονομία και ανθεκτικότερο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο πυρήνας των προτάσεων αφορά πρωτοβουλίες που ενισχύουν την ελκυστικότητα του ευρώ ως παγκόσμιου νομίσματος αυξάνοντας την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς και το βάθος, τη ρευστότητα και την αποδοτικότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών της, ιδίως με την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών. Γίνεται επίσης έκκληση για ευρύτερη χρήση του ευρώ σε στρατηγικούς τομείς όπως στην ενέργεια, τις πρώτες ύλες και τις μεταφορές, καθώς και μια πιο ομοιογενή εκπροσώπηση της ευρωζώνης στη διεθνή σκηνή.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Τον Μάιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε δύο προτάσεις που καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ (2021-2027) θα μπορούσε να συμβάλει στη σταθερότητα, τη σύγκλιση και τη συνοχή στην ευρωζώνη και την ΕΕ, βελτιώνοντας παράλληλα τις οικονομικές επιδόσεις και την ανθεκτικότητα.

Το προτεινόμενο Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων θα υποστηρίξει τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, με συνολικό προϋπολογισμό 25 δισ. ευρώ. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τρία στοιχεία: ένα εργαλείο υλοποίησης μεταρρυθμίσεων, για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης σε μεταρρυθμίσεις· ένα μέσο τεχνικής υποστήριξης, για την παροχή και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας· και έναν ειδικό μηχανισμό σύγκλισης, για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη που ετοιμάζονται να υιοθετήσουν το ευρώ. Το πρόγραμμα θα δώσει τη δυνατότητα στην ΕΕ να ανταποκριθεί στη μεγάλη ζήτηση στήριξης από τα κράτη μέλη κατά την προετοιμασία, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη.

Η πρόταση για μια Ευρωπαϊκή Λειτουργία Σταθεροποίησης Επενδύσεων θα συμβάλει στη σταθεροποίηση των επιπέδων των δημόσιων επενδύσεων και θα διευκολύνει τη γρήγορη ανάκαμψη σε περιπτώσεις σοβαρών οικονομικών κλυδωνισμών στα κράτη μέλη της ευρωζώνης και στους συμμετέχοντες στον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Μια ισορροπημένη και προοδευτική εμπορική πολιτική

Τα τελευταία χρόνια το διεθνές εμπόριο αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις, καθώς εγείρονται εκ νέου αμφιβολίες σχετικά με τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και ερωτήματα όσον αφορά τον σκοπό και την αξία των εμπορικών συμφωνιών, με παράλληλη αναζωπύρωση του προστατευτισμού. Ανταποκρινόμενη στην πρόκληση, η ΕΕ ενέτεινε το 2018 τις προσπάθειές της για την υπεράσπιση των κανόνων του διεθνούς εμπορίου, που υποστηρίχθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, σε στενή συνεργασία με τους εμπορικούς εταίρους και με σκοπό τον εκσυγχρονισμό των κανόνων του διεθνούς εμπορίου.

Η ΕΕ εξακολούθησε να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Επιβεβαίωσε την ισχυρή της προσήλωση στον Οργανισμό και τη συνεχή υποστήριξή της για την εξεύρεση λύσεων σε σημαντικά ζητήματα στο πλαίσιο του παγκόσμιου πολυμερούς εμπορικού συστήματος. Τον Σεπτέμβριο του 2018 η ΕΕ υπέβαλε έγγραφο προβληματισμού σχετικά με τη μεταρρύθμιση του Οργανισμού. Υπογράμμισε την ανάγκη επικαιροποίησης του εγχειριδίου κανόνων σχετικά με τις επιδοτήσεις και τις αναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας, που βρίσκονται στο επίκεντρο αυξανόμενων εμπορικών εντάσεων, και μεγαλύτερης διαφάνειας στον Οργανισμό. Τόνισε επίσης την ανάγκη να «ξεμπλοκαριστούν» οι διορισμοί των μελών του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου, ώστε να διατηρηθεί το σύστημα επίλυσης διαφορών του Οργανισμού.

Η εμπορική πολιτική πρέπει επίσης να είναι αποτελεσματική, διαφανής και να βασίζεται σε αξίες. Οι θεμελιώδεις αρχές της στρατηγικής «Εμπόριο για όλους» του 2015 συνέχισαν να διέπουν την προσέγγιση του 2018: το άνοιγμα του εμπορίου, σε συνδυασμό με υψηλά πρότυπα, εξακολουθεί να αποτελεί τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο για να διασφαλιστεί ότι η παγκοσμιοποίηση θα είναι επωφελής για όλους τους Ευρωπαίους.

Η ΕΕ συνέχισε τις προσπάθειές της για τη διαπραγμάτευση νέων εμπορικών συμφωνιών, την επικαιροποίηση υφιστάμενων και τη διασφάλιση ότι οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι και οι καταναλωτές θα μπορούν να καρπωθούν τα οφέλη των εμπορικών συμφωνιών.

Σημειώθηκε επίσης πρόοδος όσον αφορά τη νομοθεσία για το προτεινόμενο πλαίσιο της ΕΕ για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων για λόγους ασφάλειας και δημόσιας τάξης. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι ξένες επενδύσεις θα εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα βασικά συμφέροντα της ΕΕ. Τον Νοέμβριο το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την τελική μορφή του πλαισίου. Το Κοινοβούλιο πρόκειται να ψηφίσει επί της συμφωνίας τον Φεβρουάριο του 2019, και το Συμβούλιο αναμένεται να εγκρίνει τον κανονισμό αμέσως μετά. Ο κανονισμός αναμένεται να τεθεί σε ισχύ τον Απρίλιο του 2019.

Μέσω της στρατηγικής της για την πρόσβαση στην αγορά, η ΕΕ καταπολεμά τους φραγμούς στην πρόσβαση στην αγορά σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ επιβεβαιώνει τη δέσμευσή της για ισορροπημένο και υπεύθυνο εμπόριο βασιζόμενο σε κανόνες.

Μια Ευρώπη που προστατεύει

Η Ευρώπη είναι μια ήπειρος ανοικτή, αλλά όχι αφελής. Η ΕΕ προασπίζεται τις αξίες και τα συμφέροντά της. Η εμπορική της πολιτική υπερασπίζεται σθεναρά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τους εργαζομένους όταν άλλοι παραβιάζουν τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου ή επιδίδονται σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Όταν αποτυγχάνουν οι διπλωματικές παρεμβάσεις, η ΕΕ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για να προστατεύσει τα δικαιώματά της, αξιοποιώντας πλήρως τα πλεονεκτήματα που της παρέχει η ιδιότητα του μέλους προς όφελος των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και των ευρωπαίων εργαζομένων και γεωργών. Το 2018 η ΕΕ κίνησε διαδικασίες κατά της Κίνας για μεταφορά τεχνολογίας και κατά των Ηνωμένων Πολιτειών για τα μέτρα που έλαβαν για τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Οι διαδικασίες επίλυσης διαφορών αποφέρουν αποτελέσματα: το 2018 η Ρωσία σταμάτησε να επιβάλλει δασμούς αντιντάμπινγκ στα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα από τη Γερμανία και την Ιταλία.

Σύμφωνα με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και τη νομοθεσία της, η ΕΕ κίνησε 10 νέες έρευνες σχετικά με αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και εφάρμοσε επτά νέα μέτρα εμπορικής άμυνας. Μεταξύ των μέτρων που επιβλήθηκαν ήταν δασμοί αντιντάμπινγκ στον χάλυβα από την Κίνα, έτσι ώστε η τιμή εξαγωγής του να αντανακλά μια εύλογη αγοραία αξία. Η ΕΕ κίνησε επίσης 17 νέες έρευνες επανεξέτασης και ανανέωσε επτά ήδη ισχύοντα μέτρα για πέντε ακόμη έτη.

Τον Ιούλιο η ΕΕ επέβαλε προσωρινά μέτρα διασφάλισης στις εισαγωγές 23 κατηγοριών προϊόντων χάλυβα. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της πιθανής εκτροπής του εμπορίου χάλυβα από άλλες χώρες προς την ΕΕ λόγω πρόσθετων δασμών που επιβάλλονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ΕΕ προστατεύει επίσης τις βιομηχανίες της όταν τρίτες χώρες κινούν έρευνες στον τομέα της εμπορικής άμυνας (έρευνες αντιντάμπινγκ, αντιστάθμισης ή διασφάλισης) κατά εξαγωγέων της ΕΕ. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν οι διαδικασίες που κινήθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες (χάλυβας και αλουμίνιο, ηλιακοί συλλέκτες, ελιές), την Τουρκία (ελαστικά) ή το Ισραήλ (πολτός κακάο για επάλειψη).

Τον Ιούνιο του 2018 τέθηκε σε ισχύ η εκσυγχρονισμένη νομοθεσία της ΕΕ κατά του ντάμπινγκ και των επιδοτήσεων. Μαζί με τις αλλαγές του Δεκεμβρίου 2017 στους κανόνες σχετικά με τον υπολογισμό του περιθωρίου ντάμπινγκ, όπου η κρατική παρέμβαση στρεβλώνει τις τιμές και το κόστος, η εν λόγω νομοθεσία είναι η πρώτη σημαντική αναμόρφωση των μέσων εμπορικής άμυνας της ΕΕ από την ίδρυση του ΠΟΕ το 1994. Οι νέοι κανονισμοί προσαρμόζουν τα μέσα εμπορικής άμυνας της ΕΕ στις προκλήσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι πιο αποτελεσματικοί, πιο διαφανείς και πιο εύχρηστοι για τις επιχειρήσεις, και επιτρέπουν στην ΕΕ να επιβάλλει υψηλότερους δασμούς σε προϊόντα που αποτελούν αντικείμενο ντάμπινγκ.

Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της ΕΕ και το διεθνές εμπόριο ως κίνητρα για την καινοτομία, ενώ η πρόσβαση σε πρότυπα είναι σημαντική για την τεχνολογική ανάπτυξη. Η σχέση μεταξύ διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και προτύπων αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ. Τον Οκτώβριο η ΕΕ συγκρότησε ομάδα 15 εμπειρογνωμόνων για τα τυποποιημένα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ουσιώδους σημασίας. Τα εν λόγω διπλώματα αποτελούν μέρος της τυποποιημένης τεχνολογίας, και η ομάδα παρέχει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμπειρογνωμοσύνη και συμβουλές σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης της αδειοδότησής τους. Η ομάδα πραγματοποίησε την πρώτη της συνεδρίαση στις 12 Νοεμβρίου.

Οι ευρωπαίοι εξαγωγείς εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στις εμπορικές συναλλαγές σε ολόκληρο τον κόσμο. Τον Ιούνιο η ετήσια έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τους φραγμούς στο εμπόριο και στις επενδύσεις έδειξε ότι το 2017 οι ευρωπαίοι εξαγωγείς αντιμετώπισαν 396 φραγμούς σε περισσότερες από 57 χώρες, μια μεγάλη αύξηση σε σχέση με το 2016. Η έκθεση έδειξε ότι η στρατηγική της Επιτροπής για την πρόσβαση στην αγορά είχε εξαλείψει 45 εμπόδια που επηρέαζαν εξαγωγές της ΕΕ αξίας 8,2 δισ. ευρώ —υπερδιπλάσια από τα εμπόδια που εξαλείφθηκαν το 2016.

Η ΕΕ εξακολουθεί να έχει σαφή θέση όσον αφορά το εμπόριο ειδών που χρησιμοποιούνται για εκτέλεση θανατικής ποινής και βασανιστήρια. Τον Σεπτέμβριο η Συμμαχία για την Καταπολέμηση του Εμπορίου Ειδών που Χρησιμοποιούνται για Βασανιστήρια, την οποία δρομολόγησε η ΕΕ το 2017, συνεδρίασε στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Αντιπροσωπείες από άλλες έξι χώρες, μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονταν η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, προσχώρησαν στη Συμμαχία, και τα μέλη συμφώνησαν να λάβουν μέτρα για να περιορίσουν και να σταματήσουν το εμπόριο αγαθών που χρησιμοποιούνται για εκτέλεση θανατικής ποινής και για βασανιστήρια και να εργαστούν για την υιοθέτηση ενός δεσμευτικού ψηφίσματος από τα Ηνωμένα Έθνη.

Μια Ευρώπη που αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο

Οι εμπορικές συμφωνίες που έχει διαπραγματευτεί ή διαπραγματεύεται η ΕΕ αποσκοπούν στο να διασφαλίσουν ότι από το εμπόριο θα ωφελούνται όλοι. Οι συμφωνίες αυτές βοηθούν την ΕΕ να εξαγάγει τα υψηλά πρότυπα της Ευρώπης για την ασφάλεια των τροφίμων, τα δικαιώματα των εργαζομένων, το περιβάλλον και τα δικαιώματα των καταναλωτών πολύ πέρα από τα σύνορά της.

Η ΕΕ διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στις συζητήσεις των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη μεταρρύθμιση του συστήματος επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτών και χωρών. Το 2018 συνέχισε τις προσπάθειές της για τη δημιουργία ενός πολυμερούς δικαστηρίου για την επίλυση τέτοιων διαφορών, μια σημαντική καινοτομία στην παγκόσμια διακυβέρνηση.

Τον Ιούνιο η επίτροπος Εμπορίου Σεσίλια Μάλστρομ απένειμε στη βελγική πόλη της Γάνδης το πρώτο βραβείο «Πόλεις της ΕΕ για το δίκαιο και ηθικό εμπόριο», με το οποίο αναγνωρίζονται τοπικές πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση θεμιτών και δεοντολογικών εμπορικών πρακτικών.

Η εμπορική συμφωνία ΕΕ-Μεξικού

Τον Απρίλιο η ΕΕ και το Μεξικό ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για μια νέα εμπορική συμφωνία. Σχεδόν όλες οι εμπορευματικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και του Μεξικού θα είναι αδασμολόγητες, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών προϊόντων. Η απλούστευση των τελωνειακών διαδικασιών θα ωφελήσει τη βιομηχανία και τη γεωργία της ΕΕ.

Η συμφωνία καθορίζει τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα για την εργασία, την ασφάλεια, την προστασία του περιβάλλοντος και των καταναλωτών. Αναφέρεται ρητά στην αρχή της προφύλαξης, η οποία επιτρέπει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να ενεργούν για την προστασία της υγείας των ανθρώπων, των ζώων ή των φυτών, ή για την προστασία του περιβάλλοντος έναντι διαφαινόμενων κινδύνων, και σε επίπεδο που θεωρούν αναγκαίο, ακόμη και όταν οι επιστημονικές αναλύσεις δεν είναι πειστικές.

Η συμφωνία περιλαμβάνει δέσμευση για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Διασφαλίζει επίσης το δικαίωμα των κρατών μελών της ΕΕ να οργανώνουν τις δημόσιες υπηρεσίες με τον τρόπο που επιθυμούν.

Αποτελεί την πρώτη εμπορική συμφωνία της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένης της δωροδοκίας και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα.

Η συμφωνία διασφαλίζει στις ευρωπαϊκές και τις μεξικανικές επιχειρήσεις ίσους όρους κατά την υποβολή προσφορών στις αγορές δημόσιων συμβάσεων των δύο μερών. Η νέα συμφωνία προστατεύει επίσης τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και εμποδίζει την πώληση αντιγράφων 340 παραδοσιακών τροφίμων και ποτών της ΕΕ στο Μεξικό.

Η συμφωνία «ανοίγει» τον τομέα των υπηρεσιών, όπως είναι οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, οι μεταφορές, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι τηλεπικοινωνίες, και οι φιλόδοξες διατάξεις για τον ανταγωνισμό και τις επιδοτήσεις θα συμβάλουν στη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού και τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά.

Η εμπορική συμφωνία βελτιώνει επίσης τις επενδυτικές συνθήκες και περιλαμβάνει το νέο σύστημα επενδυτικών δικαστηρίων της ΕΕ, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και το δικαίωμα των κυβερνήσεων να θεσπίζουν ρυθμίσεις με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Η ΕΕ και το Μεξικό συμφώνησαν να εργαστούν για τη δημιουργία ενός πολυμερούς επενδυτικού δικαστηρίου.

Η συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης με την Ιαπωνία

Κατά τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Ιαπωνίας στο Τόκιο τον Ιούλιο, ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ο πρόεδρος του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και ο ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε υπέγραψαν τη συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας, τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη διμερή εμπορική συμφωνία που έχει συνάψει ποτέ η ΕΕ.

Η Ιαπωνία και η ΕΕ επιβεβαιώνουν την απόλυτη προσήλωσή τους στην προάσπιση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του ελεύθερου και ανοικτού εμπορίου, της πολυμέρειας και μιας διεθνούς τάξης βασισμένης σε κανόνες. Η Ιαπωνία αποτελεί μακροχρόνιο στρατηγικό εταίρο της ΕΕ και σημαντικό σύμμαχο στη διεθνή σκηνή.

Όταν τεθεί σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2019, η συμφωνία θα δημιουργήσει μια ανοικτή ζώνη συναλλαγών με πληθυσμό 635 εκατομμυρίων ανθρώπων και σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Θα άρει τους εμπορικούς φραγμούς και θα συμβάλει στην από κοινού διαμόρφωση των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου από την ΕΕ και την Ιαπωνία.

Η συμφωνία θα εξαλείψει σχεδόν το σύνολο των δασμών, ύψους 1 δισ. ευρώ, που καταβάλλονται κάθε χρόνο από τις εταιρείες της ΕΕ που εξάγουν στην Ιαπωνία, καθώς και μια σειρά από μακροχρόνια ρυθμιστικά εμπόδια, για παράδειγμα στις εξαγωγές αυτοκινήτων της ΕΕ. Θα αυξήσει τις εξαγωγές της ΕΕ και θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις προς όφελος των πολιτών. Θα πολλαπλασιάσει τις ευκαιρίες, ιδίως όσον αφορά τις εξαγωγές βασικών γεωργικών προϊόντων της ΕΕ, και θα προστατεύσει την ονομασία 200 και πλέον παραδοσιακών τροφίμων και ποτών στην ιαπωνική αγορά. Η συμφωνία θα διευκολύνει την παροχή υπηρεσιών στην Ιαπωνία από επιχειρήσεις της ΕΕ. Οι διατάξεις περί ανταγωνισμού και επιδοτήσεων θα συμβάλουν στην εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης ένα κεφάλαιο για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Προβλέπει σημεία επαφής και στοχευμένη πληροφόρηση για τις μικρότερες επιχειρήσεις, γεγονός ιδιαίτερης σημασίας δεδομένου ότι τέσσερις στους πέντε σημερινούς εξαγωγείς προς την Ιαπωνία είναι μικρές επιχειρήσεις.

Η συμφωνία θεσπίζει τα υψηλότερα δυνατά πρότυπα για την εργασία, την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος και των καταναλωτών και διασφαλίζει πλήρως τις δημόσιες υπηρεσίες. Περιέχει ιδιαίτερο κεφάλαιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη και είναι η πρώτη εμπορική συμφωνία της ΕΕ που περιλαμβάνει ειδική δέσμευση για συμμόρφωση με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.

Το 2018 η ΕΕ συνέχισε τις διαπραγματεύσεις με την Ιαπωνία για τα πρότυπα προστασίας των επενδύσεων και την επίλυση διαφορών, με την πραγματοποίηση τριών συναντήσεων.

Η συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία με τον Καναδά

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2018 ήταν η πρώτη επέτειος της προσωρινής εφαρμογής της συνολικής οικονομικής και εμπορικής συμφωνίας της ΕΕ με τον Καναδά.

Η εμπορική συμφωνία προσφέρει στις επιχειρήσεις της ΕΕ τη δυνατότητα να εξοικονομούν πάνω από 500 εκατ. ευρώ ετησίως, τα οποία κατέβαλλαν πριν για δασμούς επί των εξαγωγών τους στον Καναδά. Η εξοικονόμηση αυτή, κατά 99 % σχεδόν, ξεκίνησε από την πρώτη μέρα.

Όλες οι επιχειρήσεις μπορούν να εξοικονομούν χρόνο και χρήμα χάρη στις ευκολότερες διαδικασίες. Οι καταναλωτές της ΕΕ μπορούν επίσης να ωφεληθούν από τις περισσότερες επιλογές και τις χαμηλότερες τιμές.

Μια διαφανής διαπραγματευτική διαδικασία χωρίς αποκλεισμούς

Η διαφάνεια και η συνεργασία με το κοινό εξακολούθησαν να είναι ουσιώδεις παράμετροι της εμπορικής πολιτικής το 2018 για τη διασφάλιση της δημοκρατίας, της εμπιστοσύνης των πολιτών και της λογοδοσίας. Όλα αυτά πρέπει να διασφαλίζονται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις διαπραγματεύσεις, καθώς και κατά την εφαρμογή των συμφωνιών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να δημοσιεύει εκθέσεις για τους γύρους διαπραγματεύσεων, τα έγγραφα θέσης και τις προτάσεις κειμένων στις υπό διαπραγμάτευση εμπορικές συμφωνίες. Δημοσίευσε επίσης εκτενές πρόσθετο υλικό σχετικά με την εμπορική συμφωνία της ΕΕ με το Μεξικό. Το 2018 δημοσίευσε τη δεύτερη ολοκληρωμένη ετήσια έκθεση αξιολόγησης της εφαρμογής των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ. Η έκθεση έδωσε τη δυνατότητα στα ενδιαφερόμενα μέρη, στην κοινωνία των πολιτών και σε άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο η τελευταία εφαρμόζει τις συμφωνίες. Επίσης, παρέχει διδάγματα για τρέχουσες και μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις.

Τον Φεβρουάριο η νέα συμβουλευτική ομάδα για τις εμπορικές διαπραγματεύσεις της ΕΕ πραγματοποίησε την πρώτη από τις έξι συνεδριάσεις της. Η ομάδα, η οποία αποτελείται από 28 οργανώσεις που εκπροσωπούν επιχειρήσεις, συνδικαλιστικούς φορείς, καταναλωτές και περιβαλλοντικούς φορείς, αποσκοπεί στην προώθηση του διαλόγου και στην ανταλλαγή απόψεων από ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων.

Ηνωμένες Πολιτείες

Οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτηρίστηκαν από την αντιμετώπιση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος. Τον Ιούνιο οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς στις εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου της ΕΕ. Η ΕΕ τους έκρινε αδικαιολόγητους και παράνομους, και δεν είχε άλλη επιλογή από το να επιβάλει μέτρα επανεξισορρόπησης στις εξαγωγές των ΗΠΑ. Στη συνάντησή τους τον Ιούλιο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συμφώνησαν να συστήσουν μια εκτελεστική ομάδα εργασίας για τη διευκόλυνση του εμπορίου και την ανάπτυξη ενός θετικού διατλαντικού εμπορικού θεματολογίου. Στόχος της ομάδας είναι να εξεύρει τρόπους για την ενίσχυση της ρυθμιστικής συνεργασίας, την κατάργηση των δασμών σε βιομηχανικά προϊόντα (εκτός από τα οχήματα), τη διευκόλυνση του εμπορίου σπόρων σόγιας, την αύξηση του εμπορίου υγροποιημένου φυσικού αερίου, για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, και τη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Από τη συγκρότηση της ομάδας και μετά έχουν πραγματοποιηθεί τέσσερις συνεδριάσεις σε πολιτικό επίπεδο, με τις συζητήσεις να εστιάζονται σε ρυθμιστικά ζητήματα. Έχουν ήδη αποφέρει αποτελέσματα. Όσον αφορά το υγροποιημένο φυσικό αέριο, οι επιχειρήσεις της ΕΕ έχουν υπογράψει διάφορες μακροπρόθεσμες συμβάσεις με εταιρείες των ΗΠΑ, και νέα έργα υποδομής και τερματικών σταθμών της ΕΕ βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι ΗΠΑ συμφώνησαν να χαλαρώσουν την απαίτηση αδειοδότησης για την εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου στην ΕΕ. Σε ό, τι αφορά τους σπόρους σόγιας, οι αμερικανοί εξαγωγείς σχεδόν διπλασίασαν το μερίδιό τους στην αγορά της ΕΕ. Όσο οι εργασίες αυτές συνεχίζονται, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να μην επιβάλουν νέους δασμούς στις εμπορικές τους ανταλλαγές.

Κίνα

Η σύνοδος κορυφής ΕΕ και Κίνας το 2018 σημείωσε επιτυχία. Επίσης, η ΕΕ πραγματοποίησε τρεις γύρους συνομιλιών για τη σύναψη επενδυτικής συμφωνίας με την Κίνα· στο περιθώριο της συνόδου κορυφής ανταλλάχθηκαν οι πρώτες προσφορές πρόσβασης στην αγορά. Διεξήχθησαν επίσης δύο γύροι διαπραγματεύσεων με αντικείμενο τη σύναψη συμφωνίας για την προστασία των ονομασιών παραδοσιακών τροφίμων και ποτών. Η Κίνα συμφώνησε να συνεργαστεί με την ΕΕ για τη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ώστε να βοηθήσουν τον Οργανισμό να ανταποκριθεί στις τρέχουσες προκλήσεις.

Άλλες διαπραγματεύσεις

Η ΕΕ έχει συνάψει εμπορικές συμφωνίες με 70 εταίρους, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 40 % του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Με στόχο το άνοιγμα νέων αγορών για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές, η ΕΕ ξεκίνησε νέες διαπραγματεύσεις και σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο στις εν εξελίξει συνομιλίες.

Νότια και ανατολική γειτονία

Στο πλαίσιο της νότιας γειτονίας, υπουργοί Εμπορίου και εκπρόσωποι από 43 χώρες της Ένωσης για τη Μεσόγειο συναντήθηκαν τον Μάρτιο για πρώτη φορά από το 2010 για να δώσουν νέα ώθηση στην περιφερειακή εμπορική και επενδυτική ατζέντα. Ενέκριναν σχέδια δράσης για ενισχυμένη συνεργασία σε διάφορους τομείς και για την καταπολέμηση της πειρατείας και της παραποίησης.

Επίσης, πρόοδος επιτεύχθηκε ως προς τη δημιουργία μιας σφαιρικής και σε βάθος ζώνης ελεύθερων συναλλαγών με την Τυνησία μετά από δύο γύρους διαπραγματεύσεων το 2018.

Τον Ιούνιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου διοργάνωσαν τη δεύτερη σύνοδο του Διαλόγου ΕΕ-ΣΣΚ για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις.

Στο πλαίσιο της ανατολικής γειτονίας, η ΕΕ επικεντρώθηκε στην εφαρμογή των συμφωνιών της για σφαιρικές και σε βάθος ζώνες ελεύθερων συναλλαγών με τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.

Λατινική Αμερική

Οι συζητήσεις με τη Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη και Παραγουάη) συνεχίστηκαν το 2018. Στόχος των διαπραγματεύσεων είναι η ολοκλήρωση δύο σημαντικών περιφερειακών αγορών, η μείωση των δασμών, η αύξηση των επιχειρηματικών ευκαιριών στην περιοχή της Mercosur, η διεύρυνση των επιλογών των καταναλωτών, η μείωση της γραφειοκρατίας, η τόνωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας, η προώθηση κοινών αξιών, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, και η δημιουργία θέσεων εργασίας.

Η ΕΕ πραγματοποίησε τρεις γύρους διαπραγματεύσεων με τη Χιλή για την επικαιροποίηση της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Χιλής του 2002. Η ΕΕ έχει προτείνει να συμπεριληφθούν πιλοτικές διατάξεις για το εμπόριο και το φύλο.

Τον Απρίλιο η ΕΕ ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής συμφωνίας με το Μεξικό.

Ασία και Αυστραλασία

Στις 19 Οκτωβρίου η ΕΕ υπέγραψε εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες με τη Σινγκαπούρη. Τον Οκτώβριο η Επιτροπή απέστειλε προς έγκριση στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες με το Βιετνάμ. Η ΕΕ πραγματοποίησε τρεις γύρους εμπορικών διαπραγματεύσεων με την Ινδονησία. Οι διαπραγματεύσεις αποσκοπούν στην αύξηση των εμπορικών συναλλαγών και των άμεσων επενδύσεων μεταξύ της ΕΕ και της Ινδονησίας. Στόχος είναι να επιτευχθεί συμφωνία παρόμοια με αυτές που υπογράφηκαν με τη Σινγκαπούρη και το Βιετνάμ.

Τον Ιούνιο η ΕΕ ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για εμπορικές συμφωνίες με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.

Το 2018 η ΕΕ πραγματοποίησε δύο γύρους συνομιλιών με κάθε χώρα και δημοσίευσε προτάσεις που καλύπτουν 18 τομείς διαπραγμάτευσης.

Χώρες ΑΚΕ (Αφρικής, Καραϊβικής και Ειρηνικού)

Τον Αύγουστο η Γκάμπια έγινε η 14η χώρα της δυτικής Αφρικής που υπέγραψε τη διαπεριφερειακή συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης με την ΕΕ. Τον Σεπτέμβριο η Μαυριτανία έγινε το 15ο μέρος (μόνο η υπογραφή της Νιγηρίας λείπει πλέον). Στις 6 Δεκεμβρίου το Συμβούλιο ενέκρινε την προσχώρηση της Σαμόα στη συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης με τις χώρες του Ειρηνικού. Οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης είναι εμπορικές και αναπτυξιακές συμφωνίες που αποτελούν προϊόν διαπραγμάτευσης μεταξύ της ΕΕ και των χωρών και περιφερειών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού. Προς το παρόν εφαρμόζονται στην πράξη συμφωνίες με περίπου 30 χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού. Οι συμφωνίες αυτές μπορούν να θεωρηθούν δομικά στοιχεία μιας μελλοντικής διηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, η οποία είναι ένας από τους στόχους της νέας συμμαχίας Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας, που στηρίζει επίσης τις αφρικανικές προσπάθειες για μια ηπειρωτική ζώνη ελεύθερων συναλλαγών.

Η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και της εγκληματικότητας στην Ευρώπη

Η ΕΕ συνέχισε να εφαρμόζει το σχέδιο δράσης του 2017 για την προστασία των δημόσιων χώρων, με χρηματοδότηση ύψους άνω των 100 εκατ. ευρώ. Η εφαρμογή του σχεδίου δράσης του Οκτωβρίου 2017 για την αύξηση της ετοιμότητας έναντι κινδύνων για τη χημική, βιολογική, ραδιολογική και πυρηνική ασφάλεια επιταχύνθηκε μετά τα συμβάντα στο Σόλσμπερι και το Έιμσμπερι στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Τρεις καθοριστικής σημασίας οδηγίες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του σοβαρού εγκλήματος τέθηκαν επίσης σε ισχύ το 2018: η οδηγία της ΕΕ για τις καταστάσεις ονομάτων επιβατών (PNR), η οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η οδηγία σχετικά με τον έλεγχο της απόκτησης και κατοχής όπλων.

Τον Απρίλιο η Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις για τη διακοπή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μέσω της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοοικονομικές πληροφορίες. Με τον τρόπο αυτό, οι αρχές επιβολής του νόμου θα μπορούν να έχουν πλέον έγκαιρη πρόσβαση στις χρηματοοικονομικές πληροφορίες που είναι αναγκαίες για τη διερεύνηση σοβαρών εγκλημάτων. Οι νέοι κανόνες προωθούν τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου και των εθνικών μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών, καθώς και με την Ευρωπόλ. Η πρόταση συζητείται προς το παρόν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με στόχο να εγκριθεί πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου 2019.

Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες για την απόσυρση τρομοκρατικού περιεχομένου από το διαδίκτυο εντός μίας ώρας. Η πρόταση αποσαφηνίζει τους ρόλους των εθνικών αρχών και των παρόχων υπηρεσιών φιλοξενίας, θεσπίζοντας ταυτόχρονα και ισχυρές διασφαλίσεις για τον σεβασμό θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως είναι η ελευθερία του λόγου, και την καθιέρωση νομικά δεσμευτικού καθήκοντος μέριμνας.

Η Επιτροπή δρομολόγησε επίσης πρωτοβουλία με την οποία καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να τροποποιήσει το άρθρο 86 της Συνθήκης, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στον νομοθέτη να επεκτείνει την αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας όσον αφορά την καταπολέμηση της διασυνοριακής τρομοκρατίας σε όλα τα κράτη μέλη. Μια ενισχυμένη Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η οποία θα δρα σε επίπεδο ΕΕ, θα αντιμετωπίσει τις υφιστάμενες ελλείψεις στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και θα καθιερώσει μια κοινή ενωσιακή προσέγγιση έναντι της τρομοκρατίας, η οποία θα περιλαμβάνει όλα τα στάδια, δηλαδή από την έρευνα και την άσκηση διώξεων έως την παραπομπή στη δικαιοσύνη των τρομοκρατικών εγκλημάτων.

Οι εγκληματίες και οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν μηνύματα κειμένου, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και εφαρμογές για να επικοινωνούν. Περισσότερες από τις μισές από τις τρέχουσες ποινικές έρευνες περιλαμβάνουν πλέον διασυνοριακές αιτήσεις για την απόκτηση ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων που βρίσκονται στην κατοχή παρόχων υπηρεσιών με έδρα σε άλλες χώρες. Ωστόσο, σχεδόν τα δύο τρίτα των εγκλημάτων αυτών δεν μπορούν να διερευνηθούν ή να διωχθούν δεόντως λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές όσον αφορά την έγκαιρη πρόσβαση στα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού, τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες ώστε οι δικαστικές αρχές και οι αρχές επιβολής του νόμου να έχουν ευκολότερη πρόσβαση στα εν λόγω αποδεικτικά στοιχεία, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται αποθηκευμένα στην Ένωση. Τον Δεκέμβριο το Συμβούλιο ενέκρινε τη διαπραγματευτική του θέση επί του προτεινόμενου κανονισμού και θα αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μόλις εγκρίνει και εκείνο τη διαπραγματευτική του θέση.

Στις 14 Νοεμβρίου εκδόθηκε νέος κανονισμός για τη δέσμευση και τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων σε διασυνοριακό επίπεδο. Οι νέοι κανόνες θα διευκολύνουν τη διασυνοριακή ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης, θα οδηγήσουν σε αποτελεσματικότερη δέσμευση και δήμευση παράνομων κεφαλαίων και θα προστατεύσουν τα δικαιώματα αποζημίωσης των θυμάτων.

Η ΕΕ συμφώνησε να βελτιώσει το νομικό πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου, προκειμένου να καλύψει ένα κενό που υπήρχε στο σύστημα και να βοηθήσει τα κράτη μέλη ώστε να εντοπίζουν υπηκόους τρίτων χωρών με ποινικές καταδίκες. Η νομοθεσία αυτή θα δημιουργήσει ένα κεντρικό σύστημα για τον εντοπισμό των χωρών της ΕΕ από τα εθνικά μητρώα των οποίων θα μπορούν να ληφθούν γρήγορα αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τις καταδίκες.

Αποτελεσματικότερη νομοθεσία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες

Οι νέοι κανόνες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, οι οποίοι ισχύουν από τον Ιούλιο του 2018, εμποδίζουν τη χρήση των χρηματοπιστωτικών συστημάτων της ΕΕ για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή τη χρηματοδότηση τρομοκρατών. Τον Οκτώβριο του 2018 η ΕΕ συμφώνησε να λάβει ενισχυμένα μέτρα ποινικού δικαίου για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Μια νέα οδηγία θα εναρμονίσει τα αδικήματα και τις κυρώσεις για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, με στόχο να διασφαλίσει ότι οι επικίνδυνοι εγκληματίες και τρομοκράτες θα αντιμετωπίζουν εξίσου αυστηρές ποινές για τα εγκλήματά τους σε ολόκληρη την ΕΕ. Καταρτίστηκε ενισχυμένη πολιτική για τον εντοπισμό των δικαιοδοσιών τρίτων χωρών που παρουσιάζουν στρατηγικές ελλείψεις όσον αφορά την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και εφαρμόστηκαν μέτρα για την πάταξη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, βάσει μεθοδολογίας που δημοσίευσε η Επιτροπή τον Ιούνιο.

Παρότι το ενωσιακό πλαίσιο για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι ισχυρό, οι πρόσφατες υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται τράπεζες της ΕΕ καταδεικνύουν σαφώς ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ιδίως όσον αφορά τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την ενίσχυση της εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της ΕΕ με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των απειλών σε σχέση με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, ιδίως με την ενίσχυση της εντολής της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών ώστε να αναλαμβάνει δράση στον τομέα της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα όσον αφορά τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Η πρόταση συζητείται προς το παρόν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με στόχο να εγκριθεί πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου 2019.

Επιπλέον, τον Απρίλιο η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για τη διευκόλυνση της χρήσης χρηματοοικονομικών και άλλων πληροφοριών για την πρόληψη και την καταπολέμηση σοβαρών εγκλημάτων. Η πρόταση αυτή θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών και των αρχών επιβολής του νόμου, καθώς και των μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών μεταξύ τους.

Τέλος, η Επιτροπή εξέδωσε κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό για την έγκριση των ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων που προσδιορίζουν τα κριτήρια για τον ορισμό κεντρικών σημείων επαφής από τους εκδότες ηλεκτρονικού χρήματος και τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, με κανόνες σχετικά με τα καθήκοντά τους.

Πολιτική δικαιοσύνη

Βελτίωση της δικαστικής συνεργασίας

Τον Μάιο η Επιτροπή ενέκρινε δύο προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση της δικαστικής συνεργασίας σε σχέση με την επίδοση και την κοινοποίηση εγγράφων και τη διεξαγωγή αποδείξεων, οι οποίες αποσκοπούν να καταστήσουν την πρόσβαση στην πολιτική δικαιοσύνη φθηνότερη, αποδοτικότερη και πιο προσιτή στους πολίτες και στις επιχειρήσεις. Οι προτάσεις αυτές βρίσκονται προς το παρόν στο στάδιο της διαπραγμάτευσης με το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τον Δεκέμβριο το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία στο πλαίσιο τριμερών διαλόγων σχετικά με τους προτεινόμενους κανόνες για τις διαδικασίες αφερεγγυότητας, προκειμένου να θεσπιστούν συστήματα αναδιάρθρωσης και να δοθεί μια δεύτερη ευκαιρία στους επιχειρηματίες. Χάρη στην πρωτοβουλία αυτή, η οποία θα εγκριθεί επίσημα το 2019, οι βιώσιμες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες θα έχουν περισσότερες ευκαιρίες να προβούν έγκαιρα σε αναδιάρθρωση ώστε να αποτρέπεται η πτώχευση και να αποφεύγεται η απόλυση προσωπικού. Θα διασφαλίσει επίσης για τους έντιμους επιχειρηματίες μια δεύτερη ευκαιρία να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά ύστερα από την πτώχευση.

Τον Δεκέμβριο του 2018 το Συμβούλιο κατέληξε σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την προτεινόμενη επικαιροποίηση του κανονισμού «Βρυξέλλες ΙΙα» με σκοπό να επικαιροποιηθούν οι κανόνες που προστατεύουν τα παιδιά σε διασυνοριακές οικογενειακές διαφορές και να επιταχυνθούν οι δικαστικές διαδικασίες.

Εταιρικό δίκαιο και πρόσβαση σε πληροφορίες για εταιρείες

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες σχετικά με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών στον τομέα του εταιρικού δικαίου και στις διασυνοριακές μετατροπές, συγχωνεύσεις και διασπάσεις. Στόχος είναι να δοθεί στις εταιρείες η δυνατότητα να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία στις επαφές τους με τις δημόσιες αρχές για θέματα εταιρικού δικαίου και να παρασχεθεί μια εναρμονισμένη διαδικασία για τις εταιρείες που προβαίνουν σε αναδιάρθρωση ή μετεγκατάσταση εντός της ενιαίας αγοράς, παρέχοντας ταυτόχρονα περισσότερες διασφαλίσεις και μεγαλύτερη νομική σαφήνεια στους εργαζομένους, τους μετόχους και τους πιστωτές. Οι διαπραγματεύσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σημείωσαν ικανοποιητική πρόοδο το 2018, σύμφωνα με ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα που προβλέπει την έγκριση των νέων κανόνων κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου.

Το σύστημα διασύνδεσης μητρώων επιχειρήσεων, το οποίο διευκολύνει την αναζήτηση πληροφοριών για εταιρείες στην ΕΕ, χρησιμοποιήθηκε ευρέως το 2018, καθώς πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 372 000 αναζητήσεις πληροφοριών για εταιρείες και υποβλήθηκαν πάνω από 241 000 αιτήσεις για εταιρικά στοιχεία κατά τους πρώτους 17 μήνες της λειτουργίας του.

Μεγαλύτερη προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

Ο γενικός κανονισμός για την προστασία των δεδομένων, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2018, θεσπίζει ένα ισχυρότερο και συνεκτικότερο πλαίσιο για την προστασία των δεδομένων προς όφελος των πολιτών, των επιχειρήσεων και των διοικήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Τον Ιανουάριο η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές αναλύοντας τις κύριες καινοτομίες και ευκαιρίες που εισήγαγε ο νέος κανονισμός.

Οι νέοι κανόνες για την προστασία των δεδομένων τους οποίους θα πρέπει να τηρούν τα θεσμικά και λοιπά όργανα και οι οργανισμοί της ΕΕ τέθηκαν σε ισχύ στις 11 Δεκεμβρίου 2018.

Οι προτεινόμενοι κανόνες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες αποσκοπούν στην παροχή υψηλού επιπέδου προστασίας στους χρήστες των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού για όλους τους παράγοντες της αγοράς. Οι νέοι κανόνες εξασφαλίζουν ένα ισχυρό και συνεκτικό πλαίσιο για την επεξεργασία των δεδομένων και ευθυγραμμίζουν τους υφιστάμενους κανόνες, οι οποίοι χρονολογούνται από το 2002, με τον γενικό κανονισμό για την προστασία των δεδομένων με στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών στον τομέα αυτό.

Οι ροές δεδομένων είναι σημαντικές τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για την επιβολή του νόμου. Οι αποφάσεις περί επάρκειας, δεδομένου ότι καθορίζουν αν μια χώρα εκτός ΕΕ διασφαλίζει επαρκές επίπεδο προστασίας των δεδομένων, επιτρέπουν την ελεύθερη ροή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μεταξύ της ΕΕ και της συγκεκριμένης χώρας για επιχειρηματικούς σκοπούς και/ή επιτρέπουν στις αρχές επιβολής του νόμου να ανταλλάσσουν δεδομένα, όταν απαιτείται, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η συνέχιση της προστασίας.

Τον Ιούλιο η ΕΕ και η Ιαπωνία ολοκλήρωσαν τις συνομιλίες σχετικά με την αμοιβαία επάρκεια για εμπορικούς σκοπούς. Παράλληλα, συνεχίζονται οι συνομιλίες μεταξύ της ΕΕ και της Νότιας Κορέας σχετικά με την επάρκεια για εμπορικούς σκοπούς, οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν στις αρχές του 2019.

Θεμελιώδη δικαιώματα και δικαστικά συστήματα

Βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και προάσπιση του κράτους δικαίου

Η αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης είναι ζωτικής σημασίας για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας και τις επενδύσεις. Το 2018 η Επιτροπή χρησιμοποίησε τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη ώστε να προαγάγουν την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης τους. Τον Ιούλιο το Συμβούλιο απηύθυνε συστάσεις σχετικά με το θέμα αυτό στην Κροατία, την Ιταλία, την Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία.

Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή παρέπεμψε την Πολωνία στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παραβιάσεις της αρχής της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης με τον νέο νόμο για τη μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Το Δικαστήριο εξέδωσε προσωρινά μέτρα, με τα οποία ικανοποιεί όλα τα αιτήματα της Επιτροπής έως ότου αυτό εκδώσει οριστική απόφαση.

Στο πλαίσιο του νέου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε κανονισμό για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη.

Προστασία των δικαιωμάτων και καταπολέμηση των διακρίσεων

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ για την προστασία των μαρτύρων που καταγγέλλουν παραβάσεις των κανόνων της ΕΕ οι οποίες μπορούν να βλάψουν σοβαρά το δημόσιο συμφέρον. Η πρόταση αυτή θα διευκολύνει τον εντοπισμό και τη διερεύνηση των παραβιάσεων της ενωσιακής νομοθεσίας, καθώς και την επιβολή κυρώσεων γι’ αυτές, και θα διαφυλάσσει την ελευθερία έκφρασης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.

Η έκθεση του 2017 για την εφαρμογή του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ανέδειξε τις πιεστικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε τα θεμελιώδη δικαιώματα να καταστούν απτή πραγματικότητα για τους πολίτες. Οι προκλήσεις αυτές ποικίλλουν, από την εξεύρεση καλύτερων τρόπων αντιμετώπισης των εγκλημάτων μίσους, της ρητορικής μίσους και της βίας κατά των γυναικών έως την προώθηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η έκθεση τονίζει επίσης τη σημασία μιας ελεύθερης και δραστήριας κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των ανεξάρτητων δικαστηρίων.

Τον Ιούλιο η Επιτροπή απηύθυνε προειδοποιητική επιστολή στην Ουγγαρία σχετικά με τη νομοθεσία της που ποινικοποιεί δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με παροχή βοήθειας σε αιτήσεις ασύλου και διαμονής, με στόχο και στην περίπτωση αυτή να διασφαλίσει την τήρηση των κανόνων της ΕΕ σχετικά με την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και των διατάξεων του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της.

Καταπολέμηση των εγκλημάτων μίσους και της ρητορικής μίσους, τόσο στο διαδίκτυο όσο και εκτός διαδικτύου

Ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο συνέχισε να φέρνει αποτελέσματα. Σύμφωνα με την τρίτη αξιολόγηση του κώδικα, η οποία δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2018, σημειώθηκε περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά την ταχεία αξιολόγηση και εξάλειψη της ρατσιστικής και ξενοφοβικής ρητορικής μίσους από το διαδίκτυο.

Οι εταιρείες πληροφορικής αφαίρεσαν κατά μέσο όρο το 70 % του περιεχομένου για το οποίο έλαβαν ειδοποιήσεις και πέτυχαν τον στόχο της αξιολόγησης της πλειονότητας των ειδοποιήσεων εντός 24 ωρών, με αποτέλεσμα να επιτύχουν μέσο όρο πάνω από 81 %. Ο κώδικας έχει καταστεί πρότυπο για τον κλάδο της πληροφορικής όσον αφορά την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους: οι εταιρείες Snapchat, Instagram, Google+ και Dailymotion ανήγγειλαν τη συμμετοχή τους στο εγχείρημα το 2018.

Απαγόρευση διακρίσεων και ισότητα

Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να έχουν τουλάχιστον μία οργάνωση —έναν φορέα ισότητας— εγκατεστημένη στη χώρα τους που θα αναλύει και θα παρακολουθεί τις διακρίσεις, και θα προωθεί και θα προστατεύει την ίση μεταχείριση όλων όσοι ζουν εκεί. Τον Ιούνιο η Επιτροπή πρότεινε δέσμη μέτρων στα κράτη μέλη, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι φορείς ισότητας θα προστατεύουν αποτελεσματικά τους πολίτες και θα καταπολεμούν τις διακρίσεις.

Ένα από τα επιτεύγματα της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την αναπηρία είναι η πρόταση της Επιτροπής για μια ευρωπαϊκή πράξη για την προσβασιμότητα με στόχο τη βελτίωση της προσβασιμότητας σε καθημερινά προϊόντα και υπηρεσίες, όπως τα κινητά τηλέφωνα, οι υπολογιστές, τα ηλεκτρονικά βιβλία, το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι τραπεζικές υπηρεσίες.

Η πρόταση αυτή θα έχει θετικό αντίκτυπο στις ζωές εκατομμυρίων Ευρωπαίων, και θα καταστεί ευκολότερο για τις επιχειρήσεις να δημιουργούν και να πωλούν προσβάσιμα προϊόντα και προσβάσιμες υπηρεσίες. Τον Νοέμβριο του 2018 επιτεύχθηκε προσωρινή συμφωνία, και η τελική έγκριση της πρότασης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται έως τον Απρίλιο του 2019.

Η ΕΕ συνέχισε να προωθεί την ποικιλομορφία παρέχοντας στήριξη στο εξαπλούμενο κίνημα των «χαρτών ποικιλομορφίας» που υποστηρίζει τη διαχείριση της ποικιλομορφίας για 9 000 οργανισμούς σε όλη την Ευρώπη, καλύπτοντας 15 εκατομμύρια εργαζομένους. Εξακολούθησε επίσης να υλοποιεί τον κατάλογο δράσεών της για την προαγωγή της ισότητας των ΛΟΑΔΜ παρακολουθώντας τη νομοθεσία, χρηματοδοτώντας έργα και αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση.

Τον Ιανουάριο η Επιτροπή δημοσίευσε μια εις βάθος αξιολόγηση του πλαισίου της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά για το διάστημα 2011-2020. Τον Απρίλιο η ΕΕ πρόβαλε ενεργά τον πολιτισμό των Ρομά κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας Ρομά της ΕΕ και τίμησε το Ολοκαύτωμα των Ρομά.

Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες εξακολουθούν να αμείβονται 16 % λιγότερο απ’ ό,τι οι άντρες στην ΕΕ. Για την αντιμετώπιση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων, η Επιτροπή άρχισε να εφαρμόζει ένα σχέδιο δράσης για την ίση αμοιβή μεταξύ αντρών και γυναικών, με αναμενόμενη μετρήσιμη πρόοδο έως το 2020.

Η ΕΕ ολοκλήρωσε την προσχώρησή της στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για σημαντικό βήμα προς ένα πιο ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για τον τερματισμό της έμφυλης βίας.

Ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Προξενική προστασία

Οι κανόνες περί προξενικής προστασίας, οι οποίοι αποσαφηνίζουν τα δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ για συνδρομή από πρεσβείες άλλων κρατών μελών της ΕΕ σε χώρα εκτός ΕΕ, τέθηκαν σε εφαρμογή τον Μάιο του 2018. Τον Αύγουστο του 2018 ξεκίνησε ενημερωτική εκστρατεία για την προξενική προστασία που απευθυνόταν σε νέους ευρωπαίους ταξιδιώτες.

Τον Μάιο η Επιτροπή πρότεινε ορισμένες βελτιώσεις στους κανόνες σχετικά με τα προσωρινά ταξιδιωτικά έγγραφα της ΕΕ, ώστε το έγγραφο να καταστεί πιο ασφαλές και να εξορθολογιστούν οι εφαρμοστέες διαδικασίες. Η πρόταση εγκρίθηκε από την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Κοινοβουλίου και βρίσκεται προς το παρόν στο στάδιο των διαπραγματεύσεων εντός του Συμβουλίου.

Δελτία ταυτότητας

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε βελτιώσεις στα χαρακτηριστικά ασφαλείας των δελτίων ταυτότητας και των εγγράφων διαμονής των πολιτών της ΕΕ, καθώς και των δελτίων διαμονής των μελών της οικογένειας που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών. Οι προτεινόμενοι κανόνες αναβαθμίζουν τα χαρακτηριστικά ασφαλείας και, ως εκ τούτου, διευκολύνουν τους πολίτες της ΕΕ στην άσκηση των δικαιωμάτων τους σε ό,τι αφορά την ελεύθερη κυκλοφορία. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις επί της πρότασης.

Εκλογές

Στον απόηχο του σκανδάλου Facebook/Cambridge Analytica, και λόγω της αύξησης των κινδύνων —εκστρατειών παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεων και υβριδικών απειλών— αναφορικά με τις εκλογές, η εξασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2019 έχει καταστεί προτεραιότητα για την Επιτροπή.

Η Επιτροπή, για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές, ενέκρινε τον Σεπτέμβριο του 2018 δέσμη μέτρων ώστε να στηρίξει τις αρχές των κρατών μελών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στις κοινές τους προσπάθειες για τη διασφάλιση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών.

Μεταξύ των μέτρων της δέσμης περιλαμβάνονται τα εξής: ενισχυμένη συνεργασία μέσω της δημιουργίας δικτύων εκλογικής συνεργασίας (τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ΕΕ)· καθοδήγηση για την εφαρμογή των κανόνων προστασίας των δεδομένων στο πλαίσιο των εκλογών· μεγαλύτερη διαφάνεια στις επί πληρωμή διαδικτυακές πολιτικές διαφημίσεις και δράσεις επικοινωνίας· ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας· ενδελεχής επιβολή των υφιστάμενων εκλογικών κανόνων ώστε να περιλάβουν και το διαδίκτυο· ευαισθητοποίηση· και επιβολή κατάλληλων κυρώσεων για την εκμετάλλευση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με στόχο να επηρεαστεί το αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών εκλογών.

Προστασία των καταναλωτών

Τον Απρίλιο η Επιτροπή πρότεινε μια νέα συμφωνία για τους καταναλωτές ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης αξιοποίηση των δικαιωμάτων τους στην ΕΕ. Οι νέοι κανόνες προτείνουν ένα ευρωπαϊκό σύστημα συλλογικής επανόρθωσης για περιπτώσεις όπου ομάδες καταναλωτών υφίστανται ζημία, παρέχοντας παράλληλα τις κατάλληλες διασφαλίσεις ώστε να μη γίνεται κατάχρηση. Ταυτόχρονα, οι εν λόγω κανόνες θα πρέπει να παρέχουν στις αρχές προστασίας του καταναλωτή των κρατών μελών ισχυρότερες εξουσίες ως προς την επιβολή κυρώσεων κατά των εμπόρων που τους παραβιάζουν. Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθόρισε τη θέση του σχετικά με το μέρος της νέας συμφωνίας που αφορά τη συλλογική επανόρθωση και έχει προγραμματίσει τον καθορισμό της θέσης του επί των υπολοίπων σημείων τον Ιανουάριο του 2019.

Οι νέοι κανόνες στοχεύουν επίσης να προσαρμόσουν τα δικαιώματα των καταναλωτών στις νέες τεχνολογίες. Επομένως, για παράδειγμα, όταν οι καταναλωτές πραγματοποιούν αναζητήσεις σε διαδικτυακά καταστήματα και πλατφόρμες, θα ενημερώνονται σαφώς αν κάποιος έμπορος πληρώνει για ένα αποτέλεσμα αναζήτησης. Τα διαδικτυακά καταστήματα θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τους κύριους αλγόριθμους που καθορίζουν την κατάταξη των αποτελεσμάτων και με την ταυτότητα του πωλητή από τον οποίο ο καταναλωτής πραγματοποιεί τις αγορές του.

Η Επιτροπή συνέχισε να καταπολεμά τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που σχετίζονται με την εμπορία προϊόντων ως πανομοιότυπων όταν στην πραγματικότητα η σύνθεση ή τα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν σημαντικά, προτείνοντας μεταξύ άλλων να αποσαφηνιστεί η εφαρμοστέα νομοθεσία της ΕΕ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Νέα συμφωνία για τους καταναλωτές». Επιπλέον, η Επιτροπή εξέδωσε μια κοινή μεθοδολογία δοκιμών, την οποία ανέπτυξε σε συνεργασία με τον κλάδο και η οποία εφαρμόζεται προς το παρόν στο πλαίσιο μιας πανευρωπαϊκής εκστρατείας δοκιμών.

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες για τα οργανωμένα ταξίδια που ισχύουν από τον Ιούλιο, οι ταξιδιώτες θα λαμβάνουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με το αν τους προσφέρεται πακέτο με πλήρη προστασία ή συνδεδεμένος ταξιδιωτικός διακανονισμός με πιο περιορισμένη προστασία. Θα απολαμβάνουν επίσης ενισχυμένα δικαιώματα, για παράδειγμα σε περίπτωση ακύρωσης ή όταν ο διοργανωτής αυξάνει την τιμή κατά περισσότερο από 8 %.

Εξωδικαστική επίλυση διαφορών

Η διαδικασία εναλλακτικής επίλυσης διαφορών διασφαλίζει ότι, όταν κάτι δεν πάει καλά με κάποια αγορά του καταναλωτή, θα διατίθεται οικονομικά προσιτή και αμερόληπτη επίλυση διαφορών προς αρωγή καταναλωτών και εμπόρων. Το 2018 όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ απέκτησαν φορείς επίλυσης διαφορών με πιστοποίηση ποιότητας.

Κοινές δράσεις για την προστασία των καταναλωτών

Το 2018 η Επιτροπή συμμετείχε σε ορισμένες κοινές δράσεις με εθνικούς φορείς για την επιβολή των κανόνων προστασίας των καταναλωτών. Μετά το σκάνδαλο των εκπομπών «dieselgate», η Volkswagen δεσμεύτηκε να συνεχίσει τις επισκευές δωρεάν έως το τέλος του 2020. Τον Ιούλιο το ποσοστό επισκευής έφτανε το 80 % των οχημάτων. Μια άλλη κοινή δράση στην οποία συμμετέχουν το Facebook, το Twitter και το Google+ είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των όρων υπηρεσίας για περισσότερους από 250 εκατομμύρια χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ΕΕ. Το 2018 ελήφθησαν τα πρώτα μέτρα κατά της πλατφόρμας AirBnB ώστε να βελτιωθεί η διαφάνεια όσον αφορά την τιμολόγηση των υπηρεσιών της και να ευθυγραμμιστούν οι όροι χρήσης της με τα πρότυπα της ΕΕ.

Μέτρα ώστε τα επικίνδυνα προϊόντα να μη φτάνουν στους καταναλωτές

Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα επικίνδυνα μη εδώδιμα προϊόντα επιτρέπει την ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα επικίνδυνα προϊόντα που εντοπίζονται στην αγορά, καθώς και για τα μέτρα που έχουν ληφθεί ώστε να μη φτάνουν αυτά στους καταναλωτές, και ιδίως στα παιδιά. Το 2018 διαβιβάστηκαν 2 257 προειδοποιήσεις για επικίνδυνα προϊόντα από τις 31 ευρωπαϊκές εθνικές αρχές που συμμετέχουν στο σύστημα.

Τον Ιούνιο τέσσερα διαδικτυακά καταστήματα —το Alibaba (για το AliExpress), το Amazon, το eBay και το Rakuten France— υπέγραψαν «δέσμευση για την ασφάλεια των προϊόντων» και συμφώνησαν, μεταξύ άλλων, να αφαιρούν εντός δύο εργάσιμων ημερών τα επικίνδυνα προϊόντα που εντοπίζουν οι εθνικές εποπτικές αρχές στον ιστότοπό τους.

Η ετήσια έκθεση του 2017 για το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές δείχνει ότι το 2017 αναφέρθηκαν 3 832 αρχικές κοινοποιήσεις πιθανών κινδύνων σε σχέση με τρόφιμα ή ζωοτροφές, ενώ 942 εξ αυτών χαρακτηρίστηκαν «προειδοποιήσεις» που εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για την υγεία.

rescEU

Παρότι ο υφιστάμενος μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ παρέχει στέρεη βάση για συντονισμένη αντίδραση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο σε περιπτώσεις φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, η περίοδος των δασικών πυρκαγιών του 2018 κατέδειξε για άλλη μια φορά την ανάγκη βελτίωσης και ενίσχυσής του. Το 2018 η συνολική καμένη έκταση στην Ευρώπη ξεπερνούσε τα 130 000 εκτάρια και ο κίνδυνος πυρκαγιών αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το 2018 η Ελλάδα, η Σουηδία, η Λετονία και η Πορτογαλία ενεργοποίησαν τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της ΕΕ για να αντιμετωπίσουν δασικές πυρκαγιές. Οι πυρκαγιές αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο ποσοστό (35 %) των αιτήσεων για βοήθεια από την ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο του 2018 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμφώνησαν προσωρινά επί της πρότασης της Επιτροπής για την ενίσχυση του υφιστάμενου μηχανισμού. Η πρόταση αυτή θα τονώσει τις επενδύσεις στην πρόληψη και την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση των καταστροφών, θα ενθαρρύνει τη συγκέντρωση βοήθειας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής δεξαμενής πολιτικής προστασίας και θα δημιουργήσει αποθεματικό πρόσθετων ικανοτήτων στον τομέα της πολιτικής προστασίας σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση καταστροφών (το λεγόμενο rescEU). Οι ικανότητες rescEU θα περιλαμβάνουν πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα και, βάσει ανάλυσης κινδύνου, ενδέχεται να επεκταθούν και σε άλλους τομείς. Τα τρία θεσμικά όργανα δεσμεύτηκαν να φέρουν σε πέρας την επίσημη έγκριση της πρότασης, η οποία αναμένεται να αρχίσει να εφαρμόζεται μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2019.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός ταμείου για τη δικαιοσύνη, τα δικαιώματα και τις αξίες με προϋπολογισμό 947 εκατ. ευρώ για όλη την επταετία. Το ταμείο αυτό θα επικεντρώνεται σε πρόσωπα και οντότητες που συμβάλλουν στην προώθηση των κοινών αξιών, των δικαιωμάτων και της πλούσιας πολυμορφίας της ΕΕ.

Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη μετανάστευση

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018 η Επιτροπή υπέβαλε τακτικές εκθέσεις προόδου σχετικά με την εφαρμογή του ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, εξετάζοντας τα μέτρα που ελήφθησαν για τη σταθεροποίηση των ροών και για την καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Στις εκθέσεις εξετάστηκαν οι προσπάθειες της ΕΕ για αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της μετανάστευσης, για παροχή στήριξης στα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και στις γειτονικές χώρες που δέχονται ισχυρή μεταναστευτική πίεση, για την προστασία των μεταναστών κατά τη μετακίνησή τους, για την επιστροφή και την επανεισδοχή τους, καθώς και η πρόοδος που έχει σημειωθεί όσον αφορά τις νόμιμες οδούς, όπως η επανεγκατάσταση.

Η Επιτροπή, στην έκθεσή της τον Δεκέμβριο του 2018, επισήμανε ότι η συνολική προσέγγιση της ΕΕ για τη μετανάστευση έχει αποδώσει σε όλα τα μέτωπα: οι παράτυπες αφίξεις έχουν μειωθεί στα επίπεδα προ κρίσης, έχει επιτευχθεί στενότερη συνεργασία με τις χώρες εταίρους· έχει βελτιωθεί η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων· και υπάρχουν πια πιο αποτελεσματικά εργαλεία για τη διαχείριση της μετανάστευσης στο εσωτερικό της ΕΕ. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εργασίες πρέπει να συνεχιστούν σε όλα τα επίπεδα, τόσο εκτός όσο και εντός ΕΕ.

Προστασία των συνόρων και αντιμετώπιση των παράτυπων ροών

Διαχείριση των συνόρων

Το 2018 συνεχίστηκαν οι διαπραγματεύσεις σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής, του 2017, για την επικαιροποίηση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, καθώς αναγνωρίστηκε η ανάγκη αφενός να εγγυηθούμε την ασφάλεια των πολιτών μας και αφετέρου να διαφυλαχθεί η ελεύθερη κυκλοφορία τους. Στόχος είναι η προσαρμογή των κανόνων για την επαναφορά των προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες και η καθιέρωση ισχυρότερων διαδικαστικών εγγυήσεων, ώστε οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα να εξακολουθήσουν να αποτελούν μέτρο έσχατης ανάγκης.

Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της για τη μετανάστευση τον Δεκέμβριο, ζήτησε την πλήρη αποκατάσταση του Σένγκεν ως χώρου απαλλαγμένου από προσωρινούς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, θεμελιωμένου σε ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου που λειτουργεί εύρυθμα.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής υποστήριξε τους εθνικούς συνοριοφύλακες με μέσο όρο 1 350 περίπου αποσπασμένους εμπειρογνώμονες σε όλες τις μεταναστευτικές οδούς το 2018. Τον Ιούνιο τα κράτη μέλη ζήτησαν να ενισχυθεί περαιτέρω ο υποστηρικτικός ρόλος του Οργανισμού, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με χώρες εκτός ΕΕ, να αυξηθούν οι πόροι και να διευρυνθεί η εντολή του.

Ως απάντηση, η Επιτροπή πρότεινε τον Σεπτέμβριο να ενισχυθεί ο Οργανισμός με ένα μόνιμο σώμα 10 000 επιχειρησιακών υπαλλήλων έως το 2020. Τα μέλη του μόνιμου σώματος θα έχουν εκτελεστικές εξουσίες και τον δικό τους εξοπλισμό για να παρεμβαίνουν όποτε χρειάζεται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, καθώς και σε τρίτες χώρες. Η πρόταση διασφαλίζει επίσης τη διατήρηση της κυριαρχίας των κρατών μελών όσον αφορά τις επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται στα σύνορά τους. Έως το τέλος του 2018 τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο είχαν συμφωνήσει σε ορισμένα στοιχεία της πρότασης της Επιτροπής (διατάξεις για την επιστροφή και τη συνεργασία με τρίτες χώρες) και συνεχίζονται οι συζητήσεις για όλα τα στοιχεία.

Η ΕΕ συνέχισε τις διαπραγματεύσεις με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων σχετικά με τις συμφωνίες επιχειρησιακής συνεργασίας για τη διαχείριση των συνόρων, συμφωνίες οι οποίες αναμένεται να επιτρέψουν στην Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή να παρέχει βοήθεια και να διαθέτει το προσωπικό της όταν χρειάζεται. Τον Οκτώβριο η ΕΕ υπέγραψε μια τέτοια συμφωνία με την Αλβανία, ενώ παρόμοιες συμφωνίες μονογραφήθηκαν με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (τον Ιούλιο) και τη Σερβία (τον Σεπτέμβριο). Οι διαπραγματεύσεις με το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη ολοκληρώθηκαν επίσης με επιτυχία.

Συστήματα πληροφοριών για την ασφάλεια και τη διαχείριση των συνόρων

Τον Οκτώβριο του 2018 άρχισε να ισχύει ο κανονισμός για τη θέσπιση ευρωπαϊκού συστήματος πληροφοριών και άδειας ταξιδιού (ETIAS). Το νέο σύστημα θα καθιερώσει προταξιδιωτικό έλεγχο των κινδύνων σε επίπεδο ασφάλειας και μετανάστευσης όσων επωφελούνται από πρόσβαση στον χώρο Σένγκεν χωρίς υποχρέωση θεώρησης, με προοπτική να καταστεί επιχειρησιακό πριν από το τέλος του 2021.

Μετά την έναρξη ισχύος του νέου νόμου τον Δεκέμβριο του 2017, η Επιτροπή άρχισε τις εργασίες για την εφαρμογή ενός νέου συστήματος εισόδου/εξόδου για τον χώρο Σένγκεν. Το σύστημα θα ενισχύσει τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με την καταχώριση πληροφοριών εισόδου, εξόδου και άρνησης εισόδου των υπηκόων τρίτων χωρών που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν. Αναμένεται να καταστεί επιχειρησιακό πριν από το τέλος του 2020.

Ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν

Το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν στηρίζει τη συνεργασία στον τομέα του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και της επιβολής του νόμου στις χώρες Σένγκεν. Οι νέοι κανόνες για την ενίσχυση του συστήματος τέθηκαν σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2018. Οι αλλαγές περιλαμβάνουν νέες καταχωρίσεις για αποφάσεις επιστροφής και αποτελεσματικότερη επιβολή απαγορεύσεων εισόδου, υποχρέωση συμπερίληψης προειδοποιήσεων που συνδέονται με την τρομοκρατία, αυστηρότερες διατάξεις για αγνοούμενα παιδιά και για άτομα που χρειάζονται βοήθεια. Περιλαμβάνουν επίσης αυστηρότερους κανόνες προστασίας των δεδομένων, αποτελεσματικότερη χρήση των δακτυλικών αποτυπωμάτων, των αποτυπωμάτων παλάμης και των εικόνων προσώπου για την ταυτοποίηση προσώπων, καθώς και ευκολότερη πρόσβαση για τους οργανισμούς της ΕΕ.

Διαλειτουργικότητα

Τον Δεκέμβριο του 2017 η Επιτροπή πρότεινε νέα νομοθεσία σχετικά με τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι συνοριοφύλακες, οι υπάλληλοι των υπηρεσιών μετανάστευσης και οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου θα έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που χρειάζονται όταν τις χρειάζονται. Έως το τέλος του 2018 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη είχαν σημειώσει σημαντική πρόοδο, ανοίγοντας τον δρόμο για την έκδοση της νομοθεσίας το πρώτο τρίμηνο του 2019.

Επιστροφή και επανεισδοχή

Μόνο το 2018, με την υποστήριξη της ΕΕ ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης βοήθησε 16 463 άτομα να επιστρέψουν οικειοθελώς από τη Λιβύη στις πατρίδες τους. Η ΕΕ εξακολουθεί να συνεργάζεται με την Αφρικανική Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη και τις αρχές της Λιβύης για να σταματήσει η συστηματική κράτηση μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Χάρη σε αυτές τις προσπάθειες απελευθερώθηκαν πάνω από 2 700 πρόσφυγες.

Τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή πρότεινε τη στοχευμένη αναθεώρηση της οδηγίας για την επιστροφή, η οποία, σε συνδυασμό με την πρόταση για έναν νέο κανονισμό για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, επεκτείνει την εντολή του Οργανισμού ως προς τις επιστροφές, ενώ πρόκειται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της ενωσιακής πολιτικής σε ό,τι αφορά την επιστροφή, συνεχίζοντας παράλληλα να διασφαλίζει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών.

Προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες επιστροφής και να αποφευχθούν η διαφυγή και οι παράτυπες δευτερογενείς μετακινήσεις, η πρόταση προβλέπει την εφαρμογή απλουστευμένων διαδικασιών επιστροφής στα εξωτερικά σύνορα για τα άτομα των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί. Η πρόταση εισάγει την υποχρέωση άμεσης έκδοσης αποφάσεων για την επιστροφή των ατόμων των οποίων η αίτηση για άσυλο έχει απορριφθεί, καλύπτοντας ένα διαδικαστικό κενό το οποίο μέχρι σήμερα διευκολύνει τη διαφυγή, και απαιτεί από τους παράτυπους μετανάστες να συνεργάζονται κατά τη διαδικασία ταυτοποίησής τους. Επιπλέον, εναρμονίζει τους κανόνες για την εντολή κράτησης των παράτυπων μεταναστών με σκοπό την απομάκρυνσή τους, προβλέποντας μεταξύ άλλων μέγιστη περίοδο κράτησης τουλάχιστον τριών μηνών και την εξασφάλιση της δυνατότητας κράτησης των μεταναστών που αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια. Τέλος, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δρομολογήσουν εθνικά προγράμματα για να βοηθήσουν τους παράτυπους μετανάστες που επιθυμούν να επιστρέψουν.

Προστασία όσων χρειάζονται βοήθεια

Μεταρρύθμιση του ασύλου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει πιστή στις θεμελιώδεις αξίες της παρέχοντας προστασία σε όσους χρειάζονται βοήθεια· 164 055 αιτούντες άσυλο συνολικά είχαν λάβει προστασία τους πρώτους εννέα μήνες του 2018. Δύο χρόνια εντατικών εργασιών οδήγησαν σε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τις προτάσεις της Επιτροπής, του 2016, για τη μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου· πέντε από τις επτά προτάσεις της βρίσκονται στο στάδιο της έκδοσης: o κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου, η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, ο κανονισμός για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασύλου, ο κανονισμός Eurodac και ο κανονισμός της Ένωσης για το πλαίσιο επανεγκατάστασης. Κάθε επιμέρους πρόταση, μολονότι αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μεταρρύθμισης, αποφέρει σημαντικά οφέλη από μόνη της, και η ταχεία έγκριση καθεμίας θα φέρει απτά αποτελέσματα.

Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε επίσης σε ό,τι αφορά τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου και τον κανονισμό του Δουβλίνου, που είναι απαραίτητα στοιχεία ενός συστήματος ασύλου ικανού να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του μέλλοντος. Κατόπιν αιτήματος των κρατών μελών θα μπορούσαν να θεσπιστούν προσωρινές ρυθμίσεις που θα προβλέπουν τα βασικά στοιχεία του μελλοντικού κανονισμού του Δουβλίνου, προκειμένου να χρησιμεύσουν ως γέφυρα έως ότου τεθεί σε ισχύ ο νέος κανονισμός του Δουβλίνου. Επιπλέον και προκειμένου να διευκολυνθεί η επίτευξη συμβιβασμού, η Επιτροπή πρότεινε τον Σεπτέμβριο την περαιτέρω επέκταση της εντολής και των εργαλείων και την αύξηση του προϋπολογισμού του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο (321 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2019-2020) με σκοπό την παροχή πιο ολοκληρωμένης βοήθειας στα κράτη μέλη καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας διεθνούς προστασίας όταν ζητείται. Μαζί με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, οι κοινές ομάδες διαχείρισης της μετανάστευσης της ΕΕ θα υποστηρίζουν τα κράτη μέλη όταν και όπου χρειάζεται σε τομείς όπως η ταυτοποίηση και η καταγραφή των αιτούντων άσυλο, η προετοιμασία των αποφάσεων σχετικά με τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας και η επιχειρησιακή βοήθεια.

Κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης και στήριξη προς την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία

Για τη στήριξη των ελληνικών αρχών καθώς και των διεθνών οργανισμών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων που διαχειρίζονται την προσφυγική και ανθρωπιστική κρίση στην Ελλάδα, η Επιτροπή έχει διαθέσει από τις αρχές του 2015 πάνω από 816,4 εκατ. ευρώ για έκτακτη βοήθεια. Η χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης έρχεται να προστεθεί στα 613,5 εκατ. ευρώ που έχουν ήδη διατεθεί στην Ελλάδα στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων για την περίοδο 2014-2020. Στο τέλος του έτους η Επιτροπή ανέθεσε τη διαχείριση 252 εκατ. ευρώ σε διεθνείς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων η Unicef και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Επιπλέον, η Επιτροπή παρέχει διαρκή διαρθρωτική στήριξη στις ελληνικές αρχές με μόνιμη παρουσία σε όλα τα νησιωτικά κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης.

Όσον αφορά την Ιταλία, το 2018 διατέθηκαν πάνω από 35,5 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα το συνολικό ποσό της επείγουσας βοήθειας στην Ιταλία από το 2014 και μετά να ανέλθει σε 224,9 εκατ. ευρώ. Η βοήθεια έκτακτης ανάγκης συμπληρώνει την ενωσιακή χρηματοδότηση ύψους άνω των 724 εκατ. ευρώ για τα εθνικά προγράμματα της Ιταλίας που υποστηρίζονται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας για την περίοδο 2014-2020.

Λόγω των αυξημένων αφίξεων τον Ιούλιο, η Ισπανία έλαβε βοήθεια έκτακτης ανάγκης ύψους 36,01 εκατ. ευρώ για τη βελτίωση της υποδοχής των αφίξεων στις νότιες ακτές της και στη Θέουτα και τη Μελίγια, καθώς και για την αύξηση των επιστροφών. Η χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης στην Ισπανία προστίθεται στα 737,5 εκατ. ευρώ που διατέθηκαν στην εν λόγω χώρα για τη διαχείριση της μετανάστευσης, των συνόρων και της ασφάλειας στο πλαίσιο εθνικών προγραμμάτων για την περίοδο 2014-2020.

Οι μετανάστες που φτάνουν σε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης στην Ιταλία και την Ελλάδα έχουν ταυτοποιηθεί σωστά, έχουν καταχωριστεί, και επίσης έχουν ληφθεί τα δακτυλικά τους αποτυπώματα και έχουν ελεγχθεί τα δεδομένα τους με τη βοήθεια σχετικών βάσεων δεδομένων ασφαλείας. Στην έκθεση προόδου του Δεκεμβρίου σχετικά με το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη μετανάστευση, η Επιτροπή επισήμανε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί, αλλά πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες από τις ελληνικές αρχές για τη βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, την επιτάχυνση της διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου και την αύξηση των επιστροφών.

Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ συνέχισαν να συμβάλλουν στη μείωση της πίεσης που ασκείται στην Ελλάδα και την Ιταλία με τη μετεγκατάσταση επιλέξιμων αιτούντων από τις εν λόγω χώρες, οι οποίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μεταναστευτικών ροών.

Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας

Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 παραμένει υψίστης σημασίας για τη μείωση των παράτυπων και επικίνδυνων διελεύσεων από την τουρκική ενδοχώρα προς τα ελληνικά νησιά, για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα, καθώς και για την προώθηση της επανεγκατάστασης των Συρίων που χρειάζονται διεθνή προστασία.

Η Τουρκία έχει καταβάλει αξιοσημείωτες προσπάθειες να προσφέρει καταφύγιο και στήριξη σε πάνω από 3,5 εκατομμύρια καταγεγραμμένους πρόσφυγες από τη Συρία, και η ΕΕ έχει επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της να στηρίξει την Τουρκία ενώπιον αυτής της πρόκλησης. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία εξακολουθεί να συμβάλλει στην κάλυψη των αναγκών των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής στην Τουρκία, σε στενή συνεργασία με τις τουρκικές αρχές. Η Διευκόλυνση διένειμε 1,9 δισ. ευρώ και βοήθησε περισσότερους από 1,3 εκατομμύρια πρόσφυγες, με μηνιαίες μεταφορές μετρητών, με την εκπαίδευση 500 000 παιδιών και με την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Η ΕΕ άρχισε επίσης να κινητοποιεί τη δεύτερη δόση χρηματοδοτικής στήριξης ύψους 3 δισ. ευρώ.

Οικονομική στήριξη για την αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης

Η Επιτροπή στηρίζει τις εθνικές προσπάθειες για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης και των συνόρων με σημαντική χρηματοδότηση. Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, με 576 εκατ. ευρώ, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (Σύνορα και Θεωρήσεις), με 567 εκατ. ευρώ, και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (Αστυνομία), με 92,7 εκατ. ευρώ, συνέχισαν να στηρίζουν τη δημιουργία υποδομής το 2018, παρέχοντας ανθρωπιστική και υγειονομική βοήθεια και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη επιχειρησιακής συνεργασίας. Για την περίοδο 2014-2020, η στήριξη της Ένωσης σε εθνικές προσπάθειες στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας εκτιμάται σε 5,5 δισ. ευρώ για το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και σε 2,9 δισ. ευρώ για το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (εκτός από τους οργανισμούς).

Τον Δεκέμβριο του 2018 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τροποποίησαν τους κανόνες του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, ώστε να μπορέσουν τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη χρηματοδότηση που είχε δεσμευτεί προηγουμένως στο πλαίσιο του προγράμματος επείγουσας μετεγκατάστασης της Ένωσης, το οποίο ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2017. Η αλλαγή θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν τα εναπομένοντα κονδύλια για να συνεχίσουν τη μετεγκατάσταση ή επανεγκατάσταση των αιτούντων ή των δικαιούχων διεθνούς προστασίας, καθώς και για την κάλυψη άλλων αναγκών που σχετίζονται με τη μετανάστευση και εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του Ταμείου.

Διαχείριση της μετανάστευσης και διάσωση ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα

Η επιχείρηση Themis, μαζί με άλλες κοινές επιχειρήσεις και ναυτικές αποστολές της ΕΕ, συνέχισε να στηρίζει την Ιταλία στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης σε ολόκληρη την κεντρική Μεσόγειο. Συνολικά, οι επιχειρήσεις αυτές συνέβαλαν στη διάσωση άνω των 690 000 ανθρώπων στη θάλασσα.

Επιπλέον, η ΕΕ συνέχισε να καταπολεμά δίκτυα παράνομης διακίνησης στην κεντρική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, με τη βοήθεια των τουρκικών αρχών και του NATO. Η συνεργασία για την αντιμετώπιση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και των δικτύων εμπορίας ανθρώπων ενισχύθηκε με την εξεύρεση εταίρων στο Σαχέλμ, σύμφωνα με τη δήλωση που εγκρίθηκε στο Νιαμέι του Νίγηρα τον Μάρτιο.

Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης του 2015 κατά της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, η Επιτροπή πρότεινε τον Μάιο του 2018 την αναθεώρηση της νομοθεσίας που συντονίζει τη συνεργασία ανάμεσα στα κράτη μέλη, την ΕΕ και τους αξιωματικούς συνδέσμους μετανάστευσης των οργανισμών της ΕΕ. Η αναθεώρηση αυτή έχει ως στόχο να εξασφαλίσει καλύτερη συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των μελών του προσωπικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι εγκατεστημένο σε τρίτες χώρες για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αναμένεται να ξεκινήσουν στις αρχές του 2019, έτσι ώστε οι νέοι κανόνες να τεθούν σε ισχύ πριν από τα τέλη Μαΐου του 2019.

Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε μέτρα με κύριο αντικείμενο την επιβολή του νόμου, με στόχο την ενίσχυση της καταπολέμησης των εγκληματικών δικτύων λαθραίας διακίνησης μεταναστών. Οι συγκεκριμένες δράσεις βασίζονται σε ενισχυμένη διυπηρεσιακή προσέγγιση τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και σε εθνικό επίπεδο, αξιοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις συνέργειες μεταξύ των διαθέσιμων εργαλείων και διευρύνοντας τη χρήση των εξωτερικών πόρων της ΕΕ. Οι βασικοί στόχοι περιλαμβάνουν την αύξηση των επιχειρησιακών και αναλυτικών ικανοτήτων του Ευρωπαϊκού Κέντρου κατά της Παράνομης Διακίνησης Μεταναστών, την ενίσχυση της ικανότητας για την αντιμετώπιση της επιγραμμικής επικοινωνίας μεταξύ των διακινητών, την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες και την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα εγκληματικά δίκτυα.

Ενίσχυση των ασφαλών και νόμιμων οδών προς την Ευρώπη

Η ανάπτυξη ομαλών νόμιμων οδών για τα άτομα που χρήζουν προστασίας και η δημιουργία διαύλων για τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής προσέγγισης της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση. Συμβαδίζει με τη σταθερή πολιτική για την αντιμετώπιση των παράτυπων μεταναστευτικών ροών και την εξασφάλιση μεγαλύτερης προστασίας των συνόρων, με εξορθολογισμένες διαδικασίες ασύλου και πιο αποτελεσματικές επιστροφές. Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος Γιούνκερ επανέλαβε την έκκληση της Επιτροπής για διάνοιξη περισσότερων νόμιμων οδών.

Επανεγκατάσταση

Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ για την επανεγκατάσταση έχουν δείξει ότι οι νόμιμοι και ασφαλείς δίαυλοι μπορούν να αντικαταστήσουν την επισφαλή και την παράτυπη μετανάστευση ατόμων που χρειάζονται διεθνή προστασία. Από το 2015 και μετά τα διάφορα προγράμματα επανεγκατάστασης έχουν βοηθήσει πάνω από 48 700 άτομα από τις πλέον ευάλωτες ομάδες να βρουν καταφύγιο στην ΕΕ. Σε αυτά περιλαμβάνονται 21 000 άτομα περίπου τα οποία τα κράτη μέλη επανεγκατέστησαν το 2018 όπως απαιτούσε η κοινή δέσμευση για την επανεγκατάσταση έως τα τέλη Οκτωβρίου του 2019 άνω των 50 000 ατόμων που χρειάζονται προστασία —το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα πρόγραμμα της ΕΕ για την επανεγκατάσταση.

Ενθάρρυνση της μετανάστευσης με βάση τις ανάγκες

Η Επιτροπή έχει επίσης υποβάλει προτάσεις για τη δημιουργία ελκυστικότερων διαδρομών για τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού με βάση τις ανάγκες. Ένα νέο σύστημα μπλε κάρτας της ΕΕ, το οποίο προσδίδει πραγματική προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με την υπάρχουσα μπλε κάρτα και εναρμονίζεται με την πρόταση που είχε κάνει η Επιτροπή το 2016, αποτελεί ουσιαστική συμβολή στη δημιουργία μιας ελκυστικής και πιο ανταγωνιστικής οικονομίας. Μέχρι το τέλος του έτους, είχε επίσης προχωρήσει σημαντικά η πρωτοβουλία της ΕΕ για την εφαρμογή πιλοτικών σχεδίων για τη νόμιμη μετανάστευση από κοινού με βασικούς εταίρους από την Αφρική. Με το ποσό των 20 εκατ. ευρώ που προβλέπεται να διατεθεί, αναμένεται να ξεκινήσουν αρκετά προγράμματα το 2019. Θα αντικαταστήσουν την παράτυπη μετανάστευση με την ασφαλή, ομαλή και ορθά διαχειριζόμενη νόμιμη μετανάστευση.

Ένταξη

Η έγκαιρη και αποτελεσματική ένταξη είναι καθοριστικής σημασίας εάν θέλουμε να είναι επωφελής η μετανάστευση τόσο για τους μετανάστες, όσο και για την οικονομία και τη συνοχή της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέχισε να εφαρμόζει το σχέδιο δράσης του 2016 για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, το οποίο εγκρίθηκε στις 7 Ιουνίου. Αυτό παρέχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών να αναπτύξουν και να ενισχύσουν τις πολιτικές τους στον τομέα της ένταξης μέσω της παροχής χρηματοδοτικής στήριξης και των κατευθυντήριων γραμμών για τις βέλτιστες πρακτικές. Η Επιτροπή προώθησε μια πολυμερή προσέγγιση για τη διευκόλυνση της ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας και παρείχε στήριξη στους επιτόπιους φορείς ένταξης, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τη Μετανάστευση τον Μάρτιο, πάνω από 200 ενδιαφερόμενοι φορείς παρουσίασαν παραδείγματα επιτυχούς ένταξης μεταναστών στην αγορά εργασίας.

Πολιτική θεωρήσεων

Οι υπήκοοι ορισμένων χωρών εκτός ΕΕ υποχρεούνται να διαθέτουν θεώρηση όταν ταξιδεύουν στον χώρο Σένγκεν. Η ΕΕ έχει θεσπίσει κοινή πολιτική θεωρήσεων για βραχεία διαμονή στον χώρο Σένγκεν βάσει κοινού καταλόγου χωρών των οποίων οι πολίτες πρέπει να διαθέτουν θεώρηση κατά τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων, καθώς και καταλόγου χωρών των οποίων οι υπήκοοι απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή. Το 2017 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία), τα 26 κράτη Σένγκεν εξέδωσαν 14,6 εκατομμύρια θεωρήσεις βραχείας διαμονής.

Τον Μάρτιο η Επιτροπή πρότεινε τη μεταρρύθμιση της κοινής πολιτικής θεωρήσεων, ώστε να προσαρμοστούν οι κανόνες στις εξελισσόμενες προκλήσεις για την ασφάλεια, στις προκλήσεις που συνδέονται με τη μετανάστευση και στις νέες ευκαιρίες που προσφέρουν οι τεχνολογικές εξελίξεις. Στόχος των προτεινόμενων αλλαγών στον κώδικα θεωρήσεων είναι η διευκόλυνση των διαδικασιών έκδοσης θεωρήσεων προς όφελος των νόμιμων ταξιδιωτών, παράλληλα με την ενίσχυση της ασφάλειας και τον μετριασμό των κινδύνων της παράτυπης μετανάστευσης. Έως το τέλος του 2018 τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όσο και το Συμβούλιο είχαν εγκρίνει τις αντίστοιχες εντολές τους ενόψει των διοργανικών διαπραγματεύσεων. Οι συζητήσεις μεταξύ των συννομοθετών βρίσκονταν σε εξέλιξη, με στόχο την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων στις αρχές του 2019.

Τον Μάιο η Επιτροπή πρότεινε την αναβάθμιση του συστήματος πληροφοριών για τις θεωρήσεις, με σκοπό την καλύτερη ανταπόκρισή του στις εξελισσόμενες προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας και της μετανάστευσης και τη βελτίωση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Οι προτεινόμενες αλλαγές θα επιτρέψουν τη διενέργεια διεξοδικότερων ελέγχων του ιστορικού των αιτούντων θεώρηση και την κάλυψη των κενών όσον αφορά την ασφάλεια και την ενημέρωση, ιδίως όσον αφορά τα έγγραφα μακροχρόνιας διαμονής που εκδίδονται από τα κράτη μέλη. Το νέο σύστημα θα καταστήσει δυνατή την πλήρη διαλειτουργικότητα με άλλες βάσεις δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ. Οι συζητήσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο βρίσκονταν σε εξέλιξη στα τέλη του 2018, με στόχο την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων στις αρχές του 2019.

Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών απλούστευσης της έκδοσης θεωρήσεων της ΕΕ με τη Λευκορωσία, την Κίνα και την Τυνησία συνεχίστηκαν το 2018. Όσον αφορά την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, η Επιτροπή επιβεβαίωσε τον Ιούλιο ότι το Κοσσυφοπέδιο (η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με την επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου) πληροί όλα τα κριτήρια για ταξίδια χωρίς υποχρέωση θεώρησης στον χώρο Σένγκεν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την αμοιβαιότητα στον τομέα των θεωρήσεων τον Δεκέμβριο του 2018, στην οποία περιγράφει την τρέχουσα κατάσταση και τη μελλοντική πορεία σε ό,τι αφορά την κατάσταση μη αμοιβαιότητας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεδομένου ότι είναι η μοναδική υπόθεση που παραμένει ανοιχτή. Οι υπήκοοι της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Κύπρου, της Πολωνίας και της Ρουμανίας εξακολουθούν να χρειάζονται θεώρηση για να ταξιδέψουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην ανακοίνωση πραγματοποιήθηκε απολογισμός της προόδου σε ό,τι αφορά την επίτευξη αμοιβαιότητας στον τομέα των θεωρήσεων, και συγκεκριμένα της προόδου των εν λόγω κρατών μελών όσον αφορά την ικανοποίηση των απαιτήσεων που ορίζει η νομοθεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Τον Ιούνιο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε τη δομή των ειδικών χρηματοδοτικών μέσων για τη μετανάστευση και τη διαχείριση των συνόρων. Μαζί με τα κονδύλια για τους σχετικούς οργανισμούς, οι προτεινόμενοι πόροι ανέρχονται σε 34,9 δισ. ευρώ, τριπλασιάζοντας σχεδόν το υπάρχον κονδύλιο των 13 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών). Οι προτάσεις για το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης και το μέσο για τη διαχείριση των συνόρων και των θεωρήσεων, στο πλαίσιο του Ταμείου για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων, προβλέπουν μηχανισμό ευελιξίας για την κατανομή των πόρων σύμφωνα με την εξέλιξη των προκλήσεων, των αναγκών και των προτεραιοτήτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι γειτονικές της χώρες

Ανατολικές γειτονικές χώρες

Το 2017 η σύνοδος κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης είχε επιβεβαιώσει τη σαφή δέσμευση της ΕΕ και των εταίρων της: του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας, της Γεωργίας, της Λευκορωσίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Το 2018 δόθηκε έμφαση στις μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως η οικονομία, η ενίσχυση της διακυβέρνησης, της συνδεσιμότητας και της κοινωνίας.

Το 2018 ήταν το τέταρτο έτος από την ανάπτυξη άνευ προηγουμένου στενών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας, γεγονός που σηματοδότησε η διοργάνωση μιας εποικοδομητικής συνόδου κορυφής τον Ιούλιο, κατά την οποία υπογραμμίστηκε η συνέχιση της εντατικής στήριξης από την ΕΕ στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της χώρας. Η ΕΕ παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας, καθώς και η σημαντικότερη πηγή βοήθειας προς αυτήν· το 2018 η βοήθεια εστιάστηκε στις δεξιότητες για την απασχόληση, με τη μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και στο Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης.

Η σχέση μεταξύ της ΕΕ και της Γεωργίας, στο πλαίσιο μιας ήδη φιλόδοξης συμφωνίας σύνδεσης, έγινε ακόμα στενότερη το 2018. Τον Νοέμβριο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και άλλα μέλη της υποδέχτηκαν μέλη της κυβέρνησης της Γεωργίας, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Μαμούκα Μπαχτάτζε, με τους οποίους συναντήθηκαν στο κτίριο Berlaymont στις Βρυξέλλες. Η ΕΕ και η Γεωργία συμφώνησαν να αναλάβουν περισσότερες από 25 συγκεκριμένες δράσεις, εστιαζόμενες σε τρεις τομείς: οικονομία, εμπόριο και συνδεσιμότητα· εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία· δικαιοσύνη και εσωτερική ασφάλεια. Οι δράσεις αυτές θα προωθήσουν τη συνεργασία και θα αποφέρουν απτά οφέλη στους πολίτες της Γεωργίας.

Ρωσία

Όσον αφορά τις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία, εξακολουθεί να έχει πρωταρχικό ρόλο ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου. Η πολιτική της ΕΕ έναντι της Ρωσίας διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: πλήρης στήριξη της ανεξαρτησίας, της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της· πλήρης εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ (δέσμη μέτρων για την επίτευξη διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία, υπογεγραμμένη από τους εκπροσώπους της Ουκρανίας, της Ρωσίας και των αυτονομιστών της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» και της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ»)· ενίσχυση των σχέσεων με τους ανατολικούς εταίρους μας· ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ· επιδίωξη επιλεκτικής συνεργασίας με τη Ρωσία και επιθυμία στήριξης της ρωσικής κοινωνίας των πολιτών. Το 2018 η ΕΕ συνεργάστηκε με τη Ρωσία για την αντιμετώπιση προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας, όσον αφορά για παράδειγμα το Ιράν και τη Συρία. Η ΕΕ επιβεβαίωσε εκ νέου την πολιτική της όσον αφορά τη μη αναγνώριση της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία. Η ΕΕ έχει εκφράσει την εντονότατη ανησυχία της για την κλιμάκωση της έντασης στα Στενά του Κερτς και στην Αζοφική Θάλασσα, καθώς και για τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από μέρους της Ρωσίας.

Οι νότιες γειτονικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το 2018 η ΕΕ συνέχισε τη συνεργασία με τις νότιες χώρες-εταίρους της για την προώθηση της βιώσιμης σταθερότητας, της ασφάλειας και της ανάπτυξης σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, ιδίως με βάση τις νέες προτεραιότητες της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας με την Αίγυπτο, την Αλγερία, την Ιορδανία και τον Λίβανο. Τον Μάιο συμφωνήθηκαν με την Τυνησία οι πολιτικές προτεραιότητες για την περίοδο 2018-2020. Η ΕΕ υποστηρίζει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, τη χρηστή διακυβέρνηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ασφάλεια και τις προσπάθειες αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης σε όλες τις χώρες της περιοχής.

Επίσης, η ΕΕ ενήργησε για τη σύναψη εταιρικών σχέσεων με διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς και με τον ιδιωτικό τομέα, μέσω του νέου της Ευρωπαϊκού Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου και της δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, το οποίο περιλαμβάνει οικονομική εγγύηση που θα συμβάλει στη μείωση του κινδύνου για τις επενδύσεις, με βάση το πρότυπο του εσωτερικού επενδυτικού σχεδίου της ΕΕ. Το σχέδιο υποστηρίζει την κινητοποίηση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, τις ενεργειακές και ψηφιακές υποδομές, αλλά και πολλούς άλλους τομείς, με στόχο να συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη. Επίσης, το σχέδιο περιλαμβάνει τεχνική βοήθεια για την ενίσχυση των τοπικών θεσμικών φορέων και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το 2018 η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Μαρόκο και ο Λίβανος προσχώρησαν στην Εταιρική Σχέση στον Τομέα της Έρευνας και της Καινοτομίας στην Περιοχή της Μεσογείου (PRIMA), μέλη της οποίας ήταν ήδη η Αλγερία, το Ισραήλ και η Τυνησία. Η PRIMA θα χρηματοδοτήσει την έρευνα και τις επενδύσεις για την ενίσχυση της βιώσιμης γεωργίας και της πρόσβασης σε νερό σε μια περιοχή που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή και την αύξηση του πληθυσμού. Η ΕΕ συνέχισε να προωθεί την περιφερειακή συνεργασία μέσω της Ένωσης για τη Μεσόγειο και του Συνδέσμου Αραβικών Κρατών.

Τα Δυτικά Βαλκάνια και η διαδικασία διεύρυνσης

Το 2018 η ΕΕ ενδυνάμωσε σημαντικά τις σχέσεις της με τα Δυτικά Βαλκάνια. Τον Φεβρουάριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη στρατηγική για τα Δυτικά Βαλκάνια, παρέχοντας μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια και μια αυξημένη δέσμευση της ΕΕ απέναντί τους. Η στρατηγική αυτή επιβεβαιώνει εκ νέου την προοπτική της ένταξης στην ΕΕ ως βασικού μοχλού για τις μεταρρυθμίσεις και τον εκσυγχρονισμό των Δυτικών Βαλκανίων. Προτείνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο 57 δράσεων για την περίοδο 2018-2020, βασισμένο σε έξι εμβληματικές πρωτοβουλίες (κράτος δικαίου, ασφάλεια και μετανάστευση, κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, συνδεσιμότητα, ψηφιακό θεματολόγιο, συμφιλίωση και σχέσεις καλής γειτονίας). Η υλοποίηση του σχεδίου βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς οι περισσότερες δράσεις έχουν δρομολογηθεί, ενώ ορισμένες ολοκληρώθηκαν το 2018.

Η σύνοδος κορυφής της Σόφιας τον Μάιο, στην οποία παρέστη ο πρόεδρος Γιούνκερ, επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά την προοπτική αυτή. Όπως δήλωσε: «Χάρη στη σημερινή σύνοδο αναπτύξαμε ακόμα στενότερους δεσμούς με τους φίλους μας από τα Δυτικά Βαλκάνια, οι οποίοι έρχονται κάθε μέρα και πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση —κάθε εταίρος με τον δικό του ρυθμό και με τις δικές του επιδόσεις. Η πρόσδεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνεπάγεται τον ενστερνισμό κοινών αξιών και αρχών, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και της ελευθερίας της έκφρασης, διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πρώτα απ’ όλα μια κοινότητα αξιών και δικαίου».

Η ΕΕ δρομολόγησε επίσης προγράμματα στήριξης της γεωργίας και της αγροτικής ανάπτυξης στην Αλβανία, στο Μαυροβούνιο και στη Σερβία, ενώ τα αντίστοιχα προγράμματα εξακολούθησαν να λειτουργούν στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Συμβάλλουν στην ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων και κάνουν ελκυστικότερη τη διαβίωση στις αγροτικές περιοχές.

Το 2018 το Μαυροβούνιο και η Σερβία συνέχισαν τις διαπραγματεύσεις προσχώρησής τους στην ΕΕ. Ο ρυθμός τους συναρτάται με την πρόοδο σε θέματα κράτους δικαίου και, στην περίπτωση της Σερβίας, στην εξομάλυνση των σχέσεών της με το Κοσσυφοπέδιο (η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου). Η ΕΕ εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη σύναψη διμερούς συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας σχετικά με το ζήτημα της ονομασίας της δεύτερης, και ενθαρρύνει την επικύρωσή της. Ύστερα από εντατικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Αλβανίας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, τις οποίες στήριξε η ΕΕ, η Επιτροπή συνέστησε την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων και με τις δύο αυτές χώρες. Η ΕΕ συνέχισε να στηρίζει τις μεταρρυθμίσεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στο Κοσσυφοπέδιο.

Τουρκία

Οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας εξακολούθησαν να κλυδωνίζονται λόγω της περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης στην Τουρκία. Κατά συνέπεια, οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης έχουν ουσιαστικά «παγώσει», ενώ δεν προχώρησαν ούτε οι εργασίες για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας. Παρ’ όλα αυτά, ο πολιτικός διάλογος και η συνεργασία σε τεχνικό επίπεδο συνεχίστηκαν στους τομείς ισχυρού αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως είναι η μετανάστευση, η ασφάλεια, το εμπόριο, η ενέργεια, οι μεταφορές και το περιβάλλον.

Σχέσεις Αφρικής-Ευρώπης

Η νέα συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας, η οποία εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2018, αποσκοπεί στην αναβάθμιση της εταιρικής σχέσης της ΕΕ με την Αφρική. Η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει στην επιτάχυνση της δημιουργίας θέσεων εργασίας στην Αφρική, υποστηρίζοντας την εκπαίδευση και τις δεξιότητες, τονώνοντας το εμπόριο και κινητοποιώντας επενδύσεις σε στρατηγικούς οικονομικούς τομείς. Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2018, ο πρόεδρος Γιούνκερ δήλωσε τα εξής: «Η συμμαχία αυτή —όπως την οραματιζόμαστε— θα επιτρέψει τη δημιουργία έως και 10 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στην Αφρική την επόμενη πενταετία. Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο που θα φέρει στην Αφρική περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις. Στην πραγματικότητα, δεν ξεκινάμε εκ του μηδενός: στο πλαίσιο του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου μας, που άρχισε να υλοποιείται πριν από δύο χρόνια, θα κινητοποιηθούν επενδύσεις άνω των 44 δισ. ευρώ τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα στην Αφρική. Τα έργα που έχουν προγραμματιστεί και βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη θα κινητοποιήσουν 24 δισ. ευρώ».

Αυτή η εταιρική σχέση μεταξύ της ΕΕ και της Αφρικής, ως σχέση μεταξύ ίσων, ενισχύθηκε στο πλαίσιο ενός φόρουμ υψηλού επιπέδου στη Βιέννη τον Δεκέμβριο, το οποίο εστιάστηκε στην καινοτομία, στις επενδύσεις και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην εκπαίδευση και στην υποστήριξη των επιχειρήσεων και του εμπορίου. Εντός τριών μηνών, η συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης παρήγαγε ήδη αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τα πρώτα της σχέδια.

Μεταξύ των πρωτοβουλιών που δρομολογήθηκαν στη Βιέννη συγκαταλέγεται και εγγύηση της ΕΕ (μηχανισμός επιμερισμού του κινδύνου NASIRA), η πρώτη του είδους της στο πλαίσιο του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου της ΕΕ, η οποία θα χρησιμοποιήσει ενωσιακά κεφάλαια ύψους 75 εκατ. ευρώ για την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους έως και 750 εκατ. ευρώ για επιχειρηματίες στην υποσαχάρια Αφρική και στις νότιες γειτονικές χώρες της ΕΕ. Αυτό αναμένεται να δημιουργήσει 800 000 θέσεις εργασίας και να ωφελήσει εκείνους που συνήθως αγωνίζονται για πρόσβαση σε προσιτά δάνεια, όπως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι εκτοπισθέντες στο εσωτερικό μιας χώρας, οι πρόσφυγες, οι επαναπατριζόμενοι, οι γυναίκες και οι νέοι. Όσον αφορά τις εκπαιδευτικές ανταλλαγές, η ΕΕ έχει ήδη κάνει σημαντικά βήματα προς την επίτευξη του στόχου της για 35 000 ανταλλαγές το 2020.

Μόνο για το 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση δέσμευσε περισσότερα από 540 εκατ. ευρώ για στήριξη των μεταρρυθμίσεων όσον αφορά το επιχειρηματικό και το επενδυτικό κλίμα, υπερβαίνοντας σε σημαντικό βαθμό τη δέσμευση της συμμαχίας Αφρικής-Ευρώπης για αύξηση της στήριξης της ΕΕ μέχρι και 300-350 εκατ. ευρώ ετησίως για την περίοδο 2018-2020.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να στηρίξει τη δημιουργία μιας αφρικανικής ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών· ειδικότερα, ανακοίνωσε τη χορήγηση 50 εκατ. ευρώ για την επίτευξη του στόχου αυτού. Το πρώτο βήμα έγινε τον Δεκέμβριο, με ένα πρόγραμμα 3 εκατ. ευρώ που συμφωνήθηκε με την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Αφρική, με στόχο την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών υλοποίησης της ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών.

Βασική πτυχή της συμμαχίας Αφρικής-Ευρώπης είναι η συνεργασία στο πλαίσιο κοινών ειδικών ομάδων, οι οποίες συγκροτήθηκαν στη συνάντηση της Βιέννης με θέμα την αγροτική Αφρική, την ψηφιακή οικονομία, τις μεταφορές και την ενέργεια.

Το Ευρωπαϊκό Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο παράγει έργο και σε άλλους τομείς: η ΕΕ στηρίζει επενδυτικά σχέδια στη βόρεια και την υποσαχάρια Αφρική μέσω των περιφερειακών επενδυτικών πλατφορμών της, ενώ έχει στηρίξει επενδυτικά προγράμματα σε βασικούς τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η βιώσιμη γεωργία, οι αστικές υποδομές, η συνδεσιμότητα και η ψηφιοποίηση. Ο διάλογος μεταξύ των ιδιωτικών τομέων στην Αφρική και την Ευρώπη έχει επίσης εντατικοποιηθεί, μέσω της πλατφόρμας «Βιώσιμες επιχειρήσεις για την Αφρική». Στις ακόλουθες αφρικανικές χώρες καθιερώθηκε διάλογος μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα με σκοπό την προώθηση της δημιουργίας βιώσιμων επιχειρήσεων στην Αφρική: Αιθιοπία, Ακτή Ελεφαντοστού, Μαρόκο, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ουγκάντα, Τανζανία και Τυνησία.

Αυτή τη στιγμή προετοιμάζονται παρόμοιοι διάλογοι σε 25 επιπλέον αφρικανικές χώρες. Μ’ αυτό τον τρόπο, θα τονωθεί η δημιουργία θέσεων αξιοπρεπούς εργασίας, ιδίως για νέους και γυναίκες. Οι διάλογοι εγκαινιάστηκαν στο Αμπιτζάν στη διάρκεια του επιχειρηματικού φόρουμ ΕΕ-Αφρικής, τον Νοέμβριο του 2017. Στο πλαίσιο αυτής της δέσμευσης, ο πρόεδρος Γιούνκερ επισκέφθηκε την Τυνησία τον Οκτώβριο του 2018.

Η ΕΕ συνέχισε να οικοδομεί μια πραγματική εταιρική σχέση μεταξύ ίσων με την Αφρική. Μεταξύ των παραδειγμάτων ενισχυμένης συνεργασίας της ΕΕ με την Αφρική σε θέματα ειρήνης και ασφάλειας συγκαταλέγονται η κοινή δύναμη της G5 για το Σαχέλ, το μνημόνιο συμφωνίας μεταξύ της Αφρικανικής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη διακυβέρνηση και η στήριξη της ΕΕ με στόχο την ασφάλεια και τη συμφιλίωση στο Κέρας της Αφρικής. Η ΕΕ έχει ενδυναμώσει ουσιαστικά την οικονομική εταιρική σχέση της με την Αφρική, εξακολουθώντας παράλληλα να θεωρεί ιδιαίτερης σημασίας τη συνεργασία σε τομείς όπως η ανθρωπιστική βοήθεια, η ανάπτυξη και η προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Σήμερα η ΕΕ και η Αφρική συνεργάζονται ως εταίροι σε νέους τομείς, όπως είναι η έρευνα και η καινοτομία, καθώς και σε στρατηγικούς οικονομικούς τομείς όπως η γεωργία, η ψηφιοποίηση, οι μεταφορές και η ενέργεια.

Βόρεια Αμερική και Λατινική Αμερική

Η στενή και λειτουργική διατλαντική εταιρική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει καίριας σημασίας για την ασφάλεια και την ευημερία της Ευρώπης. Η ΕΕ μένει προσηλωμένη στη στρατηγική εταιρική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με βάση κοινές αξίες και συμφέροντα και έχοντας τη βούληση να διαδραματίσει υπεύθυνο ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις προς όφελος και των δύο μερών. Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ΕΕ έχει συνεργαστεί στενά με την κυβέρνηση και το Κογκρέσο των ΗΠΑ εκεί όπου οι στόχοι είναι κοινοί (στα Δυτικά Βαλκάνια, στην Ουκρανία, στη Ρωσία, στη Βόρεια Κορέα, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, στην κυβερνοασφάλεια και στην άμυνα —συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ). Η ΕΕ έχει προασπιστεί τις αξίες, τις αρχές και τα συμφέροντά της απέναντι σε κάθε πρόκληση.

Τον Ιούλιο, ύστερα από συνάντηση των προέδρων Γιούνκερ και Τραμπ, η ΕΕ και οι ΗΠΑ εξέδωσαν κοινή δήλωση για την έναρξη συνεργασίας με στόχο την επίτευξη μηδενικών δασμών, μηδενικών μη δασμολογικών φραγμών και μηδενικών επιδοτήσεων για τα βιομηχανικά αγαθά πλην των αυτοκινήτων. Συμφώνησαν να εργαστούν για τη μείωση των φραγμών και την ενίσχυση του εμπορίου υπηρεσιών, χημικών ουσιών, φαρμακευτικών και ιατρικών προϊόντων και σόγιας. Τα δύο μέρη συμφώνησαν επίσης να ενισχύσουν τη στρατηγική συνεργασία στον τομέα της ενέργειας.

Η ΕΕ έχει επίσης ενδυναμώσει τη σχέση της με τον Καναδά μέσω της συμφωνίας στρατηγικής εταιρικής σχέσης. Η ΕΕ και ο Καναδάς εξακολουθούν να συνεργάζονται στενά σε τομείς όπως η ασφάλεια, η άμυνα και τα θέματα φύλου.

Η συνεργασία της ΕΕ με τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική επικεντρώθηκε στον εκσυγχρονισμό των συμφωνιών σύνδεσης με τη Mercosur, το Μεξικό και τη Χιλή. Η σύναψη συμφωνίας με την Αβάνα το 2018 εγκαινίασε νέα εποχή στη συνεργασία ΕΕ-Κούβας. Η ΕΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει την εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας στην Κολομβία.

Ασία και Ειρηνικός

Το 2018 η ΕΕ ενέτεινε την οικονομική διπλωματία και ενίσχυσε τον ρόλο της στον τομέα της ασφάλειας στην Ασία, ενεργώντας μεταξύ άλλων για τη μείωση των εντάσεων στην Κορεατική Χερσόνησο. Εργάστηκε για τη χάραξη στρατηγικής για τη σύνδεση Ευρώπης και Ασίας, στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η περιφερειακή συνεργασία. Η ΕΕ ενέκρινε μια νέα στρατηγική για την Ινδία και επικύρωσε τη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με τις Φιλιππίνες, με σκοπό να αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό των σχέσεων αυτών. Η ΕΕ και η Ταϊλάνδη ξεκίνησαν διάλογο για την προώθηση αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας.

Η ΕΕ εξακολούθησε τη συνεργασία της με την Κίνα σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος όπως η ασφάλεια —συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, Αφγανιστάν και Κορεατική Χερσόνησος. Παράλληλα, η ΕΕ εξασφάλισε μεγαλύτερη αμοιβαιότητα στις οικονομικές σχέσεις, την επιστήμη και την τεχνολογία. Συνεργάστηκε με την Κίνα σε θέματα υποδομών, επεδίωξε την ευθυγράμμιση των επενδύσεων με τα ενωσιακά στρατηγικά δίκτυα και προώθησε τη διαφάνεια και την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα. Η ΕΕ ενθάρρυνε τη στενότερη συνεργασία όσον αφορά τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, την εξεύρεση λύσεων στις συγκρούσεις, τους διεθνείς κανόνες και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το 2018, ως Έτος Τουρισμού ΕΕ-Κίνας, σηματοδότησε μια μοναδική ευκαιρία αύξησης των ροών των επισκεπτών και των επενδύσεων και από τις δύο πλευρές. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας ήταν να προωθήσει λιγότερο γνωστούς προορισμούς, να αναβαθμίσει τις ταξιδιωτικές και τουριστικές εμπειρίες και να παράσχει ευκαιρίες για ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας. Στη διάρκεια του έτους οργανώθηκαν πάνω από 150 πρωτοβουλίες και εκδηλώσεις.

Στις 18 και 19 Οκτωβρίου 2018 πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες η 12η Ευρωασιατική σύνοδος κορυφής (ASEM), στο πλαίσιο της οποίας συναντήθηκαν ηγέτες από 51 ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες, εκπρόσωποι της ΕΕ και ο γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Μέση Ανατολή

Η ΕΕ εξακολούθησε να συμβάλλει ενεργά στην αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης κρίσης και των συγκρούσεων στην περιοχή. Βοήθησε κυρίως στη διαδικασία σταθεροποίησης μέσω της στήριξης που παρείχε στις ειρηνευτικές διαδικασίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στη Συρία και την Υεμένη, στη διαδικασία σταθεροποίησης στο Ιράκ και στην αναζήτηση λύσης δύο κρατών στην ισραηλο-παλαιστινιακή διένεξη.

Συρία

Η διάσκεψη με θέμα «Στηρίζοντας το μέλλον της Συρίας και της ευρύτερης περιοχής», η οποία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2018, έδωσε τη δυνατότητα στη διεθνή κοινότητα να ανανεώσει και να ενισχύσει την πολιτική, ανθρωπιστική και οικονομική δέσμευσή της προς τον συριακό λαό. Η ΕΕ υιοθέτησε τη στρατηγική για το Ιράκ για να στηρίξει την ανάκαμψη της χώρας αυτής μετά τον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους (Da’esh).

Υεμένη

Στην Υεμένη, η ΕΕ συνέχισε να στηρίζει τη διαδικασία που βρίσκεται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και τον ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ Μάρτιν Γκρίφιθς, και να υποστηρίζει τον πληθυσμό που έχει πληγεί από την κρίση.

Ισραήλ, κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή

Η ΕΕ συνέχισε και το 2018 να υποστηρίζει σθεναρά την επίλυση της ισραηλο-παλαιστινιακής διένεξης και τη λύση των δύο κρατών. Διόρισε τη Σουζάνα Τέρσταλ νέα ειδική εντεταλμένη της για την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Επίσης, η ΕΕ συμφώνησε να χορηγήσει επιπλέον 40 εκατ. ευρώ στην Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή, με στόχο την εκπαίδευση 500 000 παιδιών προσφύγων, την παροχή υγειονομικής περίθαλψης σε περισσότερους από 3,5 εκατομμύρια ασθενείς και τη βοήθεια σε περισσότερους από 250 000 ευάλωτους παλαιστίνιους πρόσφυγες· ως εκ τούτου, η συμβολή της ΕΕ για το 2018 ανέρχεται σε 146 εκατ. ευρώ.

Ιράν

Το 2018 η ΕΕ παρέμεινε πιστή στη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν, εξακολουθώντας να υποστηρίζει ότι η εφαρμογή της συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο του παγκόσμιου καθεστώτος μη διάδοσης των πυρηνικών και βασικό παράγοντα για την ασφάλεια στην ΕΕ, στην περιοχή και σε όλο τον κόσμο. Η ΕΕ εξέφρασε τη βαθιά της απογοήτευση για την απόσυρση των ΗΠΑ και την εκ νέου επιβολή κυρώσεων από μέρους τους. Η EΕ ενθάρρυνε το Ιράν να συνεχίσει την πλήρη υλοποίηση των δεσμεύσεών του για τα πυρηνικά, η οποία έχει επιβεβαιωθεί από σειρά εκθέσεων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Παράλληλα, η ΕΕ συνέχισε να αναπτύσσει περαιτέρω τις σχέσεις της με το Ιράν, ιδίως στους τομείς του εμπορίου και των επενδύσεων, της ενέργειας, του περιβάλλοντος, της εκπαίδευσης, της έρευνας, καθώς και στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, στην ανθρωπιστική βοήθεια και στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ΕΕ συνεργάστηκε επίσης ενεργά με τη χώρα αυτή σε θέματα που προκαλούν ανησυχία, όπως είναι τα περιφερειακά ζητήματα, οι βαλλιστικοί πύραυλοι και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ώστε να προωθήσει την αυτοσυγκράτηση και την εποικοδομητική παρουσία της στην περιοχή.

Ασφάλεια και άμυνα

Καθώς οι καιροί που ζούμε είναι απρόβλεπτοι, η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερες ευθύνες όσον αφορά τη δική της εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια. Η ευρωπαϊκή άμυνα έχει ουσιαστική σημασία όχι μόνο για την ασφάλεια της ίδιας της Ευρώπης, αλλά και ευρύτερα για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.

Τον Μάρτιο υπεγράφη μια πρώτη συμφωνία επιχορήγησης ύψους 35 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο της προπαρασκευαστικής δράσης για την έρευνα στον τομέα της άμυνας, για το Ocean 2020, το πρώτο διευρωπαϊκό πρόγραμμα στρατιωτικής έρευνας. Παράλληλα, στο πλαίσιο της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας για την άμυνα η οποία καθιερώθηκε μετά από απόφαση του Συμβουλίου τον Δεκέμβριο του 2017, έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, καθώς στη διάρκεια του έτους δρομολογήθηκαν 34 πολυεθνικά συνεργατικά έργα, μεταξύ άλλων στους τομείς της στρατιωτικής εκπαίδευσης και των ασκήσεων, των στρατιωτικών ικανοτήτων στη γη, στον αέρα και στη θάλασσα, αλλά και στον όλο και σημαντικότερο τομέα της κυβερνοάμυνας. Τον Μάρτιο του 2018, στο πλαίσιο ενωσιακού προγράμματος δράσης, δρομολογήθηκε πρωτοβουλία στον τομέα της άμυνας με στόχο τη βελτίωση της στρατιωτικής κινητικότητας. Τον Ιούλιο η ΕΕ θέσπισε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα βιομηχανικής ανάπτυξης στον τομέα της άμυνας για την περίοδο 2019-2020 και πρότεινε τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας ύψους 13 δισ. ευρώ για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της (2021 έως 2027), ούτως ώστε να ενισχύσει τον ρόλο της στον τομέα της παροχής ασφάλειας και της άμυνας.

Το 2018 η ΕΕ διεξήγαγε έξι στρατιωτικές και δέκα μη στρατιωτικές αποστολές και επιχειρήσεις εκτός των συνόρων της, στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας. Η οικοδόμηση ισχυρών, ανθεκτικών και αμερόληπτων κρατικών θεσμών —είτε πρόκειται για το Αφγανιστάν, είτε για το Σαχέλ, είτε για το Ιράκ— απαιτεί επενδύσεις για τη συγκρότηση επαγγελματικής αστυνομίας, δικαστικού σώματος, ιατρικού προσωπικού και σχολικής διοίκησης, καθώς και ενός αξιόπιστου και δημοκρατικά ελεγχόμενου στρατού. Επομένως, τον Ιούνιο η ΕΕ πρότεινε τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη, ο οποίος θα διευκολύνει τη χρηματοδότηση των αποστολών και των επιχειρήσεών της στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας και θα στηρίξει τους εταίρους της Ευρώπης. Τον Νοέμβριο οι υπουργοί της ΕΕ ενέκριναν επίσης ένα σύμφωνο μη στρατιωτικής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, το οποίο αποσκοπεί σε μια αποτελεσματικότερη Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας που θα είναι περισσότερο συνεκτική.

Οι στρατιωτικές αποστολές αποτελούν ένα μόνο στοιχείο της εργαλειοθήκης της ΕΕ για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει το σημερινό περιβάλλον ασφάλειας. Το 2018 τα κράτη μέλη αναγνώρισαν τον καίριο ρόλο των μη στρατιωτικών αποστολών της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται το οργανωμένο έγκλημα, η τρομοκρατία και οι υβριδικές απειλές. Αποφάσισαν να ενισχύσουν τη μη στρατιωτική διάσταση της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας μέσω ενός συμφώνου μη στρατιωτικής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας.

Πρόληψη και καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του βίαιου εξτρεμισμού

Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η πρόληψη του βίαιου εξτρεμισμού αποτέλεσαν κορυφαίες προτεραιότητες της ΕΕ κατά το προηγούμενο έτος, που εναρμόνισε τη δράση της με την Παγκόσμια Αντιτρομοκρατική Στρατηγική του ΟΗΕ και το Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη του Βίαιου Εξτρεμισμού. Η ΕΕ ενίσχυσε τους στοχευμένους διαλόγους για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας με τα Δυτικά Βαλκάνια, την Τουρκία και τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, καθώς και με βασικούς διεθνείς οργανισμούς.

Μετανάστευση

Η ΕΕ εξακολουθεί να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και τους διεθνείς εταίρους για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών, την παροχή προστασίας, την παροχή ασφαλών και νόμιμων οδών και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης. Ενέτεινε την καταπολέμηση των εγκληματικών δικτύων που συχνά εκμεταλλεύονται την απόγνωση προβαίνοντας σε διακίνηση και εμπορία ανθρώπων. Το 2018 τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν δύο σύμφωνα, το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τους Πρόσφυγες.

Το έργο της ΕΕ έχει συμβάλει ως τώρα: στον ασφαλή επαναπατρισμό άνω των 33 000 μεταναστών που είχαν εγκλωβιστεί στη Λιβύη· στη μείωση κατά 80 % του αριθμού των αφίξεων μέσω της διαδρομής της κεντρικής Μεσογείου· και στη δημιουργία διόδου απεγκλωβισμού στον Νίγηρα για όσους χρήζουν διεθνούς προστασίας. Από τον Νοέμβριο του 2017 έχουν απεγκλωβιστεί και μεταφερθεί 2 105 ευάλωτοι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Το Καταπιστευματικό Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ για την Αφρική συνέχισε να αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια της αστάθειας, του αναγκαστικού εκτοπισμού και της παράτυπης μετανάστευσης και να συμβάλλει στη διαχείριση της μετανάστευσης.

Αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης

Η σύγκρουση στη Συρία έχει προκαλέσει ανείπωτη δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους. Από την αρχή των εχθροπραξιών το 2011, η ΕΕ έχει παράσχει πολύτιμη βοήθεια σε αμάχους στη Συρία και στις γειτονικές της χώρες. Το 2018 τα προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας που διαχειρίζεται στη Συρία, την Ιορδανία, τον Λίβανο, την Αίγυπτο και την Τουρκία ανήλθαν σε 311 εκατ. ευρώ.

Οι διεθνείς συγκρούσεις μπορούν να επιλυθούν μόνο μέσω ενός ισχυρού πολυμερούς συστήματος. Για τον λόγο αυτό, το 2018 σχεδόν το ήμισυ της χρηματοδότησης της ΕΕ σε ό,τι αφορά την ανθρωπιστική βοήθεια χορηγήθηκε σε οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών —κυρίως στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, στις δύο υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες και τη μετανάστευση, στη Unicef και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Το 2018 τα προγράμματα εκπαίδευσης, ύψους 100 εκατ. ευρώ, αποτέλεσαν το επίκεντρο της δράσης της ΕΕ στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Στη διάρκεια του 2018 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργοποίησε δέκα φορές τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της, προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί σε καταστροφές οι οποίες επήλθαν αιφνίδια στη Λατινική Αμερική, την Αφρική και την Ασία. Για παράδειγμα, όταν αλλεπάλληλοι σεισμοί και τσουνάμι έπληξαν την Ινδονησία στα τέλη Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συντόνισε αμέσως την παροχή καταλυμάτων, συστοιχιών ηλεκτροπαραγωγής και συστημάτων καθαρισμού του νερού από οκτώ κράτη μέλη της ΕΕ.

Ανθρώπινα δικαιώματα

Η ΕΕ συνέχισε και κατά το 2018 να προασπίζει και να προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε μια εποχή μάλιστα στην οποία ο σεβασμός των δικαιωμάτων αυτών εξασθενεί σε πολλά μέρη του κόσμου. Η ΕΕ υποστήριξε σθεναρά τις εκδηλώσεις της 70ής επετείου της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η πρωτοβουλία «Θετικές ιστορίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα», την οποία δρομολόγησε η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, έφερε σε επαφή έναν συνασπισμό χωρών και ανέδειξε καλές πρακτικές σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ισότητα μεταξύ γυναικών και αντρών είναι μία από τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, αλλά και προτεραιότητα της ευρωπαϊκής και της διεθνούς πολιτικής της. Η ΕΕ υποστηρίζει το θεματολόγιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια. Επίσης εργάζεται για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης που περιγράφεται στο έγγραφο εργασίας με τίτλο «Ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών: μεταμορφώνοντας τις ζωές των κοριτσιών και των γυναικών μέσα από τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ (2016-2020)».

Το 2018 πραγματοποιήθηκαν αποστολές παρακολούθησης εκλογών στην Γκάμπια, στο Κοσσυφοπέδιο, στον Λίβανο, στην Τυνησία και στην Ονδούρα.

Κυρώσεις της ΕΕ

Οι κυρώσεις, αποκαλούμενες συχνά «περιοριστικά μέτρα», αποτελούν ένα από τα εργαλεία της ΕΕ για την προώθηση των στόχων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας, δηλαδή την ειρήνη, τη δημοκρατία και τον σεβασμό του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου. Είναι πάντα μέρος μιας ευρύτερης, ολοκληρωμένης πολιτικής προσέγγισης, η οποία περιλαμβάνει τον πολιτικό διάλογο και συμπληρωματικές προσπάθειες. Οι κυρώσεις της ΕΕ δεν έχουν τιμωρητικό χαρακτήρα, αλλά αποσκοπούν στην αλλαγή πολιτικής ή δραστηριότητας από μέρους της στοχευόμενης χώρας, ή των στοχευόμενων οντοτήτων και φυσικών προσώπων. Χάρτης των κυρώσεων της ΕΕ διατίθεται στο https://ec.europa.eu/fpi/what-we-do/sanctions_en.

Συνεργασία με διεθνείς εταίρους

Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει τη στρατηγική ευθύνη να ενεργεί μόνη όταν είναι απαραίτητο και με εταίρους όταν είναι δυνατόν. Γι’ αυτό τον λόγο η ΕΕ ενίσχυσε τη συνεργασία της με άλλους διεθνείς εταίρους, όπως το ΝΑΤΟ και τα Ηνωμένα Έθνη.

Τα Ηνωμένα Έθνη

Η ΕΕ πιστεύει ότι, για έναν σταθερό και ασφαλή κόσμο, απαιτείται μια διεθνής τάξη η οποία να βασίζεται σε κανόνες και να έχει ως πυρήνα της τα Ηνωμένα Έθνη. Στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 2018, η αντιπροσωπεία της ΕΕ (με επικεφαλής τον πρόεδρο του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και τον πρόεδρο της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ) συμφώνησε στη σύναψη μιας ανανεωμένης στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τα Ηνωμένα Έθνη, με τη δέσμευση για ενίσχυση της αναπτυξιακής συνεργασίας. Η ΕΕ υποστήριξε τις μεταρρυθμίσεις που πρότεινε ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, ώστε να είναι σε θέση ο Οργανισμός να εκπληρώσει την αποστολή του στον 21ο αιώνα. Η συνεργασία για την ειρήνη και την ασφάλεια έχει ενταθεί, ιδίως στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στο Μάλι, στο Σαχέλ, στη Λιβύη και στη Σομαλία.

Ισχυρότερη εταιρική σχέση ΕΕ-NATO

Η συνεργασία με το ΝΑΤΟ αποτελεί απαραίτητο πυλώνα των προσπαθειών της ΕΕ για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας, στο πλαίσιο της εφαρμογής της παγκόσμιας στρατηγικής της.

Συνολικά, αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη 74 συγκεκριμένες δράσεις σε διάφορους τομείς, ενώ οι τρίτες εκθέσεις προόδου που εκδόθηκαν το 2018 επισημαίνουν την ταχεία πρόοδο και την προστιθέμενη αξία της συνεργασίας ΕΕ-NATO. Επιπλέον, η ΕΕ και το NATO διεξήγαγαν συντονισμένη και παράλληλη άσκηση που αποσκοπούσε στο να βελτιώσει και να ενισχύσει την ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε σοβαρές κρίσεις υβριδικού χαρακτήρα και στο να αναπτύξει περαιτέρω την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο οργανισμών όσον αφορά την επίγνωση καταστάσεων, την αντίδραση στις κυβερνοκρίσεις και τη στρατηγική επικοινωνία σε καταστάσεις κρίσης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στις συνόδους κορυφής της G7 και της G20

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλήρες μέλος της G7 και της G20. Στο πλαίσιο αυτών των φόρουμ, προασπίζεται τη διεθνή τάξη και τους κανόνες της, η οποία σήμερα υφίσταται σημαντικές δοκιμασίες όσον αφορά το εμπόριο, την ασφάλεια, την κλιματική αλλαγή, αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατά τη συνάντησή τους τον Ιούνιο στον Καναδά, οι ηγέτες της G7 δεσμεύτηκαν με δήλωση να καταπολεμήσουν τον προστατευτισμό στο εμπόριο και να εκσυγχρονίσουν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, και επίσης κάλεσαν τη Ρωσία να σταματήσει να υπονομεύει δημοκρατικά καθεστώτα με τις ενέργειές της και να υποστηρίζει το καθεστώς της Συρίας. Απηύθυναν επίσης έκκληση για την αποπυρηνικοποίηση της Κορεατικής Χερσονήσου, καθώς και του Ιράν. Οι ηγέτες της G7 υποσχέθηκαν να συνεργαστούν για να επιτύχουν ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και για την ισότητα των φύλων, ενώ η ΕΕ επανέλαβε την ισχυρή δέσμευσή της για υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Στη συνάντηση της G20 στο Μπουένος Άιρες, οι ηγέτες εξέδωσαν δήλωση η οποία εστιάζεται στη διαμόρφωση συναίνεσης για μια δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη. Οι ηγέτες της G20 ανανέωσαν τη δέσμευσή τους να εργαστούν από κοινού για την ενίσχυση της βασιζόμενης σε κανόνες διεθνούς τάξης και επιπλέον υποστήριξαν την αναγκαία μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία του.

Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως, ο πρώτος εμπορικός εταίρος και ο πρώτος ξένος επενδυτής για όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Μάλιστα, θα αυξήσει τα χρήματα που δαπανά για την ανάπτυξη και την ανθρωπιστική βοήθεια στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027. Καθώς η Ένωση προωθεί την ειρήνη και τη σταθερότητα και εξάγει τις αξίες και τους κανόνες της, έρχεται αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις, αλλά συναντά και ευκαιρίες, σ’ έναν όλeuο και πιο περίπλοκο και συνδεδεμένο κόσμο. Η ευημερία και η ειρήνη στις γειτονικές χώρες έχουν θετικό αντίκτυπο στην ευημερία της ίδιας της ΕΕ. Για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, η Επιτροπή προτείνει την αύξηση των επενδύσεων σε εξωτερικές δράσεις κατά 26 %, δηλαδή στο ποσό των 123 δισ. ευρώ, παράλληλα με μια μείζονα αναδιάρθρωση των μέσων εξωτερικής δράσης της ΕΕ, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη συνέπεια, να αξιοποιηθεί η αποτελεσματικότητα των συνεργασιών, να απλουστευθούν οι διαδικασίες και να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας.

Στη διάρκεια του έτους δρομολογήθηκε επίσης το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας, το οποίο θα βοηθήσει τις χώρες ώστε να δαπανούν πιο αποδοτικά τα χρήματα των φορολογουμένων, θα μειώσει τις αλληλεπικαλύψεις των δαπανών και θα επιτύχει πιο συμφέρουσες από οικονομική άποψη προσφορές. Το Ταμείο θα συντονίζει και θα ενισχύει τις εθνικές επενδύσεις στους τομείς της έρευνας για την άμυνα και της ανάπτυξης αμυντικού εξοπλισμού και αμυντικής τεχνολογίας. Αποτελείται από δύο κύρια σκέλη: α) την έρευνα· και β) την ανάπτυξη. Η έρευνα θα μπορούσε να καλύπτει κατά κύριο λόγο την ηλεκτρονική, τα μεταϋλικά, το κρυπτογραφημένο λογισμικό και τη ρομποτική, ενώ η ανάπτυξη θα μπορούσε να καλύπτει τον αμυντικό εξοπλισμό και την αμυντική τεχνολογία, όπως την ανάπτυξη της τεχνολογίας μη επανδρωμένων αεροσκαφών (δρόνων) ή τις δορυφορικές επικοινωνίες για τη μείωση του κόστους.

Οι απειλές για την ασφάλεια δεν γνωρίζουν σύνορα και διεθνοποιούνται όλο και περισσότερο. Είναι τόσο περίπλοκος ο χαρακτήρας των προκλήσεων αυτών, που κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί ούτε θα πρέπει να αναγκαστεί να τις αντιμετωπίσει μόνο του. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει να στηρίζει τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους να «κρατήσουν» τους Ευρωπαίους ασφαλείς. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την ασφάλεια και την άμυνα, σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, θα ανέλθει σε περίπου 19,5 δισ. ευρώ (13 δισ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας συν 6,5 δισ. ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη»). Επιπλέον, σύμφωνα με την πρόταση της Ύπατης Εκπροσώπου προς το Συμβούλιο, η οποία έλαβε την υποστήριξη της Επιτροπής, θα διατεθεί ένα πρόσθετο ποσό 10,5 δισ. ευρώ εκτός του προϋπολογισμού της ΕΕ για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη. Συνεπώς, οι συνολικές δαπάνες για την ασφάλεια και την άμυνα την περίοδο 2021-2027 αναμένεται να υπερβούν τα 30 δισ. ευρώ.

Το μέλλον της Ευρώπης

Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2016, ο πρόεδρος Γιούνκερ έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για τη διαδικασία προβληματισμού σχετικά με το μέλλον τόσο της Ευρώπης όσο και της ΕΕ των 27. Οι ηγέτες της ΕΕ εξέδωσαν δύο σημαντικές δηλώσεις σχετικά με τη μελλοντική πορεία, στην Μπρατισλάβα τον Σεπτέμβριο του 2016 και στη Ρώμη τον Μάρτιο του 2017. Παράλληλα, η Επιτροπή, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη, κάλεσε τους πολίτες να συμβάλουν στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης μέσα από τη συμμετοχή στους διαλόγους με τους πολίτες και μέσω διαδικτυακών διαβουλεύσεων που εκπόνησαν οι ίδιοι οι πολίτες.

Τον Μάρτιο του 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης, στην οποία παρουσιάζονται πέντε σενάρια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί η Ένωση. Ακολούθησε μια σειρά από πέντε έγγραφα προβληματισμού σχετικά με τα θέματα που θα επηρεάσουν περισσότερο το μέλλον της ΕΕ. Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017, ο πρόεδρος Γιούνκερ πρότεινε έναν χάρτη πορείας για μια πιο ενωμένη, πιο ισχυρή και πιο δημοκρατική Ένωση.

Πάνω σ’ αυτή τη βάση, οι εθνικοί ηγέτες συμφώνησαν σε ένα Θεματολόγιο των Ηγετών —έναν κατάλογο με τα πλέον πιεστικά ζητήματα για τα οποία θα πρέπει να βρεθούν λύσεις, ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών τον Μάιο του 2019. Μέχρι στιγμής έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, καθώς η Επιτροπή ενέκρινε όλες τις προτάσεις που έκαναν οι ηγέτες της ΕΕ στην Μπρατισλάβα και τη Ρώμη, υποβάλλοντας φιλόδοξες προτάσεις στους τομείς της μετανάστευσης, της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, των θεσμικών θεμάτων, της φορολόγησης της ψηφιακής οικονομίας, των ψηφιακών θεμάτων, της έρευνας και της καινοτομίας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.

Τον Φεβρουάριο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε μια δέσμη επιλογών για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσα από την επιβεβαίωση και τη βελτίωση του συστήματος κορυφαίων υποψηφίων («Spitzenkandidaten») για το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ζήτησε επίσης να γίνουν πιο διαφανείς οι δεσμοί ανάμεσα στα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και τα εθνικά και περιφερειακά που είναι μέλη τους, ώστε οι ψηφοφόροι να μπορούν εύκολα να διαπιστώσουν με ποιον τρόπο η ψήφος τους μεταφράζεται σε αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για να διασφαλιστεί ότι οι ευρωπαϊκές εκλογές θα είναι ελεύθερες και δίκαιες, τον Σεπτέμβριο του 2018 η Επιτροπή παρουσίασε πρόσθετα ειδικά μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των δημοκρατικών μας διαδικασιών έναντι της χειραγώγησης από τρίτες χώρες ή ιδιωτικά συμφέροντα, για παράδειγμα μέσα από την εκμετάλλευση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που έχουν αποκτηθεί παράνομα.

Τον Σεπτέμβριο του 2018 οι ηγέτες συμφώνησαν σε μέτρα σχετικά με την εσωτερική ασφάλεια, ενώ τον Δεκέμβριο συμφώνησαν σε μέτρα σχετικά με την Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

Η πορεία προς το Σιμπίου

Στον χάρτη πορείας για μια πιο ενωμένη, πιο ισχυρή και πιο δημοκρατική Ένωση, ο πρόεδρος Γιούνκερ πρότεινε μια ειδική συνάντηση των ηγετών στο Σιμπίου της Ρουμανίας, προκειμένου να συζητηθούν στρατηγικά ζητήματα σχετικά με το μέλλον της Ένωσης. Η άτυπη σύνοδος θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου 2019, οπότε οι εθνικοί ηγέτες θα πρέπει να είναι σε θέση να στείλουν ένα μήνυμα ελπίδας, ενότητας και αποφασιστικότητας και να υπενθυμίσουν τις κοινές μας αξίες. Θα αποτελέσει επίσης το επιστέγασμα της διαδικασίας προβληματισμού σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, με την ανανέωση της δέσμευσης για μια ΕΕ η οποία δίνει απαντήσεις στα προβλήματα που είναι πράγματι σημαντικά για τους πολίτες. Με την ευκαιρία αυτή —6 εβδομάδες μετά την προγραμματισμένη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και 2 εβδομάδες πριν από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου— οι ηγέτες αναμένεται να εξετάσουν ένα νέο στρατηγικό θεματολόγιο που θα θέσει προτεραιότητες και θα καθοδηγήσει το έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την επόμενη πενταετία.

Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2018, ο πρόεδρος Γιούνκερ επανέλαβε τη δέσμευση για μια πιο ενωμένη, πιο ισχυρή και πιο δημοκρατική Ευρώπη. Η «πορεία προς το Σιμπίου» περιλαμβάνει μια σειρά από ορόσημα και σημαντικές πρωτοβουλίες για την υλοποίηση των 10 πολιτικών προτεραιοτήτων της Επιτροπής, καθώς και συμπληρωματικές μακρόπνοες προτάσεις. Για τα τρία θεσμικά όργανα της ΕΕ που κάνουν πραγματικότητα όλους αυτούς τους στόχους —το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή— υπάρχουν τρεις προτεραιότητες.

• Να υλοποιηθούν τα συμφωνηθέντα και υπεσχημένα —έγκριση των νομοθετικών προτάσεων που εξακολουθούν να εκκρεμούν.
• Να ξεπεραστούν οι σημαντικές υφιστάμενες προκλήσεις —μεταξύ των οποίων η ολοκλήρωση των εργασιών στον τομέα της μετανάστευσης, η ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και η αντιμετώπιση των αυξανόμενων εντάσεων στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
• Να δοθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση μια προοπτική για το μέλλον. Αυτό είχε κατά νου η Επιτροπή όταν, τον Μάιο, υπέβαλε την πρότασή της για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ένωσης των 27 κρατών μελών (2021-2027). Για να μπορεί η Ένωση να είναι ένας αποτελεσματικός και κυρίαρχος παγκόσμιος παράγοντας, τον Σεπτέμβριο η Επιτροπή πρότεινε να γίνεται μεγαλύτερη χρήση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένους τομείς της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ. Οι πρωτοβουλίες για να δοθεί μια προοπτική στην Ένωση περιλαμβάνουν επίσης την περαιτέρω ενίσχυση των μηχανισμών για την προστασία και την προάσπιση του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη.

Το θεματολόγιο της ΕΕ για το 2019 θα χαρακτηρίζεται από τρεις λέξεις: υλοποίηση, τύχη και δημοκρατία.

Η υλοποίηση των στόχων αποτελεί το κύριο σημείο στο οποίο θα επικεντρωθούν η Επιτροπή και ο πρόεδρος Γιούνκερ μέχρι και την τελευταία ημέρα της θητείας τους. Όλες οι προτάσεις που βασίζονται στις 10 προτεραιότητες της Επιτροπής Γιούνκερ έχουν πλέον κατατεθεί, αλλά μέσα στους επόμενους μήνες θα πρέπει να εγκριθούν περίπου 241 προτάσεις. Το Σώμα των επιτρόπων θα εργαστεί σκληρά για να διασφαλίσει την επίσημη έγκριση από τους συννομοθέτες όσο το δυνατόν περισσότερων προτάσεων, ώστε αυτές να αλλάξουν πραγματικά τη ζωή των ανθρώπων.

Το 2019 θα είναι το έτος που η Ευρώπη θα πρέπει να ορίσει η ίδια την τύχη της, όπως ζήτησε ο πρόεδρος Γιούνκερ στην τελευταία ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης. Στις 9 Μαΐου στο Σιμπίου της Ρουμανίας, οι 27 ηγέτες θα εγκαινιάσουν μια νέα εποχή με μια πολύ ειδική διάσκεψη κορυφής που θα προετοιμάσει το έδαφος για μια πιο ισχυρή, πιο ενωμένη και πιο δημοκρατική Ευρώπη.

Μόλις δύο εβδομάδες μετά το Σιμπίου, οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να ψηφίσουν στις δεύτερες μαζικότερες εκλογές στον κόσμο —μόνο οι γενικές εκλογές της Ινδίας τις ξεπερνούν σε μέγεθος. Η δημοκρατία και οι ευρωπαϊκές εκλογές θα δώσουν την ευκαιρία στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το τι είδους Ένωση επιθυμούν, και σε όλα τα κόμματα από όλο το φάσμα να προβάλουν τις ιδέες τους για το μέλλον.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασχολήθηκε με ευρύ φάσμα πολιτικών θεμάτων κατά το 2018, θεσπίζοντας νομοθεσία με στόχο να αποτραπούν η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη θα γνωρίζουν ποιοι διασχίζουν τα εξωτερικά σύνορα, να συσταθεί ένα νέο Σώμα Αλληλεγγύης που θα βοηθά τους νέους να εργάζονται εθελοντικά ή επ’ αμοιβή στη χώρα τους ή στο εξωτερικό, να προωθηθεί η ανάπτυξη μιας περιβαλλοντικά βιώσιμης «κυκλικής» οικονομίας και να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ενέκρινε επίσης τον εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών εργαλείων για την αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών που ακολουθούν χώρες σε όλο τον κόσμο, καθώς και νομοθεσία για τη θέσπιση δικαιότερων και αποτελεσματικότερων κανόνων σχετικά με τους εργαζομένους που αποσπώνται για να εργαστούν σε άλλη χώρα της ΕΕ από τη δική τους.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Τον Φεβρουάριο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πραγματοποίησε άτυπη σύνοδο προκειμένου να συζητήσει θεσμικά θέματα τα οποία περιλαμβάνουν τη σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τους διακρατικούς καταλόγους και τους διορισμούς, μεταξύ άλλων, των κορυφαίων υποψηφίων για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, οι ηγέτες διεξήγαγαν συζήτηση σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητες του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (2021-2027).

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου εστίασε την προσοχή του στην οικονομία (ιδίως στις στρατηγικές για την ενιαία αγορά), στο εμπόριο, στα κοινωνικά θέματα και στις προετοιμασίες για τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων τον Μάιο. Στο πλαίσιο του Θεματολογίου των Ηγετών, πραγματοποιήθηκαν επίσης συζητήσεις σχετικά με τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας και τις εξωτερικές σχέσεις. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (στη σύνθεση των 27 κρατών μελών βάσει του άρθρου 50) εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη μελλοντική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο. Κατά τη σύνοδο κορυφής της ευρωζώνης, οι ηγέτες αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με όλα τα στοιχεία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, με εξαίρεση την Τραπεζική Ένωση και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Τον Μάιο οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν στη Σόφια της Βουλγαρίας για τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων. Πριν από τη σύνοδο, οι ηγέτες συμμετείχαν σε δείπνο εργασίας στο πλαίσιο του Θεματολογίου των Ηγετών, όπου η συζήτηση αφιερώθηκε στα ψηφιακά θέματα, καθώς και στην έρευνα και την καινοτομία.

Τον Ιούνιο το κύριο θέμα που συζητήθηκε από τους ηγέτες ήταν η μετανάστευση. Στην ημερήσια διάταξη περιλαμβάνονταν επίσης η ασφάλεια και η άμυνα, ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ (2021-2027), το εμπόριο, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας, καθώς και η καινοτομία και η ψηφιακή Ευρώπη. Στη σύνοδο κορυφής της ευρωζώνης, οι ηγέτες συζήτησαν την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και τον μελλοντικό ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (το οποίο συνεδρίασε στην αποτελούμενη από τα 27 κράτη μέλη σύνθεση του άρθρου 50) εξέτασε την πρόοδο των διαπραγματεύσεων για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, επισημαίνοντας την έλλειψη ουσιαστικής προόδου μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου σε ό,τι αφορά το σχέδιο της συμφωνίας αποχώρησης καθώς και τις μελλοντικές σχέσεις.

Σε άτυπη σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στο Σάλτσμπουργκ τον Σεπτέμβριο, οι ηγέτες συζήτησαν σχετικά με τις διαπραγματεύσεις δυνάμει του άρθρου 50, καθώς και σχετικά με την εσωτερική ασφάλεια στο πλαίσιο του Θεματολογίου των Ηγετών. Προέβησαν επίσης σε απολογισμό της εφαρμογής των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου σχετικά με τη μετανάστευση.

Τον Οκτώβριο οι ηγέτες επανήλθαν στα θέματα της εσωτερικής ασφάλειας και της μετανάστευσης ως συνέχεια της άτυπης συνόδου του Σεπτεμβρίου. Σε ό,τι αφορά τις εξωτερικές σχέσεις, οι ηγέτες συζήτησαν για τις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής, τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Αραβικού Συνδέσμου που έχει προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 2019, το θεματολόγιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 και τις προετοιμασίες για τη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο Κατοβίτσε της Πολωνίας. Οι ηγέτες πραγματοποίησαν επίσης συζητήσεις σχετικά με τις διαπραγματεύσεις δυνάμει του άρθρου 50 και τα θέματα που αφορούν την Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

Τον Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (άρθρο 50) ώστε να μπορέσουν οι ηγέτες της ΕΕ-27 να εγκρίνουν το σχέδιο της συμφωνίας αποχώρησης και την πολιτική δήλωση για τον καθορισμό του πλαισίου της μελλοντικής σχέσης μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Τον Δεκέμβριο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζήτησε για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, τη μετανάστευση, την ενιαία αγορά, την κλιματική αλλαγή, την ασφάλεια και την άμυνα, την παραπληροφόρηση, την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, τους διαλόγους και τις διαβουλεύσεις με τους πολίτες, καθώς και τις προετοιμασίες για το στρατηγικό θεματολόγιο. Σε ό,τι αφορά τις εξωτερικές σχέσεις, τους ηγέτες απασχόλησαν οι προετοιμασίες για τη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Αραβικού Συνδέσμου, η Ρωσία και η συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας. Πραγματοποιήθηκε επίσης σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (άρθρο 50), καθώς και σύνοδος κορυφής της ευρωζώνης, όπου τα κύρια θέματα που συζητήθηκαν ήταν ένα δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας για την ευρωζώνη, καθώς και η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ.

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Βουλγαρία και η Αυστρία ήταν οι χώρες που άσκησαν την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2018. Κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, η Βουλγαρία επικεντρώθηκε στη μετανάστευση, την ασφάλεια, την ψηφιακή οικονομία, τα Δυτικά Βαλκάνια και την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Στο δεύτερο εξάμηνο του 2018, η αυστριακή προεδρία επικεντρώθηκε στη μετανάστευση, την εσωτερική ασφάλεια, την επικουρικότητα και την ψηφιοποίηση.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών

Το 2018 η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή συμμετείχε ενεργά στις συζητήσεις για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, διεξάγοντας συζήτηση στην ολομέλεια τον Σεπτέμβριο με τη συμμετοχή του επιτρόπου Γκίντερ Έτινγκερ, αρμόδιου για τον προϋπολογισμό και τους πόρους, καθώς και στη συζήτηση σχετικά με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών. Τον Μάιο η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή πραγματοποίησε επετειακή σύνοδο ολομέλειας για να γιορτάσει τα 60 χρόνια της και φιλοξένησε τις ετήσιες Ημέρες της Κοινωνίας των Πολιτών, οι οποίες εστίασαν στην ιθαγένεια, στη δημοκρατία και στον πολιτισμό σε μια ψηφιοποιημένη Ευρώπη.

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών συμμετείχε στις εργασίες της ειδικής ομάδας «Επικουρικότητα και αναλογικότητα — “Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο”», συνεισφέροντας σε θέματα που είναι σημαντικά για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η Επιτροπή των Περιφερειών συνέχισε τη σειρά δημαρχιακών εκδηλώσεων και διαλόγων με τους πολίτες σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, η οποία κορυφώθηκε με την υιοθέτηση της γνωμοδότησης σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, καθώς και την ενίσχυση της Συμμαχίας για τη Συνοχή —ενός συνασπισμού όσων πιστεύουν ότι η πολιτική συνοχής της ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί πυλώνα του μέλλοντός της. Τον Νοέμβριο η Επιτροπή των Περιφερειών διοργάνωσε επίσης την ένατη Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για τη Δημόσια Επικοινωνία, η οποία ήταν αφιερωμένη στην Εκστρατεία για την Ευρώπη, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2019.

Ολοκλήρωση του θεματολογίου για τη βελτίωση της νομοθεσίας

Πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2019

Τον Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το πρόγραμμα εργασίας της για το 2019. Στο πρόγραμμα αυτό καθορίζονται τρεις βασικές προτεραιότητες για το επόμενο έτος: η ταχεία επίτευξη συμφωνίας με τους συννομοθέτες σχετικά με τις εκκρεμείς νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση των 10 πολιτικών προτεραιοτήτων· η έγκριση περιορισμένου αριθμού νέων πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση εκκρεμών προκλήσεων· και, στο πλαίσιο του χάρτη πορείας για τη σύνοδο κορυφής στο Σιμπίου στις 9 Μαΐου 2019, η παρουσίαση διάφορων πρωτοβουλιών ενόψει της προοπτικής μιας μελλοντικής Ένωσης 27 κρατών μελών, ώστε να ενισχυθούν τα θεμέλια για μια ισχυρή, ενωμένη και κυρίαρχη Ευρώπη. Οι νέες πρωτοβουλίες καλύπτουν τομείς όπως η μετανάστευση, η ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, η μείωση των εντάσεων στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, η αντιμετώπιση των προκλήσεων για το κράτος δικαίου και η οριστικοποίηση της συμφωνίας για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ.

Η ειδική ομάδα «Επικουρικότητα και αναλογικότητα — “Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο”»

Η ειδική ομάδα «Επικουρικότητα και αναλογικότητα — “Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο”» συστάθηκε το 2017 με σκοπό να διατυπώσει συστάσεις για την καλύτερη εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, να προσδιορίσει τομείς πολιτικής όπου οι εργασίες θα μπορούσαν να ανατεθούν εκ νέου περιστασιακά ή και οριστικά στις χώρες της ΕΕ, και να βρει τρόπους για την καλύτερη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών στη χάραξη και την υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ. Προεδρεύων ήταν ο Φρανς Τίμερμανς, πρώτος αντιπρόεδρος της Επιτροπής, ενώ συμμετείχαν εκπρόσωποι από τα εθνικά κοινοβούλια και την Επιτροπή των Περιφερειών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κλήθηκε επίσης να ορίσει εκπροσώπους, αλλά αποφάσισε να μην το κάνει.

Στις 10 Ιουλίου η ειδική ομάδα εξέδωσε την τελική της έκθεση. Σ’ αυτήν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι χρειάζεται ένας νέος τρόπος εργασίας στον τομέα της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στις τοπικές και περιφερειακές αρχές και στα εθνικά κοινοβούλια να συμβάλλουν αποτελεσματικότερα στη χάραξη των πολιτικών της ΕΕ και στον σχεδιασμό νέας νομοθεσίας. Σύμφωνα με την προτεινόμενη νέα προσέγγιση, οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας θα αξιολογούνται με μεγαλύτερη συνέπεια από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, με βάση ένα «μοντέλο δικτύου» —κάτι ανάλογο με κατάλογο ελέγχου της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Η ειδική ομάδα δεν εντόπισε αρμοδιότητες ή τομείς πολιτικής που θα πρέπει να ανατεθούν εκ νέου, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, στα κράτη μέλη.

Η Επιτροπή, ανταποκρινόμενη στην έκθεση της ειδικής ομάδας, δημοσίευσε στις 23 Οκτωβρίου την ανακοίνωση «Οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας: ενίσχυση του ρόλου τους στη διαδικασία χάραξης των πολιτικών της ΕΕ». Η Επιτροπή προτίθεται να υλοποιήσει πολλές από τις δράσεις που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση ως μέρος της τρέχουσας άσκησης απολογισμού σχετικά με το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας, και θα υποβάλει σχετική έκθεση την άνοιξη του 2019.

Εργασίες για την απλούστευση της νομοθεσίας

Τον Νοέμβριο η Επιτροπή, σύμφωνα με τη δέσμευση που ανέλαβε στη διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου, υπέβαλε ετήσια επισκόπηση των προσπαθειών που κατέβαλε η Ένωση το 2018 για την απλούστευση της νομοθεσίας, την αποφυγή των υπερβολικών ρυθμίσεων και τη μείωση του διοικητικού φόρτου. Οι εργασίες αυτές πραγματοποιούνται ως μέρος του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου, το οποίο αποσκοπεί στον εντοπισμό ευκαιριών για απλούστευση της νομοθεσίας και μείωση των περιττών δαπανών. Κάθε φορά που η Επιτροπή προτείνει αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας, εξετάζει αν μπορεί να απλουστευτεί η νομοθεσία και να καταργηθούν τυχόν περιττές δαπάνες. Στην έρευνα διαπιστώνεται ότι, στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT), η τρέχουσα Επιτροπή έχει υλοποιήσει περισσότερες από 150 πρωτοβουλίες με επίκεντρο την απλούστευση της νομοθεσίας και τη μείωση του φόρτου. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η πρόταση τροποποίησης των ισχυόντων κανόνων για τον ΦΠΑ, χάρη στην οποία το κόστος συμμόρφωσης για τις μικρές επιχειρήσεις αναμένεται να μειωθεί κατά 11,9 δισ. ευρώ ετησίως σε 56,1 δισ. ευρώ, δηλαδή κατά 18 % σε σύγκριση με την παρούσα κατάσταση.

Το εγχείρημα αυτό υποστηρίζεται από την πλατφόρμα REFIT (αποτελούμενη από ομάδα ενδιαφερόμενων μερών και ομάδα εκπροσώπων των κυβερνήσεων), η οποία εξέδωσε 31 γνώμες κατά το 2018, με τις οποίες συνιστά στην Επιτροπή να αναλάβει δράσεις σε τομείς που είναι ιδιαίτερα επαχθείς για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.

Άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες απλούστευσης που αναλήφθηκαν το 2018 αφορούσαν τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ (2021-2027). Τα νέα προγράμματα θα διευκολύνουν τους δικαιούχους να υποβάλουν αιτήσεις προκειμένου να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες χρηματοδότησης της ΕΕ.

H διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου

Το 2016 και το 2017 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησαν σε δύο κοινές δηλώσεις σχετικά με τις νομοθετικές προτεραιότητες της ΕΕ. Σ’ αυτές τις δηλώσεις επισήμαναν 89 πρωτοβουλίες για τις οποίες ήταν αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας. Πρόκειται για μια κοινή δέσμευση των τριών θεσμικών οργάνων να διασφαλίσουν ουσιαστική πρόοδο και, εάν είναι δυνατόν, την υλοποίηση αυτών των πρωτοβουλιών πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου του 2019.

Έως το πρώτο εξάμηνο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εγκρίνει όλες τις πρωτοβουλίες που είχαν ανακοινωθεί στις κοινές δηλώσεις σχετικά με τις νομοθετικές προτεραιότητες. Από τις 89 πρωτοβουλίες της κοινής δήλωσης έως το τέλος του 2018 είχαν συμφωνηθεί ή εγκριθεί επίσημα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο οι 61. Από τις 28 πρωτοβουλίες που εξακολουθούν να εξετάζονται, οι επτά βρίσκονται σε καλό δρόμο ως προς την επίτευξη συμφωνίας έως τον Μάιο του 2019. Για τις υπόλοιπες 21 πρωτοβουλίες μπορεί ακόμη να επιτευχθεί συμφωνία μέχρι τον Μάιο του 2019, εάν υπάρξει ισχυρή πολιτική βούληση από τους συννομοθέτες.

Η διοργανική συμφωνία για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου απέφερε μεγαλύτερη διαφάνεια, λογοδοσία και νομική σαφήνεια στο υφιστάμενο σύστημα εκτελεστικών πράξεων (επιτροπολογία) και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων. Το 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε τις διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τα κριτήρια επιλογής μεταξύ εκτελεστικών και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων και σχετικά με την ευθυγράμμιση της ισχύουσας νομοθεσίας με το σύστημα που θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας —και στις δύο περιπτώσεις, μετά από δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί στο πλαίσιο της διοργανικής συμφωνίας για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου. Συνεχίζονται επίσης οι διαπραγματεύσεις για περαιτέρω βελτιώσεις στο σύστημα επιτροπολογίας. Όλες αυτές οι διαπραγματεύσεις αποσκοπούν στην αύξηση της νομικής σταθερότητας και στη μείωση των αντιπαραθέσεων στις νομοθετικές διαπραγματεύσεις. Το νέο μητρώο κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, το πρώτο πραγματικά διοργανικό εργαλείο νομοθετικής διαδικασίας, άρχισε να λειτουργεί στο διαδίκτυο στις 12 Δεκεμβρίου 2017.

Έλεγχος της εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου

Η αποτελεσματική εφαρμογή του δικαίου είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα απολαμβάνουν τα οφέλη του ενωσιακού δικαίου. Κάθε κανόνας, όσο προσεκτικά και εάν έχει συνταχθεί και προετοιμαστεί, είναι τόσο αποτελεσματικός όσο και η εφαρμογή του. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή φροντίζει όχι μόνο να προτείνει νέα νομοθεσία, αλλά και να διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή και επιβολή της.

Η ετήσια έκθεση για το 2017, η οποία δημοσιεύτηκε στις 12 Ιουλίου 2018, δείχνει ελαφρά μείωση (κατά 5,91 %) των εκκρεμών υποθέσεων επί παραβάσει κατά κρατών μελών σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι τομείς πολιτικής στους οποίους κινήθηκαν οι περισσότερες υποθέσεις επί παραβάσει το 2017 ήταν η κινητικότητα και οι μεταφορές, το περιβάλλον, καθώς και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα, οι υπηρεσίες και οι κεφαλαιαγορές.

Συμβολή των πολιτών στη νομοθετική διαδικασία της ΕΕ

Στο πλαίσιο του θεματολογίου της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, βελτιώθηκε ο κεντρικός ιστότοπος διαβούλευσης «Πείτε την άποψή σας», ώστε το ευρύ κοινό να μπορεί να ακολουθεί και να συμβάλλει πιο εύκολα στη νομοθετική διαδικασία.

Από το 2016 που ξεκίνησε να λειτουργεί ο ιστότοπος, ο αριθμός ετήσιων επισκέψεων αυξάνεται συνεχώς, φτάνοντας σχεδόν τις 500 000 για το 2018. Η Επιτροπή οργάνωσε δημόσια διαβούλευση από τις 17 Ιουλίου έως τις 23 Οκτωβρίου, προκειμένου να προβεί σε απολογισμό της προσέγγισής της για τη «βελτίωση της νομοθεσίας» και να αξιολογήσει πόσο καλά λειτουργούν στην πράξη τα διάφορα εργαλεία για τη βελτίωση της νομοθεσίας και κατά πόσο συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της. Σ’ αυτήν ήταν ευπρόσδεκτη η συμμετοχή όλων των πολιτών, των οργανώσεων και των δημόσιων αρχών που ενδιαφέρονταν ή είχαν εμπειρία στη χάραξη των πολιτικών της ΕΕ. Συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 600 απαντήσεις απ’ όλα τα κράτη μέλη, οι οποίες εξετάστηκαν διεξοδικά και αναλύθηκαν από κοινού με τις απόψεις που συγκεντρώθηκαν μέσα από τις στοχευμένες διαβουλεύσεις των θεσμικών οργάνων και των οργανισμών της ΕΕ. Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019.

Διασφάλιση του κράτους δικαίου

Η τήρηση του κράτους δικαίου αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της δημοκρατίας και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Συνιστά όμως και ουσιώδη εγγύηση για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης —ως ενιαίας αγοράς, ως χώρου στον οποίο οι νόμοι εφαρμόζονται ομοιόμορφα και ο προϋπολογισμός δαπανάται ορθά, και ως χώρου όπου τα κράτη μέλη και οι πολίτες τους μπορούν να συνεργάζονται σε πνεύμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης για την επίτευξη των κοινών μας στόχων.

Όταν το κράτος δικαίου δεν γίνεται σεβαστό, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η διάβρωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης: η άρνηση της εφαρμογής των κανόνων που ορίζονται στις Συνθήκες της ΕΕ επηρεάζει άμεσα τα ίδια τα θεμέλια της αλληλεγγύης, της συνοχής και της αμοιβαίας αναγνώρισης των εθνικών αποφάσεων.

Το 2018 η Επιτροπή συνέχισε να αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά το κράτος δικαίου σε ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή χρειάστηκε να προσφύγει σε διαδικασίες επί παραβάσει και, στην περίπτωση της Πολωνίας, στις διατάξεις του άρθρου 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Επιτροπή συνέχισε επίσης να συνεργάζεται με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στο πλαίσιο του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου.

Μια σημαντική καινοτομία στον προτεινόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό είναι η ενισχυμένη σχέση μεταξύ της χρηματοδότησης της ΕΕ και του κράτους δικαίου. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και την αποτελεσματική ενωσιακή χρηματοδότηση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει έναν νέο μηχανισμό για την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ από χρηματοοικονομικούς κινδύνους που συνδέονται με γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη. Τα νέα εργαλεία που προτείνονται θα δώσουν τη δυνατότητα στην Ένωση να αναστέλλει, να μειώνει ή να περιορίζει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ ανάλογα με το είδος, τη σοβαρότητα και την έκταση των ελλείψεων του κράτους δικαίου.

Διαφάνεια και λογοδοσία

Το κοινό μητρώο διαφάνειας

Οι επαφές με τους ενδιαφερόμενους φορείς και την κοινωνία των πολιτών αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του έργου των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των ευρωπαίων πολιτών στη νομιμότητα των πολιτικών, νομοθετικών και διοικητικών διαδικασιών στην Ένωση. Η διαφάνεια όσον αφορά την εκπροσώπηση συμφερόντων είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να μπορούν οι πολίτες να παρακολουθούν τις δραστηριότητες και την πιθανή επιρροή φορέων που επιδιώκουν να επηρεάσουν τη νομοθετική διαδικασία της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την αναβάθμιση του σημερινού Μητρώου Διαφάνειας με νέα διοργανική συμφωνία η οποία θα έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και θα καλύπτει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και, για πρώτη φορά, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διαπραγματεύσεις με τα άλλα θεσμικά όργανα σχετικά με το θέμα αυτό βρίσκονται σε εξέλιξη.

Νέος Κώδικας Δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής

Στις 31 Ιανουαρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ορισμένες από τις καινοτομίες περιλαμβάνουν την παράταση της περιόδου κοινοποίησης για δραστηριότητες μετά τη λήξη της θητείας στα 2 έτη (3 έτη για τον πρόεδρο), αυστηρότερους κανόνες για τα οικονομικά συμφέροντα των επιτρόπων, καλύτερη πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων και ενίσχυση της διαφάνειας (για παράδειγμα, όσον αφορά τη δημοσίευση των εξόδων αποστολών των επιτρόπων κάθε δύο μήνες). Επίσης, για λόγους διαφάνειας και λογοδοσίας, και όπως προβλέπεται στον νέο Κώδικα Δεοντολογίας, η Επιτροπή θα δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του.

Πρόσβαση σε έγγραφα

Τον Οκτώβριο η Επιτροπή εξέδωσε την έκθεσή της σχετικά με την πρόσβαση στα έγγραφα για το 2017. Η έκθεση δείχνει ότι ο αριθμός των αρχικών αιτήσεων πρόσβασης σε έγγραφα που υποβλήθηκαν βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1049/2001 για την πρόσβαση του κοινού σε έγγραφα αυξήθηκε κατά σχεδόν 3 % (από 6 077 αιτήσεις το 2016 σε 6 255 το 2017) και ο αριθμός των επιβεβαιωτικών αιτήσεων κατά 1 % (από 295 το 2016 σε 299 το 2017). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να είναι, με διαφορά, το θεσμικό όργανο της ΕΕ που διεκπεραιώνει τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων πρόσβασης σε έγγραφα.

Τα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν ότι οι πολίτες της ΕΕ και άλλοι δικαιούχοι ασκούν ενεργά το δικαίωμά τους για πρόσβαση σε έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στο 82 % και πλέον των περιπτώσεων, τα ζητηθέντα έγγραφα δημοσιοποιήθηκαν πλήρως ή εν μέρει στο αρχικό στάδιο. Στο 46 % των περιπτώσεων που εξετάστηκαν, δόθηκε ευρύτερη ή ακόμη και πλήρης πρόσβαση στο στάδιο της επιβεβαιωτικής αίτησης. Παράλληλα, η Επιτροπή συνέχισε να δημοσιεύει προδραστικά μεγάλο όγκο εγγράφων και πληροφοριών στις ιστοσελίδες της και στα διάφορα δημόσια μητρώα της, για όλους τους τομείς δραστηριότητας της ΕΕ.

Έλεγχος του προϋπολογισμού της ΕΕ

Έχουν θεσπιστεί πλαίσιο ελέγχου και πλαίσιο επιδόσεων για να διασφαλίζεται σε εύλογο βαθμό ότι τα κονδύλια της ΕΕ θα καταβάλλονται σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες και ότι γίνονται συνεχείς προσπάθειες για να εξασφαλίζεται η λήψη μέτρων για την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση των σφαλμάτων, ώστε να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην επίτευξη αποτελεσμάτων.

Τον Απρίλιο του 2018, κατόπιν θετικής σύστασης από το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε την τελική του έγκριση για τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή υλοποίησε τον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2016. Η ετήσια διαδικασία απαλλαγής επιτρέπει στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να καθιστούν την Επιτροπή πολιτικά υπόλογη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού και να διατηρούν υπό δημοκρατικό έλεγχο τη διαχείριση των χρημάτων των φορολογουμένων.

Τον Ιούλιο η Επιτροπή παρουσίασε την ενοποιημένη δέσμη δημοσιονομικών εκθέσεών της σχετικά με τον προϋπολογισμό της Ένωσης για το 2017, στην οποία συγκεντρώνονται όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες αναφορικά με την εκτέλεση, τις επιδόσεις, τα αποτελέσματα, τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και την προστασία του προϋπολογισμού. Οι εκθέσεις κατέδειξαν ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ απέφερε αποτελέσματα σύμφωνα με τις προτεραιότητες της Επιτροπής και ότι εκτελέστηκε ορθά.

Το 2018 η Επιτροπή σημείωσε σημαντική πρόοδο αναφορικά με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, που θα είναι αρμόδια για τη διερεύνηση και τη δίωξη ποινικών αδικημάτων σε βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ στα 22 κράτη μέλη που συμμετέχουν σ’ αυτήν, και η οποία αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί έως το τέλος του 2020.

Τον Οκτώβριο το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο πιστοποίησε για ενδέκατη συνεχή χρονιά την καλή κατάσταση των ετήσιων λογαριασμών της ΕΕ, τους οποίους έκρινε αληθείς και ακριβείς. Επιπλέον, το Συνέδριο εντόπισε λιγότερα σφάλματα σε όλους τους τομείς δαπανών σε σχέση με τα προηγούμενα 4 έτη. Για πάνω από το ήμισυ των δαπανών της ΕΕ, το ποσοστό σφάλματος δεν έφτασε καν στο επίπεδο που θεωρείται σημαντικό από το Συνέδριο. Δεν διαπιστώθηκε κανένα σφάλμα όσον αφορά τα έσοδα του προϋπολογισμού.

Εθνικά κοινοβούλια

Οι ετήσιες εκθέσεις του 2017 για την επικουρικότητα και την αναλογικότητα και για τις σχέσεις της Επιτροπής με τα εθνικά κοινοβούλια δημοσιεύτηκαν και οι δύο στις 23 Οκτωβρίου, μαζί με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

Κατά τη διάρκεια του 2018 ελήφθησαν συνολικά 570 γνώμες από εθνικά κοινοβούλια, μεταξύ των οποίων 37 αιτιολογημένες γνώμες που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας, στις οποίες προβαλλόταν ο ισχυρισμός ότι νομοθετικές πράξεις που πρότεινε η Επιτροπή δεν συμμορφώνονταν με την αρχή της επικουρικότητας. Η Επιτροπή συνέχισε τον εντατικό πολιτικό της διάλογο με τα εθνικά κοινοβούλια. Ειδικότερα, επίτροποι συναντήθηκαν με τα εθνικά κοινοβούλια 140 φορές κατά τη διάρκεια του έτους, είτε στο πλαίσιο επισκέψεων σε κράτη μέλη είτε στο πλαίσιο επισκέψεων βουλευτών στις Βρυξέλλες. Τα μέλη της Επιτροπής συμμετείχαν επίσης σε διάφορες διακοινοβουλευτικές συνεδριάσεις και άλλες εκδηλώσεις, όπου συναντήθηκαν με βουλευτές των εθνικών κοινοβουλίων.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια

Οι έρευνες της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας σχετικά με καταγγελίες για κακοδιοίκηση στα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλυψαν θέματα που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, τον Κώδικα Δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής, και ιδίως τις δραστηριότητές τους μετά τη λήξη της θητείας τους, τον διορισμό ειδικών συμβούλων της Επιτροπής και τη διαφάνεια των διεθνών διαπραγματεύσεων. Συζητήθηκαν επίσης ειδικά θέματα, όπως ζητήματα που συνδέονται με τις προσκλήσεις υποβολής προσφορών, τις συμβάσεις, τις εκπρόθεσμες πληρωμές, επιμέρους θέματα που αφορούν το προσωπικό και θέματα πρόσβασης στα έγγραφα. Από τις 229 αποφάσεις και συστάσεις που εξέδωσε η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια το 2018, πάνω από το 97 % περατώθηκαν χωρίς να διαπιστωθεί κακοδιοίκηση.

Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών

Το 2018 η Επιτροπή καταχώρισε επτά νέες πρωτοβουλίες πολιτών.

Στις 28 Μαρτίου 2018 δημοσιεύτηκε η δεύτερη τριετής έκθεση για την εφαρμογή του κανονισμού σχετικά με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών, όπου παρουσιάζεται η τρέχουσα κατάσταση όσον αφορά το μέσο αυτό —τουτέστιν τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά και οι βελτιώσεις που έχουν ήδη θεσπιστεί ή προταθεί από την Επιτροπή στην πρότασή της για νέο κανονισμό, η οποία εκδόθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2017.

Με την ευκαιρία της Ημέρας της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών 2018, που διοργανώθηκε στις 10 Απριλίου από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, η Επιτροπή ξεκίνησε τριετή εκστρατεία επικοινωνίας σχετικά με την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών. Πρόκειται κυρίως για εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι οποίες βασίζονται σε σύντομα βίντεο, καθώς και για εκδηλώσεις σε κράτη μέλη οι οποίες απευθύνονται σε δυνητικούς παράγοντες διαμόρφωσης της κοινής γνώμης.

Στις 22 Μαΐου εγκαινιάστηκε επίσης ένα φόρουμ της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών. Το φόρουμ αυτό είναι μια διαδικτυακή συνεργατική πλατφόρμα, η οποία υποστηρίζει τους πολίτες που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν μια πρωτοβουλία ή που ήδη συντονίζουν μια πρωτοβουλία, προβάλλοντας βέλτιστες πρακτικές, βοηθώντας στην εξεύρεση εταίρων σε άλλες χώρες ή παρέχοντας ανεξάρτητες συμβουλές από εμπειρογνώμονες.

Στις 12 Δεκεμβρίου επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών, με βάση την πρόταση της Επιτροπής που εκδόθηκε το 2017.

Διάλογοι με τους πολίτες και διαβουλεύσεις με τους πολίτες

Διάλογοι με τους πολίτες

Από το 2015 έως σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί σχεδόν 1 300 διάλογοι με τους πολίτες σε πάνω από 400 μικρές και μεγάλες πόλεις ανά την ΕΕ. Ο αριθμός των διαλόγων αυξήθηκε σημαντικά μετά τη δημοσίευση της Λευκής Βίβλου για το μέλλον της Ευρώπης το 2017. Για να διατηρηθεί η δυναμική αυτή, τον Φεβρουάριο του 2018 η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να επιτύχει τον στόχο των 1 000 διαλόγων με τους πολίτες.

Την 1η Οκτωβρίου 2018, στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας, ο πρόεδρος Γιούνκερ και ο Βίνφριντ Κρέτσμαν, πρωθυπουργός της Βάδης-Βυρτεμβέργης, συζήτησαν με τους πολίτες κατά τον 1 000ό διάλογο με τους πολίτες από την έναρξη της θητείας της Επιτροπής.

Το 2018 πραγματοποιήθηκαν 833 διάλογοι με τους πολίτες σε 27 κράτη μέλη, όπου συμμετείχαν πάνω από 70 000 άτομα. Από το 2015 έως σήμερα, πάνω από 160 000 άνθρωποι έχουν συζητήσει τα θέματα που τους απασχολούν περισσότερο με τον πρόεδρο και τους αντιπροέδρους της Επιτροπής, καθώς και με επιτρόπους, αξιωματούχους της ΕΕ, μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πολιτικούς των κρατών μελών. Τα αποτελέσματα μπορούν ήδη να διαπιστωθούν στο έργο της Επιτροπής και των άλλων θεσμικών οργάνων. Για παράδειγμα, οι προτάσεις της Επιτροπής για έναν νέο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, και οι συζητήσεις που ακολούθησαν μεταξύ των συννομοθετών, αντικατοπτρίζουν τις προτεραιότητες και τις φιλοδοξίες που εξέφρασαν οι πολίτες κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για τη Λευκή Βίβλο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναπτύσσει νέες μορφές διαλόγων με τους πολίτες, στις οποίες περιλαμβάνονται διασυνοριακές εκδηλώσεις με πολίτες από δύο ή τρία κράτη μέλη, ζωντανοί διάλογοι με τους χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εργαστήρια πολιτών στα οποία οι πολίτες συζητούν συγκεκριμένα θέματα επί μία ολόκληρη ημέρα και ακολουθεί διάλογος, καθώς και νέες εταιρικές σχέσεις με τα άλλα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη.

Το 2018 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτοι διακρατικοί διάλογοι σε συνοριακές πόλεις με πολίτες από τη Μάλτα και την Ιταλία, από τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες, και από τη Γερμανία και την Πολωνία. Τον Απρίλιο του 2018, στο Μπλεντ της Σλοβενίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή συνδιοργάνωσαν κοινό διάλογο με τους πολίτες. Τα θεσμικά όργανα εκπροσωπήθηκαν από τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Φρανκ Μπόγκοβιτς και Τίμπορ Σάνι και από τους επιτρόπους Βιολέτα Μπουλτς και Φιλ Χόγκαν. Το κοινό συζήτησε θέματα όπως η αγροτική ανάπτυξη και τα έξυπνα χωριά, η συνδεσιμότητα και η κοινή γεωργική πολιτική.

Συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης

Η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης εντάθηκε το 2018. Απώτερος στόχος της συζήτησης αυτής είναι να ακουστούν όλες οι απόψεις και οι ιδέες από ολόκληρη την Ευρώπη —και κάθε φωνή μετράει. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εστιάσει τις προσπάθειές της στην προσέγγιση των πολιτών με διάφορους τρόπους και στη συνεργασία με όλα τα άλλα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη που επιθυμούν να συμμετάσχουν. Πολλοί ανταποκρίθηκαν σ’ αυτό το κάλεσμα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ξεκίνησε σειρά συζητήσεων υψηλού επιπέδου σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης με τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών μετέφερε τη συζήτηση στις περιφέρειες, τις πόλεις και τους δήμους της Ευρώπης, μέσω της διαδικασίας Προβληματισμός για την Ευρώπη.

Μετά τις πρωτοβουλίες που ανέλαβαν ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και άλλοι ηγέτες, 27 κράτη μέλη συμφώνησαν τον Μάρτιο να θεσπίσουν κοινό πλαίσιο για τις διαβουλεύσεις με τους πολίτες σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, με βάση την εμπειρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Για να στηρίξει τη διαδικασία αυτή, τον Μάιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάστηκε με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σε μια μοναδική άσκηση συμμετοχικής δημοκρατίας. Μια ανεξάρτητη εταιρεία δημοσκοπήσεων επέλεξε μια ομάδα πολιτών αποτελούμενη από 96 άτομα από 27 κράτη μέλη, ώστε να αντικατοπτρίζεται η πολυμορφία του κοινωνικο-δημογραφικού υποβάθρου και των απόψεων σχετικά με την ΕΕ. Επί δύο ημέρες τον Μάιο, η ομάδα συζήτησε και συνέταξε μια δέσμη ερωτήσεων τις οποίες θα έθετε στους Ευρωπαίους.

Το ερωτηματολόγιο αυτό αποτέλεσε τη βάση για μια διαδικτυακή διαβούλευση, η οποία καλούσε όλους τους Ευρωπαίους να απαντήσουν προς ποια κατεύθυνση επιθυμούν να κινηθεί η Ένωση στο μέλλον. Μέχρι το τέλος του 2018 υποβλήθηκαν περισσότερες από 77 000 απαντήσεις. Οι περισσότερες από αυτές περιλαμβάνουν ποιοτικές παρατηρήσεις και ιδέες, επιπλέον των «κλειστών» ερωτήσεων, οι οποίες εστιάζονται σε ορισμένα από τα καίρια ζητήματα για το μέλλον της Ευρώπης.

Η διαδικτυακή διαβούλευση συμπληρώθηκε με ειδική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 24 Οκτωβρίου έως τις 7 Νοεμβρίου σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 27 339 πολιτών της ΕΕ.

Οι προσδοκίες των πολιτών

Οι διάλογοι, παρά την πολυμορφία τους και την ανομοιομορφία των συμμετεχόντων σ’ αυτούς, τείνουν να συγκλίνουν γύρω από ορισμένα θέματα που επανέρχονται. Γενικά, οι συμμετέχοντες φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται την Ευρωπαϊκή Ένωση θετικά. Θεωρούν ότι η Ευρώπη συμβάλλει καθοριστικά στην επίλυση προβλημάτων. Υπάρχουν επίσης ανησυχίες και απογοητεύσεις. Το ερώτημα «Ποιος πρέπει να κάνει τι;» τίθεται συχνά. Οι πολίτες συνήθως πιστεύουν ότι οι βασικές προκλήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποδοτικά με τη συνδυασμένη ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Τάσσονται επίσης σε μεγάλο βαθμό υπέρ της περαιτέρω εναρμόνισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για παράδειγμα όσον αφορά το περιβάλλον και την ασφάλεια των τροφίμων. Οι περισσότεροι όμως περιμένουν και ζητούν μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν την Ένωση πιο αποδοτική και πιο διαφανή.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα των διαλόγων με τους πολίτες και τις συζητήσεις για το μέλλον της Ευρώπης περιλαμβάνονται στην έκθεση προόδου για τους διαλόγους με τους πολίτες και τις διαβουλεύσεις με τους πολίτες που υπέβαλε η Επιτροπή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 11 Δεκεμβρίου 2018.