Πρέπει να βελτιωθεί η στόχευση της στήριξης που παρέχει η ΕΕ σε νέους γεωργούς ώστε να προωθηθεί αποτελεσματικά η ανανέωση των γενεών
Σχετικά με την έκθεση:Ο αριθμός των νέων γεωργών σημείωσε πτώση, από 3,3 εκατομμύρια το 2005 σε 2,3 εκατομμύρια το 2013. Μεταξύ 2007 και 2020, η ΕΕ έχει διαθέσει 9,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε νέους γεωργούς για την προώθηση της ανανέωσης των γενεών στη γεωργία. Το Συνέδριο διαπίστωσε ότι η ενίσχυση αυτή δεν ορίζεται με σαφήνεια ούτε συνοδεύεται από προσδοκώμενα αποτελέσματα και τον σχετικό αναμενόμενο αντίκτυπο. Όσον αφορά τον πρώτο πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις), η ενίσχυση παρέχεται σε τυποποιημένη μορφή, χωρίς να συναρτάται με συγκεκριμένες ανάγκες των νέων γεωργών, πέραν του συμπληρωματικού εισοδήματος. Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα (αγροτική ανάπτυξη), η ενίσχυση ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες των νέων γεωργών και προωθεί συγκεκριμένες δράσεις (π.χ. εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας, πρωτοβουλίες εξοικονόμησης ύδατος και ενέργειας), χωρίς όμως οι διαχειριστικές αρχές να εφαρμόζουν πάντοτε διαδικασίες επιλογής που δίνουν προτεραιότητα στα καλύτερα έργα. Το Συνέδριο συνιστά καλύτερο καθορισμό στόχων και βελτιωμένη στόχευση της στήριξης της ΕΕ προκειμένου να προωθηθεί αποτελεσματικά η ανανέωση των γενεών.
Σύνοψη
IΟ συνολικός αριθμός των γεωργών στην ΕΕ των 27 μειώθηκε με ταχείς ρυθμούς την τελευταία δεκαετία, από 14,5 εκατομμύρια γεωργούς το 2005 σε 10,7 εκατομμύρια γεωργούς το 2013. Ο αριθμός των νέων γεωργών (έως 44 ετών) σημείωσε πτώση από 3,3 εκατομμύρια το 2005 σε 2,3 εκατομμύρια το 2013. Καθώς ο αριθμός των γεωργών μειώθηκε σε όλες τις ηλιακές ομάδες, το ποσοστό των νέων γεωργών στον συνολικό πληθυσμό των γεωργών παρέμεινε σχετικά σταθερό, μόλις πάνω από το 20 %. Εντούτοις, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών.
IIΤο διάστημα μεταξύ 2007 και 2020, η ΕΕ διέθεσε 9,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε ειδικές ενισχύσεις για τους νέους γεωργούς, προκειμένου να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και την ανανέωση των γενεών στον τομέα της γεωργίας. Η συνολική δημόσια στήριξη, περιλαμβανομένης της συγχρηματοδότησης των μέτρων εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα από τα κράτη μέλη, ανέρχεται σε 18,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Περίπου 200 000 νέοι γεωργοί έλαβαν ενίσχυση από την ΕΕ για την εγκατάστασή τους την περίοδο 2007-2013. Πλέον του 70 % της χρηματοδότησης της ΕΕ παρασχέθηκε στο πλαίσιο του μέτρου του δεύτερου πυλώνα (ΕΓΤΑΑ) για την εγκατάσταση νέων γεωργών, ενώ το υπόλοιπο 30 % διατίθεται, την περίοδο 2014-2020, στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα (ΕΓΤΕ) ως άμεση ενίσχυση σε νέους γεωργούς.
IIIΒάσει των ανωτέρω, εξετάσαμε τον ρόλο της ΕΕ όσον αφορά τη στήριξη των νέων γεωργών και την προώθηση της ανανέωσης των γενεών. Ο έλεγχος διενεργήθηκε στην Επιτροπή και στα τέσσερα κράτη μέλη με τις μεγαλύτερες δαπάνες για νέους γεωργούς, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πολωνία και την Ιταλία. Σκοπός του ελέγχου ήταν να δοθεί απάντηση στο ακόλουθο ερώτημα: «Έχει σχεδιαστεί η στήριξη των νέων γεωργών από την ΕΕ κατά τρόπο που να συμβάλλει αποτελεσματικά και να διευκολύνει την ανανέωση των γενεών;»
IVΤο συνολικό συμπέρασμα είναι ότι η στήριξη των νέων γεωργών από την ΕΕ βασίζεται σε μια λογική παρέμβασης που στερείται σαφήνειας, χωρίς να προσδιορίζονται τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και ο σχετικός αντίκτυπος. Η στόχευσή της πρέπει να βελτιωθεί προκειμένου να προωθηθεί αποτελεσματικά η ανανέωση των γενεών. Βέβαια, διαπιστώσαμε σημαντικές διαφορές μεταξύ, αφενός, των ενισχύσεων που χορηγούνταν σε νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και, αφετέρου, του μέτρου εγκατάστασης στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα.
VΌσον αφορά την ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Δεν βασίζεται σε άρτια εκτίμηση των αναγκών και ο στόχος της δεν ανταποκρίνεται στον γενικό στόχο της ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών. Τα κράτη μέλη δεν συντόνισαν την ενίσχυση του πρώτου πυλώνα με το μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα ή με εθνικά μέτρα.
- Ελλείψει εκτίμησης των αναγκών, οι ενισχύσεις χορηγούνται βάσει τυποποιημένης διαδικασίας (ετήσια πληρωμή ανά εκτάριο), ενώ δεν προκύπτει με σαφήνεια ούτε από το ύψος της ενίσχυσης ούτε από τον χρόνο χορήγησής της ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες που καλύπτουν, πέραν του συμπληρωματικού εισοδήματος.
- Το κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης δεν παρείχε δείκτες πρόσφορους για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της εν λόγω ενίσχυσης, καθόσον δεν υπάρχουν δείκτες αποτελέσματος που να αντιστοιχούν στη συγκεκριμένη ενίσχυση, ενώ δεν προβλέπεται η συγκέντρωση στοιχείων σχετικά με τα εισοδήματα και τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων που λαμβάνουν στήριξη.
Όσον αφορά το μέτρο εγκατάστασης νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Παρότι βασίζεται εν γένει σε ασαφή εκτίμηση αναγκών, οι στόχοι του είναι, εν μέρει, συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, εφικτοί, ουσιαστικοί και χρονικά προσδιορισμένοι και ανταποκρίνονται στον γενικό στόχο της ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών. Υπάρχει ως έναν βαθμό αποτελεσματικός συντονισμός με το επενδυτικό μέτρο του δεύτερου πυλώνα.
- Η ενίσχυση παρέχεται υπό μορφή (κατ’ αποκοπή ποσό με την επιφύλαξη ολοκλήρωσης ενός επιχειρηματικού σχεδίου και, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπό τη μορφή επιδότησης επιτοκίου δανείου) που ικανοποιεί αμεσότερα τις ανάγκες των νέων γεωργών για πρόσβαση σε γη, κεφάλαια και γνώση. Το ποσό της ενίσχυσης συνδέεται γενικώς με τις ανάγκες και διαφοροποιείται αναλόγως για την προώθηση συγκεκριμένων δράσεων (π.χ. εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας, πρωτοβουλίες εξοικονόμησης ύδατος και ενέργειας).
- Η ενίσχυση στοχεύει σε περισσότερο καταρτισμένους γεωργούς, οι οποίοι δεσμεύονται να εφαρμόσουν ένα επιχειρηματικό σχέδιο που θα τους οδηγήσει στην ανάπτυξη βιώσιμων εκμεταλλεύσεων και οι οποίοι ενθαρρύνονται συχνά στο πλαίσιο της διαδικασίας επιλογής έργου να εγκατασταθούν σε μειονεκτικές περιοχές. Παρ’ όλα αυτά, η ποιότητα των επιχειρηματικών σχεδίων ποίκιλλε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι διαχειριστικές αρχές δεν εφάρμοζαν διαδικασίες επιλογής που να δίνουν προτεραιότητα στα καλύτερα έργα. Κριτήρια επιλογής καθορίστηκαν προς το τέλος της περιόδου 2007-2013, τα ελάχιστα κατώτατα όρια είτε ήταν υπερβολικά χαμηλά είτε ανύπαρκτα, ενώ ο επταετής προϋπολογισμός για το μέτρο χρησιμοποιήθηκε από ορισμένα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση σχεδόν του συνόλου των αιτήσεων που υποβλήθηκαν κατά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού,,με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να λάβουν χρηματοδότηση νέοι γεωργοί που εγκαταστάθηκαν αργότερα.
- Εντοπίσαμε ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα μέτρα της ΕΕ διευκόλυναν την εγκατάσταση νέων γεωργών και βελτίωσαν την ανανέωση των γενεών και τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων που λάμβαναν στήριξη, κυρίως εξαιτίας της χαμηλής ποιότητας των δεικτών που είχαν οριστεί στο πλαίσιο του κοινού συστήματος παρακολούθησης.
Συνιστούμε στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη:
- να βελτιώσουν τη λογική παρέμβασης, ενισχύοντας την εκτίμηση των αναγκών και ορίζοντας στόχους SMART, οι οποίοι θα ανταποκρίνονται στον γενικό στόχο της προώθησης της ανανέωσης των γενεών,
- να βελτιώσουν τη στόχευση των μέτρων μέσω καλύτερων συστημάτων επιλογής έργων, καθώς και της χρήσης επιχειρηματικών σχεδίων,
- να βελτιώσουν το πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης, αξιοποιώντας τις βέλτιστες πρακτικές που καταγράφουν τα κράτη μέλη στα συστήματα παρακολούθησης και τις εκθέσεις αξιολόγησης.
Εισαγωγή
Ο πληθυσμός των γεωργών μειώνεται
01Ο τομέας της γεωργίας της ΕΕ πλήττεται από πτώση του πληθυσμού των γεωργών. Ο συνολικός αριθμός των γεωργών στην ΕΕ των 275 μειώθηκε με ταχείς ρυθμούς την τελευταία δεκαετία, από 14,5 εκατομμύρια το 2005 σε 10,7 εκατομμύρια το 2013, ήτοι παρουσίασε μείωση κατά 25 % σε λιγότερο από μία δεκαετία. Καμία ηλικιακή ομάδα δεν έμεινε ανεπηρέαστη (βλέπε γράφημα 1), χωρίς να είμαστε ωστόσο σε θέση να γνωρίζουμε τον συνολικό αριθμό των γεωργών ηλικίας μέχρι 40 ετών, καθώς στα δεδομένα της Eurostat η ηλικιακή ομάδα των 35-44 ετών δεν υποδιαιρείται σε επιμέρους ομάδες6.
Ο αριθμός των νέων γεωργών (ηλικίας έως και 44 ετών) μειώθηκε από 3,3 εκατομμύρια το 2005 σε 2,3 εκατομμύρια το 2013, ήτοι κατά το ένα τρίτο σε λιγότερο από μία δεκαετία. Ωστόσο, το μερίδιο των νέων γεωργών στον συνολικό πληθυσμό των γεωργών παρέμεινε σχετικά σταθερό, μόλις πάνω από 20 % (βλέπε γράφημα 2).
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών· παραδείγματος χάριν, στην Πολωνία το μερίδιο των νέων γεωργών στον γεωργικό πληθυσμό αυξήθηκε από 34 % το 2007 σε 36 % το 2013, ενώ στην Ισπανία μειώθηκε από 21 % το 2007 σε 16 % το 2013. Στο παράρτημα I παρουσιάζεται επισκόπηση του αριθμού των γεωργών σε επιμέρους κράτη μέλη και της μεταβολής του μεταξύ 2007 και 2013, ενώ στο παράρτημα II παρουσιάζεται η εξέλιξη της κατανομής των γεωργών ανά ηλικία.
Η ανανέωση των γενεών βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των πολιτικών προτεραιοτήτων
04Το 2008 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκρινε ότι «η εναλλαγή των γενεών είναι απαραίτητη προκειμένου να διατηρηθεί και στο μέλλον η υψηλή ποιότητα των ευρωπαϊκών τροφίμων, η επισιτιστική ασφάλεια εντός της ΕΕ και η μελλοντική αυτάρκεια της ΕΕ», καθώς και ότι «η ΚΓΠ πρέπει να έχει στόχο την κατάργηση των εμποδίων στα οποία προσκρούουν επί του παρόντος οι νέοι προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στη γεωργική δραστηριότητα, καθορίζοντας ως μία από τις προτεραιότητές της την εναλλαγή των γενεών»8. Το 2011 επεσήμανε ότι «τα μέτρα για τους νέους αγρότες που περιλαμβάνονται στον δεύτερο πυλώνα αποδείχθηκαν ανεπαρκή για την αναχαίτιση της ταχείας γήρανσης του γεωργικού τομέα» και πρότεινε την «επέκταση των καθεστώτων στήριξης στον δεύτερο πυλώνα»9. Επίσης, το 2014, το Συμβούλιο τόνισε10 ότι οι νέοι γεωργοί και η ανανέωση των γενεών στη γεωργία έχουν θεμελιώδη σημασία για τη βιωσιμότητα και τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας.
05Το 2015 η Επιτροπή έκρινε11 ως προτεραιότητα την υποστήριξη των νέων γεωργών. Σύμφωνα με τον Επίτροπο Phil Hogan12, η ανανέωση των γενεών είναι ζήτημα που υπερβαίνει κατά πολύ τη μείωση του μέσου όρου ηλικίας των γεωργών στην ΕΕ. Το ζητούμενο είναι επίσης να παρασχεθούν στη νέα γενιά των υψηλής εξειδίκευσης νέων γεωργών τα κατάλληλα μέσα, προκειμένου αυτοί να αξιοποιήσουν πλήρως τα οφέλη της τεχνολογίας και να προωθήσουν βιώσιμες γεωργικές πρακτικές στην Ευρώπη. Ο Επίτροπος δήλωσε επίσης ότι υπάρχουν προσκόμματα που δεν επιτρέπουν στους νέους να ασχοληθούν με κάποια γεωργική δραστηριότητα, αναφέροντας ως σημαντικότερα την πρόσβαση σε γη, σε χρηματοδοτικούς πόρους και σε γνώση.
Στήριξη της ΕΕ προς τους νέους γεωργούς
06Ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ που διατίθεται ειδικά για τη στήριξη νέων γεωργών το διάστημα 2007-2020 ανέρχεται σε 9,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Διπλασιάστηκε, από 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ που διατέθηκαν την περίοδο 2007-2013, στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα, σε 6,4 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2014-2020, κυρίως λόγω της θέσπισης μιας πρόσθετης άμεσης ενίσχυσης για νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα (βλέπε γράφημα 3). Οι δημόσιες δαπάνες, περιλαμβανομένης της συγχρηματοδότησης του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα από εθνικούς πόρους των κρατών μελών, ανέρχονται συνολικά σε 18,3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η στήριξη των νέων γεωργών θεσπίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’8013. Από το 2000, το μεγαλύτερο ποσοστό της στήριξης παρέχεται για το μέτρο εγκατάστασης νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα14. Το μέτρο αυτό ακολούθησε η εισαγωγή του μέτρου «Ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων» την περίοδο 2014-2020, το οποίο υλοποιείται σε 92 από τα 118 προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ) που υλοποιούνται σε 24 από τα 28 κράτη μέλη.
08Την περίοδο 2014-2020 θεσπίστηκε συμπληρωματική στήριξη για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα15 υπό τη μορφή συμπληρωματικής ενίσχυσης της τάξης του 25 % για τους νέους γεωργούς, η οποία έρχεται να προστεθεί στην άμεση ενίσχυση.
09Στο γράφημα 4 παρουσιάζονται συνοπτικά τα μέσα της ΕΕ κατά το διάστημα 2007-2020 τα οποία απευθύνονται, είτε άμεσα είτε έμμεσα, στους νέους γεωργούς. Όπως φαίνεται στο γράφημα 4, ο έλεγχος επικεντρώθηκε στα μέτρα που προσφέρουν άμεση στήριξη στους νέους γεωργούς: το μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα και τη συμπληρωματική ενίσχυση σε νέους γεωργούς του πρώτου πυλώνα.
Στον πίνακα 1 κατωτέρω αντιπαραβάλλονται τα κύρια χαρακτηριστικά της στήριξης των νέων γεωργών στο πλαίσιο του πρώτου και του δεύτερου πυλώνα την περίοδο 2014-2020.
Πρώτος πυλώνας – Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) Ενίσχυση για νέους γεωργούς | Δεύτερος πυλώνας – Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) Μέτρο 6.1 – Ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων για νέους γεωργούς | |
---|---|---|
Νομική βάση | Άρθρο 50 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 | Άρθρο 19 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 |
Μορφή στήριξης | Συμπληρωματική ενίσχυση σε νέους γεωργούς που δικαιούνται ενίσχυση στο πλαίσιο του καθεστώτος βασικής ενίσχυσης ή του καθεστώτος ενιαίας στρεμματικής ενίσχυσης. | Ενίσχυση εκκίνησης επιχείρησης ύψους μέχρι 70 000 ευρώ, η οποία χορηγείται βάσει επιχειρηματικού σχεδίου (η καταβολή της τελευταίας δόσης εξαρτάται από την ορθή υλοποίηση του επιχειρηματικού σχεδίου). |
Διάρκεια στήριξης | Καταβάλλεται ετησίως για μέγιστο διάστημα 5 ετών (από το έτος της εγκατάστασης). | Καταβάλλεται άπαξ ανά εκμετάλλευση / ανά γεωργό σε τουλάχιστον 2 δόσεις. |
Υλοποίηση | Είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη, τα οποία δύνανται να θέσουν λίγες μόνο παραμέτρους: προϋπολογισμό, μέθοδο υπολογισμού, όριο εκταρίων, απαιτήσεις σχετικά με τις δεξιότητες και από κοινού έλεγχο εκμεταλλεύσεων-νομικών προσώπων (βλέπε σημείο 40). | Είναι προαιρετική για τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες, τα οποία ορίζουν προτεραιότητες και στόχους στα ΠΑΑ, καθορίζουν κριτήρια επιλεξιμότητας και επιλογής, επιλέγουν έργα και υποβάλλουν στην Επιτροπή στοιχεία σχετικά με την υλοποίηση των μέτρων. |
Στόχος | «να διευκολυνθεί η αρχική εγκατάσταση των γεωργών αυτών και η διαρθρωτική προσαρμογή των εκμεταλλεύσεών τους μετά την αρχική τους εγκατάσταση»1 και να διευκολυνθεί η επίτευξη του γενικού στόχου της ΚΓΠ για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων μέσω της ενίσχυσης της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων2 και η ενθάρρυνση της ανανέωσης των γενεών3 | |
Επιλέξιμοι δικαιούχοι |
|
|
Αριθμός δικαιούχων | 279 071 (το 2015). | 193 828 την περίοδο 2007-2013. Δεν έχει τεθεί τιμή-στόχος σε επίπεδο ΕΕ για την περίοδο 2014-2020. |
Μέσο ποσό ενίσχυσης ανά δικαιούχο | 1 135 ευρώ (το 2015). | 20 000 ευρώ (την περίοδο 2007-2013). |
1 Αιτιολογική σκέψη 47 του προοιμίου του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 και αιτιολογική σκέψη 17 του προοιμίου του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013.
2 Βλέπε άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013.
3 Για τον πρώτο πυλώνα, βλέπε έγγραφο της Επιτροπής «CAP Reform – an explanation of the main elements» της 26ης Ιουνίου 2013, στο οποίο αναφέρονται τα εξής: Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών, η βασική ενίσχυση που χορηγείται σε νεοεισερχόμενους νέους γεωργούς (ηλικίας κάτω των 40 ετών) θα πρέπει να συμπληρώνεται με ένα επιπλέον 25% για τα πρώτα 5 χρόνια της εγκατάστασης. Σε ενημερωτικό δελτίο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «First pillar of the Common Agricultural Policy (CAP): Direct payments to farmers» αναφέρονται τα εξής: Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών, η βασική ενίσχυση που χορηγείται σε νέους γεωργούς (ηλικίας κάτω των 40 ετών), σε νεοεισερχόμενους στον γεωργικό τομέα ή για γεωργικές εκμεταλλεύσεις που δημιουργήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια προσαυξάνεται κατά ένα 25% για τα πρώτα 5 χρόνια.
Όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα, βλέπε άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013, το οποίο ορίζει ρητά ως προτεραιότητα τη «διευκόλυνση της εισόδου εξειδικευμένων γεωργών στον γεωργικό τομέα και ειδικότερα την ανανέωση των γενεών».
Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.
Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου
11Σκοπός του ελέγχου ήταν να δοθεί απάντηση στο ακόλουθο ερώτημα:
Έχει σχεδιαστεί η στήριξη της ΕΕ προς τους νέους γεωργούς κατά τρόπο που να συμβάλλει αποτελεσματικά και να διευκολύνει την ανανέωση των γενεών;
12Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό επικεντρωθήκαμε στα μέτρα άμεσης στήριξης των νέων γεωργών το διάστημα 2007-2020 (βλέπε γράφημα 4), και συγκεκριμένα, στο μέτρο 112 για την εγκατάσταση νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα για την περίοδο 2007-2013 και στο αντίστοιχο μέτρο 6.1 της περιόδου 2014-2020, καθώς και στην ενίσχυση σε νέους γεωργούς για την περίοδο 2014-2020 του πρώτου πυλώνα. Αξιολογήσαμε τη λογική της παρέμβασης (Μέρος I της έκθεσης), τη στόχευση κατά την υλοποίηση των μέτρων (Μέρος II) και, τέλος, τα αποτελέσματά τους (Μέρος III).
13Ο έλεγχος διενεργήθηκε μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου 2016 και κάλυψε τα τέσσερα κράτη μέλη που πραγματοποίησαν τις υψηλότερες δαπάνες για τους νέους γεωργούς, ήτοι τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πολωνία και την Ιταλία (βλέπε γράφημα 5). Τα τέσσερα αυτά κράτη μέλη αντιπροσωπεύουν το 56 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ που αναλογεί στα μέτρα άμεσης στήριξης νέων γεωργών κατά το διάστημα 2007-2020 (βλέπε γράφημα 4). Στο παράρτημα III παρουσιάζεται επισκόπηση του προϋπολογισμού της ΕΕ που διατέθηκε ειδικά για τους νέους γεωργούς ανά κράτος μέλος.
14Στα εν λόγω τέσσερα κράτη μέλη εξετάσαμε τα εθνικά πλαίσιά τους, στα οποία ορίζεται η λογική της παρέμβασης και τα κύρια χαρακτηριστικά των μέτρων, καθώς και τον βαθμό συντονισμού μεταξύ των μέτρων αυτών και των εθνικών πολιτικών υπέρ της ανανέωσης των γενεών. Προκειμένου να αξιολογήσουμε την υλοποίηση και τα αποτελέσματα των μέτρων, εστιάσαμε σε επτά περιφέρειες που συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών με τις υψηλότερες δαπάνες σε μέτρα άμεσης στήριξης νέων γεωργών:
- στην Περιφέρεια Λίγηρα και στον Νότο-Πυρηναία της Γαλλίας
- στην Ανδαλουσία της Ισπανίας
- στην Βαρμία-Μαζουρία και την Κάτω Σιλεσία της Πολωνίας
- στην Αιμιλία-Ρωμανία και την Απουλία της Ιταλίας.
Η προσέγγιση ελέγχου αποτέλεσε συνδυασμό, αφενός, του ελέγχου των συστημάτων δικλίδων ελέγχου, κυρίως στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη, και αφετέρου, της εξέτασης δείγματος 57 έργων σε επίπεδο τελικού δικαιούχου προκειμένου να εξακριβωθούν η υλοποίηση των μέτρων και τα αποτελέσματά τους. Αναλύσαμε επίσης σχετικά στατιστικά στοιχεία και μελέτες που μας διαβίβασαν η Eurostat (π.χ. έρευνες για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων), τα εθνικά κοινοβούλια και οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες, καθώς και πανεπιστήμια και οργανώσεις νέων γεωργών σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
16Από τις εν λόγω μελέτες προκύπτει ότι, πέραν των μέτρων της ΕΕ, υπάρχουν και άλλοι, γενικής φύσεως παράγοντες που επηρεάζουν την ανανέωση των γενεών (π.χ. η οικονομική και κοινωνική κατάσταση, η τάση των τραπεζών να χορηγούν δάνεια, οι δυνατότητες απασχόλησης σε άλλους τομείς εκτός της γεωργίας και η υψηλή συγκέντρωση γεωργικής γης σε σχετικά μικρό αριθμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων16). Οι εθνικές πολιτικές που ευνοούν την αποχώρηση των ηλικιωμένων γεωργών από την ενεργό επαγγελματική δραστηριότητα μπορεί να διαδραματίσουν επίσης σημαντικό ρόλο, όπως προκύπτει από την περίπτωση της Γερμανίας, ενός από τα κράτη μέλη που, όπως και η Δανία, η Ιρλανδία, οι Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρεια Ιρλανδία), επέλεξαν να μην υλοποιήσουν το μέτρο εγκατάστασης στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα την περίοδο 2014-2020. Μάλιστα, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης της περιόδου 2007-2013 για τη Γερμανία (Ρηνανία-Παλατινάτο) διαφάνηκε ότι το μέτρο 112 για την εγκατάσταση νέων γεωργών δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει κατάλληλα το πρόβλημα που ανακύπτει στην περίπτωση γεωργικών εκμεταλλεύσεων για τις οποίες δεν υπάρχει κατάλληλος διάδοχος, όπως και ότι δεν κατέστη δυνατό να προσδιοριστεί ο αντίκτυπος που έχει επιφέρει η στήριξη στην ηλικιακή διάρθρωση των γεωργών. Επιπλέον, η Γερμανία θεώρησε ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης «Hofabgabeklausel» που εφαρμόζει, στο πλαίσιο του οποίου οι γεωργοί οφείλουν να παραιτούνται από τα δικαιώματα επί της γεωργικής εκμετάλλευσής τους προκειμένου να εισπράττουν τη σύνταξη γήρατος, έχει συντελέσει καταλυτικά στην επιτυχημένη ανανέωση των γενεών στον γεωργικό τομέα.
Παρατηρήσεις
Μέρος Ι – Η λογική της παρέμβασης
17Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να σχεδιάζουν κατά τρόπο κατάλληλο τις παρεμβάσεις πολιτικής. Συναφώς, εξετάσαμε κατά πόσον η Επιτροπή και τα κράτη μέλη:
- διενεργούσαν άρτιες εκ των προτέρων εκτιμήσεις των αναγκών στους συγκεκριμένους τομείς παρέμβασης,
- επέλεγαν να χρησιμοποιήσουν τους πόρους που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις ανάγκες των νέων γεωργών,
- καθόριζαν συγκεκριμένους, μετρήσιμους, εφικτούς, ουσιαστικούς και χρονικά προσδιορισμένους (SMART) στόχους,
- έθεταν σε εφαρμογή τις απαραίτητες ρυθμίσεις για την αποτελεσματική, αποδοτική και συντονισμένη χρήση των διάφορων πόρων.
Οι ανάγκες των νέων γεωργών είχαν προσδιοριστεί σε γενικό επίπεδο...
18Σύμφωνα με μελέτες της Επιτροπής και συνεντεύξεις με τις ελεγχθείσες διαχειριστικές αρχές και οργανώσεις των νέων γεωργών, υπάρχουν προσκόμματα που δεν επιτρέπουν στους νέους να γίνουν γεωργοί, τα οποία μπορούν να διακριθούν στις εξής κατηγορίες:
- Πρόσβαση σε γη: περίπου το 60 % των νέων γεωργών στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ ανέφεραν προβλήματα κατά την αγορά ή τη μίσθωση γης17. Σύμφωνα με αρκετές μελέτες18, το πρόβλημα έγκειται στις υψηλές τιμές της γης και στην απροθυμία συνταξιοδότησης των μεγαλύτερης ηλικίας γεωργών.
- Πρόσβαση σε κεφάλαια: περίπου το 35 % των νέων γεωργών της ΕΕ των 28 ανέφεραν προβλήματα σχετικά με την πρόσβαση σε επιδοτήσεις και σε πιστώσεις19. Σύμφωνα με μελέτες20 και τα διαμειφθέντα στο πλαίσιο των συνεντεύξεων με τις οργανώσεις νέων γεωργών, στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία το πρόβλημα οφείλεται στην πολυπλοκότητα και τη διάρκεια των διαδικασιών που ακολουθούνται για τη χορήγηση δημόσιας στήριξης και όχι τόσο στο ανεπαρκές ποσό των επιδοτήσεων.
- Πρόσβαση σε γνώση: περίπου το 20 % των νέων γεωργών στην ΕΕ των 28 ανέφεραν προβλήματα σχετικά με την πρόσβαση στη γνώση21. Το 2010 μόνο το 14 % των γεωργών ηλικίας έως 35 ετών στην ΕΕ των 27 είχαν λάβει ολοκληρωμένη γεωργική κατάρτιση22, υπήρχαν ωστόσο σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών της ΕΕ. Παραδείγματος χάριν, στη Γαλλία (Περιφέρεια Λίγηρα) το 84 % των γεωργών ηλικίας έως 35 ετών είχαν λάβει ολοκληρωμένη γεωργική κατάρτιση, στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) το 27 %, στην Πολωνία το 26 % και στην Ισπανία (Ανδαλουσία) μόνο το 3 %.
- Πρόσβαση σε επαρκές και σταθερό εισόδημα: ορισμένα κράτη μέλη και οργανώσεις νέων γεωργών αναφέρθηκαν στη συγκεκριμένη ανάγκη, χωρίς όμως να είναι διαθέσιμα σε κανένα από τα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη αντιπροσωπευτικά στατιστικά στοιχεία για το εισόδημα των νέων γεωργών (ηλικίας έως 40 ετών) ή στοιχεία από τα οποία να προκύπτει αν το εισόδημα από τα πρώτα έτη άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας είναι κατά κανόνα ανεπαρκές ή ασταθές, ή έστω ανεπαρκές ή ασταθές σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα επόμενα έτη.
- Πρόσβαση σε βασικές υποδομές και βασικές υπηρεσίες σε αγροτικές περιοχές, ανάλογες αυτών που είναι διαθέσιμες στους νέους που δεν ζουν στην ύπαιθρο, όπως ευρυζωνική σύνδεση, νηπιαγωγεία, σχολεία, μεταφορές και ταχυδρομικές υπηρεσίες, υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες αντικατάστασης.
...χωρίς όμως να διερευνηθούν περαιτέρω οι γενικές ανάγκες
19Στην πλειονότητα των κρατών μελών και περιφερειών που ελέγξαμε, αυτό που προκύπτει από την εξέτασή μας είναι ότι δεν είναι γνωστό κατά πόσον τα προσκόμματα αυτά αφορούν εξίσου το σύνολο των νέων γεωργών που εγκαθίστανται σε δεδομένη περιφέρεια ή μόνον ορισμένους από αυτούς, παραδείγματος χάριν, όσους δραστηριοποιούνται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, γεωργικούς τομείς ή βρίσκονται σε συγκεκριμένη οικονομική κατάσταση (π.χ. όσους δεν έχουν κληρονομήσει επαρκή γη ή κεφάλαια). Ούτε βέβαια είναι γνωστό ποιο είναι το χρονικό σημείο στην πορεία της διαδικασίας εγκατάστασης όπου εμφανίζονται τα συγκεκριμένα προσκόμματα με μεγαλύτερη ένταση.
Πρώτος πυλώνας
20Η συμπληρωματική ενίσχυση για νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα βασίζεται στην παραδοχή ότι οι νέοι γεωργοί που αρχίζουν να ασκούν γεωργική δραστηριότητα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες23. Μολονότι η παραδοχή αυτή ενδέχεται να είναι αληθής, στην εκτίμηση αντικτύπου της Επιτροπής24 δεν περιλαμβάνονται στοιχεία προς υποστήριξη της παραδοχής αυτής, ούτε και εκτίμηση του αναμενόμενου αντικτύπου της εν λόγω συμπληρωματικής ενίσχυσης στο εισόδημα των νέων γεωργών, στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους ή στα ποσοστά ανανέωσης των γενεών, αλλά αντ’ αυτού εστιάζει μόνο στις επιπλοκές που μπορεί να επιφέρουν στον προϋπολογισμό οι διάφορες μέθοδοι που προτάθηκαν για τον υπολογισμό της ενίσχυσης αυτής. Δεν καθίσταται σαφές ποιες είναι οι ανάγκες των νέων γεωργών που αναμένεται να καλύψει η ενίσχυση αυτή, πέραν του ότι θα αποτελέσει συμπληρωματικό εισόδημα, ούτε ποια θα είναι η προστιθέμενη αξία της.
21Επίσης, ούτε στο επίπεδο των κρατών μελών υπήρχαν έγγραφα, μελέτες ή στοιχεία που να εξηγούν τους λόγους για τους οποίους κρίθηκε απαραίτητη η συμπληρωματική αυτή ενίσχυση ή που να τεκμηριώνουν την παραδοχή ότι οι νέοι γεωργοί που αρχίζουν να ασκούν γεωργική δραστηριότητα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Στην Ιταλία εντοπίσαμε κάποια μη αντιπροσωπευτικά στοιχεία σε εθνικό επίπεδο, από τα οποία προέκυπτε ότι το 2010 η μέση καθαρή προστιθέμενη αξία της εκμετάλλευσης25 ήταν ελαφρώς υψηλότερη (80 000 ευρώ κατά μέσο όρο) για τις εκμεταλλεύσεις γεωργών κάτω των 40 ετών σε σύγκριση με τις εκμεταλλεύσεις γεωργών μεγαλύτερης ηλικίας (73 000 ευρώ). Πέραν αυτού, δεν υπάρχουν στοιχεία από τα οποία να προκύπτει αν το εισόδημα των πρώτων ετών άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας είναι κατά κανόνα ανεπαρκές ή ασταθές, ή έστω ανεπαρκές ή ασταθές σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα επόμενα έτη.
22Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 παραχωρεί στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να αποφασίσουν τα ίδια σχετικά με ορισμένες πτυχές της υλοποίησης, όπως να ορίζουν συγκεκριμένο προϋπολογισμό για την ενίσχυση ή ανώτατο αριθμό εκταρίων βάσει των οποίων θα πρέπει να υπολογίζεται η ενίσχυση (βλέπε επίσης σημεία 39 έως 41). Εντούτοις, δεν υπήρχαν έγγραφα, μελέτες ή στοιχεία που να παρέχουν βάσιμη αιτιολόγηση των επιλογών που είχαν προκρίνει τα κράτη μέλη.
Δεύτερος πυλώνας
23Στα περισσότερα έγγραφα προγραμματισμού των ελεγχθέντων κρατών μελών (εκ των προτέρων αξιολογήσεις, προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης) που σχετίζονταν με το μέτρο εγκατάστασης των νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα γινόταν μνεία στις γενικές ανάγκες και τη μείωση του αριθμού των νέων γεωργών. Εντούτοις, οι λόγοι για τους οποίους οι νέοι αντιμετωπίζουν προσκόμματα κατά την πρόσβαση σε γη, κεφάλαια, γνώση, εισόδημα ή υπηρεσίες δεν είχαν διερευνηθεί επαρκώς και δεν τεκμηριώνονταν εν γένει με προσδιορίσιμα ποσοτικώς αποδεικτικά στοιχεία.
Υπήρχε μερική αναντιστοιχία μεταξύ των υφιστάμενων αναγκών και της μορφής στήριξης που προκρινόταν
Πρώτος πυλώνας
24Ελλείψει εκτίμησης των αναγκών, δεν καθίσταται σαφές ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες, πέραν του συμπληρωματικού εισοδήματος, που αναμένεται να καλύψει η ενίσχυση σε νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα. Μάλιστα, όσον αφορά το εισόδημα αυτό καθαυτό, δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε κατά πόσον καλύφθηκε πράγματι η ανάγκη για υψηλότερο και σταθερότερο εισόδημα, μια ανάγκη η οποία θα έπρεπε κατά κανόνα να ικανοποιείται άμεσα με τη συγκεκριμένη ενίσχυση. Τα ελεγχθέντα κράτη μέλη δεν μπόρεσαν να μας παράσχουν αντιπροσωπευτικά στατιστικά στοιχεία για το εισόδημα των νέων γεωργών, ούτε στοιχεία που να δείχνουν αν κατά τα πρώτα έτη άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας το εισόδημά τους ήταν κατά κανόνα ανεπαρκές ή ασταθές, ή έστω ανεπαρκές ή ασταθές σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα επόμενα έτη. Σε ό,τι αφορά τις άλλες ανάγκες:
- η ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης σε γη δεν ικανοποιείται άμεσα με την εν λόγω ενίσχυση, η οποία παρέχεται μόνο σε νέους γεωργούς που έχουν ήδη στην κατοχή τους γη,
- η ανάγκη καλύτερης πρόσβασης σε κεφάλαια δεν προκύπτει με απόλυτη ασφάλεια, αφ’ ης στιγμής δεν είναι γνωστό αν οι δικαιούχοι της ενίσχυσης αυτής στερούνται τα απαραίτητα κεφάλαια για τη λειτουργία μιας βιώσιμης εκμετάλλευσης ή/και την απαραίτητη πρόσβαση σε πιστώσεις που θα τους βοηθούσαν να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις που είναι πιθανό να αυξήσουν τη βιωσιμότητά τους,
- η ανάγκη καλύτερης πρόσβασης σε γνώση δεν ικανοποιείται συγκεκριμένα με την εν λόγω ενίσχυση, η οποία χορηγείται χωρίς την προϋπόθεση ελάχιστου επιπέδου γεωργικής εκπαίδευσης στα περισσότερα κράτη μέλη.
Δεύτερος πυλώνας
25Στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης νέων γεωργών του δεύτερου πυλώνα, οι ενισχύσεις παρέχονται ως κατ’ αποκοπήν ποσό (υπό την προϋπόθεση να έχει καταρτιστεί επιχειρηματικό σχέδιο), επιδότηση επιτοκίου ή ως συνδυασμός των δύο προηγούμενων. Επομένως, η εν λόγω ενίσχυση στοχεύει αμεσότερα σε συγκεκριμένες ανάγκες των νέων γεωργών. Ειδικότερα:
- η ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης σε γη ικανοποιείται μερικώς, καθώς οι γεωργοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κατ’ αποκοπήν ποσό για την αγορά γης ή να λάβουν επιδοτούμενο δάνειο για την αγορά γης,
- η ανάγκη καλύτερης πρόσβασης σε κεφάλαια ικανοποιείται κατά κανόνα, καθώς οι γεωργοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ενίσχυση για επενδύσεις που είναι πιθανό να αυξήσουν τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσής τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να λάβουν επιδοτούμενο δάνειο,
- η ανάγκη καλύτερης πρόσβασης σε γνώση ικανοποιείται κατά κανόνα με το συγκεκριμένο μέτρο, καθώς οι δικαιούχοι πρέπει να διαθέτουν ή να αποκτήσουν ένα ελάχιστο επίπεδο γεωργικής εκπαίδευσης.
- η ανάγκη για επαρκές και σταθερότερο εισόδημα ικανοποιείται εμμέσως μέσω της υποστήριξης δράσεων και επενδύσεων που είναι πιθανό να οδηγήσουν στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης εκμετάλλευσης.
Οι στόχοι έχουν τεθεί σε γενικό επίπεδο...
26Ο κοινός γενικός στόχος που έχει τεθεί σε επίπεδο ΕΕ για τη στήριξη νέων γεωργών στο πλαίσιο του πρώτου και δεύτερου πυλώνα είναι η διευκόλυνση της αρχικής εγκατάστασης των νέων γεωργών και της διαρθρωτικής προσαρμογής των αγροτικών εκμεταλλεύσεών τους μετά την αρχική εγκατάσταση, με απώτερο στόχο την αύξηση της βιωσιμότητας και την προώθηση της ανανέωσης των γενεών (βλέπε πίνακα 1).
… ωστόσο, ο γενικός στόχος ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών δεν εκφραζόταν στον στόχο της ενίσχυσης για νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα
27Στο παράρτημα IV παρουσιάζεται η λογική της παρέμβασης στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, σύμφωνα με την οποία οι ενισχύσεις σε νέους γεωργούς θα συμβάλουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας και στην ενίσχυση του γεωργικού εισοδήματος και, γενικότερα, στην επίτευξη του στόχου της ΚΓΠ για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων. Εντούτοις, ο στόχος της εν λόγω ενίσχυσης δεν εξυπηρετούσε τον γενικό στόχο ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών.
28Ελλείψει εκτίμησης των αναγκών, ο στόχος της ενίσχυσης για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα:
- είναι ανεπαρκώς συγκεκριμένος, δεδομένου ότι δεν περιγράφεται το αναμενόμενο αποτέλεσμα (εκφρασμένο, παραδείγματος χάριν, ως ποσοστό, αριθμός ή συχνότητα) ούτε αναφέρεται ο πληθυσμός-στόχος των προς στήριξη νέων γεωργών (π.χ. οι ευρισκόμενοι σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές ή οικονομικές καταστάσεις),
- είναι μόνον εν μέρει μετρήσιμος, δεδομένου ότι δεν είναι γνωστό το ποσοστό αντιστοιχίας της ενίσχυσης αυτής στο εισόδημα των νέων γεωργών, ούτε υπάρχουν προσδιορίσιμοι ποσοτικώς στόχοι σχετικά με τα αποτελέσματα που θα μπορούσε να αποφέρει η εν λόγω ενίσχυση,
- δεν είναι γνωστό αν είναι εφικτός και, εάν ναι, σε ποιον βαθμό, εφόσον είναι ανεπαρκώς συγκεκριμένος και μετρήσιμος,
- δεν είναι σαφές σε ποιον βαθμό είναι ουσιαστικός, δεδομένου ότι δεν είναι γνωστές οι ανάγκες των νέων γεωργών που θα καλύψει η εν λόγω ενίσχυση, πέραν του ότι θα αποτελέσει πρόσθετο εισόδημα, ούτε είναι γνωστό πόσο γενικευμένες είναι αυτές οι ανάγκες μεταξύ των νέων γεωργών που αρχίζουν κάποια γεωργική δραστηριότητα (βλέπε σημεία 19 έως 22),
- δεν είναι χρονικά προσδιορισμένος, δεδομένου ότι δεν καθορίζεται προθεσμία για την επίτευξη του στόχου.
Ο στόχος του μέτρου εγκατάστασης στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα δεν εξυπηρετούσε τον γενικό στόχο ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών
29Σε επίπεδο ΕΕ, στόχος του μέτρου του δεύτερου πυλώνα που αφορά την εγκατάσταση νέων γεωργών είναι να διευκολύνει την είσοδο επαρκώς καταρτισμένων γεωργών στον γεωργικό τομέα και, ειδικότερα, την ανανέωση των γενεών, καθώς και να συμβάλει στον γενικό στόχο της ΚΓΠ για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (βλέπε πίνακα 1). Πέραν του στόχου που τίθεται σε επίπεδο ΕΕ, τα κράτη μέλη προσδιόρισαν στα ΠΑΑ τους της περιόδου 2007-2013 περισσότερο συγκεκριμένους στόχους για το μέτρο αυτό, όπως την προώθηση της απασχόλησης, τη συγκράτηση του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, την αύξηση της κερδοφορίας τους, τη χρήση νέων τεχνολογιών, καθώς και τη βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου.
30Διαπιστώσαμε ότι, στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη, οι στόχοι του μέτρου του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση νέων γεωργών ήταν εν μέρει SMART, στον βαθμό που:
- ήταν ευλόγως συγκεκριμένοι, δεδομένου ότι ο στόχος ήταν η στήριξη επαρκώς καταρτισμένων νέων γεωργών και οι στόχοι συνοδεύονταν συχνά από περιγραφή των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων («π.χ. επίτευξη προστιθέμενης αξίας μέσω της διαφοροποίησης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας» ή «αύξηση της κερδοφορίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων»),
- ήταν εν μέρει μετρήσιμοι, δεδομένου ότι υπήρχε δείκτης για την τιμή-στόχο όσον αφορά τις εκροές (απόλυτος αριθμός νέων γεωργών που θα υποστηριχθούν και, με σχετικούς όρους, ποσοστό του συνολικού αριθμού των εκμεταλλεύσεων σε μια περιοχή), ωστόσο δεν υπήρχε προσδιορίσιμη ποσοτικώς τιμή-στόχος όσον αφορά τα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως το ποσοστό ανανέωσης των γενεών που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων (βλέπε σημείο 71),
- ήταν εν μέρει εφικτοί, δεδομένου ότι ήταν εφικτοί ως προς το σκέλος των εκροών (αριθμός των νέων γεωργών που θα λάβουν στήριξη), χωρίς όμως να είναι γνωστό αν ήταν εφικτοί ως προς τα αποτελέσματα και τον αντίκτυπο στην ανανέωση των γενεών,
- ήταν εν μέρει ουσιαστικοί, στο μέτρο που ήταν συναφείς με τη γενική ανάγκη υποστήριξης της ανανέωσης των γενεών, χωρίς όμως να γίνεται συχνά γνωστός ο βαθμός στον οποίον ήταν συναφείς με τις ανάγκες πρόσβασης σε γη, κεφάλαια, γνώση, εισόδημα ή υπηρεσίες (βλέπε σημεία 19 και 23),
- ήταν εν μέρει χρονικά προσδιορισμένοι, επειδή δεν ετίθετο κάποια προθεσμία για την προσέγγιση, παραδείγματος χάριν, συγκεκριμένου ποσοστού νέων / μεγαλύτερης ηλικίας γεωργών.
Περιορισμένος ο συντονισμός μεταξύ των μέτρων στήριξης, μολονότι εντοπίστηκαν ορισμένες ορθές πρακτικές
Περιορισμένος ο συντονισμός μεταξύ των ενωσιακών και των εθνικών μέτρων για τη στήριξη των νέων γεωργών
31Στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη διαπιστώσαμε περιορισμένο συντονισμό μεταξύ των ενωσιακών και των εθνικών μέτρων στήριξης. Συγκεκριμένα:
- Στη Γαλλία υπάρχει ευρύ φάσμα εθνικών ενισχύσεων υπέρ των νέων γεωργών, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις, απαλλαγές από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, κατά προτεραιότητα πρόσβαση στην αγορά γεωργικής γης και ενίσχυση για μαθήματα κατάρτισης. Υπάρχουν κέντρα πληροφόρησης για την ενημέρωση των πιθανών δικαιούχων σχετικά με τις διάφορες ενισχύσεις. Επίσης, ενώ υπάρχουν συντονιστικοί φορείς που διασφαλίζουν τη συμπληρωματικότητα μεταξύ των διαφόρων ενισχύσεων, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι μηχανισμοί για τον συντονισμό μεταξύ των ενωσιακών και εθνικών μέτρων.
- Στην Ιταλία υπάρχει σε κάποιο βαθμό συντονισμός όσον αφορά την έκταση της παρέμβασης, με το εθνικό μέτρο να παρέχει επιδότηση επιτοκίου στους νέους γεωργούς για την αγορά γης (ζήτημα που αντιμετωπίζουν μόνον εν μέρει τα ενωσιακά μέτρα) και παράλληλα μηχανισμούς για την αποφυγή συσσώρευσης της συγκεκριμένης ενίσχυσης με το ενωσιακό μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα. Προβλέπονται επίσης φορολογικές ελαφρύνσεις χωρίς όμως να υπάρχουν μηχανισμοί συντονισμού αυτών με τα ενωσιακά μέτρα.
- Στην Πολωνία χορηγούνται δάνεια με ευνοϊκούς όρους χωρίς να προβλέπονται μηχανισμοί συντονισμού με τα ενωσιακά μέτρα.
- Στην Ισπανία χορηγούνται δάνεια με ευνοϊκούς όρους και φορολογικές ελαφρύνσεις με άμεσο αντίκτυπο στο εισόδημα των νέων γεωργών, όπως η ενίσχυση του πρώτου πυλώνα στους νέους γεωργούς. Ωστόσο, δεν υφίσταται μηχανισμός συντονισμού των εν λόγω ενισχύσεων, οι οποίες είναι δυνατό να συσσωρεύονται.
Σε κανένα από τα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη δεν διαθέτουν οι αρχές συνολική εικόνα των διαφόρων ενωσιακών και εθνικών ενισχύσεων που παρέχονται στους δικαιούχους. Είναι έτσι υπαρκτός ο κίνδυνος ορισμένοι νέοι γεωργοί να λαμβάνουν υπερβολική στήριξη συγκριτικά με τις πραγματικές ανάγκες τους (π.χ. να επωφελούνται από την ενωσιακή ενίσχυση του πρώτου πυλώνα για τους νέους γεωργούς, από τα μέτρα εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα, από επενδύσεις, διαφοροποίηση, κατάρτιση και από τις διάφορες εθνικές ενισχύσεις), ενώ άλλοι γεωργοί να λαμβάνουν ελλιπή στήριξη.
Δεν υφίσταται συντονισμός μεταξύ της ενίσχυσης που χορηγούνταν σε νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα
33Μολονότι η Επιτροπή ανέφερε ότι η μεταρρύθμιση της ΚΓΠ το 2013 αποσκοπούσε στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των δύο πυλώνων, προσφέροντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μια συνολικότερη και περισσότερο ολοκληρωμένη προσέγγιση26, αυτό που διαπιστώσαμε στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη είναι ότι δεν υπήρχε συντονισμός μεταξύ των εθνικών αρχών που διαχειρίζονται την ενίσχυση για νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και εκείνων που διαχειρίζονται το μέτρο εγκατάστασης στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα. Η διαχείριση των δύο μέτρων ασκείται από διαφορετικές αρχές, βάσει διαφορετικών κανόνων (βλέπε πίνακα 1). Συγκεκριμένα, το γεγονός ότι κάποιος γεωργός έχει λάβει ενίσχυση στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα δεν επηρεάζει επ’ ουδενί τη δυνατότητά του να επωφεληθεί της ενίσχυσης για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα.
Ύπαρξη θετικής συνεργίας στον δεύτερο πυλώνα μεταξύ του μέτρου εγκατάστασης και του μέτρου για τις επενδύσεις
34Στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη διαπιστώσαμε διαφορετικά επίπεδα συντονισμού μεταξύ του μέτρου εγκατάστασης και του μέτρου περί επενδύσεων του δεύτερου πυλώνα, τα οποία απέδωσαν κάποια συνεργιστικά αποτελέσματα.
35Στην Ιταλία, όπου η βοήθεια προς τους νέους γεωργούς παρασχέθηκε υπό τη μορφή δέσμης ενίσχυσης, σύμφωνα με τις συστάσεις του εθνικού στρατηγικού σχεδίου (βλέπε πλαίσιο 1), ο συνδυασμός των μέτρων εγκατάστασης και επενδύσεων αποδείχθηκε επιτυχής.
Πλαίσιο 1
Παράδειγμα θετικής συνεργίας μέτρων εγκατάστασης και επενδύσεων
Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία)
Οι νέοι γεωργοί που υπέβαλαν αίτηση για το μέτρο εγκατάστασης ενθαρρύνθηκαν να υποβάλουν ταυτόχρονα αίτηση και για το μέτρο που αφορά τις επενδύσεις, επειδή στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης θα λάμβαναν υψηλότερα ποσά ενίσχυσης (την περίοδο 2007-2013) και θα τους απονέμονταν περισσότεροι βαθμοί, γεγονός που αύξανε την πιθανότητα επιλογής τους (την περίοδο 2014-2020). Επομένως, το ήμισυ των αιτούντων για το μέτρο εγκατάστασης έλαβε επίσης ενίσχυση στο πλαίσιο του μέτρου για τις επενδύσεις. Κατά μέσο όρο, οι συγκεκριμένοι αιτούντες εγκαταστάθηκαν σε μεγαλύτερες, περισσότερο παραγωγικές και περισσότερο κερδοφόρες εκμεταλλεύσεις, ενώ πραγματοποίησαν περισσότερες επενδύσεις και καινοτομίες από τους υπόλοιπους27.
Η οικονομική αποδοτικότητα της ενίσχυσης που χορηγείται στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης διπλασιάζεται όταν αυτή χορηγείται από κοινού με το μέτρο για τις επενδύσεις. Στην πραγματικότητα, η απόδοση της δημόσιας ενίσχυσης (υπολογιζόμενη ως η αύξηση της ετήσιας ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των εκμεταλλεύσεων πέραν του ποσού της ενίσχυσης28) για τους δικαιούχους αμφότερων των μέτρων είναι διπλάσια από εκείνη των δικαιούχων μόνο του μέτρου εγκατάστασης.
Επίσης, στην Ισπανία (Ανδαλουσία) διοργανώθηκαν την περίοδο 2007-2013 κοινές προσκλήσεις για τα μέτρα εγκατάστασης και επενδύσεων, με αποτέλεσμα οι νέοι γεωργοί να έχουν τη δυνατότητα να λάβουν στήριξη στο πλαίσιο αμφότερων των μέτρων. Εντούτοις, την περίοδο 2014-2020 εγκαταλείφθηκε η προσέγγιση της δέσμης ενισχύσεων και διοργανώθηκαν χωριστές προσκλήσεις για τα δύο μέτρα, οι οποίες αξιολογήθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους, βάσει διαφορετικών κριτηρίων επιλογής.
37Στη Γαλλία και την Πολωνία, τα μέτρα εγκατάστασης και επενδύσεων λειτούργησαν χωριστά· ωστόσο, οι νέοι γεωργοί που υπέβαλαν αίτηση για το μέτρο επενδύσεων επωφελήθηκαν από επιπλέον ενίσχυση 10 % για τη συγχρηματοδότηση των επενδύσεων, ενώ στη Γαλλία έλαβαν επίσης πρόσθετους βαθμούς στο σύστημα επιλογής έργων.
Μέρος II – Στόχευση των μέτρων
38Τα κράτη μέλη πρέπει να εφαρμόζουν μεθόδους επιλογής που δίδουν προτεραιότητα στις παρεμβάσεις με τη μεγαλύτερη οικονομική αποδοτικότητα, με τους εξής ενδεικτικούς τρόπους:
- στοχεύοντας τη βοήθεια στους περισσότερο καταρτισμένους νέους γεωργούς και τις μειονεκτικές περιοχές (π.χ. περιοχές που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη ανεπάρκεια στην ανανέωση των γενεών),
- εφαρμόζοντας διαδικασίες επιλογής (π.χ. ανταγωνιστικές προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων, με σαφή και συναφή κριτήρια επιλογής) και εργαλεία (π.χ. επιχειρηματικά σχέδια) που δίδουν προτεραιότητα σε δικαιούχους που είναι πιθανό να αυξήσουν τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους χάρη στην ενίσχυση,
- παρέχοντας ποσό ενίσχυσης που συνδέεται με τη βελτίωση της βιωσιμότητάς τους,
- παρέχοντας την ενίσχυση εν ευθέτω χρόνω, όταν ακριβώς κρίνεται αναγκαία για τη διευκόλυνση της αρχικής εγκατάστασης των νέων γεωργών και των διαρθρωτικών προσαρμογών των εκμεταλλεύσεών τους.
Ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα: υπερβολικά τυποποιημένη ενίσχυση
Το νομικό πλαίσιο του πρώτου πυλώνα περιορίζει τις δυνατότητες στόχευσης …
39Η ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα χορηγείται ετησίως και για μέγιστη περίοδο πέντε ετών σε όλους τους αιτούντες ηλικίας έως και 40 ετών κατά το έτος της πρώτης αίτησής τους, οι οποίοι εγκαθίστανται για πρώτη φορά σε μια γεωργική εκμετάλλευση ως επικεφαλής αυτής ή έχουν ήδη εγκατασταθεί κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγούνται της πρώτης υποβολής αίτησης για το καθεστώς ενίσχυσης.
40Στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα οι νέοι γεωργοί λαμβάνουν όντως πρόσθετο εισόδημα. Εντούτοις, το νομικό πλαίσιο του πρώτου πυλώνα δεν επιτρέπει στα κράτη μέλη να στοχεύσουν τη στήριξη επαρκώς σε εκείνους τους νέους γεωργούς που είναι περισσότερο πιθανό να χρειάζονται τη συμπληρωματική ενίσχυση για τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους. Στην πραγματικότητα, τα κράτη μέλη μπορούν μόνο:
- να καθορίσουν το ποσοστό του εθνικού ανώτατου ορίου που θα χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση ενισχύσεων στους νέους γεωργούς29 (έως το 2 % του προϋπολογισμού για τις άμεσες ενισχύσεις),
- να επιλέξουν μεταξύ τριών μεθόδων υπολογισμού30 (τα περισσότερα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας και της Πολωνίας, υπολόγισαν την ενίσχυση στο 25 % της εθνικής μέσης άμεσης ενίσχυσης ανά εκτάριο),
- να θέσουν όριο (μεταξύ 25 και 90 εκταρίων) στον αριθμό των εκταρίων βάσει των οποίων υπολογίζεται η συγκεκριμένη ενίσχυση (τα περισσότερα κράτη μέλη έθεσαν το όριο στα 90 εκτάρια),
- να απαιτούν τη συνδρομή πρόσθετων προσόντων ή/και κατάρτισης (10 κράτη μέλη και μία περιφέρεια επέβαλαν τις συγκεκριμένες απαιτήσεις31),
- να επιλέξουν αν θα κάνουν δεκτές περιπτώσεις στις οποίες ο έλεγχος νομικών προσώπων που υποβάλλουν αίτηση για την ενίσχυση ασκείται από κοινού από νέους και μεγαλύτερους σε ηλικία γεωργούς ή αν θα περιορίζουν την πρόσβαση στα νομικά πρόσωπα που ελέγχονται αποκλειστικά από νέους γεωργούς32.
Επιπλέον, η εφαρμογή της ενίσχυσης για τους νέους γεωργούς είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που επέλεξαν να μην εφαρμόσουν το μέτρο εγκατάστασης στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα (βλέπε σημείο 16). Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται επισκόπηση των επιλογών που προέκριναν τα ελεγχθέντα κράτη μέλη όσον αφορά την εφαρμογή της ενίσχυσης προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, ενώ στο παράρτημα V μια επισκόπηση για το σύνολο της ΕΕ των 28.
Γαλλία | Ιταλία | Πολωνία | Ισπανία | |
---|---|---|---|---|
% του ετήσιου εθνικού ανώτατου ορίου | 1 % | 1 % | 1 % | 2 % |
Μέθοδος υπολογισμού: | 25 % της εθνικής μέσης ενίσχυσης ανά εκτάριο | Μέση αξία των δικαιωμάτων που κατέχει ένας γεωργός | 25 % της εθνικής μέσης ενίσχυσης ανά εκτάριο | Μέση αξία των δικαιωμάτων που κατέχει ένας γεωργός |
Μέγιστο όριο των εκταρίων βάσει των οποίων υπολογίζεται η ενίσχυση | 34 εκτάρια | 90 εκτάρια | 50 εκτάρια | 90 εκτάρια |
Πρόσθετες απαιτήσεις για προσόντα ή/και κατάρτιση | Ναι | Όχι | Ναι | Όχι |
Επιτρέπεται ο από κοινού έλεγχος των νομικών προσώπων από νέους και μεγαλύτερους σε ηλικία γεωργούς | Ναι | Ναι | Ναι | Ναι |
Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.
… με αποτέλεσμα την υπερβολική τυποποίηση της ενίσχυσης
42Κατά συνέπεια, η εν λόγω ενίσχυση καταβάλλεται χωρίς να συνεκτιμώνται τα εξής στοιχεία:
- τα προσόντα ή/και η κατάρτιση των αιτούντων (στα περισσότερα κράτη μέλη33): νέοι γεωργοί χωρίς καμία γεωργική κατάρτιση λαμβάνουν στήριξη,
- ο τόπος των δικαιούχων: οι νέοι γεωργοί που είναι εγκατεστημένοι σε μειονεκτικές περιοχές, οι οποίοι, κατά γενικό κανόνα, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά τη βιωσιμότητα, δεν ευνοούνται σε σύγκριση με εκείνους που είναι εγκατεστημένοι σε άλλες περιοχές,
- η βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων: εκμεταλλεύσεις που είναι ήδη κερδοφόρες και δεν έχουν ανάγκη από τη συγκεκριμένη συμπληρωματική ενίσχυση για τη βιωσιμότητά τους, λαμβάνουν τη στήριξη (βλέπε παραδείγματα στο πλαίσιο 2).
Πλαίσιο 2
Παραδείγματα εκμεταλλεύσεων που δεν εξαρτούν τη βιωσιμότητά τους από τη συμπληρωματική ενίσχυση για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα
Πολωνία
Ένας από τους δικαιούχους που ελέγχθηκαν διέθετε εκμετάλλευση 513 εκταρίων, λάμβανε περίπου 100 000 ευρώ ετησίως σε άμεσες ενισχύσεις της ΕΕ και, τα τρία έτη πριν από την υποβολή αίτησης για τη συμπληρωματική ενίσχυση που αφορά τους νέους γεωργούς, είχε καθαρά κέρδη περίπου 150 000 ευρώ (ποσό που ισοδυναμεί με το 15πλάσιο του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ στην Πολωνία). Επομένως, ο εν λόγω δικαιούχος δεν αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες και η εκμετάλλευσή του ήταν βιώσιμη ακόμη και πριν λάβει την ενίσχυση για τους νέους γεωργούς (3 000 ευρώ το 2015).
Ισπανία (Ανδαλουσία)
Δύο από τους οκτώ ελεγχθέντες δικαιούχους διέθεταν εκμεταλλεύσεις μεγαλύτερες των 50 εκταρίων, και είχαν γεωργικό εισόδημα ύψους περίπου 400 000 ευρώ και 700 000 ευρώ αντιστοίχως (μεγαλύτερο δηλαδή του δεκαπλάσιου του μέσου ισπανικού εισοδήματος αναφοράς34), το έτος που προηγήθηκε της υποβολής αίτησης για την ενίσχυση των νέων γεωργών. Οι συγκεκριμένοι δικαιούχοι λειτουργούσαν ήδη βιώσιμες εκμεταλλεύσεις για περισσότερα από τρία έτη πριν ακόμη λάβουν την ενίσχυση για τους νέους γεωργούς (4 200 και 1 200 ευρώ αντίστοιχα το 2015).
Η ενίσχυση καταβλήθηκε και υπέρ εκμεταλλεύσεων στις οποίες ο ρόλος των νέων γεωργών ήταν ήσσονος σημασίας
43Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο έλεγχος σε γεωργική εκμετάλλευση με νομική προσωπικότητα ασκείται από κοινού με άλλους μεγαλύτερης ηλικίας γεωργούς, η ενίσχυση καταβάλλεται υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, ανεξαρτήτως του ρόλου των νέων γεωργών στη λήψη αποφάσεων. Όταν, σε μια τέτοια περίπτωση, ένας νέος που δεν ασκεί γεωργική δραστηριότητα ούτε πληροί τις προϋποθέσεις για την απόκτηση της ιδιότητας του ενεργού γεωργού35 κατέχει ακόμη και μικρό μερίδιο της εκμετάλλευσης, μπορεί να την καταστήσει στο σύνολό της επιλέξιμη για τη συγκεκριμένη ενίσχυση (βλέπε παράδειγμα στο πλαίσιο 3).
Πλαίσιο 3
Παράδειγμα εκμετάλλευσης που λαμβάνει την ενίσχυση για τους νέους γεωργούς, παρότι ο ρόλος του νέου στην εκμετάλλευση είναι ήσσονος σημασίας
Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία)
Στην περίπτωση των απλών εταιρειών36 αρκεί να είναι νέος ένας τουλάχιστον μέτοχος, ανεξαρτήτως του μεριδίου του, και η εκμετάλλευση καθίσταται στο σύνολό της επιλέξιμη για την καταβολή της ενίσχυσης που προορίζεται για τους νέους γεωργούς. Η εν λόγω ενίσχυση δεν είναι ανάλογη με το μερίδιο που κατέχει ο νέος μέτοχος ούτε με την εξουσία λήψης αποφάσεων αυτού. Επίσης, την απαίτηση περί ενεργού γεωργού πρέπει να πληροί η εταιρεία και όχι ατομικά ο νέος μέτοχος. Επομένως, δεν διενεργούνται έλεγχοι σχετικά με το κατά πόσον η γεωργική δραστηριότητα του νέου μετόχου αποτελεί την κύρια δραστηριότητά του, αν έχει καταχωριστεί ως γεωργός στα μητρώα κοινωνικής ασφάλισης ή αν η γεωργία αποφέρει σημαντικό τμήμα του εισοδήματός του.
Παραδείγματος χάριν, στην περίπτωση ενός γεωργού που ελέγξαμε, ο οποίος κατέχει το 16 % των μετοχών μιας απλής εταιρείας, δεν εργαζόταν στην εταιρεία ούτε ασκούσε κάποια γεωργική δραστηριότητα και, ως άτομο, δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ενεργός γεωργός. Παρ’ όλα αυτά, το 2016 η εταιρεία έλαβε για τα 90 επιλέξιμα εκτάριά της 8 000 ευρώ ως συμπληρωματική ενίσχυση για νέους γεωργούς.
Ελλοχεύει ο κίνδυνος η εν λόγω ενίσχυση να καταβάλλεται σε πληθώρα εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ, στις οποίες ο νέος δικαιούχος διαδραματίζει ρόλο ήσσονος σημασίας στην εκμετάλλευση και έχει περιορισμένη εξουσία λήψης αποφάσεων και, ατομικά, δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ενεργός γεωργός, όπως στο προαναφερθέν παράδειγμα. Από τους 279 071 αιτούντες37 για τη συγκεκριμένη ενίσχυση στην ΕΕ το 2015, 61 742 από αυτούς (περίπου το 20 % του συνόλου) ασκούν από κοινού στην εκμετάλλευση. Το ήμισυ σχεδόν από αυτούς (ήτοι 26 925, το 10 % περίπου του συνόλου) ελέγχουν την εκμετάλλευση από κοινού με μεγαλύτερης ηλικίας γεωργούς.
45Από τα τέσσερα κράτη μέλη στα οποία διενεργήθηκε ο έλεγχος, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στη Γαλλία και την Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία), όπου το 64 % και 42 % των δικαιούχων αντίστοιχα εγκαθίστανται σε εκμεταλλεύσεις με νομική προσωπικότητα. Δεν μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε στοιχεία από τα δύο αυτά κράτη μέλη σχετικά με το μέσο μερίδιο που κατέχουν νέοι δικαιούχοι σε αυτά τα νομικά πρόσωπα ή άλλες πληροφορίες που να επιτρέπουν την αξιολόγηση του πραγματικού ρόλου τους (π.χ. αν οι νέοι γεωργοί ασκούν καταλυτικό ρόλο στις αποφάσεις διαχείρισης που αφορούν τις εκμεταλλεύσεις, αν πληρούν, ατομικά, τα χαρακτηριστικά του ενεργού γεωργού ή αν έχουν καταχωριστεί ως γεωργοί στα μητρώα κοινωνικής ασφάλισης).
46Γενικότερα, υπάρχει ο κίνδυνος η συγκεκριμένη ενίσχυση να χορηγείται σε εκμεταλλεύσεις ανά την ΕΕ στις οποίες ο νέος γεωργός δεν συμμετέχει στην καθημερινή διαχείριση. Πέραν αυτού και δεδομένου ότι η ενίσχυση καταβάλλεται υπό τις ίδιες προϋποθέσεις που καταβάλλονται οι άμεσες ενισχύσεις, δεν διενεργούνται έλεγχοι σχετικά με τη νομιμότητα του τίτλου χρήσης γης που δήλωσε ο νέος γεωργός για τη λήψη της συγκεκριμένης ενίσχυσης.
Δεν είναι γνωστό αν το ποσό της ενίσχυσης συναρτάται με τις ανάγκες
47Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται επισκόπηση των ποσών της ενίσχυσης στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη.
Ποσό της ενίσχυσης (ευρώ) | Γαλλία1 | Ιταλία | Ισπανία (Ανδαλουσία) | Πολωνία |
---|---|---|---|---|
Μέσος όρος | δεν είναι γνωστό | 1 143 | 2 182 | 1 040 |
Ελάχιστο | δεν είναι γνωστό | 15 | 16 | 25 |
Μέγιστο | δεν είναι γνωστό | 25 887 | 15 342 | 3 000 |
1 Τον Φεβρουάριο του 2017, οι γαλλικές αρχές δεν ήταν σε θέση να παράσχουν βάση δεδομένων με την κατάσταση των δικαιούχων της συγκεκριμένης ενίσχυσης το 2015, στην οποία να αναφέρονται το ποσό που έλαβαν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ενίσχυσης και το ποσό των άλλων άμεσων ενισχύσεων του πρώτου πυλώνα, η ημερομηνία εγκατάστασης και εφαρμογής, ο αριθμός των εκταρίων και το μερίδιο της εκμετάλλευσης που διατηρούσε ο νέος γεωργός (στην περίπτωση από κοινού ελέγχου της εκμετάλλευσης με νομική προσωπικότητα).
Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων των κρατών μελών.
48Σε επίπεδο ΕΕ, το ποσό που καταβλήθηκε κατά μέσο όρο ως ενίσχυση για τους νέους γεωργούς το 2015 ανήλθε στα 1 200 ευρώ ανά εκμετάλλευση. Το συγκεκριμένο ποσό αντιστοιχεί στο 4 % περίπου του μέσου εισοδήματος μιας εκμετάλλευσης (30 000 ευρώ) στην ΕΕ38 και σε ακόμη μικρότερο ποσοστό σε ορισμένα κράτη μέλη. Παραδείγματος χάριν, στην Ιταλία, το μέσο ποσό ενίσχυσης ανερχόταν στα 1 143 ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό μικρότερο του 2 % του μέσου εισοδήματος μιας εκμετάλλευσης ενός νέου γεωργού (64 328 ευρώ)39.
49Το εν λόγω ποσό δεν συναρτάται με τη βιωσιμότητα ή με άλλα χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων (βλέπε σημείο 42) ούτε είναι γνωστό αν είναι ανάλογο των αναγκών των νέων γεωργών, δεδομένου ότι αυτές δεν υπεβλήθησαν σε ενδεδειγμένη εκτίμηση (βλέπε σημεία 19 έως 22). Οι ελεγχθέντες δικαιούχοι ανέφεραν ότι το ποσό αυτό χρησιμοποιείτο κυρίως για την κάλυψη τρεχουσών δαπανών και την αντιστάθμιση απωλειών του εισοδήματός τους, οι οποίες οφείλονταν στις αυξομειώσεις των γεωργικών τιμών, μια κατάσταση που αντιμετωπίζουν όλοι οι γεωργοί και όχι μόνο οι κάτω των 40 ετών. Επομένως, είναι μάλλον απίθανο το ποσό της συγκεκριμένης ενίσχυσης, όπως καταβάλλεται επί του παρόντος, να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και στην απόφαση εγκατάστασης των νέων γεωργών.
50Η Ιταλία και η Ισπανία επέλεξαν να υπολογίσουν το ποσό της ενίσχυσης ως το 25 % της μέσης αξίας των δικαιωμάτων που κατέχει κάθε νέος γεωργός. Η αξία αυτή συνδέεται με την ιστορική αξία των δικαιωμάτων που κατέχει κάθε νέος γεωργός, ο οποίος τα απέκτησε ή τα μίσθωσε από άλλους γεωργούς (π.χ. γονείς ή μεγαλύτερης ηλικίας γεωργούς). Δεδομένου ότι στόχος της εν λόγω ενίσχυσης είναι να διευκολυνθεί η αρχική εγκατάσταση νέων γεωργών, δεν είναι σαφές για ποιον λόγο το ποσό της ενίσχυσης συνδέεται με το ιστορικό των εκμεταλλεύσεων και, κατά συνέπεια, θέτει σε μειονεκτική θέση τους νέους γεωργούς οι οποίοι δεν έχουν κληρονομήσει ούτε κατέχουν υψηλής αξίας δικαιώματα, τα οποία διατηρούσαν στο παρελθόν άλλοι γεωργοί.
Ο χρόνος καταβολής της ενίσχυσης δεν διευκολύνει την αρχική εγκατάσταση νέων γεωργών
51Σε πολλές περιπτώσεις, η ενίσχυση καταβλήθηκε σε δικαιούχους που βρίσκονταν ήδη εγκατεστημένοι επί αρκετά έτη και οι οποίοι, σε ορισμένες περιπτώσεις (βλέπε παραδείγματα στο πλαίσιο 2), είχαν ήδη εξασφαλίσει ένα επαρκές και σταθερό εισόδημα. Αυτό σημαίνει ότι η καταβολή της ενίσχυσης δεν ήταν, κατά γενικό κανόνα, χρονικά συνεπής με τους δεδηλωμένους στόχους της, εφόσον σε πολλές περιπτώσεις η ενίσχυση καταβαλλόταν με υπερβολική καθυστέρηση μη καταφέρνοντας επομένως να μη διευκολύνει την αρχική εγκατάσταση των νέων γεωργών ούτε να συμβάλει σε τυχόν διαρθρωτική προσαρμογή των εκμεταλλεύσεών τους. Συν τοις άλλοις δεν λειτούργησε ούτε ως κίνητρο, καθώς η πλειονότητα των νέων γεωργών που ελέγχθηκαν είχαν εγκατασταθεί προτού περιέλθει στη γνώση τους η δυνατότητα λήψης της ενίσχυσης.
Με το σύστημα επιλογής έργων του δεύτερου πυλώνα καθίσταται εφικτή η κατάλληλη στόχευση, αν και ορισμένες φορές δεν δόθηκε προτεραιότητα στα καλύτερα έργα
Με τα κριτήρια επιλεξιμότητας και επιλογής κατέστη εφικτή η στόχευση της ενίσχυσης προς τους γεωργούς με τα περισσότερα προσόντα και προς εκείνους που ήταν εγκατεστημένοι σε μειονεκτικές περιοχές …
52Και τα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη διοχέτευσαν την ενίσχυση προς τους περισσότερο καταρτισμένους γεωργούς, ζητώντας από αυτούς είτε να διαθέτουν επαρκές επίπεδο γεωργικής εκπαίδευσης είτε να το αποκτήσουν εντός 36 μηνών από την υποβολή της αίτησης. Με την ενίσχυση αυξήθηκαν, κατά γενικό κανόνα, τα επαγγελματικά προσόντα των νέων γεωργών και η ικανότητά τους να υλοποιούν καινοτομίες. Παραδείγματος χάριν, στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) το 31 % των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη είναι πτυχιούχοι του γεωργικού τομέα, ενώ μόλις το 25 % του συνόλου των νέων γεωργών της περιφέρειας είναι πτυχιούχοι του συγκεκριμένου τομέα. Στην Ισπανία (Ανδαλουσία), το 84 % των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη διαθέτουν κάποιου είδους γεωργική κατάρτιση, σε σύγκριση με μόλις το 26 % του συνόλου των νέων γεωργών της περιφέρειας. Επίσης, το 12 % των νέων γεωργών που λαμβάνουν στήριξη εφαρμόζει μεθόδους βιολογικής γεωργίας, σε σύγκριση με μόλις το 4 % του συνόλου των νέων γεωργών της περιφέρειας.
53Και στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη οι νέοι γεωργοί ενθαρρύνονταν να εγκατασταθούν σε μειονεκτικές περιοχές (π.χ. περιοχές με φυσικούς περιορισμούς ή με υψηλή ανεργία):
- Στη Γαλλία και την Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) αυτό επετεύχθη, με τη χορήγηση σημαντικά υψηλότερου ποσού ενίσχυσης (περίπου 20 000 ευρώ επιπλέον) σε αιτούντες που εγκαταστάθηκαν σε μειονεκτικές περιοχές.
- Η Ιταλία (Απουλία) ευνόησε επί της ουσίας τους νέους γεωργούς που εγκαθίστανται σε μειονεκτικές περιοχές, αφενός, απονέμοντας μεγαλύτερη βαθμολογία στα σχετικά κριτήρια επιλογής και, αφετέρου, χορηγώντας επιπλέον 5 000 ευρώ στους νέους γεωργούς που εγκαθίστανται σε αυτές τις περιοχές. Κατά συνέπεια, το ποσοστό νέων γεωργών που έλαβε στήριξη στις αγροτικές περιοχές με γενικά προβλήματα ανάπτυξης (12 %) και στις ενδιάμεσες αγροτικές ζώνες (10,6 %) ήταν υψηλότερο από το αντίστοιχο στις αγροτικές περιοχές με εξειδικευμένη εντατική γεωργία (9,9 %) και στα αστικά κέντρα (8 %)40.
- Στην Ισπανία (Ανδαλουσία) αυτό επιτεύχθηκε, αφενός, απονέμοντας μεγαλύτερη βαθμολογία στα σχετικά κριτήρια επιλογής και, αφετέρου, χορηγώντας επιπλέον ποσό (+10 %) στους νέους γεωργούς που εγκαθίστανται σε αυτές τις περιοχές.
- Στην Πολωνία αυτό επιτεύχθηκε μέσω των κριτηρίων επιλογής, απονέμοντας μεγαλύτερη βαθμολογία, κατά την περίοδο 2007-2013, σε αιτούντες που εγκαθίστανται σε περιοχές με υψηλότερη ανεργία.
… ενώ, αντιθέτως, τα κριτήρια επιλογής σπανίως μεθόδευαν την ανανέωση των γενεών
54Μόνο στην Ισπανία (Ανδαλουσία), για την περίοδο 2007-2013, και στην Πολωνία, για την περίοδο 2014-2020, προβλεπόταν κριτήριο επιλογής που να ενθαρρύνει άμεσα την ανανέωση των γενεών: στην Ισπανία (Ανδαλουσία) οι αιτούντες που εγκαθίσταντο σε συνέχεια πρόωρης συνταξιοδότησης λάμβαναν περισσότερους βαθμούς, ενώ στην Πολωνία όσο μεγαλύτερη η διαφορά ηλικίας μεταξύ του αποχωρούντος και του νέου γεωργού τόσο περισσότεροι βαθμοί χορηγούνταν στο έργο. Εντούτοις, στην πράξη, τα κριτήρια αυτά δεν είχαν σχεδόν ποτέ αποφασιστικό αντίκτυπο όσον αφορά τη στόχευση της ενίσχυσης, κυρίως επειδή τα ελάχιστα κατώτατα όρια της βαθμολογίας ήταν υπερβολικά χαμηλά ή ανύπαρκτα (βλέπε σημείο 55).
Εξαιτίας αδυναμιών στα συστήματα επιλογής δεν δινόταν συχνά προτεραιότητα στα καλύτερα έργα
55Τα συστήματα επιλογής πρέπει να καθιστούν εφικτή τη συγκριτική αξιολόγηση και την κατάταξη των προτάσεων έργων, ώστε να δίδεται προτεραιότητα στα πλέον αποδοτικά από οικονομική άποψη. Εντούτοις, τα κριτήρια επιλογής δεν κατάφερναν συχνά να επηρεάσουν τη στόχευση της ενίσχυσης προς τα καλύτερα έργα, είτε επειδή θεσπίστηκαν καθυστερημένα την περίοδο 2007-2013 είτε επειδή δεν εφαρμόστηκαν σχεδόν ποτέ για τον αποκλεισμό χαμηλής ποιότητας έργων. Αυτό οφειλόταν κυρίως, αφενός, στο ότι τα ελάχιστα κατώτατα όρια που αφορούσαν τη βαθμολογία των προς επιλογή έργων ήταν υπερβολικά χαμηλά ή και ανύπαρκτα και, αφετέρου, στο ότι η κατανομή του επταετούς προϋπολογισμού για το μέτρο δεν ήταν ισόρροπη.
56Παραδείγματος χάριν, στην Ιταλία (Απουλία), εξαντλήθηκε όλος ο προϋπολογισμός της περιόδου 2007-2013 για το μέτρο, καθώς χρηματοδοτήθηκε το σύνολο σχεδόν των αιτήσεων που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της πρόσκλησης για την υποβολή προτάσεων που διοργανώθηκε το 2009. Το κατώτατο όριο ήταν τόσο χαμηλό ώστε απορρίφθηκαν μόνο οκτώ από τα 2 424 έργα. Επομένως, όσοι νέοι γεωργοί σκόπευαν να δρομολογήσουν την εγκατάστασή τους τα επόμενα πέντε έτη με ενδεχομένως καλύτερα έργα δεν μπορούσαν να λάβουν χρηματοδότηση.
57Ομοίως, στην Ισπανία (Ανδαλουσία), το σύνολο του προϋπολογισμού της περιόδου 2014-2020 για το μέτρο χρησιμοποιήθηκε στις δύο πρώτες προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων (2015 και 2016), ενώ η ελάχιστη απαιτούμενη βαθμολογία ήταν μόλις ένας βαθμός στους 20. Αυτό σημαίνει ότι για το υπόλοιπο της περιόδου προγραμματισμού, νέοι γεωργοί με ενδεχομένως καλύτερα έργα δεν θα έχουν δυνατότητα χρηματοδότησης, εκτός και εάν αυξηθεί ο προϋπολογισμός για το μέτρο.
58Στην Πολωνία, η διαχειριστική αρχή εφάρμοσε σύστημα «εξυπηρέτησης κατά σειρά προτεραιότητας» χωρίς κριτήρια επιλογής έως το 2011, οπότε και εξαντλήθηκε ο προϋπολογισμός. Μέχρι το 2014, όταν αυξήθηκε ο προϋπολογισμός για το μέτρο και θεσπίστηκαν κριτήρια επιλογής, δεν μπόρεσαν να διοργανωθούν άλλες προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων, αποκλείοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τη χρηματοδότηση των νέων γεωργών που είχαν εγκατασταθεί στα ενδιάμεσα τρία έτη.
59Μόνο στη Γαλλία και την Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) κατανεμήθηκε ο προϋπολογισμός ισομερώς σε όλες τις περιόδους προγραμματισμού, με ικανοποιητικό επίπεδο ελάχιστης απαιτούμενης βαθμολογίας (μολονότι στη Γαλλία ίσχυσε μόνο για την περιφέρεια Νότος-Πυρηναία για την περίοδο 2014-2020). Κατ’ αυτό τον τρόπο κατέστη δυνατό να επιλέγεται κάθε χρόνο προς χρηματοδότηση σταθερός αριθμός αιτήσεων ικανοποιητικής ποιότητας.
Ελάχιστες οι αποδείξεις περί βελτιωμένης βιωσιμότητας
60Το μέτρο του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση των νέων γεωργών αποσκοπεί στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων, ευνοώντας την εγκατάσταση γεωργών με επαρκή προσόντα και την ανανέωση των γενεών (βλέπε σημείο 29). Τα επιχειρηματικά σχέδια είναι, καταρχήν, χρήσιμα εργαλεία για την καθοδήγηση των νέων γεωργών στην ανάπτυξη βιώσιμων εκμεταλλεύσεων. Επίσης, πρέπει να επιτρέπουν στις διαχειριστικές αρχές να αξιολογήσουν, στο στάδιο επιλογής, τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και, αργότερα, να παρακολουθήσουν και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα.
61Σε κανένα από τα ελεγχθέντα κράτη μέλη δεν χρησιμοποιήθηκε, κατά τη διαδικασία επιλογής, το εισόδημα της εκμετάλλευσης —όπως είχε αρχικώς εκτιμηθεί (πριν από την υλοποίηση του έργου)— προκειμένου να αξιολογηθεί η δυνατότητά της να χρηματοδοτήσει αφ’ εαυτής τις επενδύσεις της. Πέραν αυτού, μπορεί μεν τα επιχειρηματικά σχέδια να είναι χρήσιμα εργαλεία, οι αποδείξεις όμως που εντοπίσαμε περί βελτίωσης της βιωσιμότητας ήταν ελάχιστες (βλέπε πλαίσιο 4).
Πλαίσιο 4
Ελάχιστες οι αποδείξεις περί βελτίωσης της βιωσιμότητας
Γαλλία
Τα επιχειρηματικά σχέδια χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να αξιολογηθεί η δυνητική βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και να εξασφαλιστεί η στήριξη μόνο νέων γεωργών που εγκαθίστανται σε εκμεταλλεύσεις που αναμένεται να αποφέρουν εισόδημα –έως το τέλος του έργου (συνήθως το τέταρτο έτος)– τουλάχιστον ίσο αλλά όχι μεγαλύτερο από το τριπλάσιο του κατώτατου μισθού της Γαλλίας41. Το συγκεκριμένο κριτήριο συνέβαλε, γενικώς, στη χορήγηση της ενίσχυσης σε εκμεταλλεύσεις που ήταν περισσότερο πιθανό να είναι βιώσιμες και που έχρηζαν δημόσιας ενίσχυσης. Εντούτοις, εξαιτίας σημαντικών καθυστερήσεων στη διενέργεια των ελέγχων μετά το πέρας του έργου, πράγμα που αφορούσε την πλειονότητα των δικαιούχων που άρχισαν την υλοποίηση των έργων τους την περίοδο 2007-2010, δεν υπάρχουν ακόμη αποδεικτικά στοιχεία για τη βιωσιμότητα των έργων. Στην Περιφέρεια Λίγηρα, το ήμισυ σχεδόν των 598 έργων που είχαν ολοκληρωθεί και ελεγχθεί έως τον Νοέμβριο του 2016 δεν κατάφερε να τηρήσει τα επιχειρηματικά σχέδια, ενώ στον Νότο-Πυρηναία μόνο στο 3 % των ελεγχθέντων έργων δεν είχε τηρηθεί το οικείο επιχειρηματικό σχέδιο.
Πολωνία
Στα επιχειρηματικά σχέδια δεν υπήρχε η απαίτηση να τεκμηριώνεται αύξηση της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων αλλά μόνο η διατήρηση του αρχικού επιπέδου των συνήθων εκροών (ή η επίτευξη του ελάχιστου επιπέδου των 4 800 ευρώ στις περιπτώσεις που το αρχικό επίπεδο ήταν χαμηλότερο από αυτό) για την περίοδο 2007-2013 ή η επίτευξη μικρής αύξησης (+10 %) για την περίοδο 2014-2020. Η επιβολή της απαίτησης αυτής αποτελεί μια προσπάθεια παρακίνησης των νέων γεωργών να διατηρήσουν ή να αυξήσουν ελαφρώς το μέγεθος των εκμεταλλεύσεών τους ή/και να επιλέξουν περισσότερο αποδοτικές καλλιέργειες. Βέβαια, δεν σημαίνει ότι αποτελεί κατ’ ανάγκη κίνητρο για τους νέους γεωργούς να αυξήσουν το εισόδημά τους και τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων, δεδομένου ότι στις συνήθεις εκροές δεν συνεκτιμώνται οι δαπάνες ούτε, κατά συνέπεια, το εισόδημα. Στο πλαίσιο της απαίτησης υπολογίζεται μόνο το γεωργικό παραγωγικό δυναμικό μιας εκμετάλλευσης, βάσει του μεγέθους και του είδους των καλλιεργειών / ζωικού κεφαλαίου.
Ισπανία
Τα επιχειρηματικά σχέδια χρησιμοποιήθηκαν για τη στήριξη, κατά προτεραιότητα, νέων γεωργών που εγκαθίστανται σε εκμεταλλεύσεις οι οποίες αναμένεται να δημιουργήσουν επαρκή φόρτο εργασίας για μία τουλάχιστον μονάδα ετήσιας εργασίας και εισόδημα ανά μονάδα ετήσιας εργασίας το οποίο να κυμαίνεται μεταξύ 35 % και 120 % του ισπανικού εισοδήματος αναφοράς42. Πάντως, οι εκτιμήσεις του εισοδήματος επηρεάστηκαν από τις εκτιμήσεις κόστους που δήλωσαν οι δικαιούχοι στα επιχειρηματικά σχέδιά τους, των οποίων η αξιοπιστία δεν ελέγχθηκε από τη διαχειριστική αρχή κατά την έγκριση των έργων. Επίσης, στο πλαίσιο των ελέγχων που διενεργήθηκαν με το πέρας του έργου δεν εξετάστηκαν τα πραγματικά στοιχεία όσον αφορά τις δαπάνες, το εισόδημα, τον εξοπλισμό ή τους υπαλλήλους.
Επιπροσθέτως, τα επιχειρηματικά σχέδια δεν ήταν υποχρεωτικό να τεκμηριώνουν την αύξηση της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων ούτε χρησιμοποιούνταν για την εκτίμηση τυχόν ανάγκης δημόσιας στήριξης. Τρεις από τους επτά ελεγχθέντες δικαιούχους χρησιμοποίησαν ουσιαστικά την ενίσχυση για την αγορά πρόσθετης γης ή για την απόκτηση συμμετοχών σε εκμετάλλευση που κατείχαν οι γονείς ή τα αδέλφια τους, χωρίς να αποδείξουν κάποια αύξηση στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους.
Μόνο στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) εντοπίσαμε στοιχεία που να αποδεικνύουν τη βελτίωση της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη, όπως προκύπτει από την έκθεση της εκ των υστέρων αξιολόγησης (βλέπε πλαίσιο 5).
Το ποσό της ενίσχυσης συνδεόταν με τις ανάγκες και διαφοροποιείτο ούτως ώστε να ενεργοποιήσει συγκεκριμένες δράσεις
63Στον ακόλουθο πίνακα 4 παρουσιάζεται επισκόπηση των διαφόρων ποσών ενίσχυσης στα ελεγχθέντα κράτη μέλη για τις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020.
Περίοδος προγραμματισμού 2007-2013 | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ποσό της ενίσχυσης (ευρώ) | Γαλλία | Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) | Ιταλία (Απουλία) | Ισπανία (Ανδαλουσία) | Πολωνία1 |
Μέσος όρος | 15 440 | 38 077 | 40 000 | 53 270 | 17 000 |
Ελάχιστο | 8 000 | 15 000 | 40 000 | 24 000 | 12 000 |
Μέγιστο | 58 400 | 40 000 | 45 000 | 70 000 | 24 000 |
Ενδεικτικές διαφοροποιήσεις | Το ελάχιστο ποσό αυξήθηκε σε 16 500 ευρώ για την εγκατάσταση σε ορεινές περιοχές | Εφαρμογή βιολογικής γεωργίας, σύναψη δανείου, πραγματοποίηση επενδύσεων που υπερβαίνουν τα 60 000 ευρώ | +5 000 στις μειονεκτικές περιοχές | + 10 % στις μειονεκτικές περιοχές | Ουδέν |
Περίοδος προγραμματισμού 2014-2020 | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ποσό της ενίσχυσης (ευρώ) | Γαλλία | Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) | Ιταλία (Απουλία) | Ισπανία (Ανδαλουσία) | Πολωνία |
Μέσος όρος | 20 282 στην περιφέρεια Νότος-Πυρηναία 12 747 στην Περιφέρεια Λίγηρα | Δεν είναι ακόμα διαθέσιμος | Δεν είναι ακόμα διαθέσιμος | 60 331 | 24 000 |
Ελάχιστο | 8 000 | 30 000 | 40 000 | 30 000 | 24 000 |
Μέγιστο | 58 000 | 50 000 | 45 000 | 70 000 | 24 000 |
Ενδεικτικές διαφοροποιήσεις | +30 % στην Περιφέρεια Λίγηρα για εγκατάσταση εκτός του οικογενειακού κύκλου | +20 000 στις μειονεκτικές περιοχές | +5 000 στις μειονεκτικές περιοχές | +25 000 εάν οι συνήθεις εκροές υπερβαίνουν τα 50 000 ευρώ | Ουδέν |
1 Από τις 12.12.2014 η ενίσχυση ανέρχεται σε 24 000 ευρώ (100 000 πολωνικά ζλότι), ενώ έως τις 31.12.2011 ανερχόταν σε 12 000 ευρώ (50 000 πολωνικά ζλότι) και από την 1.1.2012 έως τις 12.12.2014 ανερχόταν σε 17 000 ευρώ (75 000 πολωνικά ζλότι).
Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων των κρατών μελών.
64Στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία, την περίοδο 2007-2013, το ποσό της ενίσχυσης συνδεόταν, κατά γενικό κανόνα, με τις συγκεκριμένες ανάγκες και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων (π.χ. τοποθεσία, συνήθεις εκροές), καθώς και με τις δράσεις που περιλαμβάνονταν στα επιχειρηματικά σχέδια (π.χ. καινοτομίες, δάνεια, επενδύσεις) και διαφοροποιείτο αναλόγως.
65Οι διαφοροποιήσεις του ποσού της ενίσχυσης αποδείχθηκαν θετικό εργαλείο ενθάρρυνσης των νέων γεωργών να εγκατασταθούν υπό δυσχερέστερες συνθήκες (π.χ. σε ορεινές περιοχές, εκτός του οικογενειακού κύκλου, με τη σύναψη δανειοδοτικής σύμβασης), να εφαρμόσουν συστήματα ποιότητας παραγωγής, όπως η βιολογική γεωργία, οι τεχνολογίες εξοικονόμησης ύδατος/ενέργειας, να αναλάβουν μεγαλύτερες επενδύσεις ή να διαχειρίζονται περισσότερο παραγωγικές εκμεταλλεύσεις. Εντούτοις, όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η Επιτροπή ζήτησε από τα κράτη μέλη να μην συναρτήσουν το ποσό της ενίσχυσης από τα στοιχεία των επενδύσεων ή το μέγεθός τους.
Η Πολωνία όρισε ένα πάγιο ποσό ενίσχυσης (επί του παρόντος 24 000 ευρώ) για την εγκατάσταση κάθε νέου γεωργού, ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών των εκμεταλλεύσεων και του περιεχομένου των δράσεων και των στόχων που τίθενται στο επιχειρηματικό σχέδιο (π.χ. τοποθεσία, μέγεθος, επενδύσεις κ.λπ.). Η εν λόγω τυποποιημένη προσέγγιση αυξάνει τον κίνδυνο το ποσό της ενίσχυσης να μην είναι ανάλογο με τις ανάγκες και τις προσπάθειες του νέου γεωργού που εγκαθίσταται, καθώς και να μη δίδει κίνητρα για την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων.
Ο χρόνος χορήγησης της ενίσχυσης ήταν, κατά γενικό κανόνα, ο ενδεδειγμένος
67Στη Γαλλία, την Ιταλία και την Πολωνία, ο χρόνος χορήγησης της ενίσχυσης ήταν, κατά γενικό κανόνα, ο ενδεδειγμένος, καθώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι νέοι γεωργοί έλαβαν την ενίσχυση εντός ενός έτους από την εγκατάστασή τους, ήτοι όταν η ενίσχυση τούς ήταν αναγκαία για την ανάπτυξη της εκμετάλλευσής τους. Στην πραγματικότητα, η επεξεργασία των αιτήσεων έργου ολοκληρωνόταν συνήθως εντός εύλογου χρονικού διαστήματος (διάστημα μικρότερο των έξι μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης). Οι νέοι γεωργοί είχαν ήδη λάβει την ενίσχυση προτού υλοποιήσουν την πλειονότητα των δράσεων που παρουσίαζαν στο επιχειρηματικό σχέδιό τους. Έτσι, η ενίσχυση συνέβαλε στον μετριασμό του προβλήματος της πρόσβασης σε κεφάλαια και, ορισμένες φορές, του δανεισμού από τράπεζες.
68Στην Ισπανία (Ανδαλουσία) μόνο, η διοικητική διεκπεραίωση ήταν χρονοβόρα κατά την περίοδο 2007-2013 και οι αιτούντες έπρεπε να περιμένουν κατά μέσο όρο 17 μήνες για την έγκριση του έργου (διάστημα πολύ μεγαλύτερο από το όριο του εξαμήνου που είχε θέσει η διαχειριστική αρχή στις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων έργων). Κατά συνέπεια, δύο από τους οκτώ ελεγχθέντες δικαιούχους είχαν ήδη πραγματοποιήσει ορισμένες επενδύσεις προτού επιβεβαιωθεί η έγκριση των έργων τους. Πέραν αυτού, η ενίσχυση καταβαλλόταν πάντοτε βάσει αποδείξεων δαπανών, αφού δηλαδή οι δικαιούχοι είχαν πραγματοποιήσει όλες τις επενδύσεις. Επομένως, η ενίσχυση καταβαλλόταν, κατά γενικό κανόνα, με υπερβολική καθυστέρηση, μη συμβάλλοντας επομένως στην κάλυψη των αναγκών των νέων γεωργών ενόψει της εγκατάστασής τους.
Μέρος III – Παρακολούθηση και αξιολόγηση των μέτρων
69Προκειμένου να συγκεντρωθούν πληροφορίες επιδόσεων σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των δαπανών της ΕΕ:
- Η Επιτροπή πρέπει να καθιερώσει ένα κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης (ΚΠΠΑ) για την παροχή δεικτών εκροών, αποτελεσμάτων και αντικτύπου, με το οποίο θα αξιολογούνται η πρόοδος, η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα της πολιτικής έναντι των στόχων (βλέπε γράφημα 6).
- Τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλλουν στην Επιτροπή όλες τις πληροφορίες που εξυπηρετούν την παρακολούθηση και αξιολόγηση των μέτρων, αναπτύσσοντας συναφώς χρήσιμους πρόσθετους δείκτες. Στο μέτρο του δυνατού, οι πληροφορίες αυτές πρέπει να αντλούνται από καθιερωμένες πηγές δεδομένων, όπως το δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης και η Eurostat.
- Οι αξιολογήσεις επιδόσεων πρέπει να διενεργούνται από ανεξάρτητους αναδόχους υπό την ευθύνη της Επιτροπής (για τα μέτρα του πρώτου πυλώνα) και των κρατών μελών (για τα μέτρα του δεύτερου πυλώνα).
Με τους δείκτες του ΚΠΠΑ δεν καθίσταται εφικτή η αξιολόγηση των επιδόσεων των μέτρων όσον αφορά την επίτευξη των στόχων τους
70Προκειμένου να αποδεικνύουν τις επιδόσεις των μέτρων της ΕΕ για τη στήριξη των νέων γεωργών όσον αφορά την επίτευξη των στόχων τους (βλέπε σημεία 26 έως 30), τα κράτη μέλη πρέπει να συγκεντρώνουν στοιχεία σχετικά με τις εκροές και τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται. Στο πλαίσιο του ΚΠΠΑ, τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν πληροφορίες τουλάχιστον για τους δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων που αναφέρονται στη συνέχεια (βλέπε πίνακα 5).
Είδος δείκτη | Δεύτερος πυλώνας, περίοδος 2007-2013 (μέτρο 112 για την εγκατάσταση νέων γεωργών) | Δεύτερος πυλώνας, περίοδος 2014-2020 (μέτρο 6.1 για την εγκατάσταση νέων γεωργών) | Πρώτος πυλώνας, περίοδος 2014-2020 (ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς) |
---|---|---|---|
Συνολικές δημόσιες δαπάνες (ευρώ) | 5 281 543 934 | 10 440 973 292 | 2 621 619 765 |
Εκροές |
|
|
|
Αποτέλεσμα |
|
| Ουδέν |
Αντίκτυπος1 |
|
|
1 Σε επίπεδο ΠΑΑ την περίοδο 2007-2013 και όσον αφορά τον στόχο της ΚΓΠ για τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων την περίοδο 2014-2020.
71Όπως και σε προηγούμενες εκθέσεις του ΕΕΣ43, διαπιστώσαμε ότι οι πληροφορίες για τις επιδόσεις, οι οποίες είχαν συγκεντρωθεί βάσει των δεικτών ΚΠΠΑ δεν εξυπηρετούν την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των μέτρων ως προς την επίτευξη των στόχων τους. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στο γεγονός ότι:
- Όσον αφορά την περίοδο 2007-2013, σε όλα τα ελεγχθέντα κράτη μέλη πλην της Ιταλίας (Αιμιλία-Ρωμανία, βλέπε σημείο 35), ο μοναδικός δείκτης αποτελεσμάτων στο πλαίσιο του ΚΠΠΑ (Αύξηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη) βασίστηκε σε μη επαληθεύσιμες εκτιμήσεις και όχι σε πραγματικά στοιχεία συγκεντρωμένα από τις εκμεταλλεύσεις που έλαβαν στήριξη.
- Όσον αφορά την περίοδο 2014-2020, δεν υπάρχουν δείκτες αποτελεσμάτων στο πλαίσιο του ΚΠΠΑ που να επιτρέπουν την αξιολόγηση της βελτίωσης της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων, η οποία αποτελεί τον τελικό στόχο που αποσκοπούν να επιτύχουν τα μέτρα αυτά. Ο μόνος δείκτης αποτελεσμάτων που αφορά το μέτρο του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση των νέων γεωργών [Ποσοστό γεωργικών εκμεταλλεύσεων με επιχειρηματικό σχέδιο ανάπτυξης / επενδύσεις για νέους γεωργούς που λαμβάνουν στήριξη στο πλαίσιο του ΠΑΑ (από το σύνολο των εκμεταλλεύσεων)] δεν αποτελεί αυτός καθαυτόν δείκτη αποτελεσμάτων αλλά περισσότερο δείκτη εκροών, δεδομένου ότι δεν χρησιμεύει για τη μέτρηση του αποτελέσματος της στήριξης σε σχέση με τους στόχους του (π.χ. βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων, ανανέωση γενεών, δημιουργία θέσεων εργασίας, αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης και καινοτομίας των νέων γεωργών κ.λπ.).
- Συνήθως, δεν συγκεντρώνονται στοιχεία για τα πραγματικά διαρθρωτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη (π.χ. έσοδα, εισόδημα, αριθμός υπαλλήλων). Επίσης, οι εκτιμήσεις όσον αφορά το εισόδημα, οι οποίες προέρχονται από το δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης, δεν είναι αντιπροσωπευτικές των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη ή του πληθυσμού των νέων γεωργών44. Επομένως, για κανένα από τα ελεγχθέντα κράτη μέλη πλην της Ιταλίας (Αιμιλία-Ρωμανία, βλέπε σημείο 75) δεν είναι γνωστό κατά πόσον οι εκμεταλλεύσεις που έλαβαν στήριξη απασχολούν στην πραγματικότητα περισσότερα άτομα, καθίστανται μεγαλύτερες, περισσότερο παραγωγικές και περισσότερο βιώσιμες, καθώς και κατά πόσον αποφέρουν μεγαλύτερο εισόδημα από τις εκμεταλλεύσεις που δεν έλαβαν στήριξη. Δεν είναι επίσης γνωστό κατά πόσον οι εκμεταλλεύσεις που έλαβαν στήριξη για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και για το μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα έχουν στην πραγματικότητα καλύτερες επιδόσεις από την άποψη αυτή σε σύγκριση με τις εκμεταλλεύσεις που έλαβαν στήριξη μόνο για το ένα μέτρο.
… υπάρχουν όμως κράτη μέλη που ανέπτυξαν χρήσιμους δείκτες
72Πέραν των υποχρεωτικών δεικτών στο πλαίσιο του ΚΠΠΑ, τα κράτη μέλη μπορούν να ορίσουν πρόσθετους συγκεκριμένους δείκτες. Στον πίνακα 6 παρέχεται επισκόπηση των πρόσθετων προαιρετικών δεικτών που όρισαν μερικά από τα ελεγχθέντα κράτη μέλη όσον αφορά το μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα.
Είδος δείκτη | Μέτρο του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση νέων γεωργών |
---|---|
Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) | |
Αποτέλεσμα |
|
Αντίκτυπος |
|
Πολωνία | |
Αποτέλεσμα |
|
Αντίκτυπος |
|
Ισπανία (Ανδαλουσία) | |
Εκροές |
|
Αποτέλεσμα |
|
Πηγή: Στοιχεία που επεξεργάστηκε το ΕΕΣ βάσει των ελεγχθέντων ΠΑΑ.
73Οι συγκεκριμένοι πρόσθετοι δείκτες που έθεσαν ορισμένα κράτη μέλη καθιστούν εφικτή την αξιολόγηση των μέτρων ως προς συγκεκριμένους στόχους, όπως τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων, την ανανέωση των γεωργών και την καινοτομία. Παραδείγματος χάριν, στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία), χάρη στον δείκτη «Αριθμός των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη και εισήγαγαν προαιρετικά συστήματα πιστοποίησης» γνωρίζουμε ότι 214 (13 %) από τους 1640 δικαιούχους του μέτρου την περίοδο 2007-2013 εισήγαγαν αυτή την καινοτομία στις εκμεταλλεύσεις τους. Στην Ισπανία (Ανδαλουσία), χάρη σε δύο πρόσθετους δείκτες εκροών, γνωρίζουμε ότι το μέτρο ήταν λιγότερο αποτελεσματικό από το αναμενόμενο ως προς την ενθάρρυνση της ανανέωσης των γεωργών (μόνο 53 από τους νέους γεωργούς που έλαβαν στήριξη εγκαταστάθηκαν συνεπεία πρόωρης συνταξιοδότησης έναντι στόχου για 92), καθώς και στην εγκατάσταση γυναικών (μόλις το 23 % των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη ήταν γυναίκες, έναντι του στόχου του 45 %, και το ποσοστό των γυναικών ηλικίας μικρότερης των 44 ετών στον πληθυσμό των γεωργών της Ανδαλουσίας ανερχόταν σε 32 %).
Μολονότι, από τις αξιολογήσεις δεν αντλούνται γενικά πολύτιμες πληροφορίες για τις επιδόσεις των μέτρων, διαπιστώθηκε μία ορθή πρακτική
74Στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη, οι ενδιάμεσες και οι εκ των υστέρων αξιολογήσεις της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 παρείχαν είτε πενιχρές είτε μη αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις του μέτρου 112 που αφορά την εγκατάσταση νέων γεωργών, με εξαίρεση την Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία). Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής:
- Η Γαλλία στα τέλη Φεβρουαρίου 201745 δεν είχε ακόμη υποβάλει την έκθεση της εκ των υστέρων αξιολόγησης του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013, η οποία έπρεπε να υποβληθεί έως τις 31.12.2016.
- Η Ιταλία (Απουλία) ανέφερε στην εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 ότι ο μέσος κύκλος εργασιών των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη αυξήθηκε, κατά μέσο όρο κατά 15 500 ευρώ από την εγκατάσταση και ότι το 73 % των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη προσέλαβε νέους υπαλλήλους. Εντούτοις, τα αποτελέσματα αυτά βασίστηκαν σε διαδικτυακή έρευνα στην οποία απάντησαν μόλις 16 δικαιούχοι, ενώ για τις δηλώσεις που αφορούσαν τον κύκλο εργασιών δεν παρουσιάστηκαν αποδεικτικά στοιχεία.
- Η Πολωνία ανέφερε στην ενδιάμεση αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 ότι η μέση προστιθέμενη αξία των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη αυξήθηκε, κατά μέσο όρο, κατά 35 % έως το τέλος του 2009, χωρίς ωστόσο να αναφέρει κάποιο βασικό έτος σύγκρισης. Επιπλέον, στην έκθεση αξιολόγησης αναφερόταν ότι η αύξηση αυτή οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση του ποσού των επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων και όχι στην αύξηση της αξίας της γεωργικής παραγωγής.
- Η Ισπανία ανέφερε στην εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 ότι η μέση προστιθέμενη αξία των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη αυξήθηκε, κατά μέσο όρο, κατά 23,5 % χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζει τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για τις εκτιμήσεις ή την πηγή των στοιχείων.
Μόνο στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία), παρέχει η εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 αξιόπιστες πληροφορίες για τις επιδόσεις του μέτρου που αφορά την εγκατάσταση νέων γεωργών (βλέπε πλαίσιο 5).
Πλαίσιο 5
Παράδειγμα έκθεσης εκ των υστέρων αξιολόγησης από την οποία προκύπτει η αποτελεσματικότητα του μέτρου για την εγκατάσταση νέων γεωργών
Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία)
Στην εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 παρατίθεται μια ανάλυση αντίθετης περίπτωσης, στο πλαίσιο της οποίας συγκρίνεται δείγμα 56 νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη στο πλαίσιο του μέτρου 112 με δύο δείγματα αντίθετης περίπτωσης:
- δείγμα 122 γεωργών όλων των ηλικιών, οι οποίοι δεν έλαβαν στήριξη στο πλαίσιο του μέτρου,
- δείγμα 22 νέων γεωργών, οι οποίοι δεν έλαβαν στήριξη στο πλαίσιο του μέτρου.
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ανάλυσης καταδεικνύεται ότι οι νέοι γεωργοί που έλαβαν στήριξη από το μέτρο 112 είχαν σε κάθε περίπτωση καλύτερες επιδόσεις από τα άλλα δύο δείγματα αντίθετης περίπτωσης, όσον αφορά τις συνήθεις εκροές, την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, τον αριθμό των μονάδων ετήσιας εργασίας, το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, την παραγωγικότητα της εργασίας και την παραγωγικότητα της γης.
Η εκ των υστέρων αξιολόγηση καταδεικνύει επίσης τα θετικά αποτελέσματα που απέφερε το μέτρο από την άποψη της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη. Στην πραγματικότητα, το 94,6 % των 624 δικαιούχων που εγκαταστάθηκαν τα έτη 2008-2009 εξακολουθούσαν να είναι ενεργοί γεωργοί έξι χρόνια αργότερα (συγκριτικά με το 94,3 % των γεωργών όλων των ηλικιών που εγκαταστάθηκαν την περίοδο 2007-2013 στην Αιμιλία-Ρωμανία). Μεταξύ των νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη, τα ποσοστά εγκατάλειψης ήταν σημαντικά χαμηλότερα για τις εκμεταλλεύσεις που ήταν μεγαλύτερες των 16 εκταρίων έναντι εκείνων με μικρότερη έκταση (4,6 % έναντι 9,5 %), όπως και για τους δικαιούχους που εγκαταστάθηκαν σε εκμετάλλευση με νομική προσωπικότητα έναντι όσον εγκαταστάθηκαν σε ατομικές εκμεταλλεύσεις (3,7 % έναντι 6,5 %).
Είναι περιορισμένα τα στοιχεία από τα οποία προκύπτει η διευκόλυνση της εγκατάστασης των νέων γεωργών
76Στα τέσσερα ελεγχθέντα κράτη μέλη διαπιστώσαμε περιορισμένα στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι τα μέτρα της ΕΕ διευκόλυναν την εγκατάσταση νέων γεωργών, βοηθώντας τους να αντιμετωπίσουν τα αρχικά εμπόδια εισόδου στον τομέα, όπως η πρόσβαση σε γη, σε κεφάλαια, σε γνώση και σε επαρκές εισόδημα.
77Τα μέτρα της ΕΕ βοήθησαν σε μικρό μόνο βαθμό τους νέους γεωργούς στην απόκτηση πρόσβασης σε γη. Στην πραγματικότητα, η ενίσχυση για νέους γεωργούς του πρώτου πυλώνα χορηγούνταν μόνο σε νέους γεωργούς που κατείχαν ήδη γη, ενώ η ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα ενθάρρυνε σε μικρό μόνο βαθμό τους νέους γεωργούς να αυξήσουν το μέγεθος της εκμετάλλευσής τους μέσω της εφαρμογής κριτηρίων επιλεξιμότητας και επιλογής (βλέπε σημεία 60 και 61), ενώ δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ενθάρρυνε την ενίσχυση της βιωσιμότητας της γεωργικής εκμετάλλευσης. Μόνο στην περίπτωση της Ιταλίας (Αιμιλία-Ρωμανία) υπήρξαν ορισμένες αποδείξεις ότι οι νέοι γεωργοί που έλαβαν στήριξη αύξησαν το μέγεθος των εκμεταλλεύσεών τους σε μεγαλύτερο βαθμό από μη δικαιούχους (βλέπε σημείο 75).
78Γενικώς, ο συνολικός αριθμός εκταρίων που κατείχαν οι νέοι γεωργοί παρέμεινε σταθερός κατά την περίοδο 2005-2013 (βλέπε γράφημα 7). Η μείωση στον αριθμό των εκμεταλλεύσεων που διατηρούσαν νέοι γεωργοί αντισταθμίστηκε από την αύξηση του μέσου μεγέθους της εκμετάλλευσης.
Συνολικός αριθμός εκταρίων που κατέχουν νέοι γεωργοί (σε εκατομμύρια) | ||||
---|---|---|---|---|
σε εκατομμύρια εκτάρια | 2005 | 2007 | 2010 | 2013 |
Συνολικός αριθμός εκταρίων που κατέχουν νέοι γεωργοί | 57,7 | 54,8 | 55,2 | 51,9 |
Συνολικός αριθμός εκταρίων που κατέχουν γεωργοί όλων των ηλικιών | 172,1 | 172,8 | 174,5 | 173,0 |
Πηγή: ΕΕΣ βάσει της έρευνας για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων της περιόδου 2005-2013 της Eurostat
79Τα μέτρα της ΕΕ βοήθησαν άμεσα τους νέους γεωργούς να αποκτήσουν πρόσβαση σε κεφάλαια, χάρη στην παροχή χρηματοδοτικής ενίσχυσης. Εντούτοις, είτε δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία –στην περίπτωση της ενίσχυσης στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα σε νέους γεωργούς– είτε υπάρχουν ελάχιστα αποδεικτικά στοιχεία –στην περίπτωση του μέτρου του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση νέων γεωργών– που να επιβεβαιώνουν ότι η ενίσχυση της ΕΕ διευκόλυνε την πρόσβαση των νέων γεωργών σε πιστώσεις εμπορικών τραπεζών:
- Στη Γαλλία και την Ιταλία (Απουλία), η ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα μπορούσε επίσης να παρασχεθεί εν είδει επιδότησης επιτοκίου δανείου, αλλά αυτό το είδος των ενισχύσεων δεν ευόδωσε. Στη Γαλλία, πολλοί δικαιούχοι εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους με το γεγονός ότι τα δάνεια που είχαν συνάψει δεν ήταν διαπραγματεύσιμα ούτε μπορούσαν να επαναχρηματοδοτηθούν, γεγονός που τους υποχρέωνε να καταβάλλουν σταθερό επιτόκιο κατά πολύ υψηλότερο από το τρέχον επιτόκιο της αγοράς. Στην Ιταλία (Απουλία), μόλις 37 δικαιούχοι από τους 2 502 της περιόδου 2007-2013 υπέβαλαν αίτηση για την ενίσχυση αυτή, κυρίως επειδή η διαχειριστική αρχή είχε θέσει ως προϋπόθεση όλες οι επενδύσεις που περιλαμβάνονταν στο επιχειρηματικό σχέδιο να έχουν ολοκληρωθεί προτού οι δικαιούχοι ζητήσουν την επιδότηση επιτοκίου.
- Στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) και στην Πολωνία, η ενίσχυση στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα δεν παρασχέθηκε ως επιδότηση επιτοκίου δανείου, μολονότι στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) οι δικαιούχοι μπορούσαν να λάβουν μεγαλύτερο ποσό ενίσχυσης όταν το ύψος του δανείου τους ξεπερνούσε τα 30 000 ευρώ (βλέπε πίνακα 4).
- Μόνο στην Ισπανία (Ανδαλουσία), όπου η ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα παρασχέθηκε επίσης ως επιδότηση επιτοκίου δανείου (σε 567 από τους 738 δικαιούχους της περιόδου 2007-2013), και η πρόσβαση σε πιστώσεις είναι αρκετά δυσχερής για τους νέους γεωργούς46, οι εμπορικές τράπεζες έδειξαν περισσότερο ανοικτές στη σύναψη δανειοδοτικών συμβάσεων, όπως φαίνεται στην περίπτωση των επτά από τους οκτώ ελεγχθέντες δικαιούχους.
Τα μέτρα της ΕΕ, ειδικά το μέτρο του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση των νέων γεωργών, είχε, γενικώς, θετικό αντίκτυπο στο επίπεδο γνώσεων των νέων γεωργών, χάρη στα κριτήρια επιλεξιμότητας, τα οποία ευνοούσαν την είσοδο στον γεωργικό τομέα περισσότερο καταρτισμένων γεωργών. Εντούτοις, ο εν λόγω θετικός αντίκτυπος στο επίπεδο γνώσεων των νέων γεωργών δεν διασφαλιζόταν στην Ιταλία και την Πολωνία στο πλαίσιο της ενίσχυσης του πρώτου πυλώνα προς τους νέους γεωργούς, δεδομένου ότι τα συγκεκριμένα κράτη μέλη δεν απαιτούσαν από τους αιτούντες να διαθέτουν ή να αποκτήσουν ειδικά προσόντα ή κατάρτιση.
Δεν υφίσταται σαφής σχέση μεταξύ της ενίσχυσης της ΕΕ και της ανανέωσης των γενεών
81Η ανανέωση των γενεών αποτελεί γενικό ζήτημα που επηρεάζει το σύνολο του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού στην ΕΕ. Όπως φαίνεται στο γράφημα 8, το μερίδιο των νέων στον συνολικό πληθυσμό και στο εργατικό δυναμικό μειώνεται ταχύτερα από ό,τι στον πληθυσμό των γεωργών.
Γενικώς, δεν είναι δυνατό να διαπιστωθεί σαφής σύνδεση μεταξύ της παρασχεθείσας ενίσχυσης της ΕΕ και της εξέλιξης του αριθμού των νέων γεωργών (βλέπε γράφημα 9). Είναι επίσης δύσκολο να αποδειχθεί αν και σε ποιον βαθμό η ενίσχυση της ΕΕ συνέβαλε στην αύξηση του μέσου μεγέθους εκμετάλλευσης (βλέπε σημεία 77 και 78) ή αν η αύξηση αυτή συνέβαλε στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων.
Τα ανωτέρω οφείλονται σε διάφορους λόγους:
- η ενίσχυση της ΕΕ χορηγείται, κατά γενικό κανόνα, σε μικρό ποσοστό νέων γεωργών: μόνο το 7 % όλων των νέων γεωργών που δραστηριοποιούνται στα κράτη μέλη της ΕΕ των 2747 έλαβαν την ενίσχυση της ΕΕ για την εγκατάσταση,
- υπάρχουν αρκετές εθνικές πολιτικές που υποστηρίζουν τους νέους γεωργούς, οι οποίες, ωστόσο, είναι σπανίως συντονισμένες με τα μέτρα της ΕΕ (βλέπε σημεία 16, 31 και 32),
- το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης δεν παρέχει επαρκή πληροφοριακά στοιχεία σχετικά με την επίτευξη των στόχων, κυρίως εξαιτίας της χαμηλής ποιότητας των δεικτών που παρέχει το κοινό σύστημα παρακολούθησης (βλέπε σημεία 70 και 71) και των περιορισμένων ή μη αξιόπιστων πληροφοριών επιδόσεων που απορρέουν από την πλειονότητα των αξιολογήσεων (βλέπε σημείο 74),
- πέραν των μέτρων της ΕΕ, υπάρχουν παράγοντες γενικής φύσεως που επηρεάζουν την εν λόγω σχέση, όπως η οικονομική και κοινωνική κατάσταση, η τάση των τραπεζών να χορηγούν δάνεια, οι δυνατότητες απασχόλησης σε άλλους τομείς εκτός της γεωργίας (βλέπε σημείο 16).
Συμπεράσματα και συστάσεις
84Ο τομέας της γεωργίας της ΕΕ πλήττεται από πτώση του πληθυσμού των γεωργών. Ο συνολικός αριθμός των γεωργών στην ΕΕ των 27 μειώθηκε με ταχείς ρυθμούς την τελευταία δεκαετία, από 14,5 εκατομμύρια γεωργούς το 2005 σε 10,7 εκατομμύρια γεωργούς το 2013. Ο αριθμός των νέων γεωργών (έως 44 ετών) μειώθηκε από 3,3 εκατομμύρια το 2005 σε 2,3 εκατομμύρια το 2013. Καθώς ο αριθμός των γεωργών μειώθηκε σε όλες τις ηλιακές ομάδες, το ποσοστό των νέων γεωργών στον συνολικό πληθυσμό των γεωργών παρέμεινε σχετικά σταθερό, μόλις πάνω από το 20 %. Εντούτοις, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών (βλέπε παράρτημα II).
85Το διάστημα μεταξύ 2007 και 2020, η ΕΕ διέθεσε 9,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε ειδική στήριξη για τους νέους γεωργούς, προκειμένου να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και την ανανέωση των γενεών στον τομέα της γεωργίας. Η συνολική δημόσια στήριξη, περιλαμβανομένης της συγχρηματοδότησης του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα από τα κράτη μέλη, ανέρχεται σε 18,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Την περίοδο 2007-2013, έλαβαν ενίσχυση από την ΕΕ για την εγκατάστασή τους περί τους 200 000 νέους γεωργούς. Πλέον του 70 % της χρηματοδότησης της ΕΕ παρασχέθηκε στο πλαίσιο του μέτρου του δεύτερου πυλώνα (ΕΓΤΑΑ) για την εγκατάσταση νέων γεωργών, ενώ το υπόλοιπο 30 % διατίθεται την περίοδο 2014-2020 στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα (ΕΓΤΕ), ως συμπληρωματική άμεση ενίσχυση σε νέους γεωργούς.
86Βάσει των ανωτέρω, εξετάσαμε τον ρόλο που διαδραματίζει η ΕΕ όσον αφορά τη στήριξη των νέων γεωργών και την προώθηση της ανανέωσης των γενεών. Στο πλαίσιο του ελέγχου επιχειρήθηκε να δοθεί απάντηση στο ακόλουθο ερώτημα:
Έχει σχεδιαστεί η στήριξη της ΕΕ προς τους νέους γεωργούς κατά τρόπο που να συμβάλλει αποτελεσματικά και να διευκολύνει την ανανέωση των γενεών;
87Το συνολικό συμπέρασμα είναι ότι η στήριξη της ΕΕ προς τους νέους γεωργούς βασίζεται σε μια λογική παρέμβασης που στερείται σαφήνειας, χωρίς να προσδιορίζονται τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και ο σχετικός αντίκτυπος. Η στόχευσή της πρέπει να βελτιωθεί προκειμένου να προωθηθεί αποτελεσματικά η ανανέωση των γενεών.
88Όσον αφορά τη λογική της παρέμβασης:
Σε σχέση με την ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Δεν βασίζεται σε εκτίμηση αναγκών, ο στόχος της δεν εξυπηρετεί τον γενικό στόχο ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών και τα κράτη μέλη δεν τη συντόνιζαν με το μέτρο εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα ή με εθνικά μέτρα (βλέπε σημεία 19 έως 33).
- Ελλείψει εκτίμησης των αναγκών, οι ενισχύσεις χορηγούνται βάσει τυποποιημένης διαδικασίας (ετήσια πληρωμή ανά εκτάριο), ενώ δεν προκύπτει με σαφήνεια ούτε από το ύψος της ενίσχυσης ούτε από τον χρόνο χορήγησής της ποιες είναι οι συγκεκριμένες ανάγκες που καλύπτουν, πέραν του συμπληρωματικού εισοδήματος (βλέπε σημεία 39 έως 51).
Σε σχέση με το μέτρο εγκατάστασης νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Παρότι βασίζεται εν γένει σε ασαφή εκτίμηση αναγκών, οι στόχοι του είναι, εν μέρει, SMART και ανταποκρίνονται στον γενικό στόχο ενθάρρυνσης της ανανέωσης των γενεών. Ο συντονισμός μεταξύ του μέτρου εγκατάστασης του δεύτερου πυλώνα και των επενδύσεων είναι ικανοποιητικός. Εντούτοις, ο συντονισμός με εθνικά χρηματοοικονομικά μέσα, όπως δάνεια υπό ευνοϊκούς όρους για την αγορά γης, είναι ελλιπής (βλέπε σημεία 19 έως 37).
- Η ενίσχυση παρέχεται υπό μορφή που ικανοποιεί άμεσα τις ανάγκες των νέων γεωργών για πρόσβαση σε γη, κεφάλαια και γνώση. Το ποσό της ενίσχυσης συνδέεται γενικώς με τις ανάγκες και διαφοροποιείται με σκοπό την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων, όπως η εφαρμογή βιολογικής γεωργίας, πρωτοβουλίες εξοικονόμησης ύδατος ή πόρων, η εγκατάσταση σε μειονεκτικές περιοχές (βλέπε σημεία 25, 52 και 53).
Σύσταση 1 - Βελτίωση της λογικής της παρέμβασης με την ενίσχυση της εκτίμησης των αναγκών και τον καθορισμό στόχων SMART
Όσον αφορά την ΚΓΠ μετά το 2020, η Επιτροπή πρέπει να υποδείξει (ή να ζητήσει από τα κράτη μέλη να υποδείξουν, σύμφωνα με τις διατάξεις της επιμερισμένης διαχείρισης) μια σαφή λογική παρέμβασης για τα μέσα πολιτικής που έχουν ως σκοπό την ανανέωση των γενεών στον τομέα της γεωργίας. Η λογική της παρέμβασης πρέπει να περιλαμβάνει:
- άρτια εκτίμηση των αναγκών των νέων γεωργών, στην οποία να εξετάζονται τα βαθύτερα αίτια των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι νέοι που επιθυμούν να γίνουν γεωργοί κατά την εγκατάστασή τους, καθώς και ο βαθμός διάχυσης των εν λόγω εμποδίων στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές, γεωργικούς τομείς ή σε άλλα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων,
- εκτίμηση των αναγκών που πρέπει να αντιμετωπιστούν με μέσα πολιτικής της ΕΕ και των αναγκών που μπορούν να αντιμετωπιστούν ή αντιμετωπίζονται ήδη καλύτερα στο πλαίσιο των πολιτικών των κρατών μελών, καθώς και ανάλυση των μορφών στήριξης (π.χ. άμεσες ενισχύσεις, κατ’ αποκοπήν ποσά, χρηματοοικονομικά μέσα) που είναι οι πλέον κατάλληλες για την αντιμετώπιση των προσδιορισμένων αναγκών,
- καθορισμός στόχων SMART, ούτως ώστε να υπάρχουν σαφώς διατυπωμένα και προσδιορίσιμα ποσοτικώς προσδοκώμενα αποτελέσματα των μέσων πολιτικής υπό τη μορφή προσδοκώμενου ποσοστού ανανέωσης των γενεών και της συνεισφοράς στη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων που λαμβάνουν στήριξη· συγκεκριμένα, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί αν τα μέσα πολιτικής πρέπει να επιδιώκουν τη στήριξη όσο το δυνατόν περισσότερων νέων γεωργών ή να στοχεύουν τη στήριξη σε συγκεκριμένο είδος νέων γεωργών (π.χ. στους πλέον καταρτισμένους γεωργούς, αυτούς που εγκαθίστανται σε μειονεκτικές περιοχές, αυτούς που εισάγουν τεχνολογίες εξοικονόμησης ύδατος/ενέργειας στις εκμεταλλεύσεις, αυτούς που αυξάνουν την κερδοφορία ή την παραγωγικότητα των εκμεταλλεύσεων, αυτούς που προσφέρουν απασχόληση σε περισσότερα άτομα).
Όσον αφορά τη στόχευση των μέτρων:
Σε σχέση με τις ενισχύσεις σε νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Η ενίσχυση παρέχεται σε τυποποιημένη μορφή ανεξαρτήτως της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων, της τοποθεσίας τους και —στην πλειονότητα των κρατών μελών— του επιπέδου των προσόντων ή/και της κατάρτισης των δικαιούχων. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο έλεγχος σε γεωργική εκμετάλλευση με νομική προσωπικότητα ασκείται από κοινού με άλλους μεγαλύτερης ηλικίας γεωργούς, η ενίσχυση χορηγείται ενίοτε σε εκμεταλλεύσεις στις οποίες οι νέοι γεωργοί διαδραματίζουν ρόλο ήσσονος σημασίας –όσον αφορά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων– (βλέπε σημεία 39 έως 46).
Σε σχέση με το μέτρο εγκατάστασης νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Η ενίσχυση στοχεύει στους περισσότερο καταρτισμένους γεωργούς, οι οποίοι δεσμεύονται να εφαρμόσουν ένα επιχειρηματικό σχέδιο, το οποίο θα τους οδηγήσει στην ανάπτυξη βιώσιμων εκμεταλλεύσεων και οι οποίοι ενθαρρύνονται συχνά στο πλαίσιο της διαδικασίας επιλογής έργου να εγκατασταθούν σε μειονεκτικές περιοχές. Παρ’ όλα αυτά, η ποιότητα των επιχειρηματικών σχεδίων ποίκιλλε και συχνά οι διαχειριστικές αρχές δεν εφάρμοζαν διαδικασίες επιλογής που να δίνουν προτεραιότητα στα καλύτερα έργα. Κριτήρια επιλογής καθορίστηκαν προς το τέλος της περιόδου 2007-2013, τα ελάχιστα κατώτατα όρια είτε ήταν υπερβολικά χαμηλά είτε ανύπαρκτα και ο επταετής προϋπολογισμός για το μέτρο χρησιμοποιήθηκε από ορισμένα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση σχεδόν του συνόλου των αιτήσεων που υποβλήθηκαν κατά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν οι νέοι γεωργοί που εγκαταστάθηκαν αργότερα (βλέπε σημεία 52 έως 61).
Σύσταση 2 - Βελτίωση της στόχευσης των μέτρων
Τα κράτη μέλη πρέπει, κατά την εφαρμογή των μέτρων της ΚΓΠ μετά το 2020, να βελτιώσουν τη στόχευση των μέτρων αυτών ως εξής:
- εφαρμόζοντας κριτήρια που εξασφαλίζουν την επιλογή των πλέον αποδοτικών από οικονομική άποψη έργων, όπως έργων που αποφέρουν τη μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας ή της βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη, ή τη μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης στις περιοχές με τη μεγαλύτερη ανεργία ή σε μειονεκτικές περιοχές με τα χαμηλότερα επίπεδα ανανέωσης των γενεών,
- εφαρμόζοντας σαφή κριτήρια για την αξιολόγηση του ρόλου που πρέπει να διαδραματίζουν οι προς στήριξη νέοι γεωργοί, σε περίπτωση που ασκούν από κοινού έλεγχο σε εκμετάλλευση με νομική προσωπικότητα (π.χ. καθορίζοντας το ποσοστό των δικαιωμάτων ψήφου ή συμμετοχής που πρέπει να έχει ο δικαιούχος, το ελάχιστο ποσοστό του εισοδήματός του που πρέπει να προέρχεται από τη δραστηριότητά του στην εκμετάλλευση που λαμβάνει στήριξη), προκειμένου η ενίσχυση να διοχετεύεται σε νέους γεωργούς των οποίων η κύρια δραστηριότητα είναι η άσκηση της γεωργίας στις εκμεταλλεύσεις που λαμβάνουν στήριξη,
- ορίζοντας σε ικανοποιητικά υψηλά επίπεδα την ελάχιστη απαιτούμενη βαθμολογία που θα πρέπει να συγκεντρώνει ένα έργο και επιμερίζοντας επαρκώς τον προϋπολογισμό των μέτρων ώστε οι πόροι να είναι ισομερώς διαθέσιμοι καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού στους νέους γεωργούς που εγκαθίστανται,
- βελτιώνοντας τη χρήση των επιχειρηματικών σχεδίων ως εργαλείου για την αξιολόγηση της ανάγκης δημόσιας χρηματοδότησης, τόσο κατά το στάδιο υποβολής της αίτησης, εκτιμώντας την πιθανή βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων χωρίς την ενίσχυση, όσο και με το πέρας των έργων, αξιολογώντας τον αντίκτυπο της ενίσχυσης στη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης ή σε άλλους σαφώς καθορισμένους στόχους (π.χ. απασχόληση, εισαγωγή τεχνολογιών εξοικονόμησης ύδατος/ενέργειας).
Όσον αφορά τα αποτελέσματα των μέτρων:
Σε σχέση με την ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Το κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης δεν παρέχει δείκτες πρόσφορους για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της ενίσχυσης αυτής, καθόσον δεν υπάρχει δείκτης αποτελέσματος που να αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη ενίσχυση, ενώ δεν προβλέπεται η συγκέντρωση στοιχείων σχετικά με τα εισοδήματα και τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων που λαμβάνουν στήριξη (βλέπε σημεία 70 και 71).
Σε σχέση με το μέτρο εγκατάστασης νέων γεωργών στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, διαπιστώσαμε ότι:
- Είναι ελάχιστα τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το εν λόγω μέτρο διευκόλυνε την εγκατάσταση νέων γεωργών και βελτίωσε την ανανέωση των γενεών και τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη, κυρίως εξαιτίας της χαμηλής ποιότητας των δεικτών που είχαν καθοριστεί στο πλαίσιο του κοινού συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης. Μόνο στην Ιταλία (Αιμιλία-Ρωμανία) εντοπίσαμε στοιχεία που απεδείκνυαν ότι οι δικαιούχοι του μέτρου εγκατάστασης ανέπτυξαν μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις, οι οποίες ήταν περισσότερο παραγωγικές και κερδοφόρες, καθώς και ότι στις εκμεταλλεύσεις που έλαβαν στήριξη απασχολούνταν περισσότερα άτομα από ό,τι σε όσες δεν είχαν λάβει στήριξη (βλέπε σημεία 70 έως 83).
Σύσταση 3 - Βελτίωση του συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης
Ενόψει της εφαρμογής των μέτρων που αφορούν την ΚΓΠ μετά το 2020, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη (σύμφωνα με τις διατάξεις της επιμερισμένης διαχείρισης) πρέπει να βελτιώσουν το σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης. Συγκεκριμένα:
- η Επιτροπή πρέπει να καθορίσει δείκτες εκροών, αποτελεσμάτων και αντικτύπου, με τους οποίους να μπορούν να αξιολογούνται η πρόοδος, η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα των μέσων πολιτικής έναντι των στόχων, αξιοποιώντας βέλτιστες πρακτικές, όπως παραδείγματος χάριν χρήσιμους δείκτες που ανέπτυξαν τα κράτη μέλη στα συστήματα παρακολούθησής τους (βλέπε σημεία 72 και 73),
- τα κράτη μέλη πρέπει να συγκεντρώνουν τακτικά στοιχεία που αποτυπώνουν τα πραγματικά διαρθρωτικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων που λαμβάνουν στήριξη (π.χ. έσοδα, εισόδημα, αριθμός υπαλλήλων, εφαρμοσθείσες καινοτομίες, εκπαιδευτικό επίπεδο των γεωργών), τα οποία χρησιμεύουν για την αξιολόγηση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των μέτρων ως προς την επίτευξη των ευκταίων στόχων πολιτικής,
- η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να απαιτούν να περιλαμβάνονται στις αξιολογήσεις χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα επιτεύγματα των έργων και των μέτρων, οι οποίες θα βασίζονται σε στοιχεία που καταγράφουν την πραγματική εξέλιξη των διαρθρωτικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των εκμεταλλεύσεων που έλαβαν στήριξη, αξιοποιώντας βέλτιστες πρακτικές (π.χ. συγκριτική αξιολόγηση, αναλύσεις αντίθετων περιπτώσεων, έρευνες) όπως από αυτές που προσδιορίστηκαν στο πλαίσιο του προκειμένου ελέγχου (βλέπε σημείο 75).
Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα I, του οποίου προεδρεύει ο Phil WYNN OWEN, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 31ης Μαΐου 2017.
Για το Ελεγκτικό Συνέδριο
Klaus-Heiner LEHNE
Πρόεδρος
Παραρτήματα
Παράρτημα I
Μεταβολή του αριθμού των γεωργών ηλικίας έως 44 ετών μεταξύ 2007 και 2013 στα κράτη μέλη
Κράτος μέλος | Αριθμός γεωργών ηλικίας έως 44 ετών | Μεταβολή του αριθμού των γεωργών ηλικίας έως 44 ετών μεταξύ 2007 και 2013 | |
---|---|---|---|
2007 | 2013 | ||
Βέλγιο | 13 580 | 7 240 | -6 340 |
Βουλγαρία | 61 540 | 49 980 | -11 560 |
Τσεχική Δημοκρατία | 10 660 | 5 080 | -5 580 |
Δανία | 12 190 | 6 700 | -5 490 |
Γερμανία | 133 080 | 75 570 | -57 510 |
Εσθονία | 5 120 | 4 670 | -450 |
Ιρλανδία | 33 770 | 32 020 | -1 750 |
Ελλάδα | 188 470 | 141 220 | -47 250 |
Ισπανία | 216 810 | 158 620 | -58 190 |
Γαλλία | 167 220 | 131 970 | -35 250 |
Κροατία | Μη διαθέσιμα στοιχεία | ||
Iταλία | 231 970 | 155 270 | -76 700 |
Κύπρος | 5 780 | 3 020 | -2 760 |
Λετονία | 27 090 | 15 990 | -11 100 |
Λιθουανία | 48 990 | 33 460 | -15 530 |
Λουξεμβούργο | 690 | 540 | -150 |
Ουγγαρία | 139 150 | 103 330 | -35 820 |
Μάλτα | 1 680 | 1 570 | -110 |
Κάτω Χώρες | 21 080 | 13 090 | -7 990 |
Αυστρία | 67 480 | 49 680 | -17 800 |
Πολωνία | 808 330 | 512 690 | -295 640 |
Πορτογαλία | 28 450 | 25 640 | -2 810 |
Ρουμανία | 638 490 | 676 770 | 38 280 |
Σλοβενία | 12 810 | 13 860 | 1 050 |
Σλοβακία | 10 940 | 5 550 | -5 390 |
Φινλανδία | 21 850 | 16 620 | -5 230 |
Σουηδία | 16 980 | 11 510 | -5 470 |
Ηνωμένο Βασίλειο | 42 740 | 27 650 | -15 090 |
ΕΕ των 27 | 2 966 940 | 2 279 310 | -687 630 |
Πηγή: Eurostat - Έρευνα για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων του 2007 και του 2013.
Παράρτημα II
Κατανομή γεωργών ανά ηλικιακή ομάδα τα έτη 2007 και 2013 στα κράτη μέλη
Κράτος μέλος | <35 | 35-44 | 45-54 | 55-64 | 65+ | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2007 | 2013 | 2007 | 2013 | 2007 | 2013 | 2007 | 2013 | 2007 | 2013 | |
Βέλγιο | 6,1 % | 4,0 % | 22,2 % | 15,2 % | 28,6 % | 32,9 % | 22,7 % | 26,8 % | 20,5 % | 21,2 % |
Βουλγαρία | 3,1 % | 6,4 % | 9,4 % | 13,2 % | 17,5 % | 18,5 % | 25,1 % | 25,2 % | 45,0 % | 36,7 % |
Τσεχική Δημοκρατία | 9,7 % | 4,6 % | 17,4 % | 14,8 % | 27,2 % | 23,8 % | 28,5 % | 33,9 % | 17,2 % | 23,0 % |
Δανία | 5,9 % | 2,5 % | 21,4 % | 14,7 % | 29,1 % | 31,2 % | 23,9 % | 27,6 % | 19,6 % | 24,0 % |
Γερμανία | 7,7 % | 6,8 % | 28,2 % | 19,7 % | 33,9 % | 37,2 % | 22,6 % | 29,8 % | 7,5 % | 6,5 % |
Εσθονία | 6,2 % | 7,5 % | 15,8 % | 16,8 % | 23,1 % | 23,4 % | 23,8 % | 21,8 % | 31,1 % | 30,4 % |
Ιρλανδία | 8,1 % | 6,3 % | 18,3 % | 16,7 % | 24,6 % | 25,1 % | 25,5 % | 25,5 % | 23,5 % | 26,5 % |
Ελλάδα | 6,9 % | 5,2 % | 15,1 % | 14,7 % | 21,6 % | 23,9 % | 20,2 % | 24,9 % | 36,3 % | 31,3 % |
Ισπανία | 5,2 % | 3,7 % | 15,6 % | 12,7 % | 23,3 % | 25,0 % | 24,5 % | 25,2 % | 31,4 % | 33,3 % |
Γαλλία | 8,1 % | 8,8 % | 23,6 % | 19,1 % | 31,5 % | 32,7 % | 23,9 % | 27,0 % | 12,9 % | 12,4 % |
Κροατία | μη διαθέσιμα στοιχεία | |||||||||
Iταλία | 3,1 % | 4,5 % | 10,7 % | 10,8 % | 19,4 % | 21,6 % | 23,9 % | 23,3 % | 42,9 % | 39,7 % |
Κύπρος | 2,4 % | 1,7 % | 12,0 % | 6,9 % | 26,7 % | 21,4 % | 29,1 % | 30,1 % | 29,8 % | 40,0 % |
Λετονία | 7,1 % | 5,0 % | 18,1 % | 14,5 % | 25,0 % | 26,3 % | 20,7 % | 24,1 % | 29,2 % | 30,1 % |
Λιθουανία | 4,4 % | 5,6 % | 16,9 % | 13,9 % | 21,4 % | 25,6 % | 18,2 % | 20,9 % | 39,1 % | 34,0 % |
Λουξεμβούργο | 7,4 % | 8,7 % | 22,5 % | 17,3 % | 33,8 % | 32,2 % | 22,5 % | 27,4 % | 13,9 % | 14,4 % |
Ουγγαρία | 7,6 % | 6,1 % | 14,6 % | 14,9 % | 23,2 % | 19,4 % | 27,1 % | 29,2 % | 27,5 % | 30,3 % |
Μάλτα | 4,9 % | 3,8 % | 10,3 % | 12,9 % | 29,3 % | 24,8 % | 32,4 % | 33,4 % | 23,0 % | 25,1 % |
Κάτω Χώρες | 4,0 % | 3,1 % | 23,5 % | 16,3 % | 28,7 % | 32,7 % | 26,1 % | 26,9 % | 17,7 % | 21,0 % |
Αυστρία | 11,0 % | 10,9 % | 29,7 % | 24,4 % | 33,3 % | 36,5 % | 16,5 % | 19,6 % | 9,4 % | 8,6 % |
Πολωνία | 12,2 % | 12,1 % | 21,6 % | 23,7 % | 31,1 % | 30,2 % | 19,3 % | 24,3 % | 15,8 % | 9,6 % |
Πορτογαλία | 2,2 % | 2,5 % | 8,2 % | 7,2 % | 17,6 % | 16,6 % | 25,4 % | 23,6 % | 46,7 % | 50,1 % |
Ρουμανία | 4,4 % | 4,7 % | 11,9 % | 13,9 % | 17,0 % | 16,9 % | 22,6 % | 23,5 % | 44,2 % | 41,0 % |
Σλοβενία | 4,0 % | 4,8 % | 13,0 % | 14,4 % | 24,6 % | 26,4 % | 23,5 % | 29,1 % | 34,9 % | 25,3 % |
Σλοβακία | 3,8 % | 8,1 % | 12,0 % | 15,4 % | 25,2 % | 24,9 % | 27,3 % | 30,0 % | 31,7 % | 21,6 % |
Φινλανδία | 9,2 % | 8,5 % | 22,8 % | 22,0 % | 32,0 % | 30,1 % | 29,8 % | 29,1 % | 6,2 % | 10,2 % |
Σουηδία | 6,0 % | 4,4 % | 17,4 % | 12,8 % | 26,7 % | 24,8 % | 29,3 % | 28,0 % | 20,6 % | 30,0 % |
Ηνωμένο Βασίλειο | 3,9 % | 3,9 % | 15,0 % | 11,0 % | 25,0 % | 26,6 % | 28,6 % | 27,9 % | 27,6 % | 30,6 % |
ΕΕ των 27 | 6,3 % | 6,0 % | 15,5 % | 15,3 % | 22,8 % | 22,9 % | 22,7 % | 24,7 % | 32,7 % | 31,1 % |
Πηγή: Eurostat - Έρευνα για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων του 2007 και του 2013.
Παράρτημα III
Προϋπολογισμός της ΕΕ για τους νέους γεωργούς ανά κράτος μέλος
Κράτος μέλος | Περίοδος προγραμματισμού 2007-2013 (δαπάνες) | Περίοδος προγραμματισμού 2014-2020 (διατεθείς προϋπολογισμός) | ||
---|---|---|---|---|
Αριθμός νέων γεωργών που έλαβαν στήριξη στο πλαίσιο του μέτρου 112 του δεύτερου πυλώνα | Μέτρο 112 του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση νέων γεωργών (σε ευρώ) | Μέτρο 6.1 του δεύτερου πυλώνα για την εγκατάσταση νέων γεωργών (σε ευρώ) | Άμεσες ενισχύσεις του πρώτου πυλώνα για τους νέους γεωργούς (σε ευρώ) | |
Βέλγιο | 2 152 | 32 563 695 | 46 833 607 | 42 897 688 |
Βουλγαρία | 5 808 | 92 325 533 | 68 861 719 | 18 576 263 |
Κύπρος | 320 | 4 504 895 | 7 000 000 | 1 891 663 |
Τσεχική Δημοκρατία | 1 364 | 41 734 186 | 24 750 000 | 8 511 002 |
Δανία | 3 811 130 | 44 088 268 | ||
Εσθονία | 846 | 24 253 253 | 18 164 000 | 1 891 635 |
Φινλανδία | 2 966 | 41 510 603 | 33 088 500 | 26 189 410 |
Γαλλία | 34 629 | 631 741 559 | 902 843 886 | 362 156 470 |
Γερμανία | 325 | 2 254 554 | 242 542 160 | |
Ελλάδα | 19 128 | 246 270 288 | 276 800 000 | 187 750 920 |
Ουγγαρία | 8 411 | 219 299 316 | 108 867 861 | 16 127 358 |
Ιρλανδία | 862 | 6 504 938 | 121 258 400 | |
Iταλία | 21 925 | 335 322 041 | 460 259 594 | 190 086 580 |
Λετονία | 407 | 11 168 738 | 9 452 635 | 15 515 660 |
Λιθουανία | 2 668 | 77 645 851 | 55 000 000 | 31 296 288 |
Λουξεμβούργο | 267 | 1 612 973 | 2 209 200 | 2 512 935 |
Μάλτα | 3 225 000 | 104 844 | ||
Κάτω Χώρες | 72 480 060 | |||
Αυστρία | 9 375 | 59 831 898 | 46 704 425 | 69 214 480 |
Πολωνία | 38 857 | 570 569 560 | 456 849 802 | 170 675 060 |
Πορτογαλία | 8 595 | 226 807 119 | 194 263 175 | 58 237 760 |
Ρουμανία | 12 770 | 260 504 741 | 400 355 600 | 102 773 360 |
Σλοβακία | 22 302 000 | 7 796 253 | ||
Σλοβενία | 2 652 | 41 500 643 | 48 520 000 | 9 516 155 |
Ισπανία | 17 603 | 305 951 740 | 542 330 984 | 486 689 740 |
Σουηδία | 1 796 | 19 928 329 | 6 564 399 | 55 839 760 |
Ηνωμένο Βασίλειο | 102 | 883 508 | 27 832 582 | 250 504 493 |
Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.
Παράρτημα IV
Λογική παρέμβασης του πρώτου πυλώνα
Παράρτημα V
Οι επιλογές των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή της ενίσχυσης για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα
Κράτος μέλος | % του ετήσιου εθνικού ανώτατου ορίου (2015) | Πρόσθετα κριτήρια επιλεξιμότητας | Ενίσχυση στους γεωργούς | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Υπολογίστηκε ως το 25 % | με το μέγιστο ανώτατο όριο (εκταρίων/δικαιωμάτων) | κατ’ αποκοπήν ποσό ανά εκμετάλλευση | κατάλληλα προσόντα | απαιτήσεις κατάρτισης | για όλους τους νέους γεωργούς που ασκούν έλεγχο στο νομικό πρόσωπο | |||||
της μέσης αξίας των δικαιωμάτων που κατέχει ένας γεωργός | κατ’ αποκοπήν ποσοστού του καθεστώτος βασικής ενίσχυσης | της ενιαίας στρεμματικής ενίσχυσης | της εθνικής μέσης ενίσχυσης ανά εκτάριο | |||||||
Βέλγιο | 1,89 | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | |||||
Βέλγιο (Φλάνδρα) | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Βέλγιο (Βαλλονία) | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Βουλγαρία | 0,47 | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | 30 | ΟΧΙ |
Τσεχική Δημοκρατία | 0,20 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ |
Δανία | 2,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Γερμανία | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ |
Εσθονία | 0,30 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | 39 | ΟΧΙ |
Ιρλανδία | 2,00 | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 50 | ΟΧΙ |
Ελλάδα | 2,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 25 | ΟΧΙ |
Ισπανία | 2,00 | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ |
Γαλλία | 1,00 | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 34 | ΟΧΙ |
Κροατία | 2,00 | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 25 | ΟΧΙ |
Iταλία | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ |
Κύπρος | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Λετονία | 1,50 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Λιθουανία | 1,75 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Λουξεμβούργο | 1,50 | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | |
Ουγγαρία | 0,20 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Μάλτα | 0,40 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Κάτω Χώρες | 2,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Αυστρία | 2,00 | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 40 | ΟΧΙ |
Πολωνία | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 50 | ||
Πορτογαλία | 2,00 | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ |
Ρουμανία | 1,79 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | 60 | ΟΧΙ |
Σλοβενία | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Σλοβακία | 0,55 | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 28 | ΟΧΙ |
Φινλανδία | 1,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Σουηδία | 2,00 | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ |
Ηνωμένο Βασίλειο | 1,63 | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | |||||
Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία) | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία) | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 90 | ΟΧΙ | |
Ηνωμένο Βασίλειο (Ουαλία) | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | ΝΑΙ | ΟΧΙ | ΟΧΙ | 25 | ΟΧΙ |
Γλωσσάριο
Άμεσες ενισχύσεις: Χορηγούνται απευθείας στους γεωργούς ώστε να τους παρέχουν ένα δίχτυ ασφαλείας. Συνήθως, χορηγούνται ως στήριξη του βασικού εισοδήματος, αποσυνδεδεμένη από την παραγωγή, και σταθεροποιούν το εισόδημα των γεωργών που αποφέρουν οι πωλήσεις στις αγορές, το οποίο είναι ευμετάβλητο. Οι άμεσες ενισχύσεις παρέχονται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων, το οποίο αναφέρεται κοινώς ως ο «πρώτος πυλώνας» της ΚΓΠ.
Αντίκτυπος: Οι μακροπρόθεσμες αλλαγές στην κοινωνία, οι οποίες μπορούν, εν μέρει τουλάχιστον, να αποδοθούν στη δράση της ΕΕ.
Αποτέλεσμα: Οι άμεσες επιδράσεις του προγράμματος στους άμεσους παραλήπτες ή αποδέκτες.
Γεωργική εκμετάλλευση: Ενιαία μονάδα, τόσο από τεχνικής όσο και από οικονομικής άποψης, η οποία λειτουργεί υπό ενιαία διοίκηση και ασκεί γεωργικές δραστηριότητες εντός της οικονομικής επικράτειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε ως κύρια είτε ως δευτερεύουσα δραστηριότητα. Η εκμετάλλευση μπορεί επίσης να παράγει και άλλα συμπληρωματικά (μη γεωργικά) προϊόντα και υπηρεσίες.
Διαχειριστική αρχή: Ο τοπικός, περιφερειακός ή εθνικός φορέας που ορίζεται από το κράτος μέλος και είναι αρμόδιος για την υποβολή προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης στην Επιτροπή και, εν συνεχεία, για τη διαχείριση και την υλοποίησή του.
Δικαιώματα ενίσχυσης: Θεσπίστηκαν με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ του 2003 για τους σκοπούς της εφαρμογής του καθεστώτος ενιαίας ενίσχυσης. Τα δικαιώματα ενίσχυσης κατανέμονταν σε γεωργούς βάσει ιστορικών δεδομένων (σε περιφερειακό επίπεδο ή στο επίπεδο του γεωργού). Μετά τη μεταρρύθμιση του 2003, προκειμένου να δικαιούται ένας γεωργός ενιαία ενίσχυση, όφειλε να ενεργοποιήσει τα δικαιώματα ενίσχυσης που είχε στην κατοχή του, μαζί με τον αντίστοιχο αριθμό επιλέξιμων εκταρίων γεωργικής έκτασης. Με τη μεταρρύθμιση του 2013 τα εν λόγω δικαιώματα ενίσχυσης αντικαταστάθηκαν με τα νέα δικαιώματα ενίσχυσης που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο του καθεστώτος βασικής ενίσχυσης. Κατά παρέκκλιση από τον κανόνα, ορισμένα κράτη μέλη που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις δύνανται να διατηρήσουν τα υφιστάμενα δικαιώματα ενίσχυσης.
Δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης (ΔΓΛΠ): Εργαλείο για την αξιολόγηση του εισοδήματος εμπορικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και του αντικτύπου της ΚΓΠ. Βασίζεται στα λογιστικά στοιχεία δείγματος που περιλαμβάνει περισσότερες από 80 000 γεωργικές εκμεταλλεύσεις από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
ΕΓΤΑΑ: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Χρηματοδοτεί τη συνεισφορά της ΕΕ σε προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης και αναφέρεται κοινώς ως ο «δεύτερος πυλώνας» της ΚΓΠ.
ΕΓΤΕ: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων. Κατά κύριο λόγο, χρηματοδοτεί άμεσες ενισχύσεις σε γεωργούς και μέτρα που ρυθμίζουν ή στηρίζουν τις γεωργικές αγορές και αναφέρεται κοινώς ως ο «πρώτος πυλώνας» της ΚΓΠ.
Εκροές: Τα παραδοτέα του προγράμματος.
Ενεργός γεωργός: Οι διατάξεις του άρθρου 9 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/20131 που αφορούν τους ενεργούς γεωργούς σκοπό, έχουν να αποτρέπουν άτομα και εταιρείες των οποίων ο επιχειρηματικός στόχος δεν αφορά καθόλου ή οριακά μόνον την άσκηση γεωργικής δραστηριότητας από τη λήψη στήριξης στο πλαίσιο της ΚΓΠ. Βασικό στοιχείο της διάταξης σχετικά με τους ενεργούς γεωργούς είναι η κατάρτιση αρνητικής κατάστασης στην οποία περιλαμβάνονται επιχειρήσεις και δραστηριότητες και ειδικότερα αερολιμένες, δίκτυα ύδρευσης, κτηματομεσιτικές εταιρείες, σιδηροδρομικές εταιρείες, γήπεδα και υπαίθριοι χώροι ψυχαγωγίας. Η εφαρμογή αυστηρότερου ορισμού για τους ενεργούς γεωργούς επαφίεται στη βούληση των κρατών μελών.
Επιμερισμένη διαχείριση: Μέθοδος εκτέλεσης του προϋπολογισμού της ΕΕ, στο πλαίσιο της οποίας τα καθήκοντα υλοποίησης ανατίθενται στα κράτη μέλη2, ενώ η Επιτροπή διατηρεί την τελική ευθύνη (εποπτικά καθήκοντα).
Έρευνα για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων: Έρευνα που διενεργούν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι εν λόγω έρευνες διενεργούνται συστηματικά σε ολόκληρη την ΕΕ βάσει κοινής μεθοδολογίας και παρέχουν συγκρίσιμα και αντιπροσωπευτικά στατιστικά στοιχεία για τις διάφορες χώρες και χρονικές περιόδους, σε περιφερειακό επίπεδο. Οι έρευνες για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων διενεργούνται κάθε τρία ή τέσσερα χρόνια ως δειγματοληπτική έρευνα και κάθε δέκα χρόνια ως απογραφή.
ΚΓΠ (Κοινή Γεωργική Πολιτική): Το σύνολο της νομοθεσίας και των πρακτικών που έχει εγκρίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την εφαρμογή κοινής και ενοποιημένης πολιτικής στον τομέα της γεωργίας. Τα πρώτα μέτρα θεσπίστηκαν το 1962. Έκτοτε η πολιτική έχει προσαρμοστεί και εξελιχθεί, ενώ έχει αποτελέσει αρκετές φορές αντικείμενο μεταρρυθμίσεων.
KΠΠΑ (κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης): Πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης που εφαρμόστηκε σε επίπεδο ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Όσον αφορά δε την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, καλύπτει αμφότερους τους πυλώνες της ΚΓΠ (ΕΓΤΑΑ και ΕΓΤΕ).
Λογική παρέμβασης: Ορίζει τη σχέση μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών αναγκών που πρέπει να καλύψει η παρέμβαση και των στόχων, των εισροών, των διεργασιών, των εκροών, των αποτελεσμάτων και του αντικτύπου τους.
Νέος γεωργός: Στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, πρόσωπο ηλικίας έως 40 ετών κατά το έτος υποβολής της αίτησης, το οποίο δημιουργεί για πρώτη φορά γεωργική εκμετάλλευση ως επικεφαλής της εκμετάλλευσης αυτής ή έχει ήδη εγκατασταθεί κατά τη διάρκεια των πέντε ετών που προηγούνται της πρώτης υποβολής αίτησης, όπως ορίζεται στο άρθρο 50, παράγραφος 2, του κανονισμού (ΕΕ) 1307/2013. Στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, πρόσωπο ηλικίας 40 ετών ή νεότερο κατά τη στιγμή της υποβολής της αίτησης, το οποίο εγκαθίσταται για πρώτη φορά σε γεωργική εκμετάλλευση ως υπεύθυνος της εκμετάλλευσης αυτής και το οποίο διαθέτει επαρκή επαγγελματικά προσόντα και ικανότητες, όπως ορίζεται στο άρθρο 2, στοιχείο ιδ), του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/20133. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τον συνολικό αριθμό των γεωργών ηλικίας μέχρι 40 ετών, καθώς στα δεδομένα της Eurostat η ηλικιακή ομάδα των 35-44 ετών δεν υποδιαιρείται σε επιμέρους ομάδες.
Οργανισμός πληρωμών: Εθνικός ή περιφερειακός φορέας αρμόδιος για την εκτίμηση, τον υπολογισμό και την καταβολή γεωργικών επιδοτήσεων.
Περίοδος προγραμματισμού: Πολυετές πλαίσιο για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών της ΕΕ, όπως η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης. Ο συγκεκριμένος έλεγχος αφορά τις περιόδους 2007-2013 και 2014-2020.
Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ): Έγγραφο προγραμματισμού το οποίο εκπονεί ένα κράτος μέλος και εγκρίνει η Επιτροπή για τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της υλοποίησης της πολιτικής της ΕΕ για την αγροτική ανάπτυξη σε περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο.
Πυλώνας: Η ΚΓΠ απαρτίζεται από δύο ταμεία, αποκαλούμενα και «πυλώνες»: ο «πρώτος πυλώνας» αναφέρεται στο ΕΓΤΕ, το οποίο παρέχει άμεσες ενισχύσεις σε γεωργούς, ενώ ο «δεύτερος πυλώνας» αναφέρεται στο ΕΓΤΑΑ, το οποίο χρηματοδοτεί προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.
Στόχοι SMART: Συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι, εφικτοί, ουσιαστικοί και χρονικά προσδιορισμένοι στόχοι4.
Παραπομπές
Γλωσσάριο
1 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς βάσει καθεστώτων στήριξης στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 637/2008 και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 608).
2 Άρθρο 59 του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες που εφαρμόζονται στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου (ΕΕ L 298 της 26.10.2012, σ. 1).
3 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου (ΕΕ L 347 της 20.12.2013, σ. 487).
4 Άρθρο 30, παράγραφος 3, του κανονισμού (ΕΕ, Ευρατόμ) αριθ. 966/2012.
Εισαγωγή
5 Έως το 2013 η Κροατία δεν περιλαμβανόταν στα στατιστικά στοιχεία.
6 Η Eurostat παρέχει στοιχεία για τις εξής ηλιακές ομάδες: κάτω των 35, 35-44, 45-54, 55-64, άνω των 65 ετών.
7 Η έρευνα για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων διεξάγεται κάθε τρία χρόνια από όλα τα κράτη μέλη που διαθέτουν κοινή μεθοδολογία και, κατά συνέπεια, παράγει συγκρίσιμα και αντιπροσωπευτικά στατιστικά στοιχεία σε βάθος χρόνου για τα κράτη μέλη. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τον συνολικό αριθμό των γεωργών ηλικίας μέχρι 40 ετών, καθώς στα δεδομένα της Eurostat η ηλικιακή ομάδα των 35-44 ετών δεν υποδιαιρείται σε επιμέρους ομάδες.
8 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2008, σχετικά με το μέλλον των νέων γεωργών στο πλαίσιο της υπό εξέλιξη μεταρρύθμισης της KΓΠ (2007/2194(INI)).
9 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 23ης Ιουνίου 2011, με τίτλο «Η ΚΓΠ με χρονικό ορίζοντα το 2020: η αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων όσον αφορά τη διατροφή, τους φυσικούς πόρους και το έδαφος» (2011/2051(INI)).
10 Συμβούλιο της ΕΕ, συμπεράσματα της Προεδρίας για ενίσχυση των πολιτικών της ΕΕ υπέρ των νέων γεωργών, διάσκεψη του Συμβουλίου Γεωργίας και Αλιείας, Βρυξέλλες, 15 Δεκεμβρίου 2014.
11 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Νέοι αγρότες και η ΚΓΠ», Λουξεμβούργο, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2015.
12 Ομιλία του Επιτρόπου Phil Hogan στην ημερίδα που διοργάνωσαν από κοινού οι ENRD/CEJA για την ανανέωση των γενεών, στις Βρυξέλλες στις 25 Ιανουαρίου 2017.
13 Οδηγία 81/528/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 1981, περί τροποποίησης της οδηγίας 72/159/ΕΟΚ «περί εκσυγχρονισμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων» (ΕΕ L 197 της 20.7.1981, σ. 41) η οποία εισάγει, μεταξύ άλλων, συγκεκριμένα μέτρα που στοχεύουν σε νέους γεωργούς ηλικίας μέχρι 40 ετών.
14 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου, της 17ης Μαΐου 1999, για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) και για την τροποποίηση και κατάργηση ορισμένων κανονισμών (ΕΕ L 160 της 26.6.1999, σ. 80).
15 Βλέπε κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1307/2013 και συγκεκριμένα την αιτιολογική σκέψη 47 του προοιμίου: «Η δημιουργία και ανάπτυξη νέας οικονομικής δραστηριότητας στον γεωργικό τομέα από γεωργούς νεαρής ηλικίας αποτελεί οικονομική πρόκληση και στοιχείο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τη χορήγηση και στόχευση των άμεσων ενισχύσεων. Η ανάπτυξη αυτή είναι ουσιώδης για την ανταγωνιστικότητα του γεωργικού τομέα στην Ένωση».
Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου
16 Βλέπε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «Έκθεση σχετικά με τη σημερινή κατάσταση της συγκέντρωσης γεωργικής γης στην ΕΕ» (2016/2141(INI)). Εκεί αναφέρεται ότι, το 2010, το 3% μόνο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ελέγχουν ήδη το 50 % της γεωργικής γης στην ΕΕ των 27, «λαμβάνοντας υπόψη, ότι η πολιτική και οι ενισχύσεις της ΕΕ προωθούν τις διαδικασίες συγκέντρωσης, επειδή οι άμεσες πληρωμές που συνδέονται με τις επιφάνειες κατευθύνονται μονομερώς κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις και η χρησιμοποίηση αυτών των πιστώσεων συμβάλλει στην αύξηση των τιμών της γης».
17 ECORYS, LEI-Wageningen UR, Aequator Groen & Ruimte για λογαριασμό της Επιτροπής: «Young farmers’ needs», Σεπτέμβριος 2015. Στο πλαίσιο της έρευνας, διεξήχθησαν, την περίοδο 2014-2015, κατά μέσο όρο 78 συνεντεύξεις με γεωργούς σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών, καθώς και οι ανάγκες των νέων γεωργών αποτέλεσαν αντικείμενο συζητήσεων από ομάδες εστίασης στα επιμέρους κράτη μέλη.
18 Βλέπε μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «Study on possible effects on land markets on EU land of new direct payments» του 2013. Εκεί αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι οι τιμές πώλησης και μίσθωσης γης στα νέα κράτη μέλη έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την αύξηση του ΚΕΣΕ από την προσχώρησή τους το 2004 και έπειτα. Η συσχέτιση μεταξύ των άμεσων ενισχύσεων και της αξίας της γης είναι πολύ ισχυρή. Επίσης, στην ΕΕ των 15 γίνεται σημαντική κεφαλαιοποίηση του ΚΕΕ. Βλέπε επίσης μελέτη του ιταλικού εθνικού ινστιτούτου γεωργικής οικονομίας με τίτλο «Νέοι και ανανέωση των γενεών στην ιταλική γεωργία», 2013.
19 ECORYS, LEI-Wageningen UR, Aequator Groen & Ruimte για λογαριασμό της Επιτροπής: «Young farmers’ needs», Σεπτέμβριος 2015.
20 Σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, βλέπε ετήσια έκθεση (για το οικονομικό έτος 2007) του γαλλικού Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Σε ό,τι αφορά την Ιταλία, βλέπε μελέτη του ιταλικού εθνικού ινστιτούτου γεωργικής οικονομίας με τίτλο «Νέοι και ανανέωση των γενεών στην ιταλική γεωργία», 2013.
Σε ό,τι αφορά την Ισπανία, βλέπε σημείο 68 της παρούσας έκθεσης.
21 ECORYS, LEI-Wageningen UR, Aequator Groen & Ruimte για λογαριασμό της Επιτροπής: «Young farmers’ needs», Σεπτέμβριος 2015.
22 Eurostat - Έρευνα για τη διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, περίοδος 2007-2013.
Παρατηρήσεις
23 Αιτιολογική σκέψη 47 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013: «Η δημιουργία και ανάπτυξη νέας οικονομικής δραστηριότητας στο γεωργικό τομέα από γεωργούς νεαρής ηλικίας αποτελεί οικονομική πρόκληση και στοιχείο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τη χορήγηση και στόχευση των αμέσων ενισχύσεων.»
24 SEC(2011) 1153 τελικό/2 της 20ης Οκτωβρίου 2011 «Impact Assessment, Common Agricultural Policy towards 2020», παράρτημα 3.
25 Η μέση καθαρή προστιθέμενη αξία της εκμετάλλευσης είναι ένας δείκτης εισοδήματος του δικτύου γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης, με τον οποίο μετράται το ποσό που είναι διαθέσιμο προς καταβολή για όλους τους πάγιους συντελεστές παραγωγής μιας γεωργικής εκμετάλλευσης (γη, εργασία και κεφάλαιο).
26 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Agricultural Policy Perspective Brief αριθ. 5 «Overview of CAP Reform 2014-2020», Δεκέμβριος 2013.
27 Πηγή: Εκ των υστέρων αξιολόγηση του ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013 που αφορά την περιφέρεια Αιμιλία-Ρωμανία, βλέπε επίσης σημείο 75.
28 Όσον αφορά τους δικαιούχους αμφότερων των μέτρων, ελήφθη υπόψη μόνο το μερίδιο της αύξησης της ετήσιας ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που αφορά την ενίσχυση στο πλαίσιο του μέτρου εγκατάστασης.
29 Κατά μέσο όρο, τα κράτη μέλη αφιέρωσαν στη συγκεκριμένη συμπληρωματική ενίσχυση προς τους νέους γεωργούς το 1,33 % του προϋπολογισμού τους για τις άμεσες ενισχύσεις του έτους 2015. Τα στοιχεία αυτά αφορούν εκτιμώμενες χρηματοδοτικές ανάγκες και όχι πραγματικές δαπάνες.
30 Άρθρο 50, παράγραφοι 6 έως 8, του κανονισμού αριθ. 1307/2013. Εναλλακτικά, τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν την καταβολή ετήσιας κατ’ αποκοπή ενίσχυσης ανεξαρτήτως του μεγέθους της εκμετάλλευσης (μόνο το Λουξεμβούργο επέλεξε αυτή τη δυνατότητα), όπως προβλέπεται στο άρθρο 50, παράγραφος 10, του κανονισμού 1307/2013.
31 Βέλγιο, Βουλγαρία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Κροατία, Λουξεμβούργο, Αυστρία, Πορτογαλία, Σλοβακία και Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία).
32 Η Εσθονία, η Κύπρος, η Λιθουανία και η Φινλανδία επέλεξαν να περιορίσουν την πρόσβαση σε αυτή την ενίσχυση στα νομικά πρόσωπα που ελέγχονται αποκλειστικά από νέους γεωργούς για την περίοδο 2016-2020 και η Λετονία για την περίοδο 2017-2020.
33 Βλέπε παράρτημα V για επισκόπηση.
34 Renta de referencia: Δείκτης των μη γεωργικών ακαθάριστων εισοδημάτων στην Ισπανία. Θεσμοθετήθηκε με τον ισπανικό εθνικό νόμο αριθ. 19/1995. Το 2016, ανερχόταν σε 28 397 ευρώ.
35 Όπως ορίζεται στο άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1307/2013. Βλέπε ορισμό στο γλωσσάριο.
36 Πρόκειται για το απλούστερο και συνηθέστερο είδος εταιρείας στην ιταλική γεωργία. Ορίζεται στα άρθρα 2251-2290 του ιταλικού αστικού κώδικα.
37 Βάσει αποσπασματικών στοιχείων που παρείχαν τα κράτη μέλη στην Επιτροπή και το Ελεγκτικό Συνέδριο: στα τέλη Φεβρουαρίου 2017 εξακολουθούσαν να απουσιάζουν ή να είναι ελλιπή τα στοιχεία από την Κροατία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρουμανία, τη Μάλτα και το Ηνωμένο Βασίλειο.
38 Σύμφωνα με το δίκτυο γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης, η μέση καθαρή προστιθέμενη αξία της εκμετάλλευσης (ΚΠΑΕ) στην ΕΕ των 27 κρατών μελών ήταν το 2012 περίπου 30 000 ευρώ, ενώ η ΚΠΑΕ ανά μονάδα ετήσιας εργασίας ανερχόταν στα 19 000 ευρώ.
39 Istituto Nazionale di Economia Agraria, «I giovani e il ricambio generazionale nell’agricoltura italiana», 2013, σ. 45. Το εν λόγω ποσό βασίζεται στην έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του δικτύου γεωργικής λογιστικής πληροφόρησης και ενδεχομένως να μην είναι στατιστικώς αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού των ιταλών γεωργών ηλικίας κάτω των 40 ετών.
40 Οι αγροτικές περιοχές με γενικά προβλήματα ανάπτυξης αποτελούν τα πλέον μειονεκτικά εδάφη της περιφέρειας, στα οποία η δυσμενής μορφολογία του εδάφους και η έλλειψη υποδομών περιορίζει τις παραγωγικές δραστηριότητες. Οι εν λόγω περιοχές χαρακτηρίζονται από σημαντικά χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ σε σύγκριση με άλλες περιοχές.
41 Salaire minimum interprofessionnel de croissance-SMIC (κατώτατος διεπαγγελματικός μισθός αναπτύξεως), χωρίς τις κοινωνικές εισφορές. Υπολογίζεται από τη γαλλική στατιστική υπηρεσία και ισούται με μικτές μηνιαίες αποδοχές ύψους 1 489 ευρώ (την 1.1.2017), βάσει 151,67 εργάσιμων ωρών μηνιαίως.
42 Renta de referencia: Δείκτης των μη γεωργικών ακαθάριστων εισοδημάτων στην Ισπανία. Θεσμοθετήθηκε με τον ισπανικό εθνικό νόμο αριθ. 19/1995. Το 2016, ανερχόταν σε 28 397 ευρώ.
43 Βλέπε ειδικές εκθέσεις αριθ. 8/2012, 1/2013, 6/2013, 12/2013 και 25/2015 (http://eca.europa.eu).
44 Το δείγμα του ΔΓΛΠ δημιουργήθηκε με σκοπό την εξέταση των εισοδημάτων και των εμπορικών δραστηριοτήτων των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Μπορεί να παρέχει σημαντικές και χρήσιμες πληροφορίες για τις επιχειρηματικές επιδόσεις των γεωργικών εκμεταλλεύσεων ανά γεωργικό τομέα και τάξη μεγέθους. Εντούτοις δεν είχε σχεδιαστεί για να είναι αντιπροσωπευτικό συγκεκριμένων ομάδων, όπως των δικαιούχων της ΚΓΠ ή των νέων γεωργών. Επομένως, δεν είναι διαθέσιμες επαρκείς αντιπροσωπευτικές πληροφορίες σχετικά με το εισόδημα των νέων γεωργών ή με τις επιδράσεις συγκεκριμένων μέτρων στήριξης της ΕΕ, όπως του μέτρου εγκατάστασης νέων γεωργών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε επίσης ειδική έκθεση αριθ. 1/2016, σημεία 48 έως 50 (http://eca.europa.eu).
45 Η Γαλλία διαβίβασε την έκθεση εκ των υστέρων αξιολόγησης στα τέλη Μαρτίου του 2017, μετά το κλείσιμο του εν προκειμένω ελέγχου.
46 Σύμφωνα με το ECORYS, LEI-Wageningen UR, Aequator Groen & Ruimte για λογαριασμό της Επιτροπής, «Young farmers’ needs in Spain», Σεπτέμβριος 2015, το 56 % των νέων γεωργών της Ισπανίας θεωρούσε προβληματική την πρόσβαση σε πιστώσεις, συγκριτικά με το 33 % των νέων γεωργών στα κράτη μέλη της ΕΕ των 28.
47 Βάσει του μέσου αριθμού των γεωργών της ηλικιακής ομάδας 15-44 ετών, την περίοδο 2007-2013.
Απαντήσεις της Επιτροπής
1 Επιστολές προς τη Δανία (Ares(2015)162942 της 15/1/2015), τις Κάτω Χώρες (Ares(2015)1173220 - 17/3/2015) και την Εσθονία (Ares(2016)6004433 - 19/10/2016), οι οποίες έχουν καταστεί εγκαίρως διαθέσιμες για διαβούλευση από τις αρχές των κρατών μελών μέσω του CircaBC.
2 Εργαστήριο εμπειρογνωμόνων με θέμα «Ενίσχυση για τους νέους γεωργούς – ανταλλαγή εμπειριών εφαρμογής και ελέγχου των κρατών μελών» που διοργανώθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2015 (υλικό τεκμηρίωσης διαθέσιμο στα κράτη μέλη στο CircaBC).
Στάδιο | Ημερομηνία |
---|---|
Έγκριση του υπομνήματος σχεδιασμού του ελέγχου / Έναρξη του ελέγχου | 16.3.2016 |
Επίσημη διαβίβαση του σχεδίου έκθεσης στην Επιτροπή (ή σε άλλη ελεγχόμενη μονάδα) | 30.3.2017 |
Έγκριση της τελικής έκθεσης μετά τη διαδικασία εκατέρωθεν ακρόασης | 31.5.2017 |
Παραλαβή των επίσημων απαντήσεων της Επιτροπής (ή άλλης ελεγχόμενης μονάδας) σε όλες τις γλώσσες | 28.6.2017 |
Κλιμάκιο ελέγχου
Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων επιδόσεων και των ελέγχων συμμόρφωσης που αυτό διενεργεί επί συγκεκριμένων τομέων του προϋπολογισμού ή επί συγκεκριμένων διαχειριστικών θεμάτων. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.
Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα Ελέγχου I, του οποίου προεδρεύει ο Phil Wynn Owen, Μέλος του ΕΕΣ, και το οποίο ειδικεύεται στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Janusz Wojciechowski, Μέλος του Συνεδρίου, συνεπικουρούμενος από την Kinga Wisniewska-Danek, προϊσταμένη του ιδιαίτερου γραφείου του, την Katarzyna Radecka-Moroz, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, τον Helder Faria Viegas, ανώτερο διοικητικό στέλεχος, τον Lorenzo Pirelli, υπεύθυνο έργου, και τη Malgorzata Frydel, αναπληρώτρια υπεύθυνη έργου. Το κλιμάκιο ελέγχου απαρτιζόταν από τους Antonio Caruda Ruiz, Anzela Poliulianaite, Carlos Sanchez Rivero, Frédéric Soblet, Matteo Tartaggia και Diana Voinea. Η γραμματειακή υποστήριξη παρασχέθηκε από τις Frederique Hussenet, Monika Schmidt και Terje Teppan-Niesen.
Επικοινωνία
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ
Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (http://europa.eu).
Πρέπει να βελτιωθεί η στόχευση της στήριξης που παρέχει η ΕΕ σε νέους γεωργούς ώστε να προωθηθεί αποτελεσματικά η ανανέωση των γενεών
(υποβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 287, παράγραφος 4, δεύτερο εδάφιο, ΣΛΕΕ)
Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2017
978-92-872-7783-1 | 1977-5660 | 10.2865/70742 | QJ-AB-17-010-EL-N | |
HTML | 978-92-872-7735-0 | 1977-5660 | 10.2865/731708 | QJ-AB-17-010-EL-Q |
© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2017
Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής.
ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΙΤΕ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ
Δωρεάν εκδόσεις:
- ένα αντίτυπο:
- από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)•
- περισσότερα από ένα αντίτυπα ή αφίσες/χάρτες:
- από τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης(http://ec.europa.eu/represent_el.htm),
- από τα γραφεία εκπροσώπησης στις εκτός ΕΕ χώρες (http://eeas.europa.eu/delegations/index_el.htm),
- επικοινωνώντας με την υπηρεσία Άμεση Ευρώπη (http://europa.eu/europedirect/index_el.htm) ή
- καλώντας τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (δωρεάν τηλεφωνικός αριθμός από όλη την Ένωση) (*).
Εκδόσεις επί πληρωμή:
- από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu).