Mobilność w ramach programu Erasmus+. Miliony uczestników i wielowymiarowa europejska wartość dodana, ale pomiar wyników wymaga udoskonalenia

Streszczenie

Informacje o programie Erasmus+

I

Erasmus+ (zwany dalej „programem”) to program UE wspierający działania w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz młodzieży i sportu o łącznym budżecie 16,45 mld euro na lata 2014–2020. Jego celem jest zapewnienie osobom uczącym się i kadrze możliwości zdobycia nowych umiejętności oraz rozwoju osobistego, społeczno-edukacyjnego i zawodowego poprzez studia, szkolenie, doświadczenie zawodowe lub wolontariat za granicą. Do zadań programu należy także poprawa jakości i sprzyjanie innowacjom, dążeniu do doskonałości oraz umiędzynarodowieniu organizacji działających w wyżej wymienionych dziedzinach.

II

Istotnym celem programu Erasmus+ jest wsparcie państw Europy w procesie unowocześniania i doskonalenia ich systemów kształcenia i szkolenia, a tym samym wzmocnienie ich wiodącej roli w działaniu na rzecz wzrostu, zatrudnienia, konkurencyjności, innowacji i spójności społecznej.

III

Erasmus+ obejmuje szkolnictwo wyższe, kształcenie i szkolenie zawodowe (VET), edukację szkolną, edukację dorosłych, młodzież i sport. Działania i projekty, które mogą być finansowane w ramach programu Erasmus+, są podzielone na akcje kluczowe. Program jest wdrażany przede wszystkim w trybie zarządzania pośredniego przez agencje narodowe (którym powierzono 80% zadań).

Zakres kontroli

IV

Trybunał ocenił wyniki i europejską wartość dodaną programu, skupiając się na akcji 1, tj. mobilności edukacyjnej osób w zakresie kształcenia i szkolenia (dalej zwanej „mobilność w ramach programu Erasmus+” lub „mobilność”), na którą przeznaczono ponad połowę środków budżetowych przyznanych na program w latach 2014–2020. Do stycznia 2018 r. z tego typu mobilności skorzystało ponad 2,3 mln osób uczących się i pracowników sektora edukacji.

Ustalenia Trybunału

V

Trybunał doszedł do ogólnego wniosku, że Erasmus+ to dobrze znana, udana inicjatywa UE. Wnosi europejską wartość dodaną o wielu więcej wymiarach niż przewidziano w podstawie prawnej. Erasmus+ odgrywa pierwszoplanową rolę w rozwijaniu zagranicznej mobilności edukacyjnej oraz wywiera pozytywny wpływ na nastawienie uczestników programu do UE. Państwa nie byłyby w stanie osiągnąć takich efektów, gdyby działały indywidualnie.

VI

Trybunał stwierdził w szczególności, że:

1. za pomocą mobilności w ramach programu Erasmus+ europejska wartość dodana wypracowywana jest na więcej sposobów niż przewidziano w podstawie prawnej, na przykład w zakresie strategicznego podejścia do mobilności, poczucia tożsamości europejskiej i wielojęzyczności;
2. większość wskaźników określonych w podstawie prawnej już osiągnęło bądź osiągnie wartość docelową. Wskaźniki te nie w pełni pokrywają się jednak z celami ogólnymi i szczegółowymi wyznaczonymi w rozporządzeniu, co utrudnia pomiar wyników. Wskaźniki jakościowe opierają się w dużej mierze na opiniach uczestników sformułowanych w wywiadach i ankietach;
3. w programie Erasmus+ wprowadzono wiele innowacji na rzecz uproszczenia administracyjnej strony mobilności, chociaż procedury składania wniosków i sprawozdań są nadal skomplikowane;
4. innowacyjny instrument gwarancji pożyczek studenckich nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, w związku z czym Komisja zmieniła przydział przeznaczonych na ten cel środków.

Zalecenia Trybunału

VII

Trybunał zaleca, by Komisja w szczególności:

1. zaproponowała dodatkowe płaszczyzny europejskiej wartości dodanej w czasie opracowywania i realizacji przyszłego programu Erasmus. Wszystkim płaszczyznom europejskiej wartości dodanej należy przyznać pierwszeństwo na etapie oceny projektu, należy monitorować je i uwzględniać w sprawozdaniach;
2. bardziej szczegółowo opracowała wskaźniki, które pozwalają zmierzyć, w jakim stopniu osiągnięto cele ogólne i szczegółowe programu, oraz przy podziale środków kierowała się przede wszystkim wynikami;
3. jeszcze bardziej uprościła program w celu ograniczenia obciążenia administracyjnego, ułatwiła beneficjentom i indywidualnym uczestnikom składanie wniosków i sprawozdań oraz utrzymała kwoty ryczałtowe, finansowanie ryczałtowe i koszty jednostkowe, ale dostosowała w razie potrzeby kwotę stypendium. Komisja powinna także udoskonalić narzędzia informatyczne oraz w dalszym ciągu komputeryzować procedury;
4. promowała włączenie mobilności uczniów szkół ogólnokształcących do akcji 1 oraz wzięła pod uwagę możliwość bardziej elastycznego traktowania studentów studiów doktoranckich;
5. oceniła, czy możliwe jest przywrócenie finansowania tradycyjnego, stacjonarnego nauczania języków;
6. zaproponowała takie zmiany instrumentu gwarancji pożyczek studenckich, by objąć nim mobilność doktorantów i studentów studiów pierwszego stopnia.

Wstęp

01

Erasmus+ wspiera działania w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz młodzieży i sportu, a jego łączny budżet wynosi 16,45 mld euro na lata 2014–2020. Celem programu jest zapewnienie osobom uczącym się i kadrze możliwości zdobycia nowych umiejętności oraz rozwoju osobistego, społeczno-edukacyjnego i zawodowego poprzez studia, szkolenie, doświadczenie zawodowe lub wolontariat za granicą. Do zadań programu należy także poprawa jakości i sprzyjanie innowacjom, dążeniu do doskonałości oraz umiędzynarodowieniu organizacji działających w wyżej wymienionych dziedzinach. Celem programu Erasmus+ jest także wsparcie państw Europy w procesie unowocześniania i doskonalenia ich systemów kształcenia i szkolenia, a tym samym wzmocnienie ich wiodącej roli w działaniu na rzecz wzrostu, zatrudnienia, konkurencyjności, innowacji i spójności społecznej.

02

Zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym program¹ (zwanym dalej „rozporządzeniem”) przyczynia się on między innymi do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020”², w tym wyznaczonego w niej podstawowego celu w dziedzinie edukacji. Prowadzi także do osiągnięcia celów strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia, w tym odpowiednich poziomów odniesienia (ET 2020)³.

03

Erasmus+ to połączenie programów z lat 2007–2013 w jednym programie. Działania i projekty objęte finansowaniem są podzielone na akcje kluczowe, jak pokazano na rys. 1.

04

Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury) ponosi ostateczną odpowiedzialność za wdrażanie programu Erasmus+. Zarządza ona środkami budżetowymi oraz ustanawia priorytety, cele i kryteria. Prowadzi i monitoruje wprowadzanie programu w życie, działania następcze i ocenę programu na szczeblu europejskim. Komisja Europejska odpowiada także za nadzór nad podmiotami odpowiedzialnymi za wdrażanie programu na szczeblu krajowym i ich koordynację.

05

Wdrażanie programu Erasmus+ opiera się w dużej mierze – 80% zadań – na zarządzaniu pośrednim (zob. rys. 2). Komisja Europejska powierza realizację programu agencjom narodowym ustanowionym w każdym państwie uczestniczącym w programie. Agencje narodowe są odpowiedzialne za zarządzanie wszystkimi etapami realizacji projektu. Wyznaczają je organy krajowe, które powołują także niezależną instytucję kontrolną zgodnie z rozporządzeniem finansowym.

06

Najistotniejszą częścią programu pod względem unijnych środków budżetowych jest akcja 1. Składa się ona z projektów dotyczących mobilności osób uczących się i kadry w obszarze szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz edukacji dorosłych, a także mobilności kadry szkolnej i osób młodych. Ponadto akcja 1 obejmuje wspólne studia magisterskie Erasmus Mundus oraz pożyczki programu Erasmus+ dla studentów studiów magisterskich.

07

Mobilność edukacyjna zapewniana w ramach akcji 1 (fizyczne przeniesienie się do państwa innego niż państwo zamieszkania w celu podjęcia studiów, szkolenia lub innego rodzaju uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, zob. przykłady w załączniku I) ma na celu podniesienie poziomu kluczowych kompetencji i umiejętności, ze szczególnym uwzględnieniem ich przydatności z perspektywy rynku pracy i wkładu w spójność społeczeństwa. Ponadto mobilność stanowi ważny sposób promowania włączenia społecznego osób pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach.

08

Na rys. 3 przedstawiono podział środków budżetowych na poszczególne części programu.

09

Państwa uczestniczące w programie Erasmus+ dzielą się na dwie grupy, jak pokazano na rys. 4:

1. państwa uczestniczące w programie: państwa członkowskie UE oraz była jugosłowiańska republika Macedonii, Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Turcja;
2. 145 państw partnerskich (państwa sąsiadujące i reszta świata).

Zakres kontroli i podejście kontrolne

10

Trybunał ocenił wyniki i europejską wartość dodaną programu Erasmus+. Kontrola skupiła się na akcji 1 (mobilność) w obszarze kształcenia i szkolenia, na co przeznaczono połowę środków budżetowych programu. Okres wdrażania projektów w ramach akcji 2 i akcji 3 wynosi kilka lat i w 2017 r. znajdowały się one w głównej mierze na etapie wdrażania lub udzielania zamówień.

11

W szczególności Trybunał zbadał, czy:

1. mobilność w ramach programu Erasmus+ wnosi oczekiwaną europejską wartość dodaną;
2. rezultaty mobilności w ramach programu Erasmus+ są odpowiednio mierzone;
3. innowacje wprowadzone w związku z mobilnością w ramach programu Erasmus+ udoskonaliły program.

12

Trybunał wybrał pięć państw uczestniczących w programie celem przeprowadzenia w nich wizyty: Estonię, Hiszpanię, Norwegię, Polskę i Rumunię. Trybunał zastosował przy wyborze następujące kryteria: (i) liczba przyjmowanych i wysyłanych uczestników; (ii) państwo przyjmujące i wysyłające stosunkowo niewielką liczbę uczestników; (iii) położenie geograficzne wśród państw członkowskich UE; (iv) jedno państwo niebędące członkiem UE.

13

Trybunał uzyskał dowody w oparciu o:

1. wywiady z zainteresowanymi stronami programu Erasmus+, w tym:
   1. pracownikami Komisji i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) odpowiedzialnymi za zarządzanie programem Erasmus+;
   2. agencjami narodowymi, organami krajowymi, beneficjentami i uczestnikami z pięciu wybranych państw uczestniczących w programie;
2. przegląd dokumentacji i procedur związanych z programem Erasmus+;
3. analizę danych, w tym oceny śródokresowej programu Erasmus+ 2014–2016⁴. Została ona opublikowana w dniu 31 stycznia 2018 r., po zakończeniu okresu objętego kontrolą Trybunału. Trybunał dokonał przeglądu tego kluczowego dokumentu i stwierdził, że w dużej mierze potwierdza on wnioski wyciągnięte przez Trybunał. W stosownych przypadkach Trybunał powołuje się na ocenę śródokresową i zawarte w niej wnioski.

Ustalenia

Mobilność w ramach programu Erasmus+ wnosi europejską wartość dodaną o wielu więcej wymiarach niż przewidziano w rozporządzeniu

Mobilność w ramach programu Erasmus+ wnosi europejską wartość dodaną zgodnie z wymogami rozporządzenia

14

Program wspiera jedynie te akcje i działania, które mogą wnieść europejską wartość dodaną, a zwłaszcza charakteryzują się: transnarodowym charakterem, w szczególności w odniesieniu do mobilności i współpracy ukierunkowanej na osiągnięcie trwałego wpływu systemowego; komplementarnością i synergią z innymi programami i strategiami politycznymi na poziomie krajowym, unijnym i międzynarodowym; wkładem w skuteczne wykorzystanie unijnych narzędzi przejrzystości i uznawalności⁵.

Transnarodowy charakter i wpływ systemowy

15

Transnarodowy charakter jest obecny z definicji. Studia, szkolenia czy praktyki zawodowe za granicą są warunkiem sine qua non działań w zakresie mobilności w ramach akcji 1, tj. mobilności osób na potrzeby studiów, praktyk, kursów szkoleniowych, staży towarzyszących lub nauczania. Do stycznia 2018 r. ponad 2,3 mln osób uczących się i pracowników sektora edukacji skorzystało z mobilności w ramach programu Erasmus+ w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz młodzieży⁶. Na rys. 5 przedstawiono liczbę uczestników, którzy skorzystali z mobilności w ramach programu Erasmus+ w latach 2014–2016 w podziale na państwa.

16

Mobilność z założenia „ukierunkowana jest” na osiągnięcie wpływu systemowego na systemy kształcenia i szkolenia państw uczestniczących w programie i państw partnerskich⁷. Na tym etapie instytucje i szkoły, w których Trybunał przeprowadził wizyty, nie były jeszcze w stanie wykazać szczególnego wpływu systemowego projektów ani na poziomie instytucji, ani na szczeblu krajowym.

17

Komisja uznaje, że wpływ systemowy na systemy kształcenia i szkolenia jest „mniej widoczny” oraz że „dowody na wykorzystywanie rezultatów projektu przez podmioty kształtujące politykę i ich rzeczywiste zaangażowanie, gdy nie są bezpośrednio włączone w projekt, nie zawsze są jednoznaczne”⁸, a także że „dostępne są jedynie niepotwierdzone informacje na temat zmiany podejścia instytucji do pedagogiki i swoich grup docelowych”⁹.

18

Zgodnie z podstawą prawną projekty indywidualne nie muszą mieć żadnego wpływu systemowego. To łączny wynik tych projektów powinien przyczyniać się do osiągnięcia wpływu systemowego, a wpływ taki może być widoczny jedynie na koniec okresu realizacji programu. W przewodniku po programie stwierdzono, że „[z]akłada się, że w dłuższej perspektywie łączny efekt kilku tysięcy projektów wspieranych w ramach tej akcji kluczowej będzie miał wpływ na systemy kształcenia, szkolenia i pracę z młodzieżą w krajach uczestniczących, dzięki czemu pobudzone zostaną reformy polityki”¹⁰.

Komplementarność i synergia z innymi programami i strategiami politycznymi

19

Komplementarność i synergia z innymi programami i strategiami politycznymi mają być zapewnione przede wszystkim dzięki wkładowi programu Erasmus+ w osiągnięcie celów strategii „Europa 2020”, w tym wyznaczonych w niej podstawowych celów w dziedzinie edukacji. Erasmus+ powinien przyczyniać się także do realizacji celów strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (poziomów odniesienia w dziedzinie mobilności określonych w ramach ET 2020)¹¹.

20

Mimo że Erasmus+ sprzyja osiągnięciu poziomów odniesienia w dziedzinie mobilności, nie istnieje jasne powiązanie między akcją 1 a wskaźnikiem dotyczącym podstawowego celu w dziedzinie edukacji określonym w załączniku I do rozporządzenia, o czym mowa w pkt 57 i 58.

21

Komisja ustanowiła powiązanie między programem Erasmus+ a strategią „Europa 2020” i ramami ET 2020: „Program ma na celu rozwój umiejętności, zwiększenie szans na zatrudnienie i przyspieszenie modernizacji w zakresie organizacji kształcenia, szkolenia i pracy z młodzieżą oraz wspiera działania, projekty współpracy i narzędzia powiązane z priorytetami politycznymi strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020). Dzięki temu przyczynia się także do wdrażania strategii »Europa 2020«, w szczególności zaleceń dla poszczególnych krajów w dziedzinie kształcenia i szkolenia. Inwestycje w ramach programu Erasmus+ przyniosą korzyści osobom fizycznym, instytucjom i społeczeństwu jako całości i tym samym będą stanowiły wkład na rzecz zatrudnienia, wzrostu i konkurencyjności oraz zwiększą dobrobyt i przyczynią się do włączenia społecznego”¹².

22

W państwach uczestniczących w programie, w których kontrolerzy Trybunału przeprowadzili wizyty, działania w zakresie mobilności rzeczywiście prowadzą do rozwoju umiejętności i zwiększenia szans na zatrudnienie, w szczególności w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego. Na poziomie programu ocena śródokresowa zawiera dowody potwierdzające, że studenci szkół wyższych oraz uczący się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, którzy uczestniczyli w mobilności, mają większe szanse na zatrudnienie i wyższe wynagrodzenie niż osoby, które nie wzięły udziału w mobilności, chociaż wiele z tych dowodów odnosi się do poprzednich programów.

23

Informacje zwrotne otrzymane od uczestników świadczą o bardzo dużym zadowoleniu z mobilności w ramach programu Erasmus+ oraz jej wpływu na szanse na rynku pracy. Przykładowo, według stanu na styczeń 2018 r., 93,8% respondentów zadeklarowało, że rozwinęło swoje kompetencje kluczowe. 93% pracowników twierdzi, że poznało nowe dobre praktyki, a 75% pracowników stwierdza, że powróciło z umiejętnościami praktycznymi istotnymi dla zajmowanego stanowiska. 79,1% osób zadeklarowało, że zwiększyło swoje szanse na rynku pracy¹³. Takie informacje zwrotne, chociaż są obiecujące, mają jednak subiektywny charakter (zob. pkt 80-82).

24

W rocznym sprawozdaniu na temat programu Erasmus+ za 2015 r. opisano powiązanie między programem Erasmus+ a innymi strategiami politycznymi UE, takimi jak Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (kształcenie i szkolenie celem przywrócenia miejsc pracy i wzrostu), oraz stwierdzono, że „w 2015 r. Erasmus+ realizował istniejące strategie polityczne UE dotyczące promowania mobilności edukacyjnej służącej włączeniu społecznemu i współpracy między zainteresowanymi stronami w sektorach związanych z kształceniem, szkoleniami i pracą z młodzieżą”¹⁴.

25

Niektóre państwa członkowskie korzystają z innych funduszy UE w celu finansowania mobilności w ramach mechanizmów Erasmus+. Na przykład Polska zaprojektowała swój program operacyjny w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w 2016 r. w taki sposób, aby sfinansować udział w programie Erasmus+ dla 2 500 uczestników ze szkół i 17 200 uczących się w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego. Studenci w szczególnie niekorzystnej sytuacji także otrzymują dodatkowe środki finansowe z EFS.

Wkład w skuteczne korzystanie z unijnych narzędzi przejrzystości i uznawalności

Przejrzystość

26

W przewodniku po programie stwierdza się, że „[d]ziałania służące upowszechnianiu i wykorzystywaniu wyników są sposobem promowania pracy, jaką wykonano w ramach projektu Erasmus+. Dzielenie się wynikami, wnioskami oraz rezultatami i ustaleniami poza organizacjami uczestniczącymi umożliwi szerszej społeczności korzystanie z prac, które otrzymały finansowanie UE”¹⁵.

27

Na platformach upowszechniających program Erasmus+ stworzonych przez DG EAC można znaleźć ponad 80 opowieści o pozytywnych doświadczeniach z programu. Na temat wybranych opowieści z lat 2015 i 2016 opracowano 120 not informacyjnych i przygotowano 10 materiałów wideo, co zwiększa widoczność tych projektów. Były one promowane w mediach społecznościowych, na stronach internetowych i w biuletynie DG EAC, a także podczas zorganizowanych spotkań. W 2017 r. Komisja zaczęła publikować comiesięczny biuletyn internetowy na temat programu Erasmus+, w którym przedstawiono wiele pozytywnych doświadczeń uczestników. Erasmus+ jest największą stroną serwisu Facebook Komisji należącą do konkretnej dyrekcji generalnej (prawie 300 000 osób obserwujących stronę).

28

Na potrzeby programu Erasmus+ stworzono nową platformę (VALOR, czyli platformę upowszechniającą rezultaty projektów), która zapewnia kompleksowy przegląd projektów finansowanych w ramach programu oraz zwraca uwagę na przykłady dobrych praktyk i pozytywne doświadczenia uczestników programu. Platforma udostępnia produkty, konkretne wyniki i efekty intelektualne, które są rezultatem finansowanych projektów. Zapewnia ona otwarty dostęp do opisów, rezultatów i informacji kontaktowych dotyczących wszystkich projektów finansowanych w ramach programu Erasmus+, a także niektórych projektów finansowanych w ramach poprzednich programów.

29

Trybunał zebrał dowody potwierdzające, że pięć państw, w których przeprowadzono wizyty, oraz Komisja bardzo aktywnie upowszechniają rezultaty swoich projektów.

Uznawalność

30

Erasmus+ zachęca do uznawania punktów zaliczeniowych zdobytych w czasie mobilności. Uznawanie punktów nie było uważane za problem przez beneficjentów i uczestników, z którymi Trybunał spotkał się w czasie kontroli. W 2016 r. wskaźnik uznawalności wyniósł 100% w odniesieniu do szkolnictwa wyższego (73% w 2013 r.) i 77% w odniesieniu do kształcenia i szkolenia zawodowego¹⁶. Potrzeba zdobywania punktów zaliczeniowych gwarantuje, że studenci będą musieli wykazać się pracowitością podczas wyjazdu.

31

W dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego system Europass zapewnia poświadczenie międzynarodowej części szkolenia i wiarygodną informację dla potencjalnych pracodawców, a zatem zwiększa szanse na zatrudnienie uczących się odbywających kształcenie i szkolenie zawodowe.

Erasmus+ wnosi europejską wartość dodaną na dodatkowe sposoby

32

Europejską wartość dodaną programu Erasmus+ można opisać jako pozytywny efekt programu, który nie wystąpiłby w przypadku braku programu. Na podstawie tej definicji Trybunał wykazał, że mobilność wnosi europejską wartość dodaną na dodatkowe sposoby, wykraczające poza cele w zakresie europejskiej wartości dodanej wyznaczone w rozporządzeniu.

System kart

33

Wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego z państw uczestniczących w programie (zarówno wysyłające, jak i przyjmujące) muszą uzyskać kartę Erasmusa dla szkolnictwa wyższego (ECHE). Karta ta, opracowana w ramach poprzedniego programu, stanowi gwarancję jakości nauczania w całej Europie. Żadne państwo nie byłoby w stanie samo stworzyć takiego systemu. Trybunał odnotował przypadki, w których uniwersytety ubiegały się o kartę tylko w celu posiadania jej jako znaku jakości. W ramach programu Erasmus+ opracowano system uznawania punktów zdobytych w ramach mobilności. Karta bardzo ułatwiła to zadanie.

34

Erasmus+ zachęca instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego do ubiegania się o kartę VET. Ta niedawno utworzona karta także stanowi gwarancję jakości oraz poprawia reputację i zwiększa atrakcyjność instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego. Trybunał odnotował również przypadki, w których instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego ubiegały się o kartę VET tylko w celu posiadania jej jako znaku jakości.

Sieć współpracy i harmonizacja uniwersyteckich programów nauczania

35

Mobilność przyczynia się zacieśnienia współpracy między uniwersytetami, prowadzi do powstania działów międzynarodowych oraz systemu standardowej dokumentacji i narzędzi służących wsparciu mobilności studentów i kadry. W programach nauczania uniwersytetów wprowadzono zmiany, aby ułatwić mobilność studentów, zsynchronizowano semestry, okresy nauki i dostępność kursów w różnych państwach. Współpraca ta ułatwia także przenoszenie punktów i wzajemne uznawanie ukończonych kursów i dyplomów zdobytych w ramach mobilności.

36

W dziedzinie szkolnictwa wyższego oraz kształcenia i szkolenia zawodowego między osobami uczącymi się a instytucjami przyjmującymi sporządzane są porozumienia o programie zajęć. Stanowią one formę oficjalnej gwarancji uznania punktów zdobytych w ramach mobilności. Podpisanie porozumienia o programie zajęć jest ważną informacją na temat późniejszego uznania mobilności¹⁷.

37

W projektach skontrolowanych przez Trybunał mobilność kadry instytucji szkolnictwa wyższego i szkół oraz osób uczących się w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego doprowadziła do późniejszej współpracy i wymian poza ramami programu Erasmus+.

Strategiczne podejście do mobilności

38

W ramach programu Erasmus+ to instytucje szkolnictwa wyższego, instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego oraz szkoły ubiegają się o zatwierdzenie projektów dotyczących mobilności, a nie studenci/poszczególni nauczyciele czy wykładowcy. Jest to ważna zmiana w porównaniu z poprzednimi programami, która zdaniem Trybunału przyczynia się do rozwoju na poziomie instytucji. Korzyści przypadają instytucjom szkolnictwa wyższego, które muszą zaproponować i zrealizować strategię umiędzynarodowienia. Instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego oraz szkoły muszą opracować europejski plan rozwoju określający, w jaki sposób zaproponowane projekty w zakresie mobilności odpowiadają potrzebom placówki i jej ogólnemu rozwojowi.

39

To strategiczne podejście przyczynia się do przyjęcia celów projektu za swoje, a także utrwalenia powiązań i wiedzy eksperckiej w dłuższym okresie czasu, dzięki czemu wartość dodana jest trwalsza.

Europejska wartość dodana mobilności pracowników dydaktycznych

40

Pracownicy dydaktyczni uczestniczący w mobilności powinni po powrocie zastosować w praktyce zdobytą wiedzę. Przykładowo pracownicy uniwersyteccy w Estonii oraz pracownicy jednostek kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce stwierdzili, że po powrocie do swoich instytucji macierzystych wykorzystywali doświadczenie zdobyte w ramach mobilności.

Wielojęzyczność

41

Jednym z celów szczegółowych programu jest podnoszenie jakości nauczania i uczenia się języków oraz promowanie różnorodności językowej UE. Kompetencje językowe przyczyniają się do mobilności, zwiększają szanse na zatrudnienie i rozwój osobisty obywateli Unii.

42

Jednym ze wskaźników ustanowionych w załączniku I do rozporządzenia jest odsetek uczestników, którzy stwierdzili poprawę swoich kompetencji językowych. Wynik dla tego wskaźnika wynosi 96%¹⁸ (ale zob. także pkt 81). Dla osiągnięcia takiego wyniku kluczowe znaczenie ma mobilność zagraniczna.

43

Brak kompetencji językowych może nadal stanowić przeszkodę dla osób uczących się korzystających z mobilności, szczególnie w przypadku osób spoza uczelni wyższych. Rozmowy przeprowadzone przez Trybunał z uczestnikami wykazały, że szczególnie w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego brak kompetencji językowych może stanowić przeszkodę dla uczestników i uniemożliwić odbycie praktyk zagranicznych, które prowadziłyby bezpośrednio do zatrudnienia. Brak biegłości językowej uniemożliwił na przykład hiszpańskim uczącym się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, z którymi spotkał się Trybunał, uzyskanie pracy po zakończeniu mobilności w Berlinie. Bariery językowe zostały zgłoszone jako najczęstsza przeszkoda w osiągnięciu celów programu przez uczestników otwartych konsultacji publicznych towarzyszących ocenie śródokresowej¹⁹.

Mobilność transgraniczna i międzynarodowa

44

Mobilność stanowi ważną część strategii edukacyjnej w większości państw. Na przykład Norwegia ustaliła, że odsetek studentów uczestniczących w mobilności transgranicznej ma wynosić 20%, Estonia utworzyła portal – StudyinEstonia – w celu przyciągnięcia studentów zagranicznych, a Hiszpania chciałaby zacieśnić współpracę z Ameryką Południową poprzez pomoc w tworzeniu działów międzynarodowych i budowanie zdolności. Erasmus+ jest bardzo ważnym środkiem do osiągnięcia tych celów i wzorem do naśladowania (zob. rys. 5).

Erasmus+ jako część unijnej polityki sąsiedztwa i polityki rozwojowej

45

Jak przewidziano w różnych instrumentach finansowania zewnętrznego²⁰, w ramach programu Erasmus+ udostępniane są środki finansowe z budżetu UE w celu promowania międzynarodowego wymiaru szkolnictwa wyższego. Te środki finansowe są przydzielane na poszczególne akcje w odniesieniu do mobilności edukacyjnej między państwami uczestniczącymi w programie i państwami partnerskimi. Mobilność studentów i kadry do i z państw partnerskich finansowana ze środków pochodzących z Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju musi koncentrować się na obszarach mających znaczenie dla zrównoważonego rozwoju państw rozwijających się sprzyjającego włączeniu społecznemu²¹.

46

W ten sposób Erasmus+ jest swojego rodzaju siłą przekonywania UE i formą dyplomacji, polityczną europejską wartością dodaną. Polityka rozwojowa i sąsiedztwa są wdrażane za pośrednictwem programu Erasmus+, w szczególności poprzez mobilność w dziedzinie szkolnictwa wyższego z udziałem państw partnerskich (zob. rys. 5).

47

W ramach poprzedniego programu takie projekty były oceniane na szczeblu unijnym. W programie Erasmus+ projekty są oceniane w każdym państwie uczestniczącym w programie. Może to prowadzić do obniżenia jakości, gdyż w każdym państwie wybiera się niewielką liczbę projektów.

Większe znaczenie oraz prestiż kształcenia i szkolenia zawodowego

48

Na kształcenie i szkolenie zawodowe przydzielono 17% łącznych środków budżetowych programu Erasmus+. Ma to kompensować ograniczone krajowe środki finansowe dostępne na potrzeby wymiany uczących się, nauczycieli i pracowników w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego. Ponadto wymiany osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego pomagają zwiększyć atrakcyjność i prestiż instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego, a także samego kształcenia i szkolenia zawodowego. W mobilności w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego uczestniczy coraz więcej osób uczących się i pracowników (zob. rys. 7).

Dzięki kształceniu i szkoleniu zawodowemu Erasmus+ dociera do bardziej różnorodnych grup obywateli

49

Włączenie kształcenia i szkolenia zawodowego do programu Erasmus+ sprawia, że dociera on do bardziej różnorodnych grup obywateli, obejmując szereg specjalności o mniej uniwersyteckim charakterze (np. z zakresu gastronomii czy blacharstwa samochodowego). Ponadto włączenie takich dyscyplin do programu Erasmus+ daje możliwość skorzystania z mobilności osobom uczącym się pochodzącym ze środowisk o niekorzystnych warunkach. Wielu uczących się odbywających kształcenie i szkolenie zawodowe, z którymi spotkał się Trybunał, przed skorzystaniem z mobilności nigdy nie opuściło swojego kraju, a czasem nawet regionu. W załączniku II przedstawiono przykłady rodzajów mobilności w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego w szkołach / państwach, w których przeprowadzono wizyty.

Wzmocnienie poczucia tożsamości europejskiej

50

Uczestnicy programów mobilności, z którymi spotkał się Trybunał, stwierdzili, że uczestnictwo to wzmocniło ich poczucie tożsamości europejskiej. W ocenie śródokresowej także ustalono, że uczestnictwo w mobilności w ramach programu Erasmus+ sprzyjało poczuciu bycia Europejczykiem (wynik wyższy o 19% w porównaniu z osobami niebędącymi uczestnikami mobilności). Ponadto opinia publiczna postrzega program, a w szczególności mobilność, stanowiącą jego najbardziej widoczną część, jako jeden z filarów tożsamości europejskiej oraz konkretną korzyść zapewnianą przez UE swoim obywatelom. Erasmus+ jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych inicjatyw UE.

51

Erasmus+ wnosi zatem europejską wartość dodaną o wielu wymiarach, które wykraczają poza ustalone wymogi prawne. Erasmus+ odgrywa – w rzeczy samej – kluczową rolę we wzmacnianiu zagranicznej mobilności edukacyjnej i wywiera bardzo pozytywny wpływ na stosunek uczestników do UE. Poszczególne państwa nie byłyby w stanie osiągnąć takich efektów, gdyby działały indywidualnie.

Pomiar wyników mobilności w ramach programu Erasmus+ cechują niedociągnięcia w niektórych kluczowych obszarach

52

Skuteczne zarządzanie wykonaniem, w tym ocena i monitorowanie, wymaga opracowania określonych, mierzalnych i realistycznych wskaźników wykonania, które można mierzyć w czasie i które odzwierciedlają logikę interwencji²². Logika interwencji jest pokazana na rys. 8.

53

Ogólnym celem Erasmus+ w zakresie kształcenia i szkolenia jest przyczynienie się do realizacji: celów strategii „Europa 2020”, w tym wyznaczonego w niej podstawowego celu w dziedzinie edukacji; celów strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020), w tym odpowiednich poziomów odniesienia; zrównoważonego rozwoju państw partnerskich w dziedzinie szkolnictwa wyższego; promowania europejskich wartości zgodnie z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej²³. Cele szczegółowe w obszarze kształcenia i szkolenia odnoszące się do mobilności w ramach akcji 1 są ustanowione w art. 5.

Założone wartości docelowe są osiągane, ale niektóre wskaźniki nie w pełni odpowiadają celom ogólnym i szczegółowym określonym w rozporządzeniu

Część wskaźników określonych w rozporządzeniu należy poprawić tak, by lepiej służyły ramom oceny wyników

54

Dla programu zostały ustanowione wskaźniki służące jego ocenie²⁴. Wskaźniki te są określane jako „mierzalne i odpowiednie”²⁵ oraz mające „na celu pomiar zakresu, w jakim osiągnięto cele ogólne i szczegółowe [p]rogramu”²⁶. Wskaźniki ustanowione dla mobilności w ramach akcji 1 przedstawiono na rys. 9.

55

Trybunał zbadał, czy wskaźniki te są odpowiednie. Komisja twierdzi, że „program zmierza do osiągnięcia lub przekroczenia zdecydowanej większości wartości docelowych”.

Nie jest jasne, w jaki sposób finansowane projekty z zakresu mobilności przyczyniają się do osiągnięcia podstawowego celu w dziedzinie edukacji strategii „Europa 2020”

56

Wskaźniki strategii „Europa 2020” zostały ustanowione przez Radę. Komisja informuje, że „wskaźniki powiązane z podstawowym celem w dziedzinie edukacji strategii »Europa 2020«, a mianowicie uzyskanie wykształcenia wyższego i wczesne kończenie nauki, osiągają coraz korzystniejsze wartości (…). W 2016 r. wskaźnik wczesnego kończenia nauki w UE wynosił 10,8%²⁷, czyli o 0,2 punktu procentowego mniej niż w 2015 r.(…) Jednocześnie średni odsetek osób w UE w wieku 30-34 lat posiadających wykształcenie wyższe wzrósł w 2016 r. o 0,3 punktu procentowego, do 39,0%^{28 29}”.

57

Nie jest jednak jasne, w jaki sposób projekty finansowane w ramach mobilności pomagają osiągnąć podstawowe cele w dziedzinie edukacji. Ponadto, nawet jeśli przyczyniają się one do realizacji tych celów, nie da się odróżnić ich wkładu od wkładu innych krajowych i unijnych działań ani dokonać jego oddzielnego pomiaru.

58

Nie istnieje zatem oczywiste powiązanie między mobilnością, czy nawet całym programem Erasmus+, a wskaźnikami dotyczącymi podstawowego celu w dziedzinie edukacji. Wskaźniki te nie w pełni pokrywają się z celami ogólnymi i szczegółowymi wyznaczonymi w rozporządzeniu, o czym mowa w art. 5 ust. 2 rozporządzenia.

Poziom odniesienia w dziedzinie mobilności obejmuje jedynie częściowe rezultaty, a zatem nie jest odpowiednio mierzony

59

W 2011 r. państwa członkowskie uzgodniły unijny poziom odniesienia w dziedzinie mobilności w szkolnictwie wyższym³⁰, zgodnie z którym w 2020 r. co najmniej 20% absolwentów studiów wyższych powinno odbyć naukę lub szkolenie za granicą związane ze studiami wyższymi (w tym praktyki zawodowe).

60

Ustanowiły one także poziom odniesienia dla mobilności edukacyjnej w obszarze szkolenia i kształcenia zawodowego: do 2020 r. co najmniej 6% absolwentów kształcenia i szkolenia zawodowego powinno odbyć naukę lub szkolenie za granicą związane z kształceniem i szkoleniem zawodowym (w tym praktyki zawodowe).

61

Mobilność w szkolnictwie wyższym w ramach programu Erasmus+ stanowi kluczowy czynnik umożliwiający osiągnięcie poziomu odniesienia dla mobilności w tym sektorze. Poziom odniesienia w dziedzinie mobilności jest wyraźnie powiązany z akcją 1. Erasmus+ nie jest jednak jedynym programem na rzecz mobilności, a zatem nie można w pełni określić, jaki jest jego wkład w mobilność.

62

Ponadto, jak wskazuje analiza przeprowadzona przez Ośrodek badań nad uczeniem się przez całe życie (CRELL), dane leżące u podstaw tego poziomu odniesienia³¹ są dostępne jedynie częściowo i nie ma porównywalnych danych dla całej Europy³². Rezultaty dla tego wskaźnika nie są zatem dokładne.

63

Niemożliwa jest kompleksowa ocena poziomu mobilności w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego z uwagi na ograniczoną dostępność danych. Eurostat podjął się przeprowadzenia ankietowego badania pilotażowego w celu oceny mobilności edukacyjnej w obszarze szkolenia i kształcenia zawodowego, które zostało ukończone pod koniec 2015 r. Rezultaty pokazały, że w 17 państwach uczestniczących w programie i objętych badaniem ankietowym około 3,1% uczących się odbywających kształcenie i szkolenie zawodowe wzięło udział w mobilności edukacyjnej.

64

Jako że wskaźnik ten obejmuje jedynie częściowe rezultaty, przeprowadzone pomiary są niewłaściwe.

Wskaźniki ilościowe (ogólne) zapewniają użyteczne informacje, chociaż niektóre definicje wymagają ujednolicenia i dopracowania

65

Wskaźniki te odnoszą się szczegółowo do mobilności, a Komisja monitoruje je i uwzględnia w sprawozdaniach. Postępy na rzecz osiągnięcia wartości docelowych dla tych wskaźników, określonych w rocznym programie prac DG EAC, zestawiono na rys. 10 (dane na koniec 2016 r.).

66

Mobilność w ramach programu Erasmus+ promuje włączenie społeczne osób uczących się o mniejszych szansach. Nie jest jasne, dlaczego wskaźnik zawarty w podstawie prawnej grupuje tych uczestników z osobami o szczególnych potrzebach. Ponadto, jak stwierdzono w rocznym sprawozdaniu w sprawie programu Erasmus+ za 2016 r., „program nadal zwalcza bariery dla mobilności, w większym stopniu włączając osoby pochodzące ze środowisk o niekorzystnych warunkach oraz osoby o szczególnych potrzebach”³³. Terminologia nie jest zatem spójnie stosowana.

67

Z programu Erasmus+ skorzystało prawie 205 000 uczestników pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach i o mniejszych szansach – wzięli oni udział w działaniach z zakresu mobilności transnarodowej w latach 2014–2017³⁴. Mobilność w ramach programu Erasmus+ umożliwiła zdobycie za granicą nowych doświadczeń wielu osobom, których inaczej nie byłoby na to stać.

68

Definicja osób pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach i osób o mniejszych szansach jest inna w każdym państwie uczestniczącym w programie. Na przykład w Hiszpanii do tej kategorii włączani są wszyscy beneficjenci otrzymujący stypendium rządowe na naukę. Według danych Komisji ponad 35% uczestników programów mobilności pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach jest z Hiszpanii.

69

W związku z tym uzyskiwane dla tego wskaźnika rezultaty nie zapewniają dokładnego porównania tego typu mobilności w różnych państwach UE. Komisja uważa, że jednym z głównych problemów, które wpłynęły na analizę wzorców uczestnictwa, jest „brak ujednoliconej definicji osób o mniejszych szansach i pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach dla różnych sektorów” oraz stwierdza, że „jakość danych na temat uczestnictwa osób z grup pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach jest niepewna ze względu na różnorodne definicje i praktyki”³⁵.

70

Te trzy wskaźniki służą do pomiaru produktów programu oraz pomagają wykazać postępy w jego realizacji. Zapewniają one zatem niewiele informacji na temat rezultatów i oddziaływania programu (zob. rys. 8).

Wskaźniki dotyczące kształcenia i szkolenia są osiągane, ale nie uwzględniają zakresu, w jakim zostały osiągnięte cele ogólne i szczegółowe programu

71

Wskaźniki dotyczące kształcenia i szkolenia zawarte w załączniku I do rozporządzenia są opracowane specjalnie na potrzeby programu. Postępy w osiąganiu tych wskaźników w 2016 r. pokazano na rys. 11 i rys. 12, które dowodzą, że większość wartości docelowych jest osiągana.

72

Wskaźniki dotyczące kształcenia i szkolenia na rys. 11 oznaczone literami od „a” do „d” to wskaźniki produktu. Chociaż wskaźniki ilościowe są użyteczne, nie pozwalają w pełni zmierzyć „zakresu, w jakim osiągnięto cele ogólne i szczegółowe Programu”, a zwłaszcza cele szczegółowe, zgodnie z wymogami załącznika I do rozporządzenia.

73

Wskaźniki oznaczone literami od „e” do „g” to wskaźniki rezultatu, które zapewniają informacje na temat korzyści płynących z uczestnictwa w programie. Wskaźnik oznaczony literą „f” jest subiektywny i opiera się na opiniach poszczególnych osób wyrażanych na koniec okresu mobilności.

74

Komisja dostrzega ograniczenia tych wskaźników, gdyż „opierają się one w głównej mierze na subiektywnie postrzeganym wkładzie akcji 1 opisanym przez beneficjentów”³⁶. Stwierdza, że w sprawozdaniach krajowych leżących u podstaw oceny śródokresowej informuje się o podwyższeniu poziomu kompetencji kluczowych i umiejętności osób uczących się, ale dostrzega, że wynik ten „opiera się przede wszystkim na opiniach sformułowanych przez samych uczestników na swój temat”³⁷.

Platforma „Dashboard” zapewnia informacje w czasie rzeczywistym na temat produktów i rezultatów

75

W 2016 r. Komisja uruchomiła platformę „Dashboard” programu Erasmus+, która jest repozytorium danych gromadzącym wszystkie informacje rejestrowane przez agencje narodowe i beneficjentów. Codziennie aktualizowana baza zawiera dostępne w czasie rzeczywistym dane jakościowe i ilościowe na temat wdrażania programu pod względem projektów, dofinansowania, uczestników i organizacji zaangażowanych w program. Rejestrowane są w niej ankiety oraz deklaracje uczestników i beneficjentów składane po zakończeniu okresu mobilności.

76

Według platformy poziom zadowolenia uczestników jest wysoki: 95,8% uczestników było zadowolonych z doświadczenia zdobytego w ramach mobilności edukacyjnej (dane ze stycznia 2018 r.), a 80% deklarowało lepsze przygotowanie do znalezienia pracy. Na podstawie ankiet i deklaracji składanych po zakończeniu okresu mobilności można stwierdzić, że Erasmus+ rzeczywiście odnosi sukces.

Źródła wykorzystywane do pomiaru wyników w ocenie śródokresowej to w dużej mierze ankiety i informacje zwrotne od uczestników

77

Sprawozdanie w sprawie oceny śródokresowej programu Erasmus+ zostało przedłożone w dniu 31 stycznia 2018 r.³⁸ Opiera się ono na: sprawozdaniach krajowych państw uczestniczących w programie, sprawozdaniu z oceny przeprowadzonej przez zewnętrznego wykonawcę, innych badaniach objętych przeglądem, doświadczeniu zdobytym w zarządzaniu programem oraz ponad milionie odpowiedzi otrzymanych od zainteresowanych stron. Obejmuje ono działanie programu Erasmus+ w latach 2014–2016.

78

Źródła wykorzystane na potrzeby oceny śródokresowej to przede wszystkim ankiety i informacje zwrotne uzyskane od uczestników: „Ocena opierała się na szeregu technik gromadzenia i analizy danych. Większość rezultatów osiągnięto dzięki zestawianiu danych (…) opartych na ankietach beneficjentów, informacjach zwrotnych udzielonych przez beneficjentów na swój temat, a także wywiadach jakościowych i studiach przypadków”³⁹. Ponadto w ramach otwartych konsultacji publicznych zebrano opinie obywateli i zainteresowanych grup.

79

Spotkania Trybunału z osobami sporządzającymi sprawozdania krajowe w pięciu państwach, w których przeprowadzono wizyty, wskazały na trudności wynikające z braku miarodajnych danych pomagających ocenić oddziaływanie programu.

Kwestionariusz wypełniany przez uczestników po zakończeniu okresu mobilności jest subiektywny i skomplikowany

80

Po zakończeniu okresu mobilności każdy uczestnik musi wypełnić kwestionariusz w celu oceny swojego ogólnego zadowolenia i poszczególnych aspektów uczestnictwa w programie, takich jak uznawanie mobilności przez instytucję macierzystą, wzmocnienie poczucia tożsamości europejskiej oraz poprawa kompetencji językowych.

81

Te informacje zwrotne od uczestników są przydatne, ale, jako że są subiektywne, nie powinny być wykorzystywane jako główny środek do oceny jakości i rezultatów mobilności. Jest on tym bardziej subiektywny, że płatność końcowa, którą otrzymuje uczący się, jest uzależniona od wypełnienia kwestionariusza, choć nie jest uzależniona od dokonania pozytywnej samooceny w kwestionariuszu.

82

Uczący się, z którymi spotkał się Trybunał, stwierdzili, że kwestionariusze były zbyt skomplikowane (w szczególności w przypadku kształcenia i szkolenia zawodowego) oraz w zbyt dużym stopniu posługiwano się w nich unijnym żargonem. Niektórzy doświadczyli trudności w wypełnieniu kwestionariusza. Norweska agencja narodowa stwierdziła przykładowo, że zadane pytania nie były właściwe dla uczących się odbywających kształcenie i szkolenie zawodowe.

Niewielka ciągłość priorytetów zawartych w rocznych programach prac DG EAC w kolejnych latach

83

Komisja ustanowiła priorytety polityczne dla programu Erasmus+ w 2014 r. Niektóre z nich zostały utrzymane w kolejnym rocznym programie prac, podczas gdy inne wycofano i wprowadzono nowe priorytety polityczne.

84

Wprowadzony w 2014 r. priorytet „Systemowe zmiany w systemach kształcenia i szkolenia w celu zwiększenia ich przydatności dla rynku pracy dzięki szerszym możliwościom uczenia się poprzez praktykę” nie został ujęty w następnym rocznym programie prac.

85

Żaden z priorytetów z 2014 r. w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego nie został zachowany w rocznym programie prac na 2017 r. W każdym kolejnym roku wprowadzano jednak dodatkowe priorytety. W obszarze szkolnictwa wyższego priorytet „podwyższania poziomu wykształcenia” został wycofany z rocznego programu prac na 2017 r. i wprowadzono nowe priorytety.

86

Priorytety te są istotne, jednak nie ustanowiono do nich żadnych wartości docelowych ani wskaźników. Nie jest jasne ani w jakim zakresie cele tych priorytetów zostały osiągnięte, ani dlaczego wiele z nich wycofano. Zachowano niewielką ciągłość priorytetów ustanowionych w rocznych programach prac opracowywanych w kolejnych latach przez DG EAC dla programu Erasmus+.

Przydział środków finansowych nie opiera się na wynikach

87

Przydział środków finansowych powinien opierać się na wynikach, tak aby promować efektywne i skuteczne wykorzystanie zasobów. Na mocy rozporządzenia kryteria stosowane do pomiaru wyników mają koncentrować się na „poziomie realizacji osiągniętym w ciągu roku oraz poziomie zrealizowanych rocznych płatności”⁴⁰.

88

Trybunał uważa, że kryteria te nie są wystarczające do pomiaru wyników programu. Mierzą one wyłącznie poziom możliwych wydatków (wkład i produkty). Wyniki obejmują także rezultaty i oddziaływanie, jak wskazano w rozporządzeniu⁴¹.

89

Podsumowując, pomiar wyników w obszarze programu Erasmus+ wymaga udoskonalenia w niektórych kluczowych obszarach. Cele są osiągane, ale wskaźniki nie w pełni pokrywają się z celami ogólnymi i szczegółowymi wyznaczonymi w rozporządzeniu, co utrudnia pomiar wyników.

Erasmus+ wprowadził wiele innowacji, ale niektóre z nich nie są jeszcze w pełni rozwinięte

Sukcesem jest konsolidacja dokonana w ramach programu Erasmus+

90

Erasmus+ łączy programy z lat 2007–2013 w jeden program (zob. rys. 1). W odniesieniu do mobilności dotyczy to wcześniejszego programu Erasmus (szkolnictwo wyższe), Leonardo (kształcenie i szkolenie zawodowe) oraz Comenius (edukacja szkolna). Przedstawiciele agencji narodowych, z którymi spotkał się Trybunał, a także wszyscy dyrektorzy agencji narodowych – zgodnie z wydanym przez nich dokumentem⁴² – uważają, że jest to zmiana na lepsze. Jedna nazwa zapewnia lepszą widoczność na szczeblu politycznym i wśród społeczeństwa oraz przyczynia się do wzmocnienia poczucia tożsamości europejskiej (zob. pkt 50).

Podejście oparte na zarządzaniu pośrednim jest dobrym rozwiązaniem

91

Podejście oparte na zarządzaniu pośrednim⁴³ zwiększa skuteczność projektów. Agencja narodowa działa w ścisłej współpracy z beneficjentami, dzięki czemu może w lepszy sposób przyczyniać się do poprawy jakości składanych wniosków i ich realizacji poprzez dostosowanie projektów do różnorodności krajowych systemów kształcenia i szkolenia. Beneficjenci, z którymi rozmawiał Trybunał, potwierdzili, że agencja narodowa zapewnia odpowiednią pomoc i informacje zwrotne na etapie składania wniosków i realizacji projektów oraz organizuje spotkania i kursy szkoleniowe w celu ułatwienia dostępu do programu.

Erasmus+ wprowadza wiele innowacji na potrzeby uproszczenia administracyjnego, lecz procedury składania wniosków i sprawozdań są nadal skomplikowane

92

Wdrażanie programu powinno zostać uproszczone przez ograniczenie wymogów formalnych i biurokratycznych nakładanych na beneficjentów i państwa członkowskie⁴⁴. Warunkiem powodzenia programu jest też usprawnienie i uproszczenie jego struktury organizacyjnej i zarządzania nim oraz stałe koncentrowanie się na obniżaniu kosztów administracyjnych⁴⁵.

93

Jedynie nieliczne agencje narodowe (36%) uważają, że Erasmus+ stanowi mniejsze obciążenie niż wcześniejsze programy⁴⁶. Beneficjenci i uczestnicy nadal uważają program za skomplikowany (wnioski, realizacja, sprawozdawczość). Uczestnicy, z którymi spotkał się Trybunał, uważali, że składanie wniosków i sprawozdawczość w obszarze projektów z zakresu kształcenia i szkolenia zawodowego powtarzały się i te same informacje należało przekazać kilka razy. Mniejsze organizacje uważały, że opisywanie tzw. europejskiego oddziaływania poszczególnych projektów dotyczących mobilności nie powinno być wymagane.

94

Uczestnicy z prawie wszystkich państw narzekali na skomplikowane procedury administracyjne związane ze składaniem wniosków i sprawozdawczością⁴⁷. Trybunał stwierdził, że niektórzy studenci uważają, że wypełnienie porozumienia o programie zajęć jest skomplikowane, a po przyjeździe studentów może okazać się, że program kursu uległ zmianie. Programy kursów nie zawsze są aktualizowane. Może to być przyczyną rozczarowania po przyjeździe, gdyż niektórzy studenci odkrywają, że nie prowadzi się już interesujących ich kursów.

95

Niektórzy z uczestników, z którymi spotkał się Trybunał, uważali, że formularze wniosków są zbyt skomplikowane dla szkół. Jedną z trudności stanowi określenie, jak projekty doprowadzą do osiągnięcia celów ustanowionych w europejskim planie rozwoju. Formularze wniosków zostały uproszczone na potrzeby zaproszenia do składania wniosków w 2018 r.

96

Komisja opracowała wszechstronny przewodnik po programie mający na celu wsparcie organizacji będących beneficjentami i indywidualnych uczestników. Co roku przeprowadza się jego aktualizację. Trudno jest jednak rozpoznać zmiany wprowadzane do przewodnika po programie w kolejnych latach, gdyż nie są one zaznaczane. Agencje narodowe, w których Trybunał przeprowadził wizyty, stwierdziły, że chętnie korzystałyby z podręcznika dostępnego online (obecnie w formacie pdf), który stanowiłby jeden dokument i zawierał wszystkie dokumenty źródłowe – oraz zaznaczone aktualizacje. Przewodnik po programie z 2017 r. został w międzyczasie udostępniony online.

97

Niektóre instytucje, z którymi spotkał się Trybunał, uważały, że zasady dotyczące mobilności w ramach szkolnictwa wyższego z udziałem państw partnerskich⁴⁸ są nadmiernie skomplikowane. Realizowanie takiej mobilności było bardzo trudne w pierwszym roku, a umowy finansowe między uniwersytetem a agencją narodową zmieniono nawet dziesięć razy. W tym obszarze nie wprowadzono jeszcze uproszczenia.

Kwoty ryczałtowe, finansowanie ryczałtowe i koszty jednostkowe stanowią odpowiednie uproszczenie, ale Komisja powinna dopilnować, by nie dochodziło do niepożądanych skutków

98

Wdrażanie programu Erasmus+ zostało uproszczone dzięki zastosowaniu kwot ryczałtowych, finansowania ryczałtowego i kosztów jednostkowych. W ramach przeglądu śródokresowego dotyczącego uproszczenia dofinansowania⁴⁹ stwierdzono, że zastosowanie takiego finansowania prowadzi do wielu korzyści finansowych i niefinansowych przy wdrażaniu programu. Uprościło ono planowanie budżetowe, sprawozdania przekazywane agencjom narodowym i rachunkowość. Ponadto w ramach przeglądu stwierdzono, że ze względu na ograniczone obciążenie administracyjne beneficjenci programu mogą skupić się na treści projektów na etapie planowania oraz na osiągnięciu celów projektu na etapie ich realizacji.

99

Trybunał stwierdził, że zainteresowane strony doceniają wprowadzenie kwot ryczałtowych, finansowania ryczałtowego i kosztów jednostkowych, które skutkują uproszczeniem zarządzania finansowego programem.

100

Aby poprawić dostęp do programu Erasmus+, należy jednak dostosować stypendia wspierające mobilność osób do kosztów życia i utrzymania w państwie przyjmującym⁵⁰.

101

Kwoty ryczałtowe, finansowanie ryczałtowe i koszty jednostkowe są przedstawione w przewodniku po programie i podzielone na trzy grupy: państwa o zbliżonych, wyższych i niższych kosztach utrzymania. Niektórzy studenci i instytucje, z którymi spotkał się Trybunał, zgłaszali, że dofinansowanie w ramach programu Erasmus+ nie jest wystarczające na pokrycie kosztów i że potrzebne jest dodatkowe finansowanie z własnych oszczędności studenta lub wsparcie rodziców. Może to zniechęcać studentów pochodzących ze środowisk o niekorzystnych warunkach do uczestnictwa.

102

Trybunał stwierdził, że kwoty dofinansowania nie są dostosowywane w celu odzwierciedlania rzeczywistych kosztów ponoszonych przez uczestników w przypadku, gdy państwo przyjmujące zapewnia szczególne dotacje, np. we Francji państwo często finansuje studentom czynsz, co oznacza, że tacy uczestnicy znajdują się w korzystnej sytuacji.

103

Koszty jednostkowe oparte na przedziałach odległości nie uwzględniają ani dostępnych połączeń i ich częstotliwości, ani różnic w cenach między miejscowościami popularnymi wśród turystów a miejscami odległymi pod względem geograficznym. Korzystanie z kalkulatora odległości jest korzystne dla osób mieszkających w dużych miastach z lotniskami.

104

W odpowiedzi na uwagi agencji narodowych Komisja dostosowała pewne elementy w zaproszeniu do składania wniosków w 2017 r., na przykład dopłaty uzupełniające do drogich podróży krajowych. Ponadto od 2018 r. zastosowanie będą miały zmienione przepisy w sprawie finansowania, zmodyfikowane w oparciu o dane z przeglądu śródokresowego dotyczącego uproszczenia dofinansowania⁵¹.

Wprowadzenie systemów informatycznych sprawiło trudności, ale większość problemów została już rozwiązana

105

Wprowadzenie dużej liczby narzędzi informatycznych na początku programu było źródłem dezorientacji wśród agencji narodowych i wnioskodawców. Narzędzia informatyczne zapewnione przez Komisję nie zawsze były początkowo najlepszej jakości i zostały wprowadzone późno. Narzędzie Mobility Tool zostało uznane za niesprawne i nieprzyjazne użytkownikom, a wiele problemów uwzględniono dopiero po pewnym czasie (np. formularze eForm, system EPlusLink i narzędzie OEET). Wszystkie państwa, w których Trybunał przeprowadził wizyty, zgłaszały problemy z wdrożeniem nowych narzędzi, które nie były objęte programem pilotażowym przed ich wprowadzeniem.

106

Komisja rozwiązała większość problemów dzięki wprowadzeniu planu działania w zakresie rozwiązań informatycznych z 2016 r. Poprawę potwierdziły agencje narodowe podczas przeprowadzonych przez Trybunał wizyt.

107

Trybunał stwierdził, że agencje narodowe, beneficjenci i uczestnicy popierają wprowadzenie większej liczby dokumentów elektronicznych i wyeliminowanie z programu Erasmus+ dokumentów w wersji papierowej. Wiele dokumentów Erasmus+ nadal ma jednak wersję papierową.

Wsparcie językowe online to użyteczne narzędzie. Kontrolerzy uznają jednak, że kursy stacjonarne finansowane w ramach poprzedniego programu są niezbędne

108

Jednym z celów szczegółowych programu Erasmus+ jest podnoszenie jakości nauczania i uczenia się języków.

109

Komisja stworzyła system wsparcia językowego online (OLS) dający osobom uczącym się możliwość oceny swoich kompetencji w zakresie języka obcego, którego będą używać podczas nauki lub pracy w państwie przyjmującym, a także udziału w internetowym kursie językowym w celu podniesienia swojego poziomu.

110

Wszyscy uczestnicy programów mobilności muszą rozwiązać test językowy online w celu dokonania oceny swoich kompetencji językowych przed wyjazdem i po powrocie. Ich wyniki stanowić będą wymierne dane dotyczące doskonalenia kompetencji językowych. Test OLS należy obowiązkowo wypełnić, aby otrzymać końcową płatność.

111

Trybunał stwierdził, że w wielu przypadkach liczba punktów zdobyta w teście wypełnianym po powrocie świadczy o utrzymaniu się kompetencji językowych na takim samym poziomie, a czasem nawet ich obniżeniu. Komisja uważa, że pozorne obniżenie poziomu kompetencji językowych między początkową a końcową oceną odzwierciedla brak motywacji ze strony uczestników wynikający z braku zachęt do osiągnięcia dobrego wyniku w teście na tym etapie mobilności. W związku z tym testy końcowe, chociaż bardzo istotne, należy traktować z rezerwą podczas pomiaru poprawy sprawności językowej.

112

Według niektórych instytucji szkolnictwa wyższego testy OLS nie wiążą się z otrzymaniem świadectwa kompetencji językowych, które spełniałoby kryteria uznawalności narzucane przez wiele europejskich uniwersytetów. Według uczelni wyższych należących do Grupy Coimbra zbyt duży nacisk kładzie się na internetowe testy językowe, a słabe wsparcie zapewniane jest skutecznym kursom stacjonarnym⁵².

113

Niektórzy uczestnicy w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego ubolewają także nad brakiem stacjonarnych kursów językowych w ramach programu Erasmus+, które były finansowane w ramach poprzedniego programu. Na przykład w Estonii ubolewa się nad brakiem kursów językowych organizowanych w klasach, gdyż bardziej motywowały one osoby uczące się.

Instrument gwarancji pożyczek studenckich nie spełnił oczekiwań

114

Instrument gwarancji pożyczek studenckich zapewnia pośrednikom finansowym częściowe gwarancje pożyczek udzielanych „na możliwie najkorzystniejszych warunkach” studentom podejmującym studia drugiego stopnia, takie jak studia magisterskie, w innym państwie uczestniczącym w programie⁵³.

115

Instrument jest zarządzany i wdrażany przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) w imieniu Komisji. Przydzielono na niego początkowo 3,5% łącznych środków budżetowych programu Erasmus+.

116

Celem instrumentu było zapewnienie pożyczek o wartości 3 mld euro dla 200 000 studentów studiów magisterskich do 2020 r. i zwiększenie tym samym mobilności studentów w Europie zgodnie z docelowym poziomem odniesienia UE w dziedzinie mobilności wynoszącym 20%.

117

W umowie między EFI a Komisją o delegowaniu zadań określa się ukierunkowane zachęty mające sprawić, by EFI wybrał pośrednika finansowego z każdego państwa uczestniczącego w programie w celu zapewnienia studentom ze wszystkich tych państw dostępu do instrumentu⁵⁴. Pomimo przeprowadzenia przez EFI badania rynku, które wskazało na znaczne zainteresowanie ze strony pośredników finansowych, oraz aktywnego promowania przez EFI instrumentu w ponad 120 instytucjach finansowych, ogłoszone następnie zaproszenie do wyrażenia zainteresowania nie przyciągnęło wielu podmiotów finansowych. Pod koniec 2017 r. program był obsługiwany tylko przez jednego pośrednika we Francji, jednego w Turcji (tylko wyjeżdżający studenci) i jednego w Hiszpanii (wyjeżdżający i przyjeżdżający studenci).

118

Do tego czasu tylko 358 studentów studiów magisterskich otrzymało pożyczkę, o której mowa wyżej. Chociaż informacje zwrotne otrzymane od uczestniczących studentów były pozytywne, a 77% z nich potwierdziło, że nie byłoby w stanie odbyć studiów magisterskich za granicą bez pożyczki gwarantowanej na podstawie programu, osiągnięcie wartości docelowej wynoszącej nawet 200 000 studentów jest mało prawdopodobne⁵⁵. Na koniec 2017 r. Komisja zmieniła przydział odnośnych środków.

119

Jednym z powodów braku zainteresowania ze strony pośredników finansowych jest fakt, że zgodnie z rozporządzeniem ochrona pożyczkobiorców jest zbyt mało elastyczna i nie uwzględnia w wystarczającym stopniu standardowych praktyk rynkowych. Ochrona ta jest szczegółowo opisana w pkt 2 załącznika II do rozporządzenia.

120

Ponadto instrument obejmuje wąską grupę docelową (studentów studiów magisterskich), a wyklucza dużą liczbę innych studentów, co dodatkowo ograniczyło zainteresowanie ze strony pośredników finansowych.

121

W 2017 r. EFI zawarł umowy z uniwersytetami w Luksemburgu i na Cyprze, na podstawie których przybywający studenci studiów magisterskich będą mogli odroczyć płatność czesnego i kosztów zakwaterowania o dwa lata, na podstawie gwarancji uzgodnionych w ramach instrumentu. To innowacyjne podejście jest dobrym rozwiązaniem, jako że uniwersytety odgrywają coraz większą rolę w finansowaniu szkolnictwa wyższego.

Należy zwrócić uwagę na inne elementy stanowiące nowość w programie Erasmus+

Uczniowie szkół ogólnokształcących nie mogą już uczestniczyć w mobilności w ramach akcji 1

122

Uczestnictwo w mobilności w ramach akcji 1 nie jest już możliwe dla uczniów szkół ogólnokształcących. Agencje narodowe i szkoły w państwach, w których przeprowadzono wizyty, ubolewały nad brakiem takiej mobilności. Ponadto nietypowa jest sytuacja, w której uczący się w tym samym wieku mogą uczestniczyć w mobilności w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, ale nie jako uczniowie szkół ogólnokształcących w ramach akcji 1.

Instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego mają trudności ze znajdowaniem partnerów i często muszą polegać na pośrednikach

123

Instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego, które odwiedził Trybunał, zgłaszały trudności ze znajdowaniem partnerów zapewniających wysokiej jakości mobilność. Przykłady takich trudności podane są na rys. 14. Niektóre państwa decydują się na korzystanie z pośredników, co bywa kosztowne i ogranicza finansowanie dostępne na rzecz mobilności. Instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego objęte wizytami przyjęłyby z zadowoleniem większe wsparcie ze strony Komisji i agencji narodowych w znajdowaniu partnerów.

124

Ponadto, podczas gdy program Leonardo pokrywał wydatki takie jak wizyty przygotowawcze dla nauczycieli w celu sprawdzenia nowych partnerów przyjmujących, nie ma to już miejsca w ramach programu Erasmus+. Instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego wyraziły życzenie uzyskania większego wsparcia w celu umożliwienia pracownikom administracyjnym i nauczycielom towarzyszenia osobom uczącym się na początkowym i końcowym etapie okresu mobilności oraz odbywania wizyt przygotowawczych. Wizyty towarzyszące są bardzo ważne, gdyż uczący się to często osoby nastoletnie, a dla wielu z nich jest to pierwszy wyjazd za granicę.

125

Komisja stworzyła niedawno internetową mapę posiadaczy karty VET, na podstawie której instytucje mogą nawiązywać współpracę partnerską z instytucje zagranicznymi uznanymi za wiarygodne.

Konieczne jest elastyczne traktowanie studentów studiów doktoranckich

126

W ramach poprzednich programów możliwe było organizowanie krótkich, intensywnych programów, które cieszyły się dużą popularnością w szczególności wśród studentów studiów doktoranckich. Obecnie minimalny dozwolony okres wynosi trzy miesiące. Instytucje szkolnictwa wyższego, które odwiedził Trybunał, twierdziły, że tacy studenci wymagają bardziej elastycznego traktowania oraz że okres jednego miesiąca lepiej odpowiada ich możliwościom czasowym.

Wnioski i zalecenia

127

Trybunał doszedł do wniosku, że Erasmus+ to dobrze znana, udana inicjatywa UE. Program wnosi europejską wartość dodaną o wielu wymiarach, które wykraczają niejednokrotnie poza ustalone wymogi prawne. Cele są osiągane, ale ramy pomiaru wyników dotyczące mobilności Erasmus+ wymagają udoskonalenia w niektórych kluczowych obszarach, tak by można było zmierzyć zakres, w jakim zostały osiągnięte cele ogólne i szczegółowe programu. Wprowadzone zostały innowacyjne rozwiązania i uproszczenia, jednak niektóre zainteresowane strony nadal uważają kluczowe aspekty programu za uciążliwe.

128

Działania w zakresie mobilności w ramach programu Erasmus+ spełniają kryteria europejskiej wartości dodanej określone w podstawie prawnej (zob. pkt 14–31). Trybunał określił dodatkowe sposoby, w jakie działania te wnoszą europejską wartość dodaną (zob. pkt 32–51).

Zalecenie 1

Komisja powinna zaproponować dodatkowe płaszczyzny europejskiej wartości dodanej w czasie opracowywania i realizacji przyszłego programu Erasmus. Wszystkim płaszczyznom europejskiej wartości dodanej należy przyznać pierwszeństwo na etapie oceny projektu oraz należy je monitorować i uwzględniać w sprawozdaniach.

Docelowy termin realizacji: pierwsza połowa 2021 r.

129

Mimo że większość celów określonych dla programu jest osiągana, Trybunał stwierdził, że wskaźniki nie w pełni pokrywają się z celami ogólnymi i szczegółowymi wyznaczonymi w rozporządzeniu, co utrudnia pomiar wyników. W związku z tym należy udoskonalić ramy oceny wyników w odniesieniu do programu Erasmus+ w niektórych kluczowych obszarach (zob. pkt 52–88). Systemowy wpływ mobilności nie został jeszcze wykazany (zob. pkt 16–18).

130

Większość wskaźników ma charakter ilościowy i opiera się na produktach. Wskaźniki jakościowe opierają się w głównej mierze na opiniach zainteresowanych stron i uczestników wyrażanych w wywiadach i ankietach. Informacje zwrotne od uczestników są przydatne, ale, jako że mają subiektywny charakter, nie powinny być wykorzystywane jako główny środek do oceny jakości i rezultatów działań w zakresie mobilności (zob. pkt 54–82).

131

Kryteria przydziału środków finansowych na podstawie wyników ustanowione w rozporządzeniu służą jedynie do pomiaru wkładu i produktów, a nie rezultatów i oddziaływania. W opinii Trybunału wyniki należy oceniać pod kątem postępów w osiąganiu celów, aby zapewnić zgodność z rozporządzeniem. Ponadto zachowana jest niewielka ciągłość priorytetów programu Erasmus+ w poszczególnych latach (zob. pkt 83–88).

Zalecenie 2

Komisja powinna:

1. bardziej szczegółowo opracować i podać do publicznej wiadomości wskaźniki służące do pomiaru zakresu, w jakim osiągnięte zostały cele ogólne i szczegółowe programu;
2. opracować kryteria, które zapewnią, że przydział środków finansowych będzie się opierał na wynikach prowadzących do osiągania celów, tak aby promować wydajne i skuteczne korzystanie z zasobów.

Docelowy termin realizacji: pierwsza połowa 2021 r.

132

W ramach programu Erasmus+ wprowadzono wiele pozytywnych innowacji, w szczególności uproszczono i ograniczono obciążenie administracyjne dla uczestników, instytucji będących beneficjentami i agencji narodowych. Nadal konieczne są jednak udoskonalenia, aby udział był dla uczestników mniej uciążliwy i bardziej atrakcyjny, w szczególności w zakresie procedur składania wniosków i sprawozdań. Jedynie nieliczne agencje narodowe (36%) uważają, że Erasmus+ stanowi mniejsze obciążenie niż poprzednie programy (zob. pkt 90–97).

133

Kwoty ryczałtowe, finansowanie ryczałtowe i koszty jednostkowe stanowią odpowiednie uproszczenie, ale Komisja powinna dopilnować, bo nie dochodziło do nieuzasadnionych skutków (zob. pkt 98–104).

134

Wprowadzenie systemów informatycznych sprawiło początkowo sporo trudności, ale większość problemów została rozwiązana do 2017 r. Niemniej jednak w ramach oceny śródokresowej stwierdzono, że „należy uprościć procedury i ułatwić korzystanie z informatycznych narzędzi zarządzania, aby ograniczyć obciążenie administracyjne organów wykonawczych i beneficjentów”⁵⁶. Należy promować elektroniczne składanie wniosków (zob. pkt 105–107).

Zalecenie 3

Komisja powinna w dalszym stopniu upraszczać program w celu ograniczenia obciążenia administracyjnego. W szczególności powinna:

1. ułatwić beneficjentom i indywidualnym uczestnikom procedury składania wniosków i sprawozdań;
2. utrzymać kwoty ryczałtowe, finansowanie ryczałtowane i koszty jednostkowe, dostosowując w razie potrzeby kwoty dofinansowania;
3. doskonalić narzędzia informatyczne oraz w dalszym stopniu komputeryzować procedury.

Docelowy termin wdrożenia: 2019 r.

135

Wsparcie językowe online (OLS) jest użytecznym narzędziem uzupełniającym do samodzielnej nauki i sprawdzania swojego poziomu kompetencji językowych. Mogłyby mu jednak towarzyszyć w przyszłości stacjonarne kursy, które były finansowane w ramach poprzedniego programu (zob. pkt 108–113).

Zalecenie 4

Komisja powinna zbadać, czy można ponownie wprowadzić finansowanie tradycyjnych kursów stacjonarnych.

Docelowy termin wdrożenia: 2021 r.

136

Co się tyczy instrumentu gwarancji pożyczek studenckich, uczestniczy w nim niewielu pośredników finansowych i nie zostało osiągnięte oczekiwane oddziaływanie. EFI poszukuje innowacyjnych i elastycznych rozwiązań. Zwiększyć atrakcyjność programu dla pośredników finansowych może zaproponowanie pożyczek także studentom studiów innego stopnia niż magisterski w kolejnym programie (zob. pkt 114–121).

Zalecenie 5

Komisja powinna:

1. zaproponować odpowiednie zmiany regulacyjne i ustawowe w celu rozszerzenia zakresu stosowania instrumentu gwarancji pożyczek studenckich, tak aby objąć nim mobilność doktorantów i studentów studiów pierwszego stopnia;
2. podjąć odpowiednie działania mające na celu zachęcenie państw partnerskich do zapewnienia, by ich krajowe instytucje prorozwojowe uczestniczyły w instrumencie.

Docelowy termin wdrożenia: a) pierwsza połowa 2021 r., b) 2018 r.

137

Trybunał stwierdził, że istnieje duże zainteresowanie przywróceniem mobilności uczniów szkół ogólnokształcących w ramach akcji 1 programu Erasmus+ (zob. pkt 122).

138

Minimalny okres mobilności wynoszący trzy miesiące dla studentów studiów doktoranckich nie zawsze jest odpowiedni. Studenci ci wymagają bardziej elastycznego traktowania (zob. pkt 126).

Zalecenie 6

Komisja powinna:

1. sprzyjać wprowadzeniu mobilności uczniów szkół ogólnokształcących w ramach akcji 1;
2. rozważyć zapewnienie większej elastyczności czasu trwania mobilności dla studentów studiów doktoranckich. Okres jednego miesiąca lepiej odpowiada ich możliwościom czasowym.

Docelowy termin wdrożenia: a) 2020 r., b) pierwsza połowa 2021 r.

Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę IV, której przewodniczył Neven MATES, członek Trybunału Obrachunkowego, na posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 3 lipca 2018 r.

Wykaz skrótów

DCI: Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju

DG EAC: Dyrekcja Generalna ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury Komisji Europejskiej to organ wykonawczy Unii Europejskiej odpowiedzialny za strategię działania w dziedzinie edukacji, kultury, młodzieży, języków i sportu

EFI: Europejski Fundusz Inwestycyjny

EFS: Europejski Fundusz Społeczny

OLS: Wsparcie językowe online

VET: Kształcenie i szkolenie zawodowe

Glosariusz

Comenius: poprzedni program mobilności dla szkół

Erasmus: poprzedni program mobilności dla szkolnictwa wyższego

ET 2020: ramy europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia przyjęte w konkluzjach Rady z dnia 12 maja 2009 r.

Europass: zestaw pięciu dokumentów pomagających jak najlepiej zaprezentować swoje umiejętności i kwalifikacje w przypadku ubiegania się o pracę lub zapisywania się na studia w Europie. Do dokumentów tych należą Europass-CV, paszport językowy oraz trzy dokumenty wydawane obywatelom UE, którzy albo zdobyli doświadczenie związane z mobilnością w innym kraju w Europie (Europass - Mobilność), albo ukończyli oficjalny program kształcenia lub szkolenia zawodowego (suplement do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe), albo ukończyli oficjalny program studiów wyższych (suplement do dyplomu)

Instrument gwarancji pożyczek studenckich: inicjatywa UE zarządzana i wdrażana przez EFI w imieniu Komisji Europejskiej, uruchomiona w grudniu 2014 r. w związku z programem Erasmus+, aby zapewnić pośrednikom finansowym częściową gwarancję pożyczek udzielanych studentom podejmującym studia magisterskie za granicą

Leonardo da Vinci: poprzedni program mobilności w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego

Mobilność edukacyjna: fizyczne przeniesienie się do państwa innego niż państwo zamieszkania w celu podjęcia studiów, szkolenia lub innego rodzaju uczenia się pozaformalnego i nieformalnego; może przyjąć formę staży, przygotowania zawodowego, wymian młodzieży, wolontariatu, nauczania lub uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym

Państwa uczestniczące w programie i państwa partnerskie: państwa mogące wziąć udział w programie dzielą się na dwie grupy, tj. państwa uczestniczące w programie (państwa członkowskie UE oraz była jugosłowiańska republika Macedonii, Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Turcja) oraz 145 państw partnerskich z całego świata

Platforma „Dashboard”: repozytorium danych Komisji, w którym znajdują się wszystkie informacje dotyczące programu Erasmus+ gromadzone przez agencje narodowe i beneficjentów. Codziennie aktualizowana baza zawiera dane jakościowe i ilościowe na temat wdrażania programu, dostępne w czasie rzeczywistym

Poziom odniesienia w dziedzinie mobilności: wskaźnik dotyczący programu Erasmus+, który jest jednym z celów ustanowionych w strategicznych ramach europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia

Strategia „Europa 2020”: dziesięcioletnia strategia Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, zainicjowana w 2010 r. celem stworzenia warunków umożliwiających inteligentny, trwały wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu

Zespół kontrolny

Sprawozdania specjalne Trybunału przedstawiają wyniki kontroli dotyczących wybranych obszarów polityki i programów unijnych bądź kwestii związanych z zarządzaniem w wybranych obszarach budżetowych. Trybunał wybiera i opracowuje zadania kontrolne w taki sposób, aby miały one jak największe oddziaływanie, biorąc pod uwagę kryteria takie jak zagrożenia dla wykonania zadań lub zgodności, poziom dochodów lub wydatków w danym obszarze, nadchodzące zmiany oraz interes polityczny i społeczny.

Niniejsza kontrola wykonania zadań została przeprowadzona przez Izbę IV – której przewodniczy członek Trybunału Neven Mates – zajmującą się obszarami regulacji rynków i konkurencyjnej gospodarki. Kontrolą kierował członek Trybunału Rimantas Šadžius, a w działania kontrolne zaangażowani byli: Mindaugas Pakštys, szef gabinetu litewskiego; Tomas Mackevičius, attaché; Aušra Maziukaitė i Niamh Carey, asystentki; Paul Stafford, kierownik; Maria Echanove, koordynator zadania, a także kontrolerzy: Sandra Dreimane, Agnieszka Plebanowicz, Bogdan Sinca i Timothy Upton. Wsparcie językowe zapewnił Michael Pyper.

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12 rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel.: +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2018

PDF	ISBN 978-92-847-0449-1	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/629010	QJ-AB-18-017-PL-N
HTML	ISBN 978-92-847-0440-8	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/993927	QJ-AB-18-017-PL-Q

© Unia Europejska, 2018

W celu wykorzystania lub powielenia zdjęć lub innych materiałów nieobjętych prawem autorskim Unii Europejskiej należy wystąpić o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE

Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

• dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
• dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
• drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact/write-to-us_pl.

Wyszukiwanie informacji o UE

Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić w serwisie EU Bookshop: https://publications.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1951 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp/pl/home?) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.