Il-Ġlieda kontra l-Ħela tal-Ikel: opportunità għall-UE sabiex ittejjeb l-effiċjenza fir-riżorsi tal-katina tal-provvista tal-ikel

Sommarju eżekuttiv

I

Il-ħela tal-ikel hija problema globali li fis-snin reċenti kisbet aktar prominenza fl-aġenda pubblika u politika. L-importanza tagħha se tibqa’ tiżdied, speċjalment minħabba l-ħtieġa li tiġi mitmugħa l-popolazzjoni globali li dejjem qiegħda tikber. L-ikel huwa prodott bażiku prezzjuż u l-produzzjoni tiegħu tista’ tirrikjedi ħafna riżorsi. Stimi attwali jindikaw li, globalment, madwar terz tal-ikel li jiġi prodott għall-konsum mill-bniedem jinħela jew jintilef, u dan qed ikollu konsegwenzi ekonomiċi u ambjentali.

II

F’dan l-isfond, il-Qorti eżaminat ir-rwol li l-UE jista’ jkollha fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Aħna ħarisna lejn l-azzjonijiet li ttieħdu sa issa u lejn kif id-diversi strumenti tal-politika tal-UE jaħdmu sabiex titnaqqas il-ħela tal-ikel. Aħna ffukajna fuq l-azzjonijiet ta’ prevenzjoni u ta’ donazzjoni, li huma dawk l-aktar preferuti fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel.

III

L-awditu eżamina l-mistoqsija “L-UE tikkontribwixxi għal katina tal-provvista tal-ikel effiċjenti fir-riżorsi billi tiġġieled kontra l-ħela tal-ikel b’mod effettiv?” Dan sab li attwalment hija ma tagħmilx dan, iżda r-rapport jenfasizza l-modi li bihom il-politiki attwali jistgħu jintużaw b’mod aktar effettiv biex tiġi indirizzata l-problema. Ħafna mit-titjib potenzjali la jirrikjedi inizjattivi ġodda u lanqas żieda fil-finanzjament pubbliku, iżda minflok jinvolvi allinjament aħjar tal-politiki eżistenti, titjib fil-koordinazzjoni, u l-identifikazzjoni ċara tat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel bħala objettiv ta’ politika. B’mod speċifiku, l-awditu sab li:

1. Minkejja l-importanza dejjem tikber tal-ħela tal-ikel fl-aġenda politika, l-ambizzjoni tal-Kummissjoni naqset matul iż-żmien. L-azzjoni li ttieħdet sa issa kienet frammentata u intermittenti, u hemm nuqqas ta’ koordinazzjoni fil-livell tal-Kummissjoni. In-nuqqas ta’ definizzjoni komuni għall-ħela tal-ikel u n-nuqqas ta’ linja bażi miftiehma, li jistgħu jkunu l-punt tat-tluq biex jiġi mmirat it-tnaqqis fil-ħela, xekklu progress ulterjuri.
2. Il-ħela tal-ikel hija problema matul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi u għalhekk jenħtieġ li tiġi mmirata azzjoni tul il-katina kollha b’benefiċċji potenzjali għal dawk kollha involuti. Jenħtieġ li l-enfasi tkun fuq il-prevenzjoni, billi l-benefiċċji li tiġi evitata l-ħela huma akbar minn meta din tiġi indirizzata aktar tard. Filwaqt li jeżistu għadd ta’ politiki tal-UE li għandhom il-potenzjal li jiġġieldu kontra l-ħela tal-ikel, dan il-potenzjal mhuwiex jiġi sfruttat u l-opportunitajiet offruti għadhom iridu jittieħdu. Kien hemm nuqqas notevoli ta’ valutazzjoni tal-impatt tad-diversi politiki tal-UE fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Oqsma ta’ politika kbar, bħalma huma l-agrikoltura, is-sajd u s-sikurezza alimentari, kollha għandhom sehem x’jagħtu u jistgħu jintużaw biex il-ħela tal-ikel tiġi miġġielda aħjar. Għandu jiġi rikonoxxut li tibdiliet fil-politika li saru matul iż-żmien, inklużi riformi fil-PAK u fil-politika tas-sajd, kellhom impatt pożittiv. Pereżempju it-tbegħid minn politika agrikola bbażata fuq interventi naqqas il-produzzjoni eċċessiva. Ir-rapport jenfasizza għadd ta’ prattiki tajbin, iżda l-impatt pożittiv tagħhom kien aktar koinċidenza milli r-riżultat ta’ azzjoni politika mmirata.
3. F’termini ta’ donazzjoni ta’ ikel, għadd ta’ ostakoli li jeżistu bħalissa, bħal interpretazzjonijiet differenti ta’ dispożizzjonijiet legali, jistgħu jiġu indirizzati biex tiġi ffaċilitata d-donazzjoni ta’ ikel li jkun se jinħela.

IV

Ir-rapport jagħmel tliet rakkomandazzjonijiet:

1. Jenħtieġ li l-istrateġija tal-UE biex tiġi miġġielda l-ħela tal-ikel tissaħħaħ u tiġi kkoordinata aħjar. Jenħtieġ li l-Kummissjoni tibni fuq il-passi inizjali tagħha biex tiżviluppa pjan ta’ azzjoni għas-snin li ġejjin.
2. Waqt li tikkoordina d-diversi politiki li għandhom il-potenzjal li jiġġieldu kontra l-ħela tal-ikel, jenħtieġ li l-Kummissjoni tqis il-ħela tal-ikel fil-valutazzjonijiet tal-impatt tagħha fil-futur u tallinja aħjar il-politiki differenti tal-UE li jistgħu jiġġieldu l-ħela tal-ikel.
3. Biex tiffaċilita d-donazzjoni ta’ ikel li jkun se jinħela, il-Kummissjoni tista’ tikkjarifika b’mod utli l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet legali li jistgħu jiskoraġġixxu d-donazzjonijiet. Jenħtieġ li l-Kummissjoni tħeġġeġ l-isfruttar ulterjuri tal-possibbiltajiet eżistenti għal donazzjoni u tqis kif hija tista’ tiffaċilita donazzjonijiet f’oqsma ta’ politika oħra.

Introduzzjoni

01

Il-ħela tal-ikel hija problema rikonoxxuta li fis-snin reċenti saret aktar importanti politikament u soċjalment. Ħafna dikjarazzjonijiet politiċi ta’ livell għoli li ġew ifformulati f’dawn l-aħħar 10 snin jesprimu l-ħtieġa li l-ħela tal-ikel tiġi miġġielda. Din tiġi ġġenerata tul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi fl-istadji tal-produzzjoni, tal-ipproċessar, tal-bejgħ bl-imnut u tal-konsum. Il-ħela tal-ikel tista’ tiġi ddefinita b’ħafna modi differenti u ma hemmx metodoloġija unika kif tista’ titkejjel. Madankollu, huwa rikonoxxut b’mod ġenerali li, f’livell globali, madwar terz tal-ikel li jiġi prodott għall-konsum mill-bniedem jinħela jew jintilef¹. L-ispejjeż ekonomiċi u ambjentali annwali relatati mal-ħela madwar id-dinja huma stmati min-Nazzjonijiet Uniti f’ammont ta’ madwar USD 1.7 triljun.

Is-suġġett tal-awditjar

Kif tista’ tiġi ddefinita l-ħela tal-ikel?

02

Attwalment ma hemmx qbil dwar definizzjoni ta’ ħela tal-ikel fil-livell tal-UE. L-Istati Membri qed jużaw definizzjonijiet differenti, bħalma l-Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti (FAO) tuża d-definizzjoni proprja tagħha².

03

F’Lulju 2014 il-proġett Ewropew ta’ riċerka FUSIONS ippropona qafas ieħor biex jiġi ddefinit l-iskart mill-ikel³ u f’Marzu 2016 huwa ppropona metodoloġija għall-kejl u l-monitoraġġ tal-ammonti ta’ ħela tal-ikel⁴. Aktar reċentement, f’Ġunju 2016, ġie ppubblikat Standard globali għall-Kontabbiltà u r-Rappurtar dwar it-Telf u l-Ħela tal-Ikel, minn sħubija ta’ diversi partijiet interessati⁵.

04

Għall-iskop ta’ dan ir-rapport, il-ħela ta’ ikel tirreferi għal kwalunkwe prodott jew parti minn prodott li jitkabbar, jinqabad jew jiġi pproċessat għall-konsum tal-bniedem li jkun seta’ ttiekel li kieku ġie mmaniġġjat jew inħażen b’mod differenti. Filwaqt li huwa rikonoxxut li din id-definizzjoni tista’ ma tkunx direttament kumpatibbli mal-qafas regolatorju attwali tal-UE, definizzjonijiet oħra bħal dawk li jintużaw minn FUSIONS, mill-FAO u mill-Istati Membri li nżaru f’dan l-awditu, ukoll ma jaqblux ma’ dak il-qafas.

Il-ġerarkija tal-iskart applikata għall-ħela tal-ikel

05

Ġerarkija tal-iskart tipprijoritizza azzjonijiet ta’ trattament tal-iskart u mill-aktar preferuti sal-inqas preferuti bbażat fuq is-sostenibbiltà ambjentali. Id-Direttiva Qafas tal-UE dwar l-Iskart⁶ tiddefinixxi l-ġerarkija tal-iskart tal-UE⁷. Din il-ġerarkija tista’ tiġi applikata għall-ħela tal-ikel iżda jenħtieġ li tiġi mmodifikata xi ftit biex jittieħdu inkunsiderazzjoni l-partikolaritajiet tal-ikel. Bosta Stati Membri adattaw il-ġerarkija tal-iskart għall-ikel, bl-ordni ta’ preferenza kif jidher fil-Figura 1.

06

Skont id-definizzjoni ta’ ħela tal-ikel li tintuża għal dan ir-rapport, il-ħela tal-ikel tikkostitwixxi t-tliet saffi tal-qiegħ fil-ġerarkija ta’ hawn fuq (riċiklaġġ, irkupru ieħor u rimi). It-tliet saffi ta’ fuq (prevenzjoni, donazzjoni u għalf tal-annimali) huma azzjonijiet li jistgħu jittieħdu qabel ma l-ikel ikun jikkostitwixxi skart u huma l-aktar preferibbli (minn perspettiva ekonomika u ambjentali). Il-fokus ta’ dan l-awditu huwa fuq il-prevenzjoni u d-donazzjoni, l-ogħla żewġ saffi fil-ġerarkija.

Data dwar il-Ħela tal-Ikel

07

Skont il-Kummissjoni Ewropea, fl-UE jinħlew madwar 88 miljun tunnellata ta’ ikel kull sena⁸. Huwa stmat li l-ħela totali tal-ikel fl-UE se tiżdied għal bejn wieħed u ieħor 126 miljun tunnellata sal-2020 dment li ma jittiħdux azzjoni jew miżuri preventivi addizzjonali⁹. Id-data dwar il-ħela tal-ikel tvarja b’mod sinifikanti skont is-sors. Evidentement, waħda mir-raġunijiet għal dan hija l-interpretazzjoni differenti ta’ x’jikkostitwixxi ħela tal-ikel (jiġiferi n-nuqqas ta’ qbil dwar definizzjoni) u l-metodoloġiji differenti li jintużaw biex ikejluha. Studji differenti jippreżentaw data diverġenti għal kull wieħed mis-setturi tal-katina tal-provvista tal-ikel. It-Tabella 1 tippreżenta r-riżultati ta’ għażla minn dawn l-istudji u turi li l-ħela tal-ikel isseħħ matul il-katina alimentari kollha kemm hi, għalkemm jenħtieġ li tingħata attenzjoni waqt it-tqabbil tar-riżultati billi l-metodoloġija u d-definizzjoni ta’ ħela tal-ikel mhumiex omoġenji.

Tabella 1

Is-sehem tal-ħela tal-ikel fl-istadji differenti tal-katina tal-provvista tal-ikel (f’%) skont studji differenti¹

	FAO (l-Ewropa)	Foodspill (il-Finlandja)	FH Münster (il-Ġermanja)	Bio Intelligence Service (l-UE)	Fusions2 (l-UE)
Is-settur tal-produzzjoni	23	19 - 23	22	34.2	11
Is-settur tal-ipproċessar	17	17 - 20	36	19.5	19
Is-settur tal-bejgħ bl-imnut	9	30 - 32	3	5.1	17
Il-konsumaturi	52	28 - 31	40	41.2	53

1 Analiżi tal-Istitut Dinji tar-Riżorsi (WRI) ibbażata fuq Global food losses and waste – extent, causes and prevention (It-telf u l-ħela tal-ikel madwar id-dinja – il-firxa, il-kawżi u l-prevenzjoni) tal-FAO fl-2011. Ruma: NU FAO. Ġunju 2013; http://www.mtt.fi/foodspill, 2011; https://www.fh-muenster.de/isun/lebensmittelabfall-projekte.php, 2012; ITAS-calculations based on the SIK-methodology (Kalkoli ITAS ibbażati fuq il-metodoloġija SIK)(Gustavsson et al., 2013); FUSIONS, “Estimates of European food waste levels” (Stimi tal-livelli Ewropej ta’ ħela tal-ikel), 2016.

2 L-istudju jirrikonoxxi li hemm inċertezza moderatament għolja madwar din l-istima (il-paġna 27). B’mod partikolari għad-data relatata mas-settur tal-produzzjoni, l-istimi huma bbażati fuq data minn sitt pajjiżi biss u l-inċertezzi stmati ta’ ±17 % huma probabbilment stmati b’mod insuffiċjenti (il-paġna 21).

Il-ħela tal-ikel tiġi ġġenerata matul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi

08

Is-sitwazzjonijiet li jiġġeneraw il-ħela tal-ikel jistgħu jkunu differenti ħafna iżda jseħħu f’kull stadju tal-katina tal-provvista tal-ikel. Bosta studji analizzaw il-modi differenti kif jinħela l-ikel¹⁰. Għadd ta’ sitwazzjonijiet jidhru fil-Figura 2.

L-ispiża tal-ħela tal-ikel

09

L-ispiża assoċjata mal-ħela tal-ikel hija magħmula minn tal-inqas żewġ tipi ta’ spejjeż: l-ispejjeż ekonomiċi u dawk ambjentali. L-ispiża ekonomika ma tinkludix biss l-ispiża marbuta mal-valur tal-prodotti nfushom, iżda wkoll l-ispejjeż relatati mal-produzzjoni, it-trasport u l-ħżin tal-prodotti moħlija, kif ukoll l-ispejjeż tat-trattament tagħhom. Minn perspettiva ambjentali, l-ħela tal-ikel tirrappreżenta ħela tar-riżorsi matul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja tal-prodott, bħalma huma l-art, l-ilma, l-enerġija u inputs oħrajn, u żieda fl-emissjonijiet ta’ gass serra b’riżultat ta’ dan.

10

Minħabba d-diffikultajiet fil-ksib ta’ data kompleta, affidabbli u armonizzata dwar il-kwantitajiet attwali ta’ ħela tal-ikel eżistenti, kull stima tal-ispiża tal-ħela se tbati minn nuqqas ta’ affidabbiltà. Madankollu, xi studji ppruvaw jiddeterminaw l-ispiża tal-ħela tal-ikel u dawn iċ-ċifri jistgħu jintużaw bħala indikaturi tal-punt potenzjali sa fejn twassal il-problema tal-ħela tal-ikel.

11

Il-FAO wettqet valutazzjoni tal-ispiża tal-ħela tal-ikel fuq skala globali u sabet li minbarra l-ispiża ekonomika stmata ta’ USD 1 triljun kull sena (il-valur tal-prodotti moħlija u s-sussidji mħallsa biex dawn ġew prodotti), l-ispejjeż ambjentali (bħall-emissjonijiet ta’ gass serra, l-iskarsezza tal-ilma u l-erożjoni) jammontaw għal madwar USD 700 biljun¹¹.

Il-ħela tal-ikel u l-qawwiet tas-suq

12

Ir-raġunijiet li għalihom tiġi ġġenerata l-ħela tal-ikel ivajraw skont ir-rwol ta’ kull attur fil-katina tal-provvista tal-ikel. Ġeneralment, id-deċiżjonijiet li jittieħdu mill-operaturi ta’ negozji (il-produtturi, il-proċessuri u l-bejjiegħa bl-imnut) jittieħdu bl-għan li jiġi mmassimizzat il-profitt, anke jekk xi deċiżjonijiet jistgħu jinvolvu l-ġenerazzjoni ta’ ċertu ammont ta’ ħela tal-ikel. Filwaqt li d-diversi operaturi ma jkollhomx l-intenzjoni li jiġġeneraw ħela tal-ikel, spiss din xorta waħda tkun il-konsegwenza.

13

Il-konsumaturi jieħdu deċiżjonijiet li jistgħu jwasslu għall-ħela tal-ikel għal raġunijiet differenti għalkollox. Għal dawn, hija aktar kwistjoni li jiksbu sodisfazzjon, kemm jekk f’termini tal-ħtiġijiet nutrizzjonali tagħhom kif ukoll f’aspetti oħra (eż. il-kwalità, l-abbundanza, il-varjetà, il-prezz, eċċ.).

14

Ir-raġunijiet għalfejn tiġi ġġenerata l-ħela tal-ikel huma marbutin intrinsikament mal-kwistjoni ta’ min iħallas għall-ispiża assoċjata mal-ikel moħli. Rigward l-ispiża ekonomika tal-ħela tal-ikel, hemm mill-inqas tliet gruppi differenti ta’ atturi li jħallsu għaliha: il-konsumaturi, operaturi speċifiċi fil-katina tal-provvista tal-ikel u organizzazzjonijiet tal-karità.

• L-operaturi fil-katina tal-provvista tal-ikel jinternalizzaw l-ispiża tal-ħela tal-ikel u jinkluduha fil-prezz aħħari tal-prodott għall-konsumatur. Pereżempju, wisq probabbli bejjiegħ bl-imnut jgħolli l-prezz ta’ prodott biżżejjed biex jieħu kont tal-ispiża kemm tal-prodotti mibjugħa kif ukoll ta’ dawk li ma jkunux mistennija jinbiegħu.
• Parti mill-ispiża tal-ħela tal-ikel tista’ tingħadda minn operatur wieħed ta’ negozju tal-ikel għal operatur ieħor. Pereżempju fejn ikun hemm żbilanċi sinifikanti fis-setgħat ta’ negozjar bejn żewġ operaturi ta’ negozji, l-ispiża tal-ħela tal-ikel tista’ tiġġarrab mill-operatur l-aktar dgħajjef.
• Parti mill-ispiża tal-ħela tal-ikel tista’ wkoll tiġi esternalizzata lill-organizzazzjonijiet tal-karità fil-forma ta’ donazzjoni ta’ ikel. L-organizzazzjonijiet tal-karità spiss iġarrbu l-ispejjeż tal-għażla, il-ħżin, l-immaniġġar u t-trattament li kieku kienu jitħallsu mill-operaturi li jagħtu dak l-ikel b’donazzjoni.

L-ispiża ambjentali tal-ħela tal-ikel titħallas mis-soċjetà kollha kemm hi, prinċipalment permezz tal-iskarsezza dejjem tikber tar-riżorsi naturali (li fuq terminu twil tista’ tirriżulta f’żieda fil-prezz ta’ dawn ir-riżorsi).). L-Anness I juri, permezz ta’ żewġ eżempji konkreti, kif il-qawwiet tas-suq jinfluwenzaw il-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel. Filwaqt li r-rapport ma jikkonċentrax fuq dawn il-qawwiet tas-suq, aħna nirrikonoxxu l-importanza tagħhom fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Il-Kummissjoni u l-Parlament Ewropew¹² irrikonoxxew ir-rwol ta’ dawn il-forzi fil-katina tal-provvista tal-ikel.

Il-ħela tal-ikel u l-UE

15

Il-ħela tal-ikel hija problema globali. Anke jekk l-azzjoni tal-UE rigward il-ħela tal-ikel, minnha nnifisha, se jkollha effetti limitati fil-livell dinji, l-UE, bħala attur importanti fix-xena internazzjonali, tista’ tħalli impatt fuq il-volum ta’ ħela tal-ikel li jiġi ġġenerat permezz tal-politiki differenti li hija responsabbli għalihom (bħalma huma l-Politika Agrikola Komuni, il-Politika Komuni tas-Sajd, il-Politika dwar is-Sikurezza Alimentari, u l-Politika dwar l-Iskart). F’dan il-kuntest, il-Kummissjoni terfa’ r-responsabbiltà billi hija l-inizjatur tad-dispożizzjonijiet legali tal-UE li jistgħu jinfluwenzaw il-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel.

16

Fil-livell tal-Kummissjoni Ewropea, id-Direttorat Ġenerali (DĠ) Saħħa u Sikurezza Alimentari huwa responsabbli mid-dossier dwar il-ħela tal-ikel. F’dak il-kuntest huwa jieħu għadd ta’ azzjonijiet (bħat-twaqqif ta’ gruppi ta’ ħidma u gruppi ta’ esperti) u inizjattivi ta’ komunikazzjoni. Bosta Direttorati Ġenerali oħra tal-Kummissjoni għandhom ukoll sehem x’jagħtu fil-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel billi ħafna mill-politiki u d-dispożizzjonijiet tal-UE jistgħu jinfluwenzaw il-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel (bħall-politika agrikola, il-politika tas-sajd, il-politika dwar is-sikurezza alimentari, il-politika dwar l-iskart) (ara l-Anness II).

17

Ir-responsabbiltà tal-Istati Membri fir-rigward tal-ħela tal-ikel hija daqstant ieħor importanti. L-Istati Membri jistgħu jiffavorixxu jew ifixklu l-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel u d-donazzjoni ta’ ikel skont il-mod kif jippromulgaw id-dispożizzjonijiet tal-UE. Diskutibbilment, ir-responsabbiltà tagħhom hija saħansitra aktar importanti billi huma jistgħu iniedu l-inizjattivi proprji tagħhom (barra l-qafas tal-UE) biex jindirizzaw il-ħela tal-ikel¹³.

L-awditu

Ambitu u approċċ tal-awditjar

18

Hemm bosta studji dwar il-ħela tal-ikel, iżda l-ebda wieħed minnhom ma ffoka fuq ir-responsabbiltà tal-UE¹⁴ f’dan ir-rigward. Għalhekk, l-awditu mwettaq mill-Qorti kellu l-għan li jipprovdi analiżi komprensiva tas-suġġett tal-ħela tal-ikel, kif jidher mill-perspettiva kumplessiva tal-UE.

19

Aħna nagħrfu li l-politiki u d-dispożizzjonijiet legali li ġew analizzati fil-kuntest ta’ dan l-awditu għandhom objettivi differenti minn dak tal-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel. Filwaqt li ma jindirizzawx il-problema tal-ħela tal-ikel b’mod speċifiku, xi strumenti differenti tal-UE xorta waħda għandhom effett fuq l-imġiba tal-atturi differenti fil-katina alimentari. Din l-imġiba tista’ twassal għal żieda jew għal tnaqqis fl-ammont ta’ ikel li jinħela. L-UE għandha l-abbiltà li tinfluwenza l-ħela tal-ikel permezz tal-fondi differenti għad-dispożizzjoni tagħha u permezz tad-dispożizzjonijiet differenti li jaffettwaw il-funzjonament tal-atturi fil-katina tal-provvista tal-ikel. Dan l-awditu kkonċentra eskussivament fuq il-prevenzjoni u d-donazzjoni, billi dawn l-azzjonijiet huma l-aktar żewġ modi preferuti ta’ kif tiġi miġġielda l-ħela tal-ikel skont il-ġerarkija tal-iskart għall-ikel (ara l-Figura 1).

20

Aħna identifikajna l-istrumenti tal-UE (il-fondi u d-dispożizzjonijiet legali li mhumiex relatati ma’ fondi) inklużi fl-Anness II bħala dawk li għandhom effett f’termini tal-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel jew/u f’termini tal-iffaċilitar ta’ donazzjonijiet. Għall-iskop ta’ dan ir-rapport, aħna kklassifikajna s-setturi tal-katina tal-provvista tal-ikel f’erba’ gruppi (il-produtturi, il-proċessuri, il-bejjiegħa bl-imnut u l-konsumaturi).

21

L-għan ewlieni tal-awditu kien li jivvaluta jekk id-dispożizzjonijiet legali tal-UE u l-implimentazzjoni tagħhom mill-Istati Membri jikkontribwux għal imġiba pożittiva rigward il-ħela tal-ikel mid-diversi atturi fil-katina tal-provvista tal-ikel. Il-mistoqsija kumplessiva tal-awditjar li ġiet indirizzata kienet:

L-UE tikkontribwixxi għal katina tal-provvista tal-ikel effiċjenti fir-riżorsi billi tiġġieled kontra l-ħela tal-ikel b’mod effettiv?

22

L-awditu qies biss l-effetti ta’ politiki u ta’ dispożizzjonijiet legali fir-rigward tal-ħela tal-ikel fl-UE nfisha u eskluda l-impatt f’pajjiżi barra mill-UE.

23

L-ewwel nett, dan ir-rapport jivvaluta l-punt sa fejn il-Kummissjoni, bħala l-fergħa eżekuttiva tal-UE, ikkonkretizzat f’azzjoni d-dikjarazzjonijiet politiċi ta’ livell għoli dwar il-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. It-tieni nett, dan jiddeskrivi l-opportunitajiet li ntilfu mill-politiki eżistenti biex tiġi miġġielda l-ħela tal-ikel.

24

Il-perjodu ta’ żmien kopert mill-awditu kien:

• rigward il-fondi tal-Politika Agrikola Komuni (PAK): kemm il-perjodu 2007-2013 kif ukoll il-perjodu 2014-2020;
• rigward il-Fond Ewropew għas-Sajd (FES) u l-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS): il-perjodi 2007-2013 u 2014-2020 rispettivament;
• rigward il-Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn (FEAD): il-perjodu 2014-2020;
• rigward id-dispożizzjonijiet legali li mhumiex relatati ma’ fondi: l-awditu ħa inkunsiderazzjoni dawk id-dispożizzjonijiet legali li kienu stabbiliti fi żmien l-awditu kif ukoll proposti ppubblikati għal dispożizzjonijiet ġodda.

25

L-awditu twettaq minn Lulju 2015 sa Mejju 2016¹⁵ u l-evidenza għall-awditjar inġabret permezz ta’:

• analiżijiet dokumentarji u intervisti mad-dipartiment tal-Kummissjoni. L-awditu kien jikkonċerna sitt Direttorati Ġenerali: id-DĠ Saħħa u Sikurezza Alimentari (SANTE), id-DĠ Suq Intern, Industrija, Intraprenditorija u SMEs (GROW), id-DĠ Agrikoltura u Żvilupp Rurali (AGRI), id-DĠ Ambjent (ENV), id-DĠ Affarijiet Marittimi u Sajd (MARE), id-DĠ Impjiegi, Affarijiet Soċjali u Inklużjoni (EMPL);
• żjarat tal-awditjar f’ħames Stati Membri: l-Italja (il-Lazio), in-Netherlands, il-Portugall, ir-Rumanija u l-Finlandja. F’kull wieħed minn dawn l-Istati Membri, tipikament inżaru l-Ministeru tal-Agrikoltura (għall-PAK u l-FEMS), il-Ministeru tal-Ambjent (għall-istrateġija u s-suġġetti relatati mad-Direttiva dwar l-Iskart), il-Ministeru għall-Affarijiet Soċjali (għall-FEAD), il-Ministeru tas-Saħħa (għall-Pakkett dwar l-Ikel u l-Iġjene) u l-Ministeru tal-Finanzi (għall-istimoli finanzjarji). Saru wkoll żjarat fuq il-post lil benefiċjarji rilevanti tal-UE;
• laqgħat ta’ konsultazzjoni mal-partijiet interessati rilevanti inklużi Copa u Cogeca, Independent Retail Europe, rappreżentanti minn WRAP (organizzazzjoni tal-karità mir-Renju Unit), SOMARO (organizzazzjoni Rumena mingħajr skop ta’ qligħ) il-proġett ta’ riċerka tal-UE FUSIONS, membru parlamentari mill-Assemblea Nazzjonali Franċiża, rappreżentanti mill-kumitat ta’ ħidma tal-House of Lords fir-Renju Unit u rappreżentant tar-Renju Unit fil-laqgħat tal-kumitat tal-istandards tan-NU/tal-KEE.

Osservazzjonijiet

Dikjarazzjonijiet politiċi ta’ livell għoli ma ġewx ikkonkretizzati f’azzjoni suffiċjenti

26

Fis-snin reċenti, il-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel saret aktar importanti u bdiet tidher f’aġendi pubbliċi fil-livelli kollha ta’ politika (ara l-Anness III). Il-Parlament Ewropew ripetutament talab lill-Kummissjoni (fl-2011, fl-2012, fl-2015 u fl-2016) biex tieħu azzjoni favur it-tnaqqis fil-ħela tal-ikel. L-Istati Membri bdew jissettjaw miri sabiex titnaqqas il-ħela tal-ikel, u l-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, il-G20 u n-Nazzjonijiet Uniti enfasizzaw il-ħtieġa li l-ħela tal-ikel tiġi miġġielda tul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi. Xi eżempji jinkludu:

• Il-Parlament Ewropew “jitlob ukoll lill-Kummissjoni biex barra minn hekk tiżviluppa miżuri prattiċi biex sal-2025 il-ħela tal-ikel titnaqqas b’nofs u biex fl-istess ħin tiġi evitata l-produzzjoni tal-bijoskart” (2011);
• Il-G20 jemmen li t-tnaqqis tat-telf u tal-ħela tal-ikel huwa objettiv tajjeb għal azzjoni kollettiva tal-G20 (2015);
• In-Nazzjonijiet Uniti indikaw fl-aġenda tagħhom għal żvilupp sostenibbli li, sal-2030, qegħdin jimmiraw li “titnaqqas nofs il-ħela dinjija tal-ikel ir-ras fuq il-livelli tal-bejgħ bl-imnut u tal-konsumatur u jitnaqqas it-telf tal-ikel tul il-ktajjen tal-produzzjoni u l-provvista, li jinkludi t-telf ta’ wara l-ħsad” (2015);
• Il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea “jappoġġa l-isforzi tal-atturi kollha biex titnaqqas l-ħela tal-ikel, li ser jikkontribwixxu għall-kisba tal-Għan ta’ Żvilupp Sostenibbli 12.3, li għandu l-għan li per capita tonqos globalment bin-nofs il-ħela tal-ikel fil-livell tal-bejgħ bl-imnut u tal-konsumatur, u jonqos it-telf tal-ikel tul il-katini ta’ produzzjoni u forniment inkluż telf ta’ wara l-ħsad sal-2030” (2016)¹⁶.

Minkejja dawn id-dikjarazzjonijiet politiċi ripetuti, ir-rispons tal-Kummissjoni beda jnaqqas fl-ambizzjoni maż-żmien u l-azzjoni li ttieħdet sa issa kienet frammentata u intermittenti.

Ambizzjoni dejjem inqas fid-dokumenti strateġiċi tal-Kummissjoni maż-żmien

27

Bħala l-fergħa eżekuttiva tal-UE, jenħtieġ li l-Kummissjoni tindirizza d-dikjarazzjonijiet politiċi ta’ livell għoli li ġew ifformulati maż-żmien. Mill-2011 ‘il hawn, il-Kummissjoni ppubblikat għadd ta’ dokumenti li fihom impenjat lilha nfisha biex tiġġieled kontra l-ħela tal-ikel:

• f’Settembru 2011, fil-Pjan Direzzjonali tagħha għal Ewropa Effiċjenti fir-Riżorsi¹⁷, il-Kummissjoni Ewropea identifikat l-ikel bħala wieħed mis-setturi ewlenin fejn jenħtieġ li titjieb l-effiċjenza fir-riżorsi. Il-Pjan Direzzjonali tal-2011 ħabbar ukoll il-pubblikazzjoni ta’ “Komunikazzjoni dwar l-ikel sostenibbli” fl-2013 li fiha l-Kummissjoni kellha, fost affarijiet oħra, tivvaluta ulterjurment kif tista’ titnaqqas il-ħela tal-ikel matul il-katina tal-provvista tal-ikel. Sa Ġunju 2016, il-Komunikazzjoni msemmija hawn fuq għadha ma ġietx ippubblikata;
• wara konsultazzjoni pubblika mill-Kummissjoni fis-sajf tal-2013 dwar “is-sostenibbiltà tas-sistema alimentari”, li kienet tinkludi taqsima dwar il-prevenzjoni u t-tnaqqis fil-ħela tal-ikel, f’Lulju 2014, il-Kummissjoni ppubblikat proposta għal Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill¹⁸ li temenda, fost affarijiet oħra, id-Direttiva dwar l-Iskart. Madankollu, il-proposta għal Direttiva ġdida dwar l-iskart ġiet irtirata mill-Kummissjoni Ewropea f’Diċembru 2014 bil-ħsieb li tiġi sostitwita b’xi ħaġa “aktar ambizzjuża”¹⁹;
• f’Diċembru 2015, il-Kummissjoni adottat Pakkett dwar l-Ekonomija Ċirkolari li kien jinkludi proposti leġiżlattivi riveduti dwar l-iskart. Il-kwistjoni tal-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel hija integrata f’dawn il-proposti.

28

Madankollu, meta nanalizzaw id-dokumenti msemmija hawn fuq, aħna ninnutaw li l-ambizzjoni tal-Kummissjoni rigward tal-ħela tal-ikel naqset matul iż-żmien. Kif jidher fil-Figura 3, il-miri għat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel tbaxxew, kien hemm dewmien fl-obbligu li l-Istati Membri jirrappurtaw dwar il-ħela tal-ikel, id-data ta’ skadenza biex il-Kummissjoni tadotta att ta’ implimentazzjoni li jistabbilixxi metodoloġija komuni għall-kejl tal-ħela tal-ikel ġiet posposta ripetutatment, u għad ma hemmx definizzjoni fl-UE kollha għall-ħela tal-ikel. Barra minn hekk, qatt ma ġiet definita linja bażi (livell ta’ referenza għal sena partikolari) li tista’ tkun il-punt tat-tluq biex jiġi mmirat it-tnaqqis fil-ħela tal-ikel (ara l-Kaxxa 1).

29

Filwaqt li ma hemm l-ebda politika speċifika tal-UE dwar il-ħela tal-ikel, diversi politiki tal-UE għandhom jew jista’ jkollhom impatt fuqha. Madankollu, il-Kummissjoni ma analizzatx dawn il-politiki sabiex tivvaluta jekk humiex allinjati biżżejjed mal-ħtieġa li tiġi miġġielda l-ħela tal-ikel (dan il-punt huwa żviluppat aktar fil-paragrafi 33 sa 80). L-Istati Membri għarfu l-ħtieġa li jiġġieldu kontra l-ħela tal-ikel u, minħabba n-nuqqas ta’ politika kkoordinata fil-livell tal-UE, indirizzaw il-kwistjoni b’firxa ta’ modi differenti li jinkludu approċċi leġiżlattivi (ara l-Kaxxa 2). Xi Stati Membri stiednu wkoll lill-Kummissjoni b’mod espliċitu biex tieħu azzjoni fil-livell tal-UE (ara l-Kaxxa 3).

Azzjoni frammentata u intermittenti fil-livell tekniku

30

Filwaqt li rrikonoxxiet li l-ħela tal-ikel kienet suġġett ta’ diskussjoni f’ħafna fora (eż. il-Forum ta’ Livell Għoli għal Katina tal-Provvista tal-Ikel li Tiffunzjona Aħjar), l-azzjoni tal-Kummissjoni f’livell tekniku kienet limitata għall-istabbiliment ta’ gruppi ta’ ħidma u gruppi ta’ esperti. Dawn il-gruppi ġew stabbiliti sabiex jikkonsultaw lill-partijiet interessati u jgħinu lill-Kummissjoni kif ukoll lill-Istati Membri jidentifikaw modi kif tiġi evitata u titnaqqas il-ħela tal-ikel mingħajr ma tkun kompromessa s-sikurezza alimentari. Fl-2012, il-Kummissjoni stabbiliet Grupp ta’ Ħidma dwar it-telf tal-ikel/il-ħela tal-ikel (minn hawn ‘il quddiem imsejjaħ il-Grupp ta’ Ħidma). Il-parteċipanti f’dan il-grupp ta’ ħidma kienu partijiet interessati fil-katina tal-provvista tal-ikel²¹ u rappreżentanti minn dipartimenti differenti tal-Kummissjoni Ewropea²².

31

Fl-2014, il-Kummissjoni waqqfet Grupp ta’ Esperti dwar it-telf tal-ikel u l-ħela tal-ikel (minn hawn ‘il quddiem imsejjaħ il-Grupp ta’ Esperti). Il-parteċipanti f’dan il-Grupp ta’ Esperti kienu rappreżentanti tal-Istati Membri u rappreżentanti mid-diversi Direttorati kkonċernati tal-Kummissjoni Ewropea²³. Dan il-Grupp ta’ Esperti sa issa ltaqa’ darbtejn. Fil-ħarifa tal-2015, il-Kummissjoni stiednet lil esperti mill-Istati Membri biex jipparteċipaw f’konferenza ddedikata għall-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel f’Ottubru 2015, li ġiet organizzata fil-kuntest tal-Expo 2015. F’April 2016, il-Kummissjoni ppubblikat sejħa għal proposti għall-parteċipazzjoni fil-Pjattaforma l-ġdida li tnediet biex jiġu indirizzati l-problemi tal-ħela tal-ikel. Ma ġiex iċċarat jekk din il-pjattaforma hijiex se taħdem flimkien mal-Grupp ta’ Esperti jew jekk hijiex se tissostitwih.

32

Il-laqgħat tal-Grupp ta’ Ħidma u l-Grupp ta’ Esperti ma sarux spiss biżżejjed biex jinħoloq momentum għal bidla reali (ara l-Kaxxa 4). Barra minn hekk, l-azzjoni dwar il-ħela tal-ikel batiet minn naħa waħda minħabba f’nuqqas ta’ kontinwità dovut għat-tibdil fl-oqsma ta’ responsabbiltà fi ħdan il-Kummissjoni²⁴, u min-naħa l-oħra minħabba f’tibdil fil-parteċipanti li jiltaqgħu.

Il-politiki eżistenti jistgħu jiġu allinjati aħjar sabiex il-ħela tal-ikel tiġi miġġielda b’mod aktar effettiv

33

L-UE tinfluwenza l-ħajja ta’ kuljum tan-nies fl-Ewropa f’għadd ta’ modi, pereżempju permezz ta’ regolamenti jew direttivi, xi drabi wkoll billi tiffinanzja proġetti, investimenti jew ċerti prattiki, u b’hekk tistimola ċerti tipi ta’ mġiba. Aħna ħarisna lejn għadd ta’ oqsma ta’ politika tal-UE li probabbilment jinfluwenzaw l-imġiba tal-atturi differenti fil-katina tal-provvista tal-ikel rigward il-ħela tal-ikel (l-agrikoltura, is-sajd, is-sikurezza alimentari, l-ambjent, l-affarijiet soċjali u t-tassazzjoni). Filwaqt li l-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel mhijiex l-objettiv primarju ta’ dawn il-politiki, il-ħidma tagħna ffukat fuq dawk l-aspetti li jew jistgħu jgħinu fil-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel jew jiffaċilitaw id-donazzjoni ta’ ikel. Aħna identifikajna għadd ta’ opportunitajiet biex il-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel tiġi integrata fil-politiki eżistenti. Dawn l-opportunitajiet għadhom iridu jiġu sfruttati.

Allinjament tal-politiki għal prevenzjoni aħjar tal-ħela tal-ikel

Il-Politika Agrikola Komuni (PAK)

34

Il-ħela tal-ikel isseħħ matul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi (ara t-Tabella 1). Permezz ta’ pagamenti diretti, miżuri tas-suq u pagamenti tal-iżvilupp rurali, il-PAK tista’ tinfluwenza l-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel fl-istadji tal-produzzjoni, l-ipproċessar u l-bejgħ bl-imnut tal-katina tal-provvista tal-ikel. Barra minn hekk, billi l-PAK il-ġdida tenfasizza b’mod qawwi l-kunċett tal-effiċjenza fir-riżorsi²⁶, huwa raġonevoli li jkun mistenni li s-suġġett tal-ħela tal-ikel jiġi indirizzat ukoll mill-PAK.

Evalwazzjoni storika tal-PAK u n-natura attwali tal-pagamenti diretti

35

Fis-snin bikrin tal-PAK, il-prezzijiet fissi tal-prodotti u r-rifużjonijiet fuq l-esportazzjoni kienu jipprovdu inċentivi lill-bdiewa biex jipproduċu prodotti agrikoli. Bejn is-snin sebgħin u s-snin disgħin bikrin, dan wassal għal prodotti żejda u ħażniet enormi ta’ prodotti bħal butir, trab tal-ħalib xkumat, ċereali u ċanga madwar l-UE. Ir-rati tal-għajnuna tnaqqsu b’mod sinifikanti taħt ir-riforma tal-PAK tal-1992, u ġew introdotti pagamenti diretti akkoppjati²⁷ biex jikkumpensaw għat-tnaqqis. Mill-2005 ‘l quddiem, id-diżakkoppjament tal-pagamenti diretti mill-produzzjoni kien pass ieħor lejn PAK ibbażata fuq is-suq. In-nefqa tal-UE fuq ir-rifużjonijiet fuq l-esportazzjonijiet niżlet mid-disgħinijiet ‘il hawn, u issa r-rati kollha ta’ rifużjonijiet fuq l-esportazzjonijiet huma ssettjati għal żero.

36

Wara dawn ir-riformi suċċessivi fil-PAK, il-produzzjoni żejda naqset drastikament u naqas il-livell tal-ħażniet ta’ intervent. Bit-tbegħid mill-appoġġ għall-prodott favur appoġġ għall-produtturi, il-produzzjoni eċċessiva fis-snin ta’ qabel tnaqqset b’mod effettiv, fatt li probabbilment ikkontribwixxa għat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel.

37

Illum il-ġurnata, il-maġġoranza tal-pagamenti diretti ma għadhomx jappoġġaw direttament il-produzzjoni ta’ għalla jew prodott speċifiku; dawn jikkontribwixxu indirettament biss għall-produzzjoni ta’ prodotti agrikoli billi jagħtu appoġġ finanzjarju lill-produtturi. Fl-2013, il-pagamenti diretti mill-UE kienu jammontaw għal EUR 41,7 biljun. Skont data tal-Faostat, fl-istess sena l-UE pproduċiet il-kwantitajiet ta’ prodotti li ġejjin (ara t-Tabella 2). Il-Figura 4 turi l-volumi annwali ta’ ħela tal-ikel għal prodotti agrikoli madwar id-dinja. Filwaqt li ż-żewġ settijiet ta’ ċifri mhumiex direttament kumparabbli, huma juru li jingħata appoġġ mill-UE, direttament jew indirettament, għal prodotti fejn globalment isseħħ ħela sinifikanti.

Tabella 2

Il-volumi tal-produzzjoni agrikola tal-UE għall-2013 (f’miljuni ta’ tunnellati)

Ċereali	Għeruq li fihom il-lamtu	Għelejjel taż-żejt u legumi	Frott	Laħam	Ħalib u bajd	Ħxejjex
309.55	54.44	34.62	62.19	44.3	164.33	64.66

Sors: Il-Faostat.

38

Proporzjon limitat ta’ pagamenti diretti mill-UE (madwar 6 % fl-2014) għadu marbut mal-produzzjoni. F’dan il-kuntest, l-Istati Membri jistgħu jużaw il-VCS (appoġġ akkoppjat volontarju). Permezz ta’ din l-iskema (disponibbli mill-2015 ‘l hawn), ħafna Stati Membri żiedu s-sehem tal-appoġġ akkoppjat tagħhom fil-pagamenti diretti tagħhom. F’10 Stati Membri, is-sehem ta’ pagamenti akkoppjati żdied b’aktar minn 10 punti perċentwali (eż. fil-Polonja kienu jirrappreżentaw 3.5 % tal-pagamenti diretti fl-2014 u telgħu għal 15 % fl-2015). F’ħames Stati Membri oħra, dan is-sehem żdied b’aktar minn seba’ punti perċentwali. Is-setturi l-aktar importanti li jirċievu pagamenti akkoppjati huma: is-settur taċ-ċanga (41 % tat-total); is-settur tal-ħalib (20 %); is-settur tan-nagħaġ u l-mogħoż (12 %) u s-settur tal-għelejjel li fihom il-proteini (11 %).

39

L-appoġġ akkoppjat “jista’ jingħata biss lil dawk is-setturi jew lil dawk ir-reġjuni ta’ Stat Membru fejn tipi speċifiċi ta’ biedja jew setturi agrikoli speċifiċi li huma partikolarment importanti għal raġunijiet ekonomiċi, soċjali jew ambjentali jgħaddu minn ċerti diffikultajiet.²⁸”. Pereżempju fis-settur tal-ħalib, iċ-ċifri juru li bosta Stati Membri (ir-Repubblika Ċeka, Franza, il-Polonja, l-Italja, Spanja, il-Litwanja, is-Slovakkja u Malta) jappoġġaw lill-produtturi tal-ħalib kollha tagħhom billi jużaw il-VCS. Billi l-appoġġ huwa marbut mal-għadd ta’ baqar tal-ħalib innotifikati mill-Istati Membri, fil-prattika dan jista’ jkun ta’ inċentiv għaż-żamma jew saħansitra għaż-żieda tal-produzzjoni eżistenti, anke jekk l-intenzjoni tar-regolament hija li dan jiġi evitat²⁹. L-awditu sab eżempji fejn dan seħħ u l-Kummissjoni tagħraf li dan ir-riskju mhuwiex kopert mill-kontrolli tagħha. Mill-perspettiva tal-ħela tal-ikel, il-pagamenti akkoppjati jistimulaw il-produzzjoni ta’ prodotti speċifiċi li għalihom hemm ir-riskju li ma teżistix domanda.

40

Il-Kummissjoni ma wettqet l-ebda studju dwar l-impatt tar-riformi suċċessivi tal-PAK (inkluż id-diżakkoppjament) fuq il-kwantitajiet tal-produzzjoni agrikola u fuq l-effett stmat ta’ dan fuq il-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel. Hija qatt ma inkludiet xi valutazzjoni tal-ħela tal-ikel fil-valutazzjonijiet tal-impatt tagħha għall-pagamenti diretti mill-UE, u ma vvalutatx il-punt sa fejn iwassal l-effett tal-pagamenti akkoppjati biex jistimula l-provvista ta’ prodotti speċifiċi li għalihom hemm ir-riskju li d-domanda ma teżistix (ara l-Figura 4).

Miżuri tas-suq

41

Il-miżuri ta’ intervent fis-suq (l-intervent pubbliku, il-ħżin privat, l-irtirar mis-suq, il-ħsad bikri u n-nuqqas ta’ ħsad) jirrappreżentaw proporzjon żgħir mill-baġit tal-PAK, u l-użu tagħhom naqas b’mod kostanti min-nofs is-snin disgħin ‘il hawn, wara r-riforma tal-PAK tal-1992. Dawn il-miżuri jintużaw sabiex jappoġġaw it-tneħħija ta’ provvisti (futuri) li jkunu ogħla mid-domanda meta l-prezzijiet jiddgħajfu. Il-prodotti jistgħu jew jinħażnu sakemm il-prezz tas-suq jogħla u mbagħad jitreġġgħu lura fis-suq għall-bejgħ, għall-esportazzjoni jew għad-donazzjoni, jew inkella jistgħu jintremew b’mod ieħor (eż. billi jinqerdu). Għalhekk il-miżuri tas-suq jiġġeneraw ħela tal-ikel direttament, fil-każ ta’ ħsad bikri jew nuqqas ta’ ħsad, u jistgħu jirriżultaw f’ħela tal-ikel partikolarment fil-każ ta’ rtirar mis-suq.

42

Skont il-Kummissjoni, il-miżuri tas-suq huma intenzjonati li jissodisfaw żewġ objettivi prinċipali: a) l-orjentazzjoni kontinwa tas-suq u b) xibka ta’ sikurezza għall-bdiewa f’każ ta’ tfixkil qawwi fis-suq³⁰. Madankollu, il-Kummissjoni ma ddefinietx il-punt sa fejn twassal ix-xibka ta’ sikurezza u, skont kif jintużaw il-miżuri tas-suq, jista’ jkun li jintlaħaq wieħed biss minn dawn iż-żewġ objettivi. Kwotazzjoni minn studju Żvediż³¹ turi r-relazzjoni bejn l-użu ta’ miżuri tas-suq u l-ħela tal-ikel: “Meta l-prezzijiet ikunu tant baxxi li s-sitwazzjoni titqies bħala kriżi, il-politika agrikola tal-UE toffri appoġġ lill-kultivaturi. Jekk dawn il-fondi jintużaw sabiex japoġġaw sitwazzjoni ta’ produzzjoni eċċessiva strutturali u mhux biss matul kriżijiet immedjati, dan jista’ jirriżulta mhux biss f’tisħiħ ta’ żbilanċ strutturali iżda wkoll f’żieda fil-ħela”.

43

L-użu tal-mekkaniżmu ta’ intervent pubbliku naqas b’mod kostanti mir-riforma tal-PAK fl-1992 ‘il hawn. Il-biċċa l-kbira tal-prodotti maħżuna taħt intervent pubbliku treġġgħu lura fis-suq jew ingħataw bħala donazzjoni lil persuni fil-bżonn, u l-livelli attwali tal-ħażniet huma baxxi ħafna. Madankollu, reċentement il-ħażniet reġgħu bdew jiżdiedu³². F’dan il-kuntest il-possibbiltà li jitqassmu prodotti minħajr ħlas tista’ ssir aktar importanti. Madankollu, attwalment l-arranġamenti legali li jagħmlu dan possibbli mhumiex stabbiliti (ara l-paragrafi 75 u 76).

44

Bejn l-2008 u l-2015, fl-UE ġew irtirati mis-suq 1.8 miljun tunnellata ta’ frott u ħxejjex u aktar minn 45 500 ettaru ta’ art inħasdu qabel iż-żmien jew saħansitra ma nħasdux. L-UE ħallset EUR 380 miljun f’kumpens għal dan lill-produtturi kkonċernati. Skont iċ-ċifri tal-Kummissjoni, 66 % tal-prodotti rtirati nħlew. Minbarra din l-ispiża diretta (il-kumpens imħallas lill-produtturi), jenħtieġ li l-ispiża totali tal-ħela tal-ikel tieħu inkunsiderazzjoni l-ispejjeż tal-produzzjoni u tat-trasport tal-prodotti, kif ukoll l-ispejjeż sabiex jiġi ttrattat l-iskart iġġenerat. Barra minn hekk, jenħtieġ li jitqiesu l-ispejjeż ambjentali assoċjati tul iċ-ċiklu tal-ħajja tal-prodotti.

45

Kull sena, eluf ta’ tunnellati ta’ prodotti jintlaqtu minn dawn il-miżuri tas-suq u proporzjon minnhom jinqered. Għalhekk jixraq li jiġi vvalutat l-impatt potenzjali tal-miżuri ppjanati tas-suq fuq il-ġenerazzjoni jew il-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel. Dan it-tip ta’ valutazzjoni ma twettaqx fil-kuntest tar-riforma reċenti tal-PAK jew għall-miżuri tas-suq li ttieħdu mill-2014 ‘il hawn (b’rispons għall-projbizzjoni Russa fuq l-importazzjoni u l-kriżi tal-prezzijiet tal-produtturi); fit-tieni każ minkejja r-riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew ta’ Lulju 2015 li fiha l-Kummissjoni ntalbet li, “meta tkun qed twettaq valutazzjoni tal-impatt dwar proposti leġislattivi rilevanti ġodda, tevalwa l-impatt potenzjali tagħhom fuq il-ħela tal-ikel” (ara l-Anness III).

Rifużjonijiet fuq l-esportazzjoni

46

Jista’ jkun li fil-passat ir-rifużjonijiet fuq l-esportazzjoni taw inċentiv lill-produzzjoni ta’ prodotti agrikoli li għalihom jiġi ġġenerat livell konsiderevoli ta’ ħela tal-ikel fuq livell globali. F’laqgħa tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ f’Nairobi fid-19 ta’ Diċembru 2015, intlaħaq qbil li jitneħħew is-sussidji fuq l-esportazzjoni. Din id-deċiżjoni tista’ tgħin sabiex tiġi evitata produzzjoni eċċessiva potenzjali.

L-iskema tal-ħalib fl-iskejjel u l-iskema tal-frott għall-iskejjel

47

Taħt l-Iskema tal-Ħalib fl-Iskejjel, l-UE tissussidja l-ispiża ta’ diversi prodotti tal-ħalib li jitqassmu lit-tfal fl-iskejjel. Taħt l-Iskema tal-Frott għall-Iskejjel, l-UE tagħti frott u ħxejjex lit-tfal tal-iskola, bil-għan li tħeġġeġ drawwiet tal-ikel tajbin fiż-żgħażagħ³³. Iż-żewġ skemi jipprevedu miżuri ta’ akkumpanjament, bil-miżuri jkunu obbligatorji għall-iskema tal-frott u fakultattivi għall-iskema tal-ħalib. Skont ir-regolament attwali, il-miżuri ta’ akkumpanjament għaż-żewġ skemi “jistgħu jinkludu informazzjoni dwar miżuri għall-edukazzjoni dwar (…) il-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel”³⁴. Madankollu, fi żmien l-awditu, l-ebda Stat Membru ma kien għadu ħa l-opportunità li juża l-miżuri ta’ akkumpanjament tal-iskema tal-ħalib fl-iskejjel sabiex jgħaddi messaġġi edukattivi dwar il-ġenerazzjoni u l-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel. Fil-każ tal-iskema tal-frott għall-iskejjel, xi Stati Membri biss użaw il-miżuri ta’ akkompanjament obbligatorji għal dan il-għan³⁵.

Żvilupp rurali

48

Il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (FAEŻR) għandu l-potenzjal li jikkontribwixxi għat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel fil-produzzjoni primarja u fis-settur tal-ipproċessar tal-ikel (pereżempju billi jgħin fit-tnaqqis tal-mortalità tal-annimali fl-azjendi agrikoli, billi jgħin fit-tnaqqis tat-telf tal-ħsad, billi jtejjeb il-kundizzjonijiet tal-ħżin jew billi jgħin fit-tnaqqis tat-telf waqt l-ipproċessar).

49

Minkejja l-fatt li t-tnaqqis fil-ħela tal-ikel ma jissemmiex b’mod speċifiku fir-regolamenti differenti dwar l-iżvilupp rurali, l-azzjoni biex titnaqqas il-ħela tal-ikel tista’ tiġi ffinanzjata permezz ta’ bosta miżuri, bħal attivitajiet ta’ trasferiment tal-għarfien u attivitajiet ta’ informazzjoni, investiment f’assi fiżiċi (eż. tagħmir li jikkawża inqas ħsara, ħżin imtejjeb wara l-ħsad, akkommodazzjoni tal-annimali adattati sabiex jitnaqqsu l-mard u l-mortalità), pagamenti għall-benessri tal-annimali jew attivitajiet ta’ kooperazzjoni³⁶. L-Artikolu 53(3) huwa l-uniku artikolu tar-Regolament dwar l-Iżvilupp Rurali li jirreferi b’mod espliċitu għall-potenzjal tan-netwerk tal-EIP dwar “it-tnaqqis tat-telf wara l-ħsad u l-ħela tal-ikel”.

50

Il-Kummissjoni ma ħeġġitx lill-Istati Membri b’mod speċifiku biex jużaw il-fondi tal-FAEŻR fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Min-naħa tagħhom, l-Istati Membri li ġew awditjati ma semmewx il-ħela tal-ikel b’mod speċifiku u lanqas ma rreferew għall-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel bħala ħtieġa jew objettiv tal-programmi tagħhom għall-2007-2013 u għall-2014-2020, minkejja li kellhom l-opportunità li jagħmlu dan. Madankollu, bosta awtoritajiet tal-Istati Membri li nżaru matul l-awditu rrikonoxxew il-potenzjal tal-FAEŻR li jikkontribwixxi għat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel u ppreżentaw eżempji konkreti ta’ proġetti biex jiddimostraw dan (ara l-Kaxxa 5). Madankollu, dawn l-eżempji mhumiex ir-riżultat ta’ approċċ strateġiku u ppjanat għall-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel, iżda aktar effett koinċidentali tal-implimentazzjoni tal-FAEŻR f’dawk l-Istati Membri speċifiċi. Fi żmien l-awditu, il-biċċa l-kbira mill-Istati Membri kienu għadhom kemm bdew jistabbilixxu l-ftehimiet u l-proġetti tal-EIP tagħhom, li jfisser li attwalment huwa diffiċli li tiġi pprovduta stampa ġenerali tal-kwistjonijiet relatati mal-ħela tal-ikel li ġew inklużi fl-attivitajiet tal-EIP.

51

Minkejja xi eżempji tajbin, il-potenzjal tal-FAEŻR li jgħin fit-tnaqqis fil-ħela tal-ikel fil-livell tal-produtturi u tal-proċessuri għadu ma ġiex sfruttat kompletament.

Il-Politika Komuni tas-Sajd (PKS)

52

Is-sajjieda ma jaqbdux biss il-ħut li huma speċifikament jimmiraw għalih jew li huma awtorizzati jaqbdu. Sa reċenti, il-partijiet mhux mixtieqa tal-qabdiet tagħhom kienu jintremew fil-baħar, spiss mejtin. Ħafna kienu jqisu dan bħala ħela inaċċettabbli ta’ riżorsi skarsi. Fl-2013, ġiet approvata riforma tal-Politika Komuni tas-Sajd (PKS), bil-għan li tintemm din il-prattika bl-introduzzjoni tal-obbligu ta’ ħatt l-art. Permezz tal-fondi Ewropej għas-sajd³⁷, l-Istati Membri kellhom/għandhom l-opportunità li jiffinanzjaw proġetti biex iħejju għall-obbligu ta’ ħatt l-art u sabiex jinfluwenzaw b’mod pożittiv ir-rata ta’ sopravivenza tal-ħut fl-akkwakultura. Element ieħor tar-riforma tal-PKS li potenzjalment iħalli impatt fuq il-ġenerazzjoni tal-ħela tal-ikel huwa l-abolizzjoni tal-kumpens għall-irtirar tal-ħut mis-suq (ara l-paragrafu 61).

Qbid skartat fil-baħar u l-obbligu ta’ ħatt l-art

53

Il-Parlament Ewropew u l-Kunsill iqisu li “il-qabdiet mhux mixtieqa u l-iskartar tal-ħut jikkostitwixxu skart sostanzjali” u stabbilew obbligu li l-qabdiet kollha jinħattu l-art (“l-obbligu ta’ ħatt l-art”)³⁸. L-obbligu ta’ ħatt l-art qed jiġi introdott gradwalment, bejn l-2015 u l-2019. Taħt l-obbligu ta’ ħatt l-art il-qabdiet kollha jridu jinżammu abbord, jinħattu l-art u jingħaddu bi tqabbil mal-kwoti. Jistgħu jiġu eżentati speċi li għandhom ċans għoli ta’ sopravivenza meta jiġu rilaxxati taħt ċerti kundizzjonijiet. Skont ir-regolamenti, ħut iżgħar milli suppost ma jistax jitqiegħed fis-suq għal skopijiet ta’ konsum dirett mill-bniedem.

54

Skont il-Kummissjoni, il-mira hija li jitnaqqsu r-rati ta’ qbid skartat minn 15-25 % għal 5 %³⁹. Madankollu, ir-rati ta’ qbid skartat ivarjaw skont it-tip ta’ sajd, l-ispeċi u s-sena (eż. il-qbid skartat meta s-sajd isir f’qiegħ il-baħar jew qribu (sajd tal-qiegħ) fil-Baħar tat-Tramuntana, normalment jilħaq madwar 40 % tal-qabda⁴⁰, it total tal-qbid skartat fil-Mediterran huwa stmat f’livell ta’ 18.6 % tal-qabda totali⁴¹). Il-Kummissjoni qed tippjana li tissettja miri aktar raffinati skont l-ispeċi jew skont iż-żona ġeografika fil-pjanijiet pluriennali tal-UE li attwalment qed jiġu żviluppati.

55

Jidher ċar li l-obbligu ta’ ħatt l-art għandu l-potenzjal li jgħin fit-tnaqqis fil-ħela tal-ikel jekk jiġi implimentat b’mod korrett; jiġifieri, jekk iwassal għal aktar selettività, u b’hekk inaqqas il-kwantità ta’ qabdiet mhux mixtieqa (bħal ħut iżgħar milli suppost). Għall-kuntrarju ta’ dan, jekk l-attività tas-sajd ma ssirx aktar selettiva, il-ħut maqbud kollu li jittiekel u li ma jistax jintuża għall-konsum mill-bniedem (eż. minħabba r-rekwiżiti tad-daqs minimu) ikun jikkostitwixxi ħela tal-ikel skont id-definizzjoni li tintuża f’dan ir-rapport.

56

Sabiex l-implimentazzjoni tal-obbligu ta’ ħatt l-art tiġi mmonitorjata b’mod aktar effettiv, huwa importanti li jkun hemm data affidabbli dwar il-qabdiet u l-qbid skartat. Madankollu, parti minn din id-data mhijiex disponibbli fil-pront fil-livell tal-Kummissjoni minħabba li:

• Il-ġurnal elettroniku ta’ abbord dwar is-sajd⁴² għal bastimenti tas-sajd ta’ ċertu daqs, għadu ma ġiex implimentat kompletament fl-Istati Membri;
• Minkejja l-obbligu, mill-1 ta’ Jannar 2010, li s-sajjieda jirreġistraw stimi tal-qbid skartat kollu li jaqbeż 50 kg fil-ġurnal ta’ abbord dwar is-sajd, ma hemm l-ebda obbligu li l-Istati Membri jibagħtu din id-data dwar il-qbid skartat lill-Kummissjoni;
• Ir-rekwiżit li jiġi rreġistrat il-qbid skartat awtorizzat, kif ukoll li jiġu rreġistrati bħala entrati separati l-ispeċi li jkunu iżgħar mid-daqs minimu għall-konservazzjoni (li qabel kienu jiġu skartati) fil-ġurnal elettroniku ta’ abbord, ġie introdott biss f’Mejju 2015.

Fin-nuqqas ta’ din id-data, huwa diffiċli li tinkiseb informazzjoni dwar l-iskala tal-ħela tal-ikel fir-rigward tal-ħut.

Il-Fondi għas-Sajd

57

Permezz tal-Fond Ewropew għas-Sajd (FES) u l-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS), l-Istati Membri kellhom/għandhom l-opportunità li jiffinanzjaw proġetti li jiffaċilitaw l-implimentazzjoni tal-obbligu ta’ ħatt l-art, bħal investimenti fi rkaptu selettiv, tagħmir għat-trattament abbord ta’ qabdiet mhux mixtieqa, riċerka dwar ir-rati ta’ sopravivenza tal-ħut, investimenti għall-ipproċessar ta’ qbid skartat fuq ix-xtut, eċċ. Erbgħa mill-ħames Stati Membri li nżaru użaw il-FES b’mod partikolari biex jiffinanzjaw proġetti ta’ riċerka jew proġetti għall-iżvilupp u l-ittestjar ta’ rkaptu aktar selettiv (ara l-Kaxxa 6), iżda l-għadd ta’ dan it-tip ta’ proġetti kien żgħir ħafna fi tnejn minn dawn l-Istati Membri. Proġetti biex jiffaċilitaw l-implimentazzjoni tal-obbligu ta’ ħatt l-art jistgħu jiġu ffinanzjati wkoll permezz tal-FEMS, iżda billi l-programmi operazzjonali ġew approvati sa Diċembru 2015, l-ebda proġett ma kien għadu ntgħażel għall-finanzjament fi żmien l-awditu.

58

Permezz tal-FEMS, l-Istati Membri jistgħu jiffinanzjaw ukoll proġetti li għandhom influwenza pożittiva fuq ir-rata ta’ sopravivenza tal-ħut fl-akkwakultura. F’wieħed mill-Istati Membri li nżaru, il-FES intuża għall-finanzjament ta’ proġetti li jiġġieldu kontra l-mard tal-ħut, u li b’hekk jgħollu r-rata ta’ sopravivenza tal-ħut fil-farms tal-ħut ikkonċernati⁴³.

59

Kemm il-FES kif ukoll il-FEMS jistgħu potenzjalment jgħinu biex titnaqqas l-ħela tal-ikel, anke jekk dan mhuwiex iddikjarat b’mod espliċitu fir-Regolamenti rilevanti. Dan il-potenzjal għad irid jiġi rrealizzat bis-sħiħ fl-Istati Membri li nżaru.

L-irtirar tal-ħut

60

Fil-perjodu 2007-2013, l-UE ħallset kumpens lill-Istati Membri għall-irtirar ta’ ħut mis-suq meta l-prezz tal-ħut kien baxx wisq. Bejn l-2007 u l-2014, tħallsu EUR 25.4 miljun lill-Istati Membri għall-ħut irtirat (medja ta’ EUR 3.2 miljun kull sena). Dan jikkorrispondi għal 51 386 tunnellata ta’ ħut (medja ta’ 6 423 tunnellata ta’ ħut kull sena). M’hemm l-ebda informazzjoni disponibbli dwar il-kwantitajiet ta’ ħut li nqerdu jew li ntużaw għal skopijiet oħrajn bħall-ħut mitħun. Skont il-Kummissjoni, l-unika ċertezza li teżisti rigward id-destinazzjoni finali ta’ dan il-ħut hija li ma ntużax għall-konsum dirett mill-bniedem.

61

Fil-komunikazzjoni tagħha dwar ir-riforma tal-PKS, il-Kummissjoni tiddikjara li “l-infiq tal-flus tal-pubbliku għall-qrid tal-ħut ma għadux iġġustifikat”. Dan kien ikkonfermat ukoll mill-konsultazzjoni pubblika li twettqet mill-Kummissjoni fl-2009⁴⁴. Barra minn hekk, is-sistema ma baqgħetx tirrifletti aktar “il-bilanċ li jinbidel fil-forniment u fid-domanda”. Ir-Regolament il-ġdid tal-OKS dwar is-sajd u l-akkwakultura li daħal fis-seħħ fl-2014⁴⁵ ma għadux jagħti kumpens finanzjarju għall-irtirar tal-ħut mis-suq jew għall-qerda tiegħu. L-organizzazzjonijet tal-produtturi għadhom jistgħu jiddeċiedu li jirtiraw il-ħut mis-suq⁴⁶, iżda bi spiża tagħhom. Bl-abolizzjoni tal-kumpens għall-irtirar tal-ħut mis-suq, l-Unjoni Ewropea tat sinjal ċar li s-sajd Ewropew għandu jabolixxi l-prattiki ta’ ħela u jallinja aħjar l-attivitajiet tas-sajd mad-domanda.

Il-Politika dwar is-Sikurezza Alimentari

62

Il-politika tal-Kummissjoni Ewropea dwar is-sikurezza alimentari għandha l-għan li tiżgura li l-prodotti tal-ikel ikunu sikuri biex jittieklu mill-pubbliku. Għal dan l-għan, il-Kummissjoni tieħu azzjoni leġiżlattiva u timmonitorja jekk l-Istati Membri jiżgurawx li l-bejjiegħa bl-imnut, il-manifatturi u l-produtturi tal-ikel jaderixxux mar-regoli. Ir-regoli tas-sikurezza u tal-iġjene tal-ikel huma primarjament maħsuba sabiex jiggarantixxu li l-prodotti alimentari jkunu tajbin għall-konsum. Madankollu, meta dawn ir-regoli jiġu implimentati fil-prattika, jenħtieġ li tingħata attenzjoni biex ma jinħoloqx ir-riskju li tiġi ġġenerata ħela tal-ikel billi jinqabżu r-rekwiżiti essenzjali tas-sikurezza alimentari. L-awditu identifika għadd ta’ oqsma fejn għadhom meħtieġa aktar sforzi mill-Kummissjoni u mill-Istati Membri fir-rigward tal-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel, li huma relatati mal-iskambju ta’ prattiki tajbin ta’ iġjene, mar-rekwiżiti tat-traċċabilità u mat-tikkettar tad-dati.

Gwidi għal prattika tajba ta’ iġjene

63

“Guides to good hygiene practice” (Gwidi għal prattika tajba ta’ iġjene) huma gwidi prattiċi żviluppati minn setturi speċifiċi fl-Istati Membri (eż. is-settur tal-bejgħ bl-imnut, l-industrija tat-tħin tad-dqiq, l-industrija tal-ilma fil-fliexken), dwar kif għandu jkun hemm konformità mal-leġiżlazzjoni dwar l-iġjene ġenerali fl-ikel u mar-rekwiżiti relatati. Il-gwidi jagħtu parir u jipprovdu gwida lin-negozji dwar kif għandhom jikkonformaw mar-regolamenti applikabbli dwar l-iġjene, bħal kif iwettqu valutazzjoni tar-riskji għas-sikurezza alimentari fin-negozju tagħhom, kif japplikaw prekawzjonijiet sabiex jindirizzaw dawn ir-riskji, jew kif jittrattaw il-kontroll tat-temperatura, il-kontroll ta’ organiżmi ta’ ħsara, eċċ. Gwidi bħal dawn jippermettu li r-rekwiżiti dwar is-sikurezza jiġu adattati għal sitwazzjonijiet speċifiċi u li l-ħela tal-ikel potenzjalment titnaqqas, billi r-rekwiżiti stipulati huma stretti biss kemm hemm bżonn biex jiġi ssodisfat il-livell ta’ sikurezza meħtieġ.

64

Il-Kummissjoni Ewropea żżomm reġistru tal-gwidi nazzjonali għal prattiki tajbin ta’ iġjene bil-għan li tiskambja l-prattika tajba bejn l-Istati Membri u l-operaturi ta’ negozji tal-ikel. Madankollu, għal xi Stati Membri, dan ir-reġistru fih informazzjoni skaduta u gwidi li ma għadhomx attivi. Stati Membri oħrajn ma jobbligawx lill-kumpaniji privati li żviluppaw dawn il-gwidi biex jippubblikawhom. Minkejja l-eżistenza tar-reġistru, bosta Stati Membri li nżaru esprimew it-tħassib tagħhom dwar il-fatt li ma hemmx biżżejjed skambju ta’ għarfien f’dan il-qasam fil-livell tal-UE.

Sejħiet lura u rtirar

65

F’każ ta’ sejħa lura jew ta’ rtirar ta’ prodott għal raġunijiet ta’ sikurezza alimentari, it-traċċabilità hija kruċjali. Aktar ma sistema ta’ traċċabilità tkun raffinata, aktar ikun żgħir ir-riskju ta’ ħela tal-ikel, billi l-prodotti li jissejħu lura/jiġu rtirati jkunu jistgħu jiġu identifikati b’aktar preċiżjoni. Il-Liġi Ġenerali dwar l-Ikel⁴⁷ teħtieġ li l-operaturi jkollhom sistema ta’ traċċabilità li tkun kapaċi titraċċa prodott b’approċċ ta’ “pass ‘il quddiem u pass lura”⁴⁸. Id-Direttiva 2011/91/UE⁴⁹ tiddetermina li oġġett tal-ikel (prodott alimentari) għandu jkollu indikazzjonijiet jew marki li jidentifikaw il-lott li jappartjeni għalih, iżda ma tirrikjedi l-ebda referenza għad-daqs tal-lottijiet. Fil-prattika, l-implimentazzjoni ta’ din it-traċċabilità tal-lottijiet tvarja minn kumpanija għal oħra.

66

Erbgħa mill-ħames Stati Membri⁵⁰ li nżaru matul l-awditu ma stabbilewx aktar rekwiżiti jew gwidi relatati mad-daqs tal-lottijiet, u l-awtoritajiet ta’ żewġ Stati Membri biss⁵¹, minn dawk li nżaru, iddikjaraw li huma ħeġġew lill-produtturi u lill-proċessuri biex jadottaw daqsijiet żgħar għal-lottijiet (ara l-Kaxxa 7). L-informazzjoni li nġabret fl-Istati Membri li nżaru wriet li xi drabi jkun diffiċli li jiġu stmati l-kwantitajiet imsejħin lura/irtirati, u spiss l-informazzjoni meħtieġa biex jiġu identifikati l-prodotti li jkun jeħtieġ li jissejħu lura/jiġu rtirati tkun vaga wisq. Il-kodiċi li jidentifika l-kwantitajiet li għandhom jissejħu lura/jiġu rtirati mhuwiex uniformi; dan jista’ jkun numru tal-lott jew data ta’ skadenza, u l-kwantitajiet korrispondenti għal kull lott jistgħu jvarjaw ħafna, anke għal prodotti simili.

Id-dati fuq it-tikketti

67

It-tikkettar ambigwu tad-dati fuq prodotti alimentari huwa fattur ewlieni li jikkontribwixxi għal konfużjoni dwar is-sikurezza alimentari fost il-konsumaturi. Jenħtieġ li t-tikketti bid-data jkunu ċari biżżejjed għall-konsumaturi sabiex jiġi evitat il-konsum ta’ ikel mhux sikur, u jiġi evitat ukoll li ikel sikur jintrema. Skont id-dritt tal-UE⁵², il-prodotti jrid ikollhom tikketta jew bid-data “aħjar qabel” jew inkella bid-data “uża sa”. Id-”data “aħjar qabel”” (jew id-”data ta’ durabbiltà minima ta’ xi prodott alimentari”), tfisser id-data sa meta l-ikel jibqa’ jżomm il-karatteristiċi speċifiċi tiegħu jekk ikun maħżun sew, u d-data “uża sa” tindika l-aħħar ġurnata sa meta l-prodott jitqies li jkun sikur.

68

Minkejja l-inizjattivi tal-awtoritajiet sabiex jiċċirkolaw informazzjoni dwar dan fl-Istati Membri li nżaru, id-dati “aħjar qabel” u “uża sa” jintużaw b’modi differenti mill-produtturi/proċessuri/bejjiegħa bl-imnut. Prodotti identiċi (jew simili ħafna) jistgħu jkollhom jew id-data “uża sa” jew inkella d-data “aħjar qabel”, u dan iżid mal-konfużjoni u jirriżulta fir-rimi ta’ ikel perfettament tajjeb, kif inhu enfasizzat bl-eżempji li nġabru matul l-awditu (ara l-Kaxxa 8). Barra minn hekk, kif juru r-riżultati tal-istħarriġ tal-Flash Eurobarometer 425, il-konsumaturi mhumiex konxji għalkollox mid-differenzi bejn id-dati “aħjar qabel” u “uża sa”, billi 47 % biss tan-nies intervistati identifikaw id-definizzjoni korretta għad-data “aħjar qabel” u 40 % biss id-data “uża sa”, b’differenzi sinifikanti bejn l-Istati Membri⁵³.

69

Skont id-dispożizzjonijiet tal-UE, prodotti li jeħtieġu data “aħjar qabel” xorta waħda jistgħu jinbiegħu wara dik id-data. Madankollu, sal-lum, għad hemm Stati Membri fejn huwa illegali li jinbiegħu prodotti wara d-data “aħjar qabel” (eż. ir-Rumanija, is-Slovakkja) (ara wkoll il-Kaxxa 9).

Kjarifikazzjoni u allinjament tal-politiki u tad-dispożizzjonijiet dwar il-faċilitazzjoni tad-donazzjoni ta’ ikel

70

Id-donazzjoni ta’ ikel hija t-tieni l-aktar għażla preferuta qabel ma l-ikel ikun jikkostitwixxi skart (ara l-paragrafi 5 u 6). Fl-UE teżisti kultura b’saħħitha ta’ donazzjoni ta’ ikel, u l-Kummissjoni rrikonoxxiet ukoll l-importanza li tiffaċilita d-donazzjoni ta’ ikel bħala mod kif titnaqqas il-ħela tal-ikel fl-UE⁵⁵. Fil-livell tal-oqsma ta’ politika differenti tal-UE, għad hemm għadd ta’ ostakoli għad-donazzjoni, bħal nuqqas ta’ ċarezza fid-dispożizzjonijet legali eżistenti, dispożizzjonijiet legali neqsin jew dispożizzjonijiet legali li ma jintużawx fil-prattika. Li kieku jingħelbu dawn l-ostakoli, dan jikkontribwixxi għall-allinjament tal-politiki tal-UE biex tiġi ffaċilitata d-donazzjoni ta’ ikel.

Nuqqas ta’ ċarezza fid-dispożizzjonijiet legali eżistenti

Il-ġerarkija tal-iskart

71

Kemm l-Artikolu 4 tad-Direttiva Qafas dwar l-Iskart⁵⁶ kif ukoll il-proposta tal-2015 għal Direttiva li temenda diversi direttivi dwar l-iskart jispeċifikaw il-ġerarkija tal-iskart li għandha tiġi applikata fl-Unjoni Ewropea (ara l-paragrafu 5), iżda ma jispeċifikawx kif jenħtieġ li din l-ordni ta’ prijoritajiet tiġi applikat fil-każ speċifiku tal-ikel u ma jinkludux definizzjoni tat-terminu “ħela tal-ikel”. Għalhekk, it-testi tal-UE ma jiċċarawx jekk l-ikel mogħti b’donazzjoni għandux jingħadd bħala ikel moħli jew, għall-kuntrarju, jekk id-donazzjoni għandhiex titqies bħala mod kif tiġi evitata l-ħela tal-ikel⁵⁷. Dan, imbagħad, għandu implikazzjonijiet għall-monitoraġġ tal-ħela tal-ikel⁵⁸ u fuq it-teħid ta’ azzjonijiet biex titnaqqas il-ħela tal-ikel.

Il-Politika dwar is-Sikurezza Alimentari

72

Il-leġiżlazzjoni dwar l-iġjene tal-ikel mill-2002 ma tiċċarax l-obbligi tal-banek tal-ikel u ta’ organizzazzjonijiet oħra tal-karità meta jimmaniġġaw l-ikel mogħti b’donazzjoni. B’mod partikolari, id-dritt tal-UE⁵⁹ ma jispeċifikax jekk il-banek tal-ikel u l-organizzazzjonijiet tal-karità għandhomx jitqiesu bħala “operaturi ta’ negozji tal-ikel”⁶⁰ u għalhekk għandhomx jikkonformaw mal-liġijiet dwar l-ikel. Għalhekk, l-Istati Membri adottaw interpretazzjonijiet differenti għal banek tal-ikel u organizzazzjonijiet oħra tal-karità li jittrattaw ikel mogħti b’donazzjoni (ara l-Kaxxa 10). Mill-2013 ‘il hawn, bosta Stati Membri żviluppaw linji gwida proprji tagħhom għall-banek tal-ikel u għall-organizzazzjonijiet tal-karità, fejn iċċaraw id-donazzjoni fir-rigward ta’ kwistjonijiet ta’ obbligu u spjegaw kif għandhom jiġu interpretati fatturi ta’ sikurezza alimentari bħad-dati ta’ skadenza, it-traċċabilità, it-tikkettar u l-iffriżar ta’ prodotti alimentari. Il-Kummissjoni issa ġabret fis-sit web tagħha l-linji gwida nazzjonali u settorjali dwar ir-ridistribuzzjoni tal-ikel li huma kondiviżi minn diversi atturi, sabiex tippromwovi l-iskambju ta’ prattika tajba bejn l-Istati Membri. Għalkemm il-Kummissjoni nfisha ilha mill-2012 toħroġ sejħiet ripetuti għal linji gwida tal-UE dwar id-donazzjoni ta’ ikel biex din il-kwistjoni tiġi ċċarata, fi żmien l-awditu, f’Ġunju 2016, il-Kummissjoni indikat li l-ħidma fuq l-ewwel abbozz ta’ dawn il-linji gwida kienet għadha għaddejja⁶¹. Għalhekk, il-Kummissjoni għad għandha l-potenzjal li tikkontribwixxi għall-kjarifikazzjoni tad-dispożizzjonijiet legali eżistenti f’dan ir-rigward.

Taxxa fuq il-Valur Miżjud

73

Bosta partijiet interessati jħarsu lejn l-inċentivi fiskali għad-donazzjoni ta’ ikel bħala l-aktar għodda qawwija biex tiġi inċentivata d-donazzjoni. Id-diskussjonijiet dwar l-inċentivi fiskali fil-livell tal-UE kienu kkonċentrati fuq kif jenħtieġ li tiġi applikata l-VAT għall-ikel mogħti b’donazzjoni. Dan kien is-suġġett ta’ għadd ta’ laqgħat li saru mill-Kummissjoni. Il-leġiżlazzjoni tal-UE dwar il-VAT ma tikkostitwix, waħidha, ostaklu għad-donazzjoni ta’ dawn it-tipi ta’ prodotti alimentari, iżda l-interpretazzjoni ta’ dik il-leġiżlazzjoni minn ċerti Stati Membri xorta waħda tista’ tirrappreżenta ostaklu biex l-ikel jingħata b’donazzjoni (ara l-Kaxxa 11).

Opportunitajiet mitlufa għall-faċilitazzjoni tad-donazzjoni minħabba nuqqas ta’ dispożizzjoni legali

Il-Politika Komuni tas-Sajd

74

Skont il-Kummissjoni, matul in-negozjati tar-riforma tal-PKS, l-opportunità li d-donazzjoni tiġi inkluża fil-PKS riformata ġiet diskussa mal-leġiżlatur u eventwalment ġiet rifjutata. Għalhekk, għad ma hemmx mekkaniżmu li jħeġġeġ id-donazzjoni ta’ ħut irtirat mis-suq u lanqas ma hemm mekkaniżmu li jħeġġeġ id-donazzjoni ta’ ħut li ma jistax jiġi kummerċjalizzat (eż. iżgħar milli suppost).

Il-Politika Agrikola Komuni

75

Kif ġie spjegat fil-paragrafu 35, għal ħafna snin l-UE kellha ħażniet konsiderevoli ta’ butir, trab tal-ħalib xkumat, ċereali, eċċ. Kien jeżisti programm iddedikat fi ħdan il-PAK (il-programm ta’ Distribuzzjoni ta’ Ikel għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn fil-Komunità - MDP) biex xi ftit minn dawn il-ħażniet ta’ intervent jingħataw b’donazzjoni lil persuni fil-bżonn permezz ta’ organizzazzjonijiet tal-karità.

76

Mis-snin disgħin ‘il quddiem, l-użu tal-mekkaniżmu ta’ intervent pubbliku kif ukoll il-ħażniet naqsu b’mod kostanti. Mill-2014, l-MDP ġie sostitwit bi programm ieħor li ma jaqax taħt il-PAK, imsejjaħ il-FEAD. Għalkemm iż-żewġ Regolamenti applikabbli⁶³ jipprevedu l-possibbiltà li jintużaw prodotti mill-ħażniet ta’ intervent permezz tal-FEAD, l-atti ta’ implimentazzjoni neċessarji tal-Kummissjoni li jistabbilixxu l-proċeduri rilevanti huma neqsin.

Opportunitajiet għall-faċilitazzjoni tad-donazzjoni li ma ġewx sfruttati biżżejjed

Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn

77

Il-FEAD ilu jeżisti mill-2014. B’differenza mill-MDP, il-fokus prinċipali tal-FEAD⁶⁴ mhuwiex li jqiegħed prodotti mill-ħażniet ta’ intervent għad-dispożizzjoni tal-persuni l-aktar fil-bżonn, iżda li jipprovdi assistenza materjali u mhux materjali lil dawk l-aktar fil-bżonn.

78

Ir-Regolament dwar il-FEAD⁶⁵ jipprevedi modi ta’ kif tista’ tiġi ffaċilitata d-donazzjoni ta’ ikel, iżda l-Kummissjoni ma ppromwovietx b’mod proattiv dan l-aspett tal-FEAD mal-Istati Membri u fil-fatt ftit Stati Membri biss użawh:

• L-Artikolu 23(4) jipprevedi l-possibbiltà tat-tqassim mingħajr ħlas ta’ ikel mill-ħażniet ta’ intervent lill-persuni l-aktar fil-bżonn taħt il-FEAD. Fil-prattika, Stat Membru wieħed biss mit-28 (il-Finlandja) inkluda dan fil-programm operazzjonali (PO) tal-FEAD tiegħu.
• L-Artikolu 26(2)(d) jipprevedi l-possibbiltà ta’ finanzjament tal-ispiża tal-ġbir, tat-trasport, tal-ħżin u tad-distribuzzjoni ta’ donazzjonijiet ta’ ikel. Skont il-Kummissjoni, erba’ Stati Membri biss inkludew dan fil-programmi operazzjonali tagħhom (l-Estonja, l-Italja, il-Lussemburgu u s-Slovakkja) bħala azzjoni fil-programm, iżda mingħajr ma allokaw baġit speċifiku.

Il-Politika Agrikola Komuni

79

Meta l-produtturi jirtiraw frott u ħxejjex mis-suq, huma jistgħu jirċievu finanzjament mill-UE biex jarmuhom (ara l-paragrafu 44). Meta huma jagħtu b’donazzjoni dawn il-prodotti lil ċerti korpi, huma jirċievu kumpens ogħla minn meta jeqirduhom. Minkejja dan il-kumpens ogħla, id-data li nġabret matul l-awditu turi li inqas minn 40 % tal-frott u l-ħxejjex irtirati mis-suq kienu fil-fatt ingħataw b’donazzjoni fil-perjodu 2007-2015. Iċ-ċifri jvarjaw ħafna bejn l-Istati Membri, u minn sena għal oħra. L-awditu wera li, fi Stat Membru wieħed li nżar waqt l-awditu, hemm problemi serji rigward l-affidabbiltà tad-data (ara l-Kaxxa 12).

80

Waħda mid-diffikultajiet irrapportati mill-awtoritajiet tal-Istati Membri rigward id-distribuzzjoni mingħajr ħlas ta’ frott u ħxejjex li jiġu rtirati mis-suq lil ċerti stabbilimenti pubbliċi⁶⁶ hija l-fatt li, skont id-dritt tal-UE, mhuwiex permess li d-distribuzzjoni mingħajr ħlas tissostitwixxi l-kwantitajiet li normalment jinxtraw minn stabbilimenti bħal dawn. Filwaqt li din id-dispożizzjoni hija stabbilita biex tiġi evitata l-interferenza fis-suq, fil-prattika, minħabba d-diffikultà biex jiġi vverifikat jekk hemmx konformità magħha, xi awtoritajiet jiġu skoraġġuti għalkollox milli jagħtu prodotti b’donazzjoni lil dawn it-tipi ta’ stabbilimenti.

Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

81

Il-ħela tal-ikel hija problema globali li fis-snin reċenti kisbet iżjed prominenza fl-aġenda pubblika u politika, u li probabbilment se tibqa’ ssir aktar importanti, speċjalment meta titqies il-ħtieġa li tintema’ l-popolazzjoni globali li qed tikber. L-ikel huwa prodott bażiku prezzjuż u l-produzzjoni tiegħu tista’ tirrikjedi ħafna riżorsi. Stimi attwali jindikaw li, globalment, madwar terz tal-ikel li jiġi prodott għall-konsum mill-bniedem jinħela jew jintilef, u dan qed ikollu konsegwenzi ekonomiċi u ambjentali.

82

F’dan l-isfond, aħna eżaminajna r-rwol li l-UE jista’ jkollha fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Filwaqt li rrikonoxxa l-importanza tal-qawwiet tas-suq fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel, l-awditu eżamina l-azzjonijiet li ttieħdu sa issa u l-mod li bih jaħdmu d-diversi strumenti ta’ politika tal-UE biex titnaqqas il-ħela tal-ikel. Huwa ffoka fuq l-azzjonijiet ta’ prevenzjoni u ta’ donazzjoni li huma dawk l-aktar preferuti fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel.

83

L-awditu eżamina l-mistoqsija “L-UE tikkontribwixxi għal katina tal-provvista tal-ikel effiċjenti fir-riżorsi billi tiġġieled kontra l-ħela tal-ikel b’mod effettiv?”. Huwa sab li bħalissa l-UE ma tagħmilx dan, u r-rapport jenfasizza l-modi li bihom l-inizjattivi u l-politiki attwali jistgħu jintużaw b’mod aktar effettiv biex tiġi indirizzata l-problema tal-ħela tal-ikel. Ħafna mit-titjib potenzjali la jirrikjedi inizjattivi ġodda u lanqas żieda fil-finanzjament pubbliku, iżda minflok jinvolvi l-allinjament aħjar tal-politiki eżistenti, titjib fil-koordinazzjoni fi ħdan il-Kummissjoni u bejn il-Kummissjoni u l-Istati Membri, u l-identifikazzjoni ċara tat-tnaqqis fil-ħela tal-ikel bħala wieħed mill-objettivi tal-politiki eżistenti.

84

Il-Parlament Ewropew, il-Kunsill u l-Kummissjoni flimkien mal-Istati Membri kollha esprimew ix-xewqa tagħhom li tiġi miġġielda l-problema tal-ħela tal-ikel. L-azzjoni li ttieħdet sa issa biex tissodisfa dik ix-xewqa kienet frammentata u intermittenti, ma hemmx qbil dwar strateġija fl-UE kollha, u l-koordinazzjoni fil-livell tal-Kummissjoni hija nieqsa. Minkejja l-importanza dejjem tikber tal-ħela tal-ikel fl-aġenda politika, l-ambizzjoni tal-Kummissjoni naqset matul iż-żmien (il-paragrafi 26 sa 32). Dan minkejja li l-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel hija qasam fejn jidher li hemm qbil li l-Kummissjoni jista’ jkollha rwol ewlieni. In-nuqqas ta’ definizzjoni komuni għall-ħela tal-ikel u n-nuqqas ta’ linja bażi miftiehma, li jistgħu jkunu l-punt tat-tluq biex jiġi mmirat it-tnaqqis fil-ħela, xekklu progress ulterjuri f’dan il-qasam. Għalhekk aħna nirrakkomandaw:

Rakkomandazzjoni 1

Jenħtieġ li l-isforzi tal-UE biex tiġi miġġielda l-ħela tal-ikel jissaħħu u jiġu kkoordinati aħjar; jekk tagħmel dan l-UE tkun tista’ tassumi rwol akbar fil-fora xierqa fil-livell globali. Dan jimplika azzjoni miftiehma mill-korpi tal-UE u mill-Istati Membri biex jaqblu fuq strateġija komuni mill-aktar fis possibbli.

Fil-livell tekniku, jenħtieġ li l-Kummissjoni issa tiżviluppa pjan ta’ azzjoni għas-snin li ġejjin li jkun ikopri diversi oqsma ta’ politika. Jenħtieġ li dan jinkludi deskrizzjonijiet maqbula ta’ x’jikkostitwixxi ħela tal-ikel fl-istadji kollha tal-katina tal-ikel u metodoloġija biex jitkejlu l-impatti tal-istrateġija tagħha.

85

Aħna ħarisna lejn għadd ta’ oqsma ta’ politika tal-UE li probabbilment jinfluwenzaw l-imġiba tad-diversi atturi fil-katina tal-provvista tal-ikel rigward il-ħela tal-ikel (l-agrikoltura, is-sajd, is-sikurezza alimentari, l-ambjent, l-affarijiet soċjali u t-tassazzjoni). Jenħtieġ li l-azzjoni tiġi mmirata tul il-katina tal-provvista tal-ikel kollha kemm hi b’benefiċċji potenzjali għal dawk kollha involuti. Madankollu, jenħtieġ li l-enfasi tkun fuq il-prevenzjoni, billi l-benefiċċji li tiġi evitata l-ħela huma ħafna akbar minn meta din tiġi indirizzata aktar tard.

86

Filwaqt li jeżistu għadd ta’ politiki tal-UE li għandhom il-potenzjal li jiġġieldu kontra l-ħela tal-ikel, dan il-potenzjal ma ġiex sfruttat kompletament u l-opportunitajiet offruti għadhom iridu jittieħdu. Kien hemm nuqqas notevoli ta’ valutazzjoni tal-impatt tad-diversi politiki tal-UE fil-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel. Oqsma ta’ politika kbar bħalma huma l-Politika Agrikola Komuni, inkluż l-Iżvilupp Rurali, il-Politika Komuni tas-Sajd u l-Politika dwar is-Sikurezza Alimentari kollha għandhom sehem x’jagħtu u jistgħu jintużaw biex il-ħela tal-ikel tiġi miġġielda aħjar (il-paragrafi 34 sa 69). Madankollu, maż-żmien, bidliet fil-politika inklużi r-riforma tal-PAK u t-tibdiliet fil-politika tas-sajd kellhom impatt pożittiv, pereżempju t-tbegħid minn politika agrikola bbażata fuq interventi li kienet toħloq produzzjoni eċċessiva. Ir-rapport jenfasizza għadd ta’ prattiki tajbin iżda l-impatt pożittiv tagħhom fuq il-ħela tal-ikel kien aktar koinċidenza milli riżultat ta’ azzjoni politika mmirata. Għalhekk aħna nirrakkomandaw:

Rakkomandazzjoni 2

Sabiex jiġu kkoordinati d-diversi politiki li għandhom il-potenzjal li jiġġieldu l-ħela tal-ikel, jenħtieġ li l-Kummissjoni tqis il-ħela tal-ikel fil-valutazzjonijiet tal-impatt futuri. Jenħtieġ li l-Kummissjoni tallinja aħjar il-politiki differenti u tikkunsidra modi li bihom dawn jistgħu jiġu żviluppati biex jindirizzaw il-problema. B’mod partikolari:

1. rigward il-PAK, jenħtieġ li s-suġġett tal-ħela tal-ikel jiġi inkluż fl-analiżi li ġejja tal-politika. Jenħtieġ li l-Kummissjoni tħeġġeġ ukoll lill-Istati Membri biex jagħtu prijorità lill-objettiv tal-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel huma u jipprogrammaw nefqiet futuri billi, pereżempu, jagħmluha wieħed mill-objettivi għall-perjodu ta’ programmazzjoni li jmiss tal-Iżvilupp Rurali.
2. rigward il-Politika Komuni tas-Sajd, jenħtieġ monitoraġġ aktar mill-qrib tal-obbligu ta’ ħatt l-art għall-ħut u jenħtieġ li minn issa ‘l quddiem il-Kummissjoni tiffaċilita l-użu tal-fondi Ewropej disponibbli għal investimenti bbażati fuq il-ġlieda kontra l-ħela tal-ikel.
3. meta tkun qed tiżviluppa l-politika tagħha dwar is-sikurezza alimentari, jenħtieġ li l-Kummissjoni tiffaċilita aktar l-iskambju ta’ prattiki tajbin dwar l-iġjene u timmonitorja kif qed jiġu implimentati r-rekwiżiti ta’ traċċabbiltà. Rigward it-tikkettar tal-ikel jenħtieġ li hija tivvaluta l-ħtieġa li tintervjeni sabiex jiġu evitati prattiki ta’ tikkettar li jiġġeneraw il-ħela tal-ikel.

87

Fl-UE diġà sseħħ id-donazzjoni ta’ ikel li jkun se jinħela, pereżempju permezz ta’ banek tal-ikel. Madankollu, għadhom jeżistu għadd ta’ ostakoli għad-donazzjoni, u nuqqas ta’ ċarezza u ta’ konsistenza f’ċerti dispożizzjonijiet legali relatati mad-donazzjoni. Ma ttiħdux għadd ta’ opportunitajiet biex tiġi ffaċilitata d-donazzjoni ta’ ikel li jkun se jinħela (il-paragrafi 70 sa 80). Għalhekk, filwaqt li nisħqu li jenħtieġ li l-isforzi jkunu primarjament diretti lejn il-prevenzjoni tal-ħela tal-ikel, aħna nirrakkomandaw:

Rakkomandazzjoni 3

Jenħtieġ li l-Kummissjoni tippromwovi l-opzjoni tad-donazzjoni ta’ ikel li jkun tajjeb għall-konsum u li inkella jkun se jinħela. B’mod partikolari, u malli jkun prattikabbli, billi:

1. tikkjarifika l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet legali li jiskoraġġixxu d-donazzjoni ta’ ikel, b’mod partikolari b’referenza għad-Direttiva Qafas dwar l-Iskart u l-Liġi Ġenerali dwar l-Ikel;
2. twettaq valutazzjoni tal-impatt tal-estensjoni tad-donazzjoni għal dawk l-oqsma ta’ politika li fihom mhijiex isseħħ, partikolarment b’rabta mal-Politika Komuni tas-Sajd;
3. tikkompleta r-rekwiżit leġiżlattiv biex tippermetti l-użu ta’ ikel mill-ħażniet agrikoli li jkunu ġejjin mill-intervent pubbliku; u
4. tippromwovi fost l-Istati Membri l-użu tad-dispożizzjonijiet eżistenti għad-donazzjoni, b’referenza partikolari għall-frott u l-ħxejjex li jiġu rtirati mis-suq u għall-FEAD.

Dan ir-Rapport ġie adottat mill-Awla I, immexxija mis-Sur Phil WYNN OWEN, Membru tal-Qorti tal-Awdituri, fil-Lussemburgu fil-laqgħa tagħha tal-10 ta’ Novembru 2016.

Termini u abbrevjazzjonijiet

COPA Cogeca: COPA – Kumitat tal-Organizzazzjonijiet Agrikoli Professjonali (l-organizzazzjoni rappreżentattiva Ewropea tal-bdiewa), Cogeca – Konfederazzjoni Ġenerali tal-Kooperattivi Agrikoli.

DAS: Dikjarazzjonijiet ta’ assigurazzjoni annwali tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri.

DĠ AGRI: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Agrikoltura u l-Iżvilupp Rurali.

DĠ CNECT: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għan-Netwerks tal-Komunikazzjonijiet, il-Kontenut u t-Teknoloġija.

DĠ EMPL: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Impjiegi, l-Affarijiet Soċjali u l-Inklużjoni.

DĠ ENER: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Enerġija.

DĠ ENTR: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Intrapriża u l-Industrija. Isem ġdid: Direttorat Ġenerali għas-Suq Intern, l-Industrija, l-Intraprenditorija u l-SMEs (GROW).

DĠ ENV: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Ambjent.

DĠ GROW: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għas-Suq Intern, l-Industrija, l-Intraprenditorija u l-SMEs.

DĠ MARE: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd.

DĠ MARKT: Direttorat Ġenerali għas-Suq Intern u s-Servizzi. Isem ġdid: Direttorat Ġenerali għall-Istabbiltà Finanzjarja, is-Servizzi Finanzjarji u l-Unjoni tas-Swieq Kapitali (FISMA).

DĠ RTD: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għar-Riċerka u l-Innovazzjoni.

DĠ SANTE: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għas-Saħħa u s-Sikurezza Alimentari.

DĠ TAXUD: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għat-Tassazzjoni u l-Unjoni Doganali

DĠ SANCO: Direttorat Ġenerali tal-Kummissjoni Ewropea għas-Saħħa u l-Konsumaturi. Isem ġdid: Direttorat Ġenerali għas-Saħħa u s-Sikurezza Alimentari (SANTE).

DĠ: Dipartimenti u servizzi tal-Kummissjoni Ewropea magħrufa bħala Direttorati Ġenerali (DĠ).

EIP: Sħubija Ewropea għall-Innovazzjoni.

Eurostat: L-uffiċċju tal-istatistika tal-Unjoni Ewropea.

FAEG: Fond Agrikolu Ewropew ta’ Garanzija.

FAEŻR: Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali.

FAO: Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti.

Faostat: Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura tan-Nazzjonijiet Uniti, Diviżjoni tal-Istatistika.

FEAD: Fond għal Għajnuna Ewropea għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn.

FEMS: Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd.

FES: Fond Ewropew għas-Sajd.

G20: (jew il-Grupp tal-Għoxrin) huwa forum internazzjonali għall-gvernijiet u l-gvernaturi ta’ banek ċentrali minn 20 ekonomiji kbar.

GMS: Standard ġenerali fil-kummerċjalizzazzjoni.

Għajnuna għall-ħżin privat: Għajnuna sabiex jinħażnu l-prodotti. Din tgħin biex is-suq jiġi stabbilizzat għal prodott jekk ikun hemm iż-żejjed u l-prezzijiet jiddgħajfu.

Ħsad bikri: Il-ħsad totali ta’ prodotti mhux kummerċjabbli (iżda mingħajr ħsara) f’erja kkultivata partikolari, qabel il-ħsad normali.

Intervent pubbliku: Meta l-prezzijiet tas-suq għal ċerti prodotti agrikoli jaqgħu taħt livell predeterminat, il-Kummissjoni Ewropea tista’ tiddeċiedi li tistabbilizza s-suq billi tixtri l-provvisti żejda, li mbagħad jistgħu jinħażnu fl-Istati Membri sakemm jogħla l-prezz tas-suq.

Irtirar mis-suq: L-irtirar ta’ prodotti mis-suq (ma jitqegħdux għall-bejgħ).

MDP: Programm ta’ Distribuzzjoni ta’ Ikel għall-Persuni l-Aktar fil-Bżonn.

NU/KEE: Kummissjoni Ekonomika għall-Ewropa tan-Nazzjonijiet Uniti.

Nuqqas ta’ ħsad: Ma tittieħed ebda produzzjoni kummerċjali mill-erja kkultivata waqt iċ-ċiklu normali tal-produzzjoni. Dan ma jinkludix il-qerda ta’ prodotti minħabba avveniment klimatiku jew mard.

OKS: Organizzazzjoni tas-Swieq Komuni.

PAK: Politika Agrikola Komuni.

PKS: Politika Komuni tas-Sajd.

Rifużjonijiet fuq l-esportazzjoni: Rifużjonijiet fuq l-esportazzjoni jistgħu jitħallsu mill-UE lil kumpaniji kummerċjali li jbigħu ċerti prodotti agrikoli f’pajjiżi terzi. Ir-rifużjoni normalment tkopri d-differenza bejn il-prezz intern tal-UE u l-prezz tas-suq dinji.

VAT: Taxxa fuq il-Valur Miżjud.

VCS: Appoġġ akkoppjat volontarju.

WRAP: (Waste & Resources Action Programme) (Programm ta’ Azzjoni għall-Ħela u r-Riżorsi) Organizzazzjoni tal-karità u kumpanija fir-Renju Unit li taħdem mal-gvernijiet, in-negozji u l-komunitajiet biex tipprovdi soluzzjonijiet prattiċi għat-titjib tal-effiċjenza fir-riżorsi u taċċelera l-mixja lejn ekonomija sostenibbli u effiċjenti fir-riżorsi.

Żvilupp rurali: Il-politika ta’ żvilupp rurali tal-UE tikkomplimenta s-sistema ta’ pagamenti diretti u l-miżuri tas-suq u taħdem biex ittejjeb ċerti aspetti tas-sitwazzjoni ekonomika, ambjentali u soċjali taż-żoni rurali tal-UE.

Tim tal-awditjar

Ir-rapporti speċjali tal-QEA jippreżentaw ir-riżultati tal-awditi tal-prestazzjoni u tal-konformità tagħha f’dak li jirrigwarda oqsma baġitarji jew suġġetti ta’ ġestjoni speċifiċi. Il-QEA tagħżel u tfassal dawn il-kompiti tal-awditjar biex timmassimizza l-impatt tagħhom billi tqis ir-riskji għall-prestazzjoni jew għall-konformità, il-livell ta’ introjtu jew ta’ nfiq involut, l-iżviluppi li jkunu għad iridu jseħħu u l-interess politiku u pubbliku.

Dan ir-rapport ġie adottat mill-Awla I tal-Awditjar — immexxija minn Phil Wynn Owen, Membru tal-QEA — li tispeċjalizza fl-użu sostenibbli tar-riżorsi naturali. L-awditu tmexxa minn Bettina Jakobsen, Membru tal-QEA, b’appoġġ minn Katja Mattfolk, kap tal-kabinett; Kim Storup, attaché tal-kabinett; Michael Bain, maniġer prinċipali; Maria Eulàlia Reverté i Casas, kap tal-kompitu. It-tim tal-awditjar kien magħmul minn Els Brems, Klaus Stern, Diana Voinea u Paulo Oliveira.

Dwar

IL-QORTI EWROPEA TAL-AWDITURI
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUXEMBOURG

Tel. +352 4398-1
Mistoqsijiet: eca.europa.eu/mt/Pages/ContactForm.aspx
Sit web: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Ħafna informazzjoni addizzjonali dwar l-Unjoni Ewropea hija disponibbli fuq l-Internet.
Jista’ jsir aċċess għaliha permezz tas-server Europa (http://europa.eu).

Il-Lussemburgu: L-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, 2017

PDF	ISBN 978-92-872-6425-1	ISSN 1977-5741	doi:10.2865/75225	QJ-AB-16-032-MT-N
HTML	ISBN 978-92-872-6864-8	ISSN 1977-5741	doi:10.2865/114343	QJ-AB-16-032-MT-Q

© L-Unjoni Ewropea, 2017

Ir-riproduzzjoni hija awtorizzata kemm-il darba jissemma s-sors oriġinali.

Għal kull użu jew riproduzzjoni tal-Figura 4, il-paġna *, u tar-ritratti fil-Kaxxa 6, il-paġna *, irid jintalab il-permess direttament mingħand id-detentur tad-drittijiet tal-awtur.

KIF GĦANDEK TAGĦMEL BIEX TIKSEB IL-PUBBLIKAZZJONIJIET TAL-UE

Pubblikazzjonijiet bla ħlas:

• kopja waħda:
  • permezz tal-EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu);
• iżjed minn kopja waħda jew posters/mapep:
  • mir-rappreżentanzi tal-Unjoni Ewropea (http://ec.europa.eu/represent_mt.htm),
  • mid-delegazzjonijiet f'pajjiżi li mhumiex fl-UE (http://eeas.europa.eu/delegations/index_mt.htm),
  • billi tikkuntatja s-servizz Europe Direct (http://europa.eu/europedirect/index_mt.htm)
  • jew ċempel 00 800 6 7 8 9 10 11 (numru tat-telefown bla ħlas minn kullimkien fl-UE) (*).

(*) L-informazzjoni mogħtija hija b’xejn, kif ukoll it-telefonati ġeneralment huma b’xejn (għalkemm xi operaturi, kabini tat-telefown jew lukandi jistgħu jitolbu ħlas).

Pubblikazzjonijiet bi ħlas:

• permezz tal-EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu).