• Baile
• Clár
• Nuacht
• Innéacs
• Naisc acracha
• Leagan PDF

4.4. Aitheantóirí a leithdháileann Oifig na bhFoilseachán

Ó 2001 i leith, tá Oifig na bhFoilseachán ag feidhmiú mar ghníomhaireacht oifigiúil a leithdháileann na haitheantóirí seo a leanas ar fhoilseacháin gníomhaireachtaí, comhlachtaí agus institiúidí de chuid an Aontais Eorpaigh: ISBN (Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta), ISSN (Sraithuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta do shraithfhoilseacháin agus d’acmhainní leanúnacha eile) agus DOI (aitheantóir oibiachta digití). Úsáidtear na haitheantóirí idirnáisiúnta sin chun gach foilseachán a liostú ar bhealach uathúil eisiach, timpeall an domhain. Eisítear aitheantóir inmheánach (uimhir chatalóige) le gach táirge chomh maith (leabhair, bróisiúir, póstaeir, etc.) i ngach formáid (paipéar, formáid leictreonach, CD/DVD, etc.).

Nuair a leithdháiltear aitheantóirí, tá sé d’oibleagáid ar na seirbhísí is údar, dhá chóip chrua den saothar agus an leagan leictreonach (PDF) a sheoladh chuig Oifig na bhFoilseachán.

Leithdháileann Oifig na bhFoilseachán na haitheantóirí go huathoibríoch nuair a iarrtar uirthi saothar a fhoilsiú.

4.4.1. Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta (ISBN)

Leithdháileann Oifig na bhFoilseachán Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta (ISBN) ar gach foilseachán monagrafach. (Féach Pointe 4.3.1)

Níl feidhm dlí ná tábhacht dhlíthiúil ag baint le ISBN a leithdháileadh maidir le cóipcheart an tsaothair i dtrácht ná maidir lena bhfuil ann.

Nuair a leithdháiltear ISBN ar tháirge, ní féidir é a athrú, ná rud eile a chur ina ionad, ná é a athúsáid.

Tá ISBN ar leith ag teastáil i gcás na nithe seo a leanas:

Má tá roinnt imleabhar ann, leithdháiltear ISBN ar gach imleabhar agus leithdháiltear ISBN cnuasaitheach ar iomlán na n-imleabhar. Ní mór an ISBN cnuasaitheach agus ISBN gach imleabhair faoi seach a thaispeáint ar chúl leathanach teidil gach imleabhair.

Nuair a chomhfhoilsítear foilseachán nó nuair a fhoilsíonn dhá fhoilsitheoir nó níos mó comheagrán, féadfaidh gach foilsitheoir a ISBN féin a leithdháileadh air agus é a thaispeáint ar an leathanach cóipchirt. Mar sin féin, ní féidir ach ISBN amháin a bheith i bhformáid cóid barra ar an bhfoilseachán.

Ní mór ISBN a leithdháileadh ar fhoilseacháin leathanach scaoilte nach bhfoilseofar thar spriocdháta foilsithe áirithe (is é sin le rá nach mbeartaítear iad a fhoilsiú thar thréimhse éiginnte). Ar an taobh eile, ní féidir ISBN a leithdháileadh ar na foilseacháin leathanach scaoilte a nuashonraítear go leanúnach (acmhainní comhtháite) nó na codanna aonair a nuashonraítear.

Suíomh agus taispeáint an ISBN

Ní mór i gcónaí don uimhir ISBN a bheith ar an táirge féin agus, amhail ón 1 Eanáir 2007 i leith, a bheith comhdhéanta de 13 dhigit roinnte i gcúig ghrúpa, agus an ISBN roimhe le spás ina dhiaidh:

ISBN 978-92-79-00077-5

Foilseacháin chlóite

Ní foláir an ISBN, mar aon le gach aitheantóir eile, a bheith clóite ar chúl an leathanaigh teidil ar fhoilseacháin chlóite (féach sampla ag Pointe 5.3.1). Mura féidir é sin a dhéanamh, ní mór é a thaispeáint ag bun an leathanaigh teidil nó é a chur san áireamh san fhógra cóipchirt.

Ní mór an ISBN a thaispeáint freisin ag bun an chlúdaigh cúil (agus ag bun fhorchlúdach an leabhair) (féach sampla ag Pointe 5.1.1).

Foilseacháin i bhformáid leictreonach nó cineálacha eile táirgí neamhchlóite

Maidir leis na foilseacháin ar líne, ní mór an ISBN a thaispeáint ar an leathanach scáileáin ar a bhfuil an teideal nó a choibhéis, agus/nó ar an scáileán ar a bhfuil na sonraí cóipchirt.

I dtaca le gach táirge eile (CD-ROM, DVD, etc.), ní mór an ISBN a thaispeáint ar lipéad atá greamaithe go buan den táirge nó, mura féidir sin, ar an gcuid íochtair de gach pacáistiú buan atá ar an táirge (bosca, clúdach nó fráma, etc.).

Ní mór an ISBN a áireamh freisin i meiteashonraí an fhoilseacháin nó an táirge.

Maidir le foilseacháin i bhformáidí éagsúla, níl gá ach le ISBN amháin má pacáistítear iad le chéile; má táthar chun iad a dháileadh scartha óna chéile, ní mór ISBN a leithdháileadh ar gach leagan ar leith. Anuas air sin, ní mór na ISBNanna go léir a thaispeáint le chéile ar gach leagan, le léiriú giorraithe na formáide mar atá sna samplaí seo a leanas:

Print PDF EPUB HTML

ISBN 978-951-45-9693-3 ISBN 978-951-45-9694-0 ISBN 978-951-45-9695-7 ISBN 978-951-45-9696-4

Ní mór an ISBN a thaispeáint freisin ar gach ábhar a ghabhann leis an bhfoilseachán.

4.4.2. Sraithuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta (ISSN)

Ní mór na hacmhainní leanúnacha (sraithfhoilseacháin agus acmhainní comhtháite buana (féach Pointe 4.3.2)) a aithint le Sraithuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta (ISSN) a leithdháileann Oifig na bhFoilseachán.

Níl feidhm dlí ná tábhacht dhlíthiúil ag baint le ISSN a leithdháileadh maidir le cóipcheart an tsaothair i dtrácht ná maidir lena bhfuil ann.

Leithdháiltear ISSN mar seo a leanas:

Má tá iliomad imleabhar ann, is ar an bpríomhtheideal amháin a leithdháiltear ISSN, is cuma cá mhéad imleabhar atá ann. Féadtar ISSN a leithdháileadh freisin ar chnuasach monagraf sa cháil sin dóibh (leithdháiltear ISBN mar sin ar gach imleabhar sa chnuasach).

Cruthaíonn an suíomh ISSN an príomhtheideal nuair a chláraítear an acmhainn agus tá an ISSN ceangailte go buan leis an teideal sin. Tá príomhtheideal uathúil le haghaidh gach acmhainne leanúnaí ar leith.

Ní mór ISSN nua (agus príomhtheideal nua) a leithdháileadh ar acmhainn leanúnach más rud é:

Ní mór ISSN dá chuid féin (agus dá bhrí sin príomhtheideal ar leith) a leithdháileadh ar gach forlíonadh nó foshraith a d’fhéadfadh a bheith ag gabháil le hacmhainn leanúnach.

Suíomh agus taispeáint an ISSN

Is éard atá san ISSN dhá ghrúpa de cheithre uimhir (uimhreacha arabacha) scartha óna chéile le fleiscín; gabhann na litreacha ISSN rompu agus spás ina dhiaidh. D’fhéadfadh sé gur X a bheadh san eilimint deiridh (an eilimint rialaithe):

ISSN 0251-1479

ISSN 1831-855X

Ní mór ISSN a thaispeáint go soiléir ar an gcéad eagrán de shraithfhoilseachán nó istigh ann agus ar an eagrán a leanas chomh maith, nó istigh ann, agus ar gach leagan teanga d’acmhainn chomhtháite bhuan, nó istigh ann, chomh maith.

Nuair a bhíonn aitheantóir eile ag gabháil le ISSN (e.g. ISBN i gcás imleabhar as cnuasach) ní mór an dá uimhir a thaispeáint i dteannta a chéile, agus giorrúchán is gá (ISBN, ISSN, DOI, etc.) a bheith ag gabháil leis an dá cheann acu.

Má bhíonn roinnt ISSNanna bronnta ar acmhainn leanúnach i ngeall ar theidil éagsúla a bheith uirthi (e.g. teideal príomhchnuasaigh agus teidil a fhochnuasach), ní mór na ISSNanna go léir a thaispeáint ar an acmhainn sin ach an teideal iomlán nó teideal giorraithe a bheith ag gabháil leo chun iad a idirdhealú.

Maidir le foilseacháin i bhformáidí éagsúla (ar a leithdháiltear ISSNanna agus príomhtheidil dhifriúla), féadtar na ISSNanna éagsúla a thaispeáint ar na hacmhainní leanúnacha, ach idirdhealú a dhéanamh eatarthu, mar atá sa sampla seo a leanas:

Print HTML

ISSN 1562-6585 ISSN 1063-7710

I gcás saothar clóite, ní mór an uimhir ISSN a thaispeáint ar gach foilseachán, sa chúinne íochtair ar dheis den chlúdach, nó mura bhfuil clúdach air, ar bhealach soiléir soléite, san ord seo a leanas más féidir: ar an leathanach teidil, an clúdach, an bosca sonraí, an clúdach cúil, an leathanach cóipchirt nó an áit a bhfuil an barrtheideal.

I gcás saothar leictreonach (saothair ar líne, CD-ROM, etc.), ní mór an uimhir ISSN a thaispeáint ar an leathanach scáileáin ar a dtaispeántar an teideal nó, ina éagmais sin, ar an bpríomh-roghchlár, agus, más féidir, ar gach lipéad atá greamaithe go buan den fhoilseachán. Mura féidir an ISSN a ghreamú den táirge nó dá lipéad, ní mór í a thaispeáint ar an gcoimeádán.

Maidir leis na hacmhainní ar líne, ní mór í a thaispeáint freisin sna meiteashonraí (sa réimse aitheantais).

ISSN idirchaidrimh (ISSN-L)

De réir chaighdeán ISO 3297:2020 (ISSN), leithdháiltear ISSN idirchaidrimh (ISSN-L) ar acmhainn leanúnach (féach Pointe 4.3.2) chun na formáidí fisiceacha éagsúla den acmhainn sin a ghrúpáil, is cuma cé mhéad formáidí atá ann (ní mór ISSN ar leith a bhronnadh ar gach ceann de na formáidí sin).

Is éard atá in ISSN-L sraith de dhá ghrúpa de cheithre dhigit atá scartha óna chéile le fleiscín a bhfuil giorrúchán ISSN-L rompu agus spás ina dhiaidh:

ISSN-L 0251-1479

Ní mór an ISSN a athrú nuair a dhéantar athrú suntasach ar theidil na bhformáidí fisiceacha go léir d’acmhainn ag an am céanna. Leithdháiltear ISSN nua ansin ar gach formáid ar leith agus ISSN-L nua ar an gcnuasach.

4.4.3. Aitheantóir oibiachta digití (DOI)

Is éard atá sa DOI (aitheantóir oibiachta digití) córas aitheantais táirge i dtimpeallacht dhigiteach arb é is aidhm leis marthanacht na nasc hipirtéacs a áirithiú. Is féidir é a chur i bhfeidhm ar na nithe seo a leanas:

Tá gach DOI uathúil agus buan. Coimeádann doiciméad a DOI go ceann a shaolré agus, má scriostar an doiciméad, ní úsáidfear an DOI sin níos mó.

Tá an uimhir DOI comhdhéanta de réimír agus d’iarmhír atá scartha óna chéile le tulslais. Ní mór iad a léiriú mar a leanas (beidh an giorrúchán ‘doi’ roimhe i gcás íochtair agus idirstad ina dhiaidh, gan spás eatarthu):

doi:10.2788/14231

De ghnáth, leantar na prionsabail a bhaineann leis an ISBN nó leis an ISSN i dtaobh a shuímh.

4.4.4. Uimhir chatalóige

Sa bhreis ar na haitheantóirí idirnáisiúnta, leithdháiltear aitheantóir inmheánach ar gach saothar a fhoilsíonn Oifig na bhFoilseachán, is é sin uimhir chatalóige.

Is éard atá ann uirlis bainistíochta inmheánach de chuid na hOifige a úsáidtear chun críocha dáilte. Úsáidtear í, inter alia, chun na foilseacháin sna catalóga a liostú. Úsáidtear é chomh maith mar eochair aitheantais i bhfeidhmchláir ríomhaireachta éagsúla.

Clóbhuailtear an uimhir chatalóige ar an gceathrú leathanach cumhdaigh, sa chúinne deis ar bharr an leathanaigh; mura bhfuil leathanach cumhdaigh ann, ní foláir í a thaispeáint ar bhealach ríshoiléir ar an saothar féin.