Wprowadzenie do sprawozdań rocznych Europejskiego Trybunału Obrachunkowego za 2020 r.

Słowo wstępne Prezesa Trybunału

Prace nad sprawozdaniem rocznym Trybunału za rok budżetowy 2020 – ostatni w okresie 2014–2020 – zostały zakończone w trudnym momencie dla Unii Europejskiej i państw członkowskich. W tych okolicznościach Trybunał jako zewnętrzny kontroler UE podjął wszelkie możliwe kroki, by w dalszym ciągu skutecznie sprawować funkcje kontroli publicznej w UE pomimo szczególnych trudności operacyjnych wynikających z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19.

Podobnie jak w latach poprzednich, Trybunał stwierdził, że w sprawozdaniu finansowym UE przedstawiono prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji finansowej UE. W odniesieniu do wiarygodności sprawozdania rocznego Unii Europejskiej za rok budżetowy 2020 Trybunał wydaje opinię bez zastrzeżeń. Dochody za 2020 r. były legalne i prawidłowe i nie wystąpił w nich istotny poziom błędu.

Trybunał szacuje, że w 2020 r. ogólny poziom błędu w skontrolowanych wydatkach wyniósł 2,7% (w 2019 r. – 2,7%).

Jeśli chodzi o istotne obszary wydatków UE, dla których Trybunał przedstawia oceny szczegółowe, istotny poziom błędu odnotowano w działach „Spójność” i „Konkurencyjność”. W przypadku działu „Zasoby naturalne” Trybunał stwierdził, że szacowany poziom błędu jest zbliżony do progu istotności (2,0%), przy czym wyniki prac Trybunału wskazują na to, że poziom błędu nie był istotny w przypadku płatności bezpośrednich, które stanowią 69% płatności w tym dziale WRF, był natomiast ogółem istotny w obszarach wydatków uznanych przez Trybunał za obszary wyższego ryzyka (rozwój obszarów wiejskich, środki rynkowe, rybołówstwo, środowisko naturalne i działania w dziedzinie klimatu). W dziale „Administracja” poziom błędu znajdował się poniżej progu istotności.

Przez ostatnie kilka lat Trybunał kontrolował dochody i wydatki UE, dokonując rozróżnienia między tymi obszarami budżetu, w których w opinii Trybunał ryzyko dla legalności i prawidłowości jest wysokie, a tymi, w których zdaniem Trybunału takie ryzyko jest niewielkie. Ze względu na pozycje składające się na budżet UE i zmiany zachodzące w budżecie z upływem czasu udział wydatków obarczonych wysokim ryzykiem w populacji objętej kontrolą jeszcze bardziej się zwiększył w stosunku do wcześniejszych lat i w przypadku kontroli za 2020 r. stanowił około 59% tej populacji (w 2019 r. – 53%). Trybunał szacuje, że poziom błędu w tej kategorii wydatków wynosi 4,0% (w 2019 r. – 4,9%). W związku z powyższym Trybunał wydał opinię negatywną w odniesieniu do wydatków.

Szacowany poziom błędu w wydatkach obarczonych niskim ryzykiem, stanowiących pozostałe 41% populacji kontrolnej Trybunału (w 2019 r. – 47%), kształtował się poniżej progu istotności ustalonego przez Trybunał na 2%.

UE planuje wydać istotnie więcej środków niż w poprzednim okresie programowania – w ciągu kolejnych siedmiu lat będzie ona mogła wydać 1,8 bln euro. Kwota ta obejmuje 750 mld euro w ramach instrumentu na rzecz odbudowy – Next Generation EU – będącego unijną odpowiedzią na kryzys wywołany przez pandemię COVID-19. Instrument ten uzupełnia zmienione wieloletnie ramy finansowe (WRF) na lata 2021–2027 o wartości 1,1 bln euro. Ponadto 27 państw członkowskich zgodziło się na częściowe sfinansowanie programu odbudowy przez emisję długu publicznego. Decyzje te oznaczają zatem historyczną zmianę w finansach UE.

W obecnych okolicznościach zarządzanie finansami UE w sposób należyty i skuteczny stanie się zatem jeszcze bardziej istotne. Pociąga to za sobą zwiększenie odpowiedzialności spoczywającej na Komisji i państwach członkowskich, ale również na Europejskim Trybunale Obrachunkowym.

W tym kontekście Trybunał opracował nową strategię na lata 2021–2025. W styczniu 2021 r. uzgodnił trzy cele strategiczne, które będą służyć za punkt odniesienia w pracach kontrolnych dotyczących finansów UE w nadchodzących latach. Trybunał będzie w szczególności dążył do zapewnienia wysokiego poziomu pewności za pośrednictwem kontroli prowadzonych w wymagającym i zmieniającym się otoczeniu. W nadchodzących latach będzie zatem nadal przyczyniał się do zapewnienia rozliczalności i przejrzystości w odniesieniu do wszystkich form finansowania unijnego, w tym instrumentu Next Generation EU.

Ocena ogólna

Najważniejsze ustalenia

• Ogólnie rzecz biorąc, szacowany poziom błędu w wydatkach z budżetu UE za 2020 r. był istotny i wyniósł 2,7% (2,7% w 2019 r.).
• W przypadku wydatków obarczonych wysokim ryzykiem błędu – głównie wydatków dokonywanych na zasadzie zwrotu kosztów, w przypadku których beneficjenci muszą często stosować się do skomplikowanych przepisów przy składaniu wniosków o zwrot poniesionych kosztów – Trybunał szacuje, że poziom błędu wyniósł 4,0% (w 2019 r. – 4,9%). Odsetek wydatków obarczonych wysokim ryzykiem błędu w populacji objętej kontrolą Trybunału jeszcze bardziej zwiększył się, w dużej mierze w związku z dalszym wzrostem wydatków w dziale „Spójność” (o 20 mld euro), i osiągnął istotny poziom 59% (w 2019 r. – 53%). Podobnie jak w przypadku kontroli za 2019 r. błąd ma charakter rozległy, w związku z czym Trybunał ponownie wydaje negatywną opinię na temat wydatków.
• W siódmym i ostatnim roku wykonania WRF na lata 2014–2020 kwota zobowiązań pozostających do spłaty wciąż rosła i na koniec 2020 r. osiągnęła 303,2 mld euro. W szczególności wykorzystanie – lub inaczej absorpcja – przez państwa członkowskie środków z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (funduszy ESI) postępuje nadal w wolniejszym tempie niż planowano. Z łącznej kwoty środków funduszy ESI, na które zaciągnięto zobowiązania, do wykorzystania pozostaje 45% (209 mld euro).
• Pandemia COVID-19 istotnie wpłynie na kwotę środków, które UE będzie wydatkować w nadchodzących latach. W okresie 2021–2027 łączne środki dostępne w ramach instrumentu Next Generation EU i WRF będą niemal dwukrotnie większe niż te przewidziane w poprzednim okresie WRF i wyniosą 1 824 mld euro. Trybunał wskazał zagrożenia i wyzwania związane z wykorzystaniem tych środków i należytym zarządzaniem nimi.
• Trybunał zgłasza wszystkie przypadki podejrzenia nadużycia finansowego stwierdzone podczas swoich kontroli Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). W 2020 r. zgłoszono sześć takich przypadków (w 2019 r. – dziewięć).

Pełny tekst sprawozdań rocznych Trybunału za 2020 r. dotyczących budżetu UE oraz działań finansowanych z ósmego, dziewiątego, dziesiątego i jedenastego Europejskiego Funduszu Rozwoju znajduje się na stronie internetowej Trybunału (eca.europa.eu).

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Budżet UE na 2020 r. w liczbach

Roczny budżet UE jest przyjmowany przez Parlament Europejski i Radę w oparciu o długoterminowe ramy budżetowe uzgodnione na okres kilku lat (które są określane mianem wieloletnich ram finansowych lub WRF). Kontrola Trybunału za 2020 r. objęła ostatni rok okresu, który rozpoczął się w 2014 r. i trwał do końca 2020 r., choć kwoty z tego okresu wciąż jeszcze będą wypłacane.

Ostateczną odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie budżetu ponosi Komisja. W 2020 r. poniesione wydatki wyniosły łącznie 173,3 mld euro, co stanowi 1,1% łącznego dochodu narodowego brutto (DNB) 27 państw członkowskich UE i Zjednoczonego Królestwa.

Skąd pochodzą środki finansowe?

Łączne dochody na 2020 r. wyniosły 174,3 mld euro. Budżet UE jest finansowany z różnych źródeł. Największą część (123 mld euro) wpłacają państwa członkowskie proporcjonalnie do swojego DNB. Do innych źródeł dochodów należą cła (19,9 mld euro), wkłady oparte na podatku od wartości dodanej pobranym przez państwa członkowskie (17,2 mld euro) oraz wkłady i zwroty związane z realizacją porozumień i programów unijnych (8,2 mld euro).

Na co wydawane są środki finansowe?

Środki z budżetu UE wydatkowane są w wielu różnych obszarach takich jak:

• wspieranie rozwoju gospodarczego regionów słabiej rozwiniętych pod względem strukturalnym;
• promowanie innowacji i badań naukowych;
• projekty z zakresu infrastruktury transportowej;
• szkolenia dla osób bezrobotnych;
• działalność rolnicza i wspieranie różnorodności biologicznej;
• przeciwdziałanie zmianie klimatu;
• zarządzanie granicami;
• pomoc na rzecz krajów sąsiednich i krajów rozwijających się.

Około dwóch trzecich wydatków z budżetu objętych jest tak zwanym zarządzaniem dzielonym. W ramach tego trybu wykonania budżetu ostateczną odpowiedzialność ponosi Komisja, niemniej poszczególne państwa członkowskie rozdzielają środki, wybierają projekty i zarządzają wydatkami UE Taką metodę przyjęto na przykład w działach „Zasoby naturalne” i „Spójność”.

Poświadczenie wiarygodności dotyczące budżetu UE wydawane przez Trybunał

Każdego roku Trybunał przeprowadza kontrolę dochodów i wydatków UE, aby sprawdzić, czy roczne sprawozdanie finansowe jest wiarygodne i czy transakcje po stronie dochodów i wydatków leżące u podstaw rozliczeń są zgodne z przepisami unijnymi i krajowymi.

Na podstawie wyników tych prac Trybunał wydaje poświadczenie wiarygodności, które przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie zgodnie z art. 287 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Trybunał kontroluje wydatki po tym, jak końcowy odbiorca środków UE podejmie działania lub poniesie koszty, a Komisja zaakceptuje odnośne wydatki. W praktyce oznacza to, że populacja transakcji na potrzeby kontroli Trybunału obejmuje płatności okresowe i końcowe. Trybunał nie objął swoim badaniem płatności zaliczkowych wypłaconych w 2020 r., chyba że zostały one również w tym roku rozliczone.

Ze względu na ograniczenia w podróżowaniu wprowadzone w związku z pandemią COVID-19 Trybunał w niemal wszystkich przypadkach musiał zrezygnować z kontroli na miejscu. Większość prac kontrolnych została przeprowadzona w drodze przeglądu dokumentacji oraz wywiadów z jednostkami kontrolowanymi w formie zdalnej. Wprawdzie niemożność odbycia kontroli na miejscu może zwiększyć ryzyko niewykrycia, jednak dowody, które Trybunał uzyskał od jednostek kontrolowanych, pozwoliły mu sfinalizować prace kontrolne i wydać odnośną opinię.

Wartość populacji objętej kontrolą Trybunału za 2020 r. wyniosła 147,8 mld euro (zob. rys. 1).

W tym roku największy udział w populacji objętej kontrolą ogółem miał dział „Zasoby naturalne” (40,8%), przed działami „Spójność” (32,8%) i „Konkurencyjność” (11,0%).

Więcej informacji na temat podejścia kontrolnego Trybunału można znaleźć w sekcji „Informacje ogólne”.

Ustalenia Trybunału

Sprawozdanie finansowe UE daje prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji

Sprawozdanie finansowe UE za 2020 r. przedstawia rzetelnie we wszystkich istotnych aspektach wyniki finansowe UE oraz aktywa i zobowiązania na koniec roku, zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowości sektora publicznego.

W odniesieniu do wiarygodności rozliczeń Trybunał jest więc w stanie wydać opinię bez zastrzeżeń, podobnie jak co roku, począwszy od 2007 r.

Na koniec 2020 r. w bilansie UE uwzględniono zobowiązania z tytułu świadczeń emerytalno-rentowych oraz innych świadczeń pracowniczych w kwocie 116 mld euro. Dalszy wzrost tej szacunkowej kwoty wynika głównie ze spadku nominalnej stopy dyskontowej, który z kolei wynika ze spadku globalnych stóp procentowych.

Od 1 lutego 2020 r. Zjednoczone Królestwo nie jest już państwem członkowskim UE. Zgodnie ze stanem na 31 grudnia 2020 r. w sprawozdaniu finansowym UE wykazano wierzytelność netto Zjednoczonego Królestwa w kwocie 47,5 mld euro zgodnie ze wzajemnymi zobowiązaniami określonymi w umowie o wystąpieniu.

Dochody za 2020 r. są legalne i prawidłowe

Trybunał stwierdził, że w dochodach nie wystąpił istotny poziom błędu.

Błąd w wydatkach za 2020 r. przekroczył poziom istotności i ma charakter rozległy

Jeśli chodzi o całość wydatków, Trybunał szacuje, że poziom błędu za 2020 r. mieści się w przedziale od 1,8% do 3,6%. Środkowy punkt w tym przedziale, określany wcześniej mianem najbardziej prawdopodobnego poziomu błędu, nie zmienił się w stosunku do zeszłego roku i wynosi 2,7% (zob.  rys. 2).

Zgodnie z definicją Trybunału błąd to kwota, która nie powinna była zostać wypłacona z budżetu UE. Do błędów dochodzi w sytuacji, gdy środki nie są wykorzystywane zgodnie z odpowiednimi przepisami UE, a zatem niezgodnie z celami założonymi przez Radę i Parlament Europejski przy przyjmowaniu tych przepisów, bądź gdy sposób ich wykorzystania jest niezgodny ze szczegółowymi przepisami krajowymi.

Ponownie w ponad połowie populacji objętej kontrolą wystąpił istotny poziom błędu

W 2020 r. Trybunał po raz kolejny stwierdził, że sposób dokonywania wydatków wpłynął na ryzyko wystąpienia błędu. W tym kontekście Trybunał wprowadza rozróżnienie na płatności, które opierają się na uprawnieniach, oraz płatności dokonywane na zasadzie zwrotu kosztów (zob. ramka poniżej).

W ramach wydatków obarczonych wysokim ryzykiem Trybunał najczęściej wykrywał najczęściej następujące rodzaje błędów:

• projekty i wydatki niekwalifikowalne oraz przypadki naruszenia zasad rynku wewnętrznego (w szczególności nieprzestrzeganie zasad pomocy państwa) w dziale „Spójność”;
• deklarowanie niekwalifikowalnych kosztów, błędy administracyjne oraz brak podstawowych dokumentów poświadczających w następujących obszarach wydatków: rozwój obszarów wiejskich, środki rynkowe, środowisko naturalne, działania w dziedzinie klimatu i rybołówstwo, na które to obszary przypada około 31% całości wydatków w dziale „Zasoby naturalne”;
• koszty niekwalifikowalne, w szczególności bezpośrednie koszty osobowe i inne koszty bezpośrednie, w ramach wydatków na badania naukowe (w ramach programu „Horyzont 2020” i siódmego programu ramowego) stanowiących około 57% całości wydatków w dziale „Konkurencyjność”;
• brak dokumentów poświadczających, nieprzestrzeganie przepisów dotyczących udzielania zamówień publicznych, jak również deklarowanie kosztów nieponiesionych oraz kosztów niekwalifikowalnych w dziale „Globalny wymiar Europy”.

W odniesieniu do 2020 r. udział wydatków obarczonych wysokim ryzykiem jeszcze bardziej wzrósł w porównaniu z poprzednimi czterema latami. Stanowiły one zdecydowaną większość populacji objętej kontrolą Trybunału – około 59% (w 2019 r. – 53%). Większy udział tej kategorii wydatków w tym roku wynika głównie ze wzrostu o 20 mld euro populacji objętej kontrolą w dziale „Spójność”. Szacowany przez Trybunał poziom błędu w wydatkach obarczonych wysokim ryzykiem wyniósł 4,0% (w 2019 r. – 4,9%).

Wydatki obarczone niskim ryzykiem wystąpienia błędu stanowiły pozostałe 41% populacji objętej kontrolą Trybunału (w 2019 r. – 47%) i obejmowały głównie płatności oparte na uprawnieniach. Szacowany poziom błędu w tej części populacji nie przekroczył progu istotności ustalonego przez Trybunał na 2% (zob. rys. 3).

Na rys. 4 przedstawiono porównanie szacowanych poziomów błędu w poszczególnych obszarach wydatków UE w okresie od 2016 do 2020 r. Więcej informacji na temat wyników kontroli podano w sekcji „Szczegółowa analiza wyników kontroli” niniejszego dokumentu oraz w odpowiednich rozdziałach sprawozdania rocznego Trybunału za 2020 r.

Porównanie poziomów błędów oszacowanych przez Trybunał z szacunkami Komisji

W sprawozdaniu rocznym na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników, za które odpowiedzialność ponosi kolegium komisarzy, przedstawiane są zwięźle kluczowe informacje z rocznych sprawozdań z działalności dotyczące systemów kontroli wewnętrznej i zarządzania finansami. Podawana jest również informacja na temat ryzyka w momencie dokonywania płatności, czyli oszacowanej przez Komisję kwoty płatności, które zostały uregulowane bez zachowania zgodności z obowiązującymi przepisami. Ogólnie rzecz biorąc, oszacowane przez Komisję ryzyko w momencie dokonywania płatności za 2020 r. kształtuje się na poziomie 1,9%, jest zatem niższe od progu istotności (2,0%) i oszacowanego przez Trybunał poziomu błędu (2,7%).

Ponadto w rocznych sprawozdaniach z działalności poszczególnych dyrekcji generalnych Komisji zawarte jest oświadczenie, w którym dyrektor generalny poświadcza, że w sprawozdaniu prawidłowo przedstawiono informacje finansowe i że transakcje znajdujące się w jego gestii są legalne i prawidłowe. W tym celu wszystkie dyrekcje generalne przedstawiają szacunkowe ryzyko w momencie dokonywania płatności w wydatkach, za które są odpowiedzialne.

Trybunał uznaje, że wciąż utrzymują się wskazane przez niego w zeszłym roku problemy dotyczące audytów ex post przeprowadzanych przez Wspólną Służbę Audytu Komisji (dział „Konkurencyjność”); systemów kontroli państw członkowskich, co było widoczne w krajowych statystykach kontroli (dział „Zasoby naturalne”); weryfikacji przeprowadzanych przez instytucje audytowe państw członkowskich (dział „Spójność”) oraz corocznego badania poziomu błędu rezydualnego zlecanego wykonawcom zewnętrznym (dział „Globalny wymiar Europy”). Zniekształcają one szacunki dotyczące ryzyka w momencie dokonywania płatności.

W przypadkach, gdy Trybunał przedstawił szczegółową ocenę danego działu WRF, porównano ryzyko w momencie dokonywania płatności podane przez Komisję za 2020 r. z oszacowanym przez Trybunał poziomem błędu. Jak wynika z tych porównań, ryzyko w momencie dokonywania płatności oszacowane przez Komisję jest niższe niż poziom błędu oszacowany przez Trybunał w działach „Konkurencyjność”, „Spójność” i „Zasoby naturalne”.

W tym roku Trybunał dokonał przeglądu prowadzonej przez Komisję sprawozdawczości na temat korekt finansowych i odzyskanych środków i ustalił, że jest ona złożona i nie zawsze jasna. Odnotował również, że niektóre przypadki odzyskania środków odnosiły się do 2005 r., a korekty netto – do okresu programowania 1994–1999. Do końca 2020 r. w dziale „Spójność” nie dokonano jeszcze żadnych korekt finansowych netto w odniesieniu do okresu programowania 2014–2020.

Sześć przypadków podejrzeń nadużycia finansowego zgłoszonych przez Trybunał do OLAF

Trybunał zgłasza wszystkie przypadki podejrzenia nadużycia finansowego wykryte w toku swoich kontroli Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), który następnie decyduje, czy wszcząć dochodzenie i podjąć dalsze kroki, w razie potrzeby we współpracy z krajowymi organami wymiaru sprawiedliwości. W 2020 r. Trybunał zgłosił do OLAF sześć przypadków podejrzeń nadużycia finansowego (w 2019 r. było to dziewięć przypadków). We wszystkich tych sprawach OLAF zdecydował się wszcząć dochodzenie. W czerwcu 2021 r. Trybunał rozpoczął współpracę z Prokuraturą Europejską (EPPO) w oparciu o zawarte z nią porozumienie administracyjne.

Pełne informacje na temat głównych ustaleń Trybunału można znaleźć w rozdziale 1 sprawozdania rocznego za 2020 r. Pełny tekst tego sprawozdania można znaleźć na stronie internetowej Trybunału (eca.europa.eu).

Szczegółowa analiza wyników kontroli

Zarządzanie budżetem i finansami

Wykonanie budżetu i wykorzystanie środków budżetowych w 2020 r.

Dostępne środki budżetowe zostały niemal w pełni wykorzystane

W rozporządzeniu w sprawie wieloletnich ram finansowych (WRF) określono maksymalne kwoty dla poszczególnych siedmiu lat obowiązywania WRF. Pułapy te mają zastosowanie do nowych zobowiązań finansowych UE (środków na zobowiązania) oraz do płatności, których można dokonać z budżetu UE (środków na płatności). Zob. rys. 5.

W 2020 r. środki na zobowiązania zostały niemal w pełni wykorzystane – wykorzystano 172,9 mld euro z określonej w budżecie końcowym kwoty 173,9 mld euro (99,5%). Zarówno kwota tych środków, jak i kwota środków wykorzystanych przekroczyła pułap określony w WRF (168,8 mld euro), przy czym przekroczenie to było możliwe dzięki zastosowaniu instrumentów szczególnych, takich jak Fundusz Solidarności Unii Europejskiej.

W 2020 r. w ramach pułapu WRF dotyczącego środków na płatności przewidziano kwotę 172,4 mld euro, natomiast dostępna kwota na płatności w budżecie końcowym wyniosła 164,1 mld euro. Kwota faktycznie zrealizowanych płatności wyniosła łącznie 161,8 mld euro, czyli 10,6 mld euro mniej niż pułap.

Wprawdzie do budżetu wprowadzono wiele zmian w związku z pandemią COVID-19, Komisja nie przedstawiła jednak jeszcze żadnych informacji na temat wykorzystania środków UE na cele związane z pandemią

Aby szybko zareagować na wybuch pandemii COVID-19 i zapewnić odpowiednie wsparcie, wykorzystano dwa główne narzędzia budżetowe: budżety korygujące i przesunięcia środków. Łącznie za pomocą budżetów korygujących kwota środków na zobowiązania została zwiększona o 5,2 mld euro, z czego 3,3 mld euro było przeznaczone na wydatki związane z pandemią COVID-19. Jeśli chodzi o środki na płatności, ogółem budżety korygujące zatwierdzone w ciągu roku opiewały na kwotę 10,5 mld euro, z czego 9,4 mld euro zarezerwowano na wydatki związane z pandemią COVID-19. Oprócz tego w związku z pandemią wprowadzono m.in. następujące zmiany: dopuszczenie przesunięć środków między regionami, zniesienie wymogu ukierunkowywania finansowania na konkretne tematy oraz podniesienie maksymalnej stopy dofinansowania do 100% na okres jednego roku. Ponadto państwa członkowskie nie musiały zwrócić do budżetu UE 7,6 mld euro niewydanych rocznych płatności zaliczkowych z funduszy ESI z poprzedniego roku.

Aby zwiększyć przejrzystość i wziąć pod uwagę wnioski o udostępnienie informacji wystosowane przez Parlament Europejski, Komisja rozpoczęła w pierwszej połowie 2020 r. wewnętrzne monitorowanie wykorzystania środków UE na cele związane z pandemią COVID-19. Nie opublikowała jeszcze sprawozdania na temat wydatków w tej dziedzinie.

Kwota zobowiązań pozostających do spłaty przekroczyła 300 mld euro

Kwota zobowiązań pozostających do spłaty – wynikająca z tego, że poziom zobowiązań przewyższa kwotę zrealizowanych płatności – wciąż rosła i na koniec 2020 r. osiągnęła 303,2 mld euro (zob. rys. 6). Wzrost ten był mniejszy niż w poprzednich latach, po części ze względu na udostępnienie dodatkowych środków na płatności na potrzeby zwalczania pandemii COVID-19.

Zgodnie z długoterminowymi prognozami przedstawionymi przez Komisję – w których nie uwzględniono instrumentu Next Generation EU – kwota zobowiązań pozostających do spłaty powinna utrzymywać się zasadniczo niezmieniona na tym wysokim poziomie aż do 2027 r. Będzie to wynikało przede wszystkim z bardzo małej corocznej luki między kwotą środków na zobowiązania i kwotą środków na płatności w WRF na lata 2021–2027, w odróżnieniu od sytuacji w dwóch poprzednich wieloletnich ramach finansowych. Niemniej kwota zobowiązań pozostających do spłaty będzie rosła, jeśli – podobnie jak miało to miejsce w latach 2016–2020 – poziom środków na zobowiązania pozostanie wysoki, a kwoty ujęte we wnioskach o płatność będą niższe niż przewidywano ze względu na opóźnienia we wdrażaniu.

Choć proces absorpcji środków z funduszy ESI przyspieszył w 2020 r., wciąż przebiega wolniej niż w poprzednich WRF.

Ogólny roczny wskaźnik absorpcji dla WRF na lata 2014–2020 w 2020 r., ostatnim roku wykonania bieżących WRF, wyniósł 15%, a więc tyle samo, ile wskaźnik absorpcji w 2013 r., ostatnim roku wykonania poprzednich WRF (na lata 2007–2013). Jednocześnie wskaźnik łącznej absorpcji był jednak o około 7% niższy niż w przypadku poprzednich WRF. Według stanu na koniec 2020 r. zaciągnięto zobowiązania na całą kwotę przydzieloną państwom członkowskim z funduszy ESI (465 mld euro), a tymczasem 45% (209 mld euro) z tej sumy wciąż pozostaje do wykorzystania. Kwota ta stanowi największą część 303 mld euro zobowiązań pozostających do spłaty na koniec 2020 r.

Jak zilustrowano na rys. 7, między poszczególnymi państwami członkowskimi występują istotne różnice, jeśli chodzi o absorpcję środków z funduszy ESI przydzielonych im na okres 2014–2020. Przykładowo Finlandia wykorzystała do końca 2020 r. 79% przydzielonych jej środków, podczas gdy trzy państwa członkowskie, w których wskaźnik absorpcji był najniższy (Włochy, Chorwacja i Hiszpania), wykorzystały jedynie około 45% kwot objętych zobowiązaniami.

Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że wskaźnik absorpcji najprawdopodobniej wzrośnie, ale może to być wciąż niewystarczające, by umożliwić wykorzystanie wszystkich środków. W 2014 r. Komisja utworzyła grupę zadaniową ds. lepszego wdrażania zajmującą się programami w obszarze polityki spójności. Podjęte wówczas działania doprowadziły do wyraźnego zwiększenia tempa absorpcji środków pozostałych do wykorzystania z okresu 2007–2013 w państwach członkowskich objętych tym wsparciem. Trybunał zauważył jednak, że w niewystarczającej mierze kładziono nacisk na osiąganie rezultatów.

Główne zagrożenia i wyzwania dla budżetu UE w nadchodzących latach

Wykonanie WRF na lata 2021–2027 i instrumentu Next Generation UE wiąże się z zagrożeniami i wyzwaniami

W okresie realizacji WRF na lata 2021–2027 udostępnione zostanie do 750 mld euro w ramach instrumentu Next Generation EU, który ma na celu złagodzenie skutków pandemii, zapewnienie nieprzerwanej realizacji celów ustanowionych w strategiach UE oraz sprawienie, że państwa członkowskie staną się bardziej odporne, zrównoważone i lepiej przygotowane na przyszłe wyzwania.

Łączny przydział środków z Next Generation EU i WRF na lata 2021–2027 wyniesie 1 824 mld euro (w cenach z 2018 r.), z czego 1 074 mld euro w samych WRF. Oznacza to niemal dwukrotne zwiększenie przydziału środków względem poprzednich WRF.

Trybunał wykrył następujące główne zagrożenia i wyzwania związane z tą nową sytuacją:

• ryzyko opóźnionego rozpoczęcia wdrażania funduszy objętych zarządzaniem dzielonym w WRF na lata 2021–2027;
• wyzwania w zakresie należytego zarządzania finansami związane z wykorzystaniem funduszy w kontekście zmian wprowadzonych w wyniku pandemii COVID-19.

Instrument SURE doprowadził do zwiększenia ekspozycji budżetu UE na ryzyko finansowe

Łączna kwota ekspozycji budżetu UE w związku ze zobowiązaniami warunkowymi – tj. zobowiązaniami uzależnionymi od tego, czy w przyszłości wystąpi określone zdarzenie – zwiększyła się z 90,5 mld euro na koniec 2019 r. do 131,9 mld euro na koniec 2020 r. Oznacza to wzrost o 46%. Ów wzrost wynikał niemal w całości z ustanowienia europejskiego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (instrumentu SURE), w wyniku czego na koniec 2020 r. ekspozycja finansowa zwiększyła się o kwotę pożyczek zaciągniętych przez państwa członkowskie w wysokości 39,5 mld euro (zob. rys. 8). Choć pożyczki udzielane w ramach instrumentu SURE zwiększają ogólną ekspozycję na ryzyko, zabezpieczenia przewidziane w instrumencie pozwalają ograniczyć powiązane zagrożenia.

Instrument Next Generation EU będzie miał istotny wpływ na ogólną kwotę ekspozycji począwszy od 2021 r.

Instrument Next Generation EU doprowadzi w nadchodzących latach do zwiększenia ogólnej kwoty ekspozycji budżetu UE nawet o 750 mld euro (w cenach z 2018 r.).

Komisja pożyczy w imieniu UE środki na rynkach finansowych w celu sfinansowania dotacji i gwarancji budżetowych (390 mld euro) oraz pożyczek udostępnianych państwom członkowskim (do 360 mld euro). Te pożyczki będą gwarantowane przez budżet UE i mogą doprowadzić do zwiększenia ogólnej kwoty jego ekspozycji na ryzyko nawet o 940 mld euro. W rezultacie Komisja stanie przed wyzwaniem polegającym na rozbudowaniu swoich zdolności administracyjnych, tak aby zapewnić należyte zarządzanie bezprecedensowo dużymi transakcjami na rynkach kapitałowych, w tym będzie musiała wyemitować obligacje i zarządzać różnymi rodzajami ryzyka finansowego.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Aby umożliwić kompleksową sprawozdawczość na temat zobowiązań i wydatków związanych z pandemią COVID-19, w tym kwot zadeklarowanych lub zakontraktowanych w 2020 r., Komisja powinna ujednolicić sposób rejestrowania wydatków z budżetu UE na cele związane z pandemią COVID-19 i przekazywać odnośne informacje władzy budżetowej co najmniej raz do roku, tak długo, jak będzie to konieczne.
• W celu stopniowego zmniejszenia ogólnego poziomu zobowiązań pozostających do spłaty w nadchodzących latach Komisja powinna przeanalizować czynniki wpływające na kwotę takich zobowiązań i – na podstawie wyników tej analizy – podjąć stosowne działania.
• Ze względu na to, że w nadchodzących latach udostępnione zostaną znacznie większe kwoty i nowe rodzaje finansowania unijnego, w tym kwoty pozostające do wykorzystania z poprzedniego okresu WRF, Komisja powinna ustanowić działania mające zapewnić, by organom krajowym zostało zaoferowane dodatkowe wsparcie w postaci doradztwa, tak aby ułatwić państwom członkowskim należyte wykorzystanie tych środków.

Pełne informacje na temat najważniejszych ustaleń w zakresie zarządzania budżetem i finansami można znaleźć w rozdziale 2 sprawozdania rocznego Trybunału za 2020 r.

Dochody

174,3 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Kontrola przeprowadzona przez Trybunał objęła swym zakresem dochody w budżecie UE, z których finansowane są wydatki Unii. Trybunał zbadał niektóre kluczowe systemy kontroli stosowane na potrzeby gospodarowania zasobami własnymi, jak również próbę transakcji po stronie dochodów.

W 2020 r. wkłady finansowe państw członkowskich oparte na ich DNB oraz zasoby własne z tytułu podatku od wartości dodanej (VAT) złożyły się odpowiednio na 70,6% i 9,9% dochodów Unii. Wysokość wspomnianych wkładów oblicza się na podstawie statystyk i szacunków makroekonomicznych przedstawionych przez państwa członkowskie.

11,4% dochodów UE pochodziło z kolei z tradycyjnych zasobów własnych (TZW), obejmujących cła od przywozu towarów pobierane przez organy administracji państw członkowskich w imieniu UE. Pozostałe 8,1% dochodów pochodziło z innych źródeł (np. wkłady i zwroty w związku z realizacją porozumień i programów UE, nadwyżki z poprzedniego roku oraz dochody z innych źródeł).

Ustalenia Trybunału

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?
174,3 mld euro	Nie – istotny poziom błędu nie wystąpił ani w 2020 r., ani w 2019 r.

Środki zapobiegawcze i naprawcze

Zbadane przez Trybunał systemy związane z dochodami były ogólnie skuteczne. Niemniej jednak kluczowe mechanizmy kontroli wewnętrznej w zakresie TZW skontrolowane w niektórych państwach członkowskich, jak i zamknięcie cyklu weryfikacji DNB przez Komisję zostały ocenione przez Trybunał jako częściowo skuteczne ze względu na utrzymujące się uchybienia.

Trybunał wykrył również istotne uchybienia – wymagające podjęcia działań ze strony UE – w kontrolach przeprowadzanych przez państwa członkowskie w celu zmniejszenia luki w należnościach celnych. Nie mają one jednak wpływu na opinię pokontrolną Trybunału na temat dochodów, ponieważ nie dotyczą transakcji leżących u podstaw rozliczeń, lecz ryzyka niekompletności TZW. W niedawno opublikowanym sprawozdaniu specjalnym nr 4/2021 na temat kontroli celnych Trybunał zalecił podjęcie działań w celu poprawy sytuacji w tym obszarze.

W 2020 r. Komisja zamknęła swój wieloletni cykl weryfikacji w odniesieniu do danych dotyczących DNB w zakresie zasobów własnych począwszy od 2010 r. W wyniku tych weryfikacji Komisja zgłosiła dużą liczbę zastrzeżeń dotyczących DNB, co oznacza, że w danych statystycznych państw członkowskich obejmujących okres dziesięciu lat wciąż będzie można wprowadzać zmiany. Taka możliwość zwiększa niepewność budżetową w budżetach krajowych co do wysokości wkładu opartego na DNB.

W przypadku zastrzeżenia dotyczącego DNB odnoszącego się do wpływu globalizacji Komisja w drodze wyjątku ograniczyła okres korygowania danych, przyjmując 2018 r. za pierwszy rok, w odniesieniu do którego można dokonywać zmian. Niemniej wprowadzenie takiego wyjątku zmniejsza wiarygodność i kompletność danych dotyczących DNB państw członkowskich za lata 2010–2017, a także ogranicza możliwość dokonywania porównań. Takie ograniczenie jest ponadto niezgodnie z przepisami UE w sprawie obliczania zasobów własnych opartych na DNB.

W swoim rocznym sprawozdaniu z działalności za 2020 r. Dyrekcja Generalna ds. Budżetu Komisji piąty rok z rzędu podtrzymała zastrzeżenie zgłoszone w związku z tym, że kwoty TZW przekazane do budżetu UE są nieprawidłowe ze względu na zaniżenie wartości wyrobów włókienniczych i obuwia przywożonych z Chin w latach 2011–2017. Zastrzeżenie to zostało zgłoszone po raz pierwszy w 2016 r. Skwantyfikowano wówczas straty w zakresie TZW przypadające na Zjednoczone Królestwo, a następnie w 2018 r. zastrzeżeniem tym objęto także inne państwa członkowskie. Wszczęte przez Komisję postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Zjednoczonemu Królestwu dotyczące strat w TZW z powodu zaniżenia wartości przywozów oczekuje na rozstrzygnięcie przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W krajowych systemach kontroli wykorzystywanych na potrzeby sporządzania deklaracji w zakresie TZW utrzymują się uchybienia. Jeśli chodzi o szczególny przypadek Niderlandów, od 2013 r. Trybunał zgłaszał wątpliwości co do wiarygodności deklaracji w zakresie TZW ze względu na ograniczenia w systemie informatycznym organów celnych.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Komisja powinna dokonać przeglądu i aktualizacji swojego podejścia do weryfikacji danych państw członkowskich dotyczących DNB w kolejnych cyklach wieloletnich, tak aby usprawnić ten proces i skrócić czas, w którym można dokonywać zmian w danych dotyczących DNB po zakończeniu cyklu.
• Komisja powinna – we współpracy z organami statystycznymi państw członkowskich – kontynuować prace nad usprawnieniem sposobu uwzględnienia globalizacji w rachunkach narodowych, tak aby wyeliminować zastrzeżenie dotyczące DNB odnoszące się do tej kwestii, które obejmuje okres od 2018 r. Jeśli okazałoby się, że wpływ zniesienia powyższego zastrzeżenia w odniesieniu do rachunków narodowych byłby istotnie zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich, Komisja powinna ponownie ocenić jakość danych dotyczących DNB z lat poprzednich, tak aby poinformować władzę budżetową o ewentualnych konsekwencjach powiązanych zmian w danych statystycznych na dochody budżetowe za okres od 2010 r.
• Niderlandy powinny dopilnować wiarygodności miesięcznych i kwartalnych deklaracji w zakresie TZW. W tym celu powinny wyeliminować wykryte uchybienia w systemie informatycznym organów celnych.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli dochodów UE można znaleźć w rozdziale 3 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Łącznie: 24,1 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Programy wydatków w tym obszarze polityki odgrywają istotną rolę w pobudzaniu wzrostu i tworzeniu miejsc pracy w UE oraz przyczyniają się do powstania społeczeństwa integracyjnego. Zdecydowana większość wydatków w tym obszarze realizowana jest w ramach programu „Horyzont 2020” w zakresie badań naukowych i innowacji (oraz poprzedzającego go siódmego programu ramowego – 7PR), a także programu „Erasmus+” w dziedzinie kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu. Inne programy w tym obszarze zapewniają finansowanie na rzecz programu kosmicznego Galileo (globalnego systemu nawigacji satelitarnej UE), instrumentu „Łącząc Europę”, a także międzynarodowego reaktora termojądrowego (ITER).

W 2020 r. kontrolą w tym obszarze objęto wydatki na kwotę 16,3 mld euro. Większością wydatków w tym obszarze zarządzała bezpośrednio Komisja. Udziela ona beneficjentom z sektora publicznego lub prywatnego zaliczek w momencie podpisania umowy o udzielenie dotacji i w miarę postępów w realizacji współfinansowanych projektów dokonuje zwrotu części zadeklarowanych przez nich łącznych kosztów, odliczając przy tym wysokość zaliczek. Jeśli chodzi o program „Erasmus+”, większość wydatków jest zarządzana przez agencje krajowe w imieniu Komisji (około 80% dotacji).

Ustalenia Trybunału

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?	Szacowany najbardziej prawdopodobny poziom błędu
16,3 mld euro	Tak	3,9% (w 2019 r. – 4,0%)

Ogólnie rzecz biorąc, Trybunał uznaje, że w poddziale „Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” wystąpił istotny poziom błędu.

W ramach kontroli za 2020 r. w 64 (48%) ze 133 transakcji zbadanych przez Trybunał wykryto błędy.

W większości przypadków błędy dotyczyły kosztów niekwalifikowalnych, na przykład zawyżonych kosztów osobowych, nieprawidłowo naliczonych kosztów podwykonawstwa lub kosztów, które nie zostały faktycznie poniesione.

Błędy w zakresie podwykonawstwa dotyczyły w większości przypadków beneficjentów, którzy nie zdawali sobie sprawy z różnicy w podejściu do bezpośrednich kosztów osobowych i kosztów konsultantów zewnętrznych w ramach programów finansowanych ze środków unijnych (program „Horyzont 2020” i instrument „Łącząc Europę”). Ryzyko wystąpienia błędów tego rodzaju jest szczególnie wysokie w przypadku MŚP, które wprawdzie zdecydowanie zachęca się do udziału w programach badawczych, ale które mogą posiadać niewielu własnych pracowników lub nie posiadać ich wcale, korzystają natomiast z usług innych przedsiębiorstw.

Program „Horyzont 2020”

W wydatkach w ramach programu „Horyzont 2020” i poprzedniego programu – 7PR – utrzymuje się wysoki poziom ryzyka. Pozostają one głównym źródłem błędów wykrywanych przez Trybunał. W 28 z 84 zbadanych transakcji dotyczących badań naukowych i innowacji Trybunał wykrył błędy kwantyfikowalne związane z kosztami niekwalifikowalnymi. Złożyły się one na 66% oszacowanego przez Trybunał poziomu błędu w tym poddziale za 2020 r.

Zasady dotyczące deklarowania kosztów osobowych w ramach programu „Horyzont 2020” są nadal złożone, pomimo wysiłków zmierzających do ich uproszczenia. Obliczenia tych kosztów stanowią też w dalszym ciągu jedno z głównych źródeł błędu w zestawieniach poniesionych wydatków.

W momencie zakończenia projektu audytorzy działający na zlecenie beneficjentów wydają poświadczenia sprawozdań finansowych, które mają pomóc Komisji w weryfikacji, czy koszty zadeklarowane w tych sprawozdaniach są kwalifikowalne. Trybunał wielokrotnie zwracał jednak uwagę na uchybienia w tych poświadczeniach. W ramach kontroli za 2020 r. Trybunał ustalił, że audytorzy wydający wspomniane poświadczenia nie wykryli szeregu błędów kwantyfikowalnych, które wystąpiły w próbie Trybunału.

Sprawozdawczość Komisji na temat prawidłowości

Jeśli chodzi o program „Horyzont 2020”, DG ds. Badań Naukowych i Innowacji (DG RTD) podała, że spodziewany reprezentatywny poziom błędu wynosi 2,95% w odniesieniu do wszystkich dyrekcji generalnych i innych organów UE zarządzających unijnymi wydatkami na badania naukowe, natomiast poziom błędu rezydualnego w tym samym obszarze – po uwzględnieniu działań naprawczych – kształtuje się na poziomie 2,16%. Powiązane audyty ex post przeprowadzane są przez Wspólną Służbę Audytu DG RTD lub przez wykonawców zewnętrznych w imieniu Dyrekcji.

Na potrzeby sprawozdań rocznych za 2018 i 2019 r. Trybunał dokonał każdorazowo przeglądu dobranej losowo próby 20 audytów ex post i stwierdził, że nie może polegać na wnioskach z 17 z tych audytów.

Trybunał odnotował, że w następstwie przedstawionych przez niego zaleceń Wspólna Służba Audytu podjęła działania na rzecz polepszenia jakości swoich audytów ex post. Niemniej kontrolerzy Trybunału wciąż wykrywali uchybienia w procedurach doboru próby, w tym naruszenia zasad doboru próby obowiązujących we Wspólnej Służbie Audytu i uchybienia w zakresie dokumentacji kontrolnej.

Trybunał odnotował ponadto, że oszacowany reprezentatywny poziom błędu został skorygowany w górę o 0,13 punktu procentowego, tak aby uwzględnić ustalenia ilościowe poczynione przez Trybunał w ramach wspomnianych przeglądów audytów ex post. Niemniej ten poziom błędu może wciąż być zaniżony, ponieważ nie wzięto pod uwagę tego, że błędy wykryte przez Trybunał mogły również występować w audytach ex post niepoddanych przez niego przeglądowi oraz że ustalenia jakościowe, dotyczące przykładowo uchybień w procedurach audytowych, nie mogły zostać skwantyfikowane.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Komisja powinna rozszerzyć zakres poświadczeń sprawozdań finansowych, tak aby w przypadku nowego programu ramowego w zakresie badań naukowych „Horyzont Europa” uwzględniały one kategorie kosztów jednostkowych, co pozwoli zwiększyć stopień wykrywania i korygowania błędów występujących w takich kosztach.
• Aby ograniczyć poziom błędu w programie „Horyzont 2020”, Komisja powinna podjąć działania takie jak dokonywanie okresowego przeglądu głównych przyczyn występowania błędów w sprawozdaniach finansowych, zapewnienie wytycznych dotyczących złożonych kwestii, np. przepisów w sprawie podwykonawstwa, oraz przeprowadzanie kampanii informacyjnych.
• Komisja powinna polepszyć jakość audytów ex post poprzez wyeliminowanie uchybień w procedurach doboru próby na poziomie zestawień poniesionych wydatków oraz dokonać korekt w metodzie obliczania poziomu błędu w programie „Horyzont Europa”.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w dziale „Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” można znaleźć w rozdziale 4 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna

Łącznie: 59,5 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Wydatki w tym poddziale mają na celu wzmocnienie konkurencyjności oraz zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju między różnymi państwami członkowskimi i regionami UE. Finansowanie zapewniane jest za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), a także innych mechanizmów takich jak Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) oraz instrument „Łącząc Europę”.

Za zarządzanie wydatkowaniem zdecydowanej większości środków odpowiadają wspólnie Komisja i państwa członkowskie. UE zapewnia współfinansowanie wieloletnich programów operacyjnych, w ramach których udostępnia się finansowanie na rzecz projektów. W obrębie Komisji za wdrażanie EFRR i Funduszu Spójności odpowiada Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej (DG REGIO), za wdrażanie EFS natomiast – Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL).

Na potrzeby sporządzenia sprawozdania rocznego za 2020 r. kontrolą Trybunału w tym obszarze objęto wydatki na kwotę 48,4 mld euro (w 2019 r. – 28,4 mld euro). Zgodnie z podejściem przyjętym przez Trybunał w kwocie tej uwzględniono wydatki z poprzednich lat o wartości 46,1 mld euro, które Komisja zatwierdziła bądź rozliczyła w 2020 r.

Ustalenia Trybunału

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?	Szacowany najbardziej prawdopodobny poziom błędu
48,4 mld euro	Tak	3,5% (w 2019 r. – 4,4%)

Ogólnie rzecz biorąc, Trybunał uznaje, że w dziale „Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna” wystąpił istotny poziom błędu.

W odniesieniu do 2020 r. badaniem objęto 227 transakcji. Trybunał zidentyfikował i skwantyfikował 23 błędy, które nie zostały wykryte przez instytucje audytowe państw członkowskich. Biorąc pod uwagę 64 błędy wykryte wcześniej przez te instytucje i korekty nałożone przez organy wdrażające programy w państwach członkowskich (o całkowitej wartości 834 mln euro w odniesieniu do obu okresów programowania łącznie), Trybunał szacuje, że poziom błędu wynosi 3,5%.

Największy udział w oszacowanym przez Trybunał poziomie błędu miały błędy dotyczące projektów i kosztów niekwalifikowalnych, naruszeń zasad rynku wewnętrznego (w szczególności nieprzestrzeganie zasad pomocy państwa) oraz braku podstawowych dokumentów poświadczających. Liczba i wpływ wykrytych błędów wskazują na to, że istniejące systemy kontroli nie ograniczają jeszcze w dostatecznym stopniu wysokiego poziomu nieodłącznego ryzyka wystąpienia błędu w tym obszarze. Uwaga ta odnosi się w szczególności do instytucji zarządzających i pośredniczących. Ogólnie rzecz biorąc, przeprowadzane przez nie kontrole pierwszego szczebla nie są wystarczająco skuteczne, by wykryć nieprawidłowości w wydatkach zadeklarowanych przez beneficjentów lub im zapobiec.

Stosowanie art. 14 ust. 1 rozporządzenia w sprawie EFS doprowadziło do powstania nadmiernej nierównowagi w bilansie na korzyść jednego z państw członkowskich w pierwszym roku wdrażania

W ramach pięciu operacji realizowanych w programie operacyjnym EFS we Włoszech, które zostały dobrane do próby Trybunału, beneficjenci prawidłowo zadeklarowali koszty kwalifikowalne w oparciu o uproszczoną metodę rozliczania kosztów określoną przez instytucję zarządzającą. Niemniej w każdym z tych przypadków kwota, którą z kolei instytucja zarządzająca zadeklarowała Komisji, została obliczona w oparciu o standardowe stawki jednostkowe stosowane przez Komisję, w związku z czym kwoty wypłacone z budżetu UE na rzecz wspomnianych operacji były o ponad 20% większe niż kwoty wypłacone beneficjentom. Ten sposób postępowania doprowadził do powstania nierównowagi w bilansie na korzyść państwa członkowskiego, która do tej pory dla okresu 2014–2020 wyniosła ponad 43 mln euro. W obecnej postaci stosowane przez Komisję standardowe stawki jednostkowe dla tego programu operacyjnego są nadmiernie wysokie w zestawieniu z realiami tego państwa członkowskiego.

Ocena prac instytucji audytowych

Prace instytucji audytowych w państwach członkowskich odgrywają kluczową rolę w ramach kontroli i uzyskiwania pewności w obszarze polityki spójności, w szczególności jeśli chodzi o zapewnienie, by poziomy błędu rezydualnego pozostawały poniżej progu istotności wynoszącego 2%.

Pakiet dokumentów na potrzeby poświadczenia wiarygodności to zestaw dokumentów, które każde państwo członkowskie rokrocznie przedkłada Komisji w odniesieniu do funduszy ESI. Składa się on z rocznych zestawień wydatków, podsumowania, rocznego sprawozdania z kontroli, deklaracji zarządczej i opinii z audytu. Od 2017 r. Trybunał poddał przeglądowi prace zrealizowane przez 34 instytucje audytowe (z ogólnej liczby 116). Skontrolowane prace dotyczyły 26 pakietów dokumentów na potrzeby poświadczenia wiarygodności na okres 2014–2020. We wszystkich tych przypadkach instytucje audytowe zgłosiły poziomy błędu rezydualnego poniżej 2%. Wprawdzie prace Trybunału nie mają na celu sformułowania wniosków co do poprawności poziomów błędu zgłaszanych przez instytucje audytowe, Trybunał znalazł jednak błędy niewykryte wcześniej przez te instytucje. W rezultacie w przypadku 12 z 26 pakietów dokumentów poddanych przeglądowi przez Trybunał podane poziomy błędu rezydualnego były zaniżone i w istocie przekraczały próg 2%.

Podobnie w wyniku przeprowadzonego przez Trybunał badania trzech pakietów zamknięcia programów z okresu programowania 2007–2013 w przypadku dwóch z nich poziom błędu rezydualnego został skorygowany w górę i przekroczył próg istotności wynoszący 2%.

Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu czterech lat, odkąd badaniem objęte są prace instytucji audytowych, Trybunał stwierdził, że w około połowie pakietów dokumentów na potrzeby poświadczenia wiarygodności, które Trybunał wybrał do skontrolowania (odsetek ten dotyczy zarówno liczby, jak i wartości pakietów), zgłoszone przez instytucje audytowe poziomy błędu rezydualnego poniżej 2% były nieprawidłowe. Uchybienia, które Trybunał wykrył w pracach niektórych instytucji audytowych, sprawiają, że na pracach tych instytucji można wciąż polegać w ograniczonym stopniu.

Trybunał ustalił również, że instytucje audytowe nie monitorują ryzyka wystąpienia nadużyć finansowych – jedynie w przypadku 21% operacji dobranych do próby Trybunału istniała dokumentacja kontrolna, w której należycie uwzględniono to ryzyko.

Sprawozdawczość DG REGIO i DG EMPL na temat prawidłowości wydatków w obszarze spójności

Roczne sprawozdania z działalności stanowią główne narzędzia dyrekcji generalnych Komisji służące do zgłaszania, czy uzyskały one wystarczający poziom pewności co do tego, że procedury kontroli w państwach członkowskich gwarantują prawidłowość wydatków.

W sprawozdaniach tych podaje się także poziom błędu, który stanowi kluczowy wskaźnik efektywności w zakresie prawidłowości wydatków. W odniesieniu do 2020 r. DG REGIO zgłosiła, że ten kluczowy wskaźnik efektywności kształtował się powyżej progu istotności wynoszącego 2% (2,1%), z kolei DG EMPL poinformowała, że wskaźnik ten był poniżej progu (1,4%). W sprawozdaniu rocznym za 2018 r. Trybunał stwierdził, że z różnych powodów poziom błędu zgłaszany jako kluczowy wskaźnik efektywności powinien być uznawany za poziom minimalny.

Komisja wykorzystała wspomniane poziomy błędu w sprawozdaniu rocznym na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników za 2020 r. do przedstawienia informacji dotyczących prawidłowości wydatków w obszarze polityki spójności. Podała ona, że ogólna kwota obarczona ryzykiem w momencie dokonywania płatności mieści się w zakresie od 1,9% do 2,4%. Ze względu na niedociągnięcia w pracach instytucji audytowych oraz problematyczne kwestie stwierdzone przez Trybunał w odniesieniu do kluczowych wskaźników efektywności podanych przez dwie wspomniane dyrekcje generalne Komisji w rocznych sprawozdaniach z działalności Trybunał uznaje, że zagregowane poziomy podane w sprawozdaniu rocznym na temat zarządzania budżetem UE i jego wyników można uznać jedynie za minimalne szacunki.

Dyrekcje generalne Komisji zgłaszają zastrzeżenia w rocznym sprawozdaniu z działalności w odniesieniu do programu operacyjnego, jeśli uchybienia w systemie zarządzania i kontroli odnośnego państwa członkowskiego pociągają za sobą istotne ryzyko dla budżetu UE. W tym celu powinny one uwzględnić wszystkie informacje dostępne w momencie przeprowadzania oceny, w tym poziomy błędu podane przez instytucje audytowe. Trybunał ustalił jednak, że te poziomy błędu były w większości wstępnymi szacunkami i odnosiły się do wydatków ujętych w rocznych zestawieniach, których Komisja jeszcze nie zatwierdziła. Zgłoszone zastrzeżenia mogły w związku z tym nie uwzględniać wszystkich elementów istotnego ryzyka.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca między innymi, co następuje:

• Komisja powinna ściśle monitorować wykorzystanie standardowych stawek jednostkowych przez państwa członkowskie, aby zagwarantować, że mechanizm ten nie doprowadzi do powstania nadmiernej nierównowagi w bilansie na korzyść tych państw. Komisja powinna zwrócić się do państw członkowskich o skorygowanie zawyżonych stawek i nierównowagi w bilansie, tak aby uniknąć powstania korzyści w momencie zamknięcia programu.
• Komisja powinna wyraźnie zachęcać instytucje audytowe, by wprowadziły do stosowanych list kontrolnych szczegółowe pytania dotyczące ryzyka wystąpienia nadużyć finansowych i dokumentowały działania podjęte w celu wyeliminowania takich czynników ryzyka wykrytych w toku audytów.
• Komisja powinna zwrócić się do państw członkowskich o udostępnienie w corocznym podsumowaniu wystarczających informacji na temat monitorowania operacji, w przypadku których państwa te wycofały kwoty będące przedmiotem trwającej oceny z zestawień wydatków, a także na temat odnośnych wniosków. Zwiększyłoby to przejrzystość sposobu monitorowania tych kwot przez organy wdrażające programy.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w poddziale „Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna” można znaleźć w rozdziale 5 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Zasoby naturalne

Łącznie: 60,6 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Ten obszar wydatków obejmuje wspólną politykę rolną (WPR), wspólną politykę rybołówstwa, a także część wydatków UE przeznaczonych na środowisko naturalne i działania w dziedzinie klimatu.

97% wydatków w dziale „Zasoby naturalne” przypada na WPR. Trzy ogólne cele tej polityki określone w przepisach unijnych to:

• rentowna produkcja żywności, z akcentem na dochód z działalności rolniczej, wydajność rolnictwa i stabilność cen;
• zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działania na rzecz klimatu, z akcentem na emisję gazów cieplarnianych, różnorodność biologiczną, gleby i wodę;
• zrównoważony rozwój terytorialny.

Wydatki WPR realizowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) można podzielić na dwie szerokie kategorie:

• płatności bezpośrednie dla rolników, finansowane w pełni z budżetu UE;
• rolnicze środki rynkowe, również w pełni finansowane z budżetu UE, z wyjątkiem pewnych działań współfinansowanych przez państwa członkowskie, w tym działań promocyjnych.

Ponadto w ramach WPR wspierane są strategie i projekty z zakresu rozwoju obszarów wiejskich za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Od początku okresu 2014–2020 EFRROW stanowi część europejskich funduszy ESI i podlega rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów dotyczących tych funduszy.

W 2020 r. kontrolą w tym obszarze objęto wydatki na kwotę 60,3 mld euro.

Komisja zarządza WPR wspólnie z państwami członkowskimi.

Ustalenia Trybunału

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?	Szacowany najbardziej prawdopodobny poziom błędu
60,3 mld euro	Zbliżony do progu istotności	2,0% (w 2019 r. – 1,9%)

Ogólnie rzecz biorąc, Trybunał stwierdził, że w dziale „Zasoby naturalne” poziom błędu był zbliżony do progu istotności.

Podobnie jak w poprzednich latach w przypadku płatności bezpośrednich, które są oparte w dużej mierze na zadeklarowanej przez rolników powierzchni gruntów rolnych i stanowią 69% wydatków w dziale „Zasoby naturalne”, poziom błędu znajdował się poniżej progu istotności. Wyniki kontroli Trybunału wskazują ogółem, że w pozostałych obszarach (rozwój obszarów wiejskich, środki rynkowe, rybołówstwo, środowisko naturalne i działania w dziedzinie klimatu) wystąpił istotny poziom błędu.

Płatności bezpośrednie dla rolników – skuteczny system kontroli

Głównym narzędziem zarządzania w przypadku płatności bezpośrednich jest zintegrowany system zarządzania i kontroli (ZSZiK), który obejmuje system identyfikacji działek rolnych (LPIS). Dzięki ZSZiK udało się obniżyć poziom błędu w płatnościach bezpośrednich, przy czym szczególnie skuteczny w tym względzie jest LPIS.

Trybunał sprawdził 88 płatności bezpośrednich, uwzględniając najważniejsze systemy, i ustalił, że w 76 spośród nich nie wystąpił błąd. W dwóch płatnościach bezpośrednich kontrolerzy wykryli niezgodności, które nie miały wpływu finansowego. 10 skwantyfikowanych błędów w systemach objętych kontrolą wynikało z zawyżenia przez rolników we wnioskach o przyznanie pomocy powierzchni kwalifikujących się użytków rolnych lub liczby zwierząt.

Kontrole w formie monitorowania – ograniczony zasięg w 2020 r.

Od 2018 r. agencje płatnicze państw członkowskich mogą przeprowadzać kontrole w formie monitorowania. W ramach tego podejścia wykorzystuje się zautomatyzowane procesy przetwarzania danych pochodzących z satelitów Sentinel unijnego programu Copernicus do celów kontrolowania zgodności z określonymi zasadami WPR. W przypadku gdy wszystkie kryteria kwalifikowalności obowiązujące w ramach danego systemu płatności mogą zostać zweryfikowane drogą satelitarną, takie podejście umożliwia agencjom płatniczym zdalne monitorowanie całej populacji odbiorców pomocy.

Kontrole w formie monitorowania mogą być wykorzystywane do ostrzegania rolników w dowolnym momencie w trakcie sezonu wegetacyjnego o potencjalnych przypadkach niezgodności z zasadami obowiązującymi w danym systemie płatności. Dzięki temu rolnicy mają większe możliwości skorygowania swoich wniosków, zanim zostaną one sfinalizowane.

Komisja zobowiązała się do zapewnienia państwom członkowskim wsparcia przy opracowywaniu nowego podejścia opierającego się na kontrolach w formie monitorowania. Według stanu na koniec 2020 r. kontrole takie przeprowadzono w odniesieniu do 5,7% obszarów objętych głównymi systemami pomocy bezpośredniej (tj. systemem płatności podstawowej i systemem jednolitej płatności obszarowej).

Rozwój obszarów wiejskich, środki rynkowe, rybołówstwo, środowisko naturalne i działania w dziedzinie klimatu – większe ryzyko wystąpienia błędu

W porównaniu z płatnościami bezpośrednimi wspomniane wyżej obszary wydatków podlegają bardziej skomplikowanym warunkom kwalifikowalności, co przekłada się na wyższe ryzyko wystąpienia błędu.

W 87 ze 104 skontrolowanych transakcji dotyczących rozwoju obszarów wiejskich nie wystąpiły błędy. Spośród 11 przypadków, w których Trybunał wykrył i skwantyfikował błędy, w pięciu wpływ tych błędów przekraczał 20%. W sześciu płatnościach kontrolerzy wykryli niezgodności, które nie miały wpływu finansowego.

Rolnicze środki rynkowe stanowią trzon wielu różnych programów wsparcia podlegających rozmaitym warunkom kwalifikowalności. Trybunał zbadał 16 transakcji i wykrył trzy przypadki zwrotu kosztów niekwalifikowalnych przez agencje płatnicze. W dwóch z tych przypadków błąd przekraczał 20%. W jednym przypadku kontrolerzy wykryli niezgodność, która nie miała wpływu finansowego.

W poszczególnych projektach dotyczących rybołówstwa, środowiska naturalnego i działań w dziedzinie klimatu obowiązują różne kryteria wyboru i warunki kwalifikowalności. W dziewięciu skontrolowanych transakcjach Trybunał wykrył i skwantyfikował jeden błąd, który wynikał z zadeklarowania i zwrotu niekwalifikowalnych wydatków. W czterech przypadkach kontrolerzy wykryli niezgodności, które nie miały wpływu finansowego.

Sprawozdawczość Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich na temat prawidłowości wydatków w ramach WPR

Dyrektor każdej z agencji płatniczych przedstawia Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (DG AGRI) doroczną deklarację zarządczą dotyczącą skuteczności systemów kontroli agencji oraz legalności i prawidłowości zrealizowanych przez nią płatności. Państwa członkowskie przekazują sprawozdania ze swoich kontroli administracyjnych i kontroli na miejscu („statystyki kontroli”).

Począwszy od 2015 r. w celu uzyskania większej pewności jednostki certyfikujące są zobowiązane do wydawania w odniesieniu do każdej agencji płatniczej dorocznej opinii na temat legalności i prawidłowości wydatków, o których zwrot wnioskowały państwa członkowskie.

DG AGRI wykorzystuje poziomy błędu podane w statystykach kontroli, dokonując dostosowań na podstawie wyników kontroli przeprowadzonych przez jednostki certyfikujące oraz wyników swoich własnych kontroli systemów i wydatków poszczególnych agencji płatniczych, tak aby oszacować kwotę obarczoną ryzykiem w momencie dokonywania płatności. Komisja szacowała, że kwota ta kształtowała się na poziomie około 1,9% ogółu wydatków WPR w 2020 r.

Strategie i procedury w zakresie zwalczania nadużyć finansowych w ramach WPR

Agencje płatnicze mają obowiązek posiadać systemy umożliwiające zapobieganie nadużyciom finansowym i ich wykrywanie, a Komisja musi uzyskać wystarczającą pewność co do właściwego funkcjonowania tych systemów. W sprawozdaniu rocznym za 2019 r. Trybunał wskazał pewne uchybienia w strategiach i procedurach zwalczania nadużyć finansowych w ramach WPR i przedstawił zalecenie mające na celu wyeliminowanie tych problemów. W 2021 r. Trybunał przeprowadził z kolei kontrolę wykonania zadań dotyczącą stosowanych przez Komisję i państwa członkowskie środków zwalczania nadużyć finansowych w ramach WPR. Sprawozdanie specjalne na ten temat, w którym uwzględniona zostanie także powiązana kwestia masowego wykupu gruntów rolnych, powinno zostać opublikowane przed końcem 2021 r.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w dziale „Zasoby naturalne” można znaleźć w rozdziale 6 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Bezpieczeństwo i obywatelstwo

Łącznie: 6,3 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Ten obszar wydatków obejmuje różne polityki, których wspólnym celem jest wzmocnienie koncepcji „obywatelstwa europejskiego” przez stworzenie obszaru wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa pozbawionego granic wewnętrznych.

Największym obszarem wydatków w tym dziale są wydatki w ramach instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych – w 2020 r. wyniosły one 2,6 mld euro, czyli 40,5% całości środków przydzielonych na ten dział WRF. Wspomniany instrument został ustanowiony w kwietniu 2020 r., aby pomóc państwom członkowskim w radzeniu sobie z pandemią COVID-19 przez finansowanie, między innymi, transgranicznego przenoszenia i transportu pacjentów, personelu medycznego i podstawowych produktów medycznych. Inne istotne fundusze w ramach tego działu to:

• Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (FAMI), którego celem jest wspieranie skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi oraz wypracowanie wspólnego unijnego podejścia do kwestii azylu i imigracji;
• Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego (FBW), którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa w UE przy jednoczesnym ułatwianiu legalnego podróżowania i poszanowaniu podstawowych wolności i praw człowieka.

W 2020 r. w ramach wspomnianych wyżej dwóch funduszy zrealizowano wydatki na kwotę 1,6 mld euro, nieznacznie więcej niż jedną czwartą (25,3%) ogółu wydatków UE w tym obszarze. Zarządzanie wdrożeniem FAMI i FBW odbywa się w dużej mierze w trybie dzielonym z udziałem państw członkowskich i Dyrekcji Generalnej Komisji ds. Migracji i Spraw Wewnętrznych (DG HOME).

Kolejne 18,5% stanowią wydatki EPPO i 12 agencji zdecentralizowanych zajmujących się realizacją najważniejszych priorytetów UE w obszarach migracji i bezpieczeństwa, współpracy sądowej oraz zdrowia. Informacje na temat wydatków agencji UE Trybunał publikuje osobno w specjalnych sprawozdaniach rocznych i dorocznym podsumowaniu pt. „Kontrola agencji UE w skrócie”.

W odniesieniu do 2020 r. wydatki objęte kontrolą w tym obszarze wyniosły 3,1 mld euro.

Ustalenia Trybunału

W odniesieniu do 2020 r. Trybunał zbadał próbę 27 transakcji. Tę próbę dobrano tak, by wyniki jej kontroli stanowiły wkład w ogólne poświadczenie wiarygodności wydawane przez Trybunał, nie zaś tak, by była reprezentatywna dla wydatków w ramach przedmiotowego działu WRF. Z tego względu Trybunał nie był w stanie oszacować poziomu błędu dla tego działu WRF.

Błędy wystąpiły w ośmiu (30%) spośród 27 zbadanych transakcji. Trybunał wykrył cztery transakcje, w których wystąpiły błędy kwantyfikowalne mające wpływ finansowy na kwoty wydatkowane z budżetu UE. Trybunał stwierdził także cztery przypadki nieprzestrzegania przepisów prawa i przepisów finansowych, które nie miały jednak wpływu na budżet UE.

Ponadto Trybunał dokonał przeglądu prac przeprowadzonych przez cztery instytucje odpowiedzialne za audyt rocznych zestawień wydatków dotyczących FAMI/FBW sporządzonych przez odpowiednie państwa członkowskie oraz za przedłożenie Komisji rocznego sprawozdania z kontroli. Wszystkie instytucje audytowe, które zostały objęte badaniem przez Trybunał, opracowały i wdrożyły szczegółowe procedury o jakości odpowiedniej do tego, aby mogły informować o przeprowadzonych pracach w rocznym sprawozdaniu z kontroli. Trybunał stwierdził pewne niedociągnięcia, które jednak nie mają na tyle istotnego wpływu na zestawienia wydatków, by podważyć wnioski wyciągnięte przez instytucje audytowe.

Roczne sprawozdania z działalności i inne mechanizmy zarządzania

Trybunał dokonał przeglądu rocznych sprawozdań z działalności DG HOME i Dyrekcji Generalnej ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii (DG CONNECT) i nie znalazł informacji, które mogłyby zaprzeczać jego ustaleniom. Niemniej dobrana przez Trybunał ograniczona próba w odniesieniu do 2020 r. (27 transakcji) nie stanowi wystarczającej podstawy do porównania wyników kontroli przeprowadzonej przez Trybunał z informacjami na temat prawidłowości wydatków podanymi przez te dwie dyrekcje generalne.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Komisja powinna starannie sprawdzać kwalifikowalność kosztów zgłoszonych przez beneficjentów działań realizowanych w ramach instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych, w szczególności prawidłowość postępowań o udzielenie zamówienia.
• Komisja powinna zapewnić organom państw członkowskich odpowiedzialnym za FAMI i FBW wytyczne dotyczące dokumentowania kompletności i jakości usług w przypadkach, gdy finansowanie przyznano w oparciu o standardowe koszty jednostkowe.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w dziale „Bezpieczeństwo i obywatelstwo” można znaleźć w rozdziale 7 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Globalny wymiar Europy

Łącznie: 11,4 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Ten obszar obejmuje wydatki na wszystkie działania zewnętrzne finansowane z budżetu ogólnego UE (z wyjątkiem Europejskich Funduszy Rozwoju). Polityka prowadzona w tej dziedzinie ma na celu: propagowanie wartości unijnych poza granicami UE, rozwiązywanie największych problemów globalnych, zwiększanie wpływu unijnej współpracy na rzecz rozwoju, promowanie stabilności i bezpieczeństwa w krajach kandydujących i krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa.

Dyrekcje generalne i służby zaangażowane w wykonanie budżetu w zakresie działań zewnętrznych to przede wszystkim: Dyrekcja Generalna ds. Partnerstw Międzynarodowych (DG INTPA, dawniej DG DEVCO), Dyrekcja Generalna ds. Polityki Sąsiedztwa i Negocjacji w sprawie Rozszerzenia (DG NEAR), Dyrekcja Generalna ds. Prowadzonych przez UE Operacji Ochrony Ludności i Pomocy Humanitarnej (DG ECHO), Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej (DG REGIO) oraz Służba ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej (FPI).

Płatności w tym dziale są realizowane w ponad 150 krajach z wykorzystaniem różnych instrumentów i metod realizacji takich jak zamówienia na roboty budowlane / dostawy / usługi, dotacje, specjalne pożyczki, gwarancje kredytowe i pomoc finansowa, wsparcie budżetowe i inne ukierunkowane formy pomocy budżetowej.

W 2020 r. wydatki objęte kontrolą w tym obszarze wyniosły 9,2 mld euro.

Ustalenia Trybunału

Trybunał dokonał przeglądu próby 75 transakcji dobranej tak, by wyniki jej kontroli stanowiły wkład w ogólne poświadczenie wiarygodności wydawane przez Trybunał, nie zaś tak, by była reprezentatywna dla wydatków w ramach przedmiotowego działu WRF. Z tego względu Trybunał nie był w stanie oszacować poziomu błędu dla tego działu WRF.

Błędy wystąpiły w 28 (37,3%) spośród 75 transakcji zbadanych przez Trybunał. Trybunał wykrył 17 błędów kwantyfikowalnych, które miały wpływ finansowy na kwoty wydatkowane z budżetu UE. Wykrył także 11 przypadków nieprzestrzegania przepisów prawnych i finansowych.

Mniejszym ryzykiem błędu obarczone były transakcje związane ze wsparciem budżetowym oraz projektami realizowanymi przez organizacje międzynarodowe z zastosowaniem tzw. podejścia założeniowego (zgodnie z którym wkłady wnoszone przez Komisję na rzecz projektów z udziałem wielu darczyńców są łączone ze środkami przekazanymi przez innych darczyńców i nie są zarezerwowane na ściśle określone i dające się wyodrębnić pozycje wydatków). W obszarach tych w odniesieniu do 2020 r. Trybunał nie wykrył żadnych błędów.

Niektóre organizacje międzynarodowe zapewniły Trybunałowi jedynie ograniczony dostęp do dokumentów, udostępniając je przykładowo w formacie wyłącznie do odczytu, co oznaczało, że kontrolerzy Trybunału nie mogli skopiować dokumentów poddanych przeglądowi. Ponadto niektóre z nich kwestionowały uprawnienia Trybunału. Problemy te utrudniły Trybunałowi planowanie i realizację kontroli i doprowadziły do powstania nadmiernych opóźnień, jeśli chodzi o otrzymanie przez zespół kontrolny wymaganej dokumentacji i realizację prac kontrolnych. Prawo Europejskiego Trybunału Obrachunkowego do uzyskiwania wszelkich dokumentów lub informacji niezbędnych do wykonywania jego zadań zostało ustanowione w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Badanie poziomu błędu rezydualnego przeprowadzone przez DG NEAR

W 2020 r. DG NEAR zleciła przeprowadzenie szóstego badania poziomu błędu rezydualnego zewnętrznemu wykonawcy. Celem tego badania było oszacowanie poziomu błędu pozostałego po zakończeniu wszystkich kontroli zarządczych, które miały za zadanie zapobieżenie błędom lub ich wykrycie i skorygowanie w całym obszarze odpowiedzialności Dyrekcji. Badanie poziomu błędu rezydualnego nie ma charakteru usługi atestacyjnej ani kontroli.

Podobnie jak w poprzednich latach oszacowany w badaniu ogólny poziom błędu rezydualnego w DG NEAR nie przekroczył ustalonego przez Komisję progu istotności wynoszącego 2% (w 2020 r. – 1,36%, w 2019 r. – 0,53%, w 2018 r. – 0,72%).

Trybunał stwierdził pewne ograniczenia, za sprawą których poziom błędu rezydualnego może być zaniżony.

Ponadto w przypadku ponad 60% transakcji dobranych na potrzeby badania za 2020 r. wykonawca przeprowadził kontrole w ograniczonym zakresie bądź nie przeprowadził ich wcale (w 2019 r. odsetek ten wyniósł około 50%), polegał natomiast w pełni lub w części na wynikach wcześniejszych prac kontrolnych. Badanie poziomu błędu rezydualnego ma tymczasem na celu wykrycie błędów nieujawnionych w toku wcześniejszych prac kontrolnych. Poleganie na uprzednich kontrolach oznacza, że badanie to nie pozwala na ustalenie w pełni wymiaru takich błędów. Ponadto w ramach regulacyjnych dotyczących badania poziomu błędu rezydualnego nie uwzględniono ani nie poruszono kwestii ryzyka nadużyć finansowych.

Roczne sprawozdania z działalności i inne mechanizmy zarządzania

Trybunał skontrolował w odniesieniu do roku budżetowego 2020, czy w swoim rocznym sprawozdaniu z działalności Służba ds. Instrumentów Polityki Zagranicznej (FPI) przedstawiła informacje na temat prawidłowości wydatków zgodnie z instrukcjami Komisji oraz czy w sposób spójny stosowała metodykę szacowania przyszłych korekt i środków do odzyskania.

W tym kontekście Trybunał odnotował potencjalne uchybienia w zakresie kontroli wewnętrznej, w przypadku których Służba podjęła konkretne działania w celu zmniejszenia powiązanego ryzyka. Wykryty problem dotyczy misji realizowanych w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO), w przypadku których Komisja musi zapewnić akredytację. Akredytacja ta opiera się na ocenie, czy przestrzegane są zasady należytego zarządzania finansami, przejrzystości, niedyskryminacji i czy zapewniono widoczność działań UE (stanowi to element oceny spełnienia wymogów dotyczących filarów). Zgodnie ze stanem na koniec 2020 r. dwie spośród 11 trwających misji w dziedzinie WPBiO nie otrzymały jeszcze kompletu pozytywnych wyników w ramach takiej oceny.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Komisja powinna podjąć działania w celu zapewnienia, by Europejski Trybunał Obrachunkowy uzyskiwał w terminie od organizacji międzynarodowych pełen i nieograniczony dostęp do dokumentów koniecznych do realizacji zadań powierzonych mu na mocy TFUE, nie zaś do dokumentów w formacie wyłącznie do odczytu.
• Komisja powinna stworzyć procedurę gwarantującą, że organizacje partnerskie dokonują podziału kosztów dzielonych na podstawie faktycznie poniesionych wydatków.
• Komisja powinna nałożyć na wykonawcę przeprowadzającego badanie poziomu błędu rezydualnego obowiązek zgłaszania jej wszelkich przypadków podejrzeń nadużyć finansowych na szkodę budżetu UE, które wykrył podczas badania.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w dziale „Globalny wymiar Europy” można znaleźć w rozdziale 8 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Administracja

Łącznie: 10,3 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Przeprowadzona przez Trybunał kontrola objęła wydatki administracyjne instytucji i organów UE: Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej, Komisji, Trybunału Sprawiedliwości, Trybunału Obrachunkowego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, Europejskiego Inspektora Ochrony Danych oraz Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych.

W 2020 r. łączna kwota wydatków administracyjnych poniesionych przez instytucje i organy wyniosła 10,3 mld euro. Kwota ta obejmowała wydatki na zasoby kadrowe (około 68% wszystkich wydatków) oraz wydatki na budynki, wyposażenie, energię, telekomunikację i informatykę.

W 2020 r. wydatki objęte kontrolą w tym obszarze wyniosły 10,4 mld euro i objęły płatności oraz rozliczenia płatności zaliczkowych.

Trybunał zbadał wybrane systemy nadzoru i kontroli Rady i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Przeprowadził również badanie 48 transakcji.

Sprawozdania finansowe samego Trybunału Obrachunkowego są badane przez zewnętrznego biegłego rewidenta. Każdego roku odnośna opinia pokontrolna i sprawozdanie z tej kontroli publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej oraz na stronie internetowej Trybunału.

Ustalenia Trybunału

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?
10,4 mld euro	Nie – istotny poziom błędu nie wystąpił ani w 2020 r., ani w 2019 r.

W 2020 r. Trybunał zbadał wybrane systemy nadzoru i kontroli Rady i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Przeprowadził również badanie 48 transakcji.

Podobnie jak w poprzednich latach, oszacował, że poziom błędu znajduje się poniżej progu istotności.

Trybunał nie stwierdził żadnych konkretnych problemów w przypadku Rady, Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych, Komitetu Regionów, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, Europejskiego Inspektora Ochrony Danych oraz Trybunału Obrachunkowego.

Parlament

Trybunał stwierdził błędy w dwóch płatnościach dokonanych przez Parlament Europejski. Jeden z nich dotyczył nadpłaty za usługi informatyczne spowodowanej nieprawidłowym stosowaniem warunków umownych. Drugi z kolei polegał na nieprawidłowym wypłaceniu diety posłowi do Parlamentu Europejskiego w następstwie błędu w liście obecności. Trybunał stwierdził, że obowiązujący system kontroli nie jest skuteczny, jeżeli chodzi o wykrywanie takich błędów lub zapobieganie im, lecz w Parlamencie trwają obecnie prace nad nowym systemem, który poprawi tę sytuację.

Komisja

Trybunał wykrył pięć błędów w płatnościach dokonanych przez Komisję Europejską. Jeden z nich dotyczył niewielkiej nadpłaty za licencje na oprogramowanie. Pozostałe cztery były związane ze świadczeniami dodatkowymi dla pracowników, którzy nie zgłosili ostatnich zmian w sytuacji osobistej lub byli uprawnieni do ubiegania się o podobne dodatki z innych źródeł. Pracownicy są zobowiązani najpierw ubiegać się o takie właśnie dodatki, a następnie powiadomić o tym Komisję, tak aby mogła ona uwzględnić te dodatki przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia. W trakcie przeprowadzania kontroli spójności swoich obliczeń Komisja nie wykryła powyższych czterech przypadków błędów. Trybunał stwierdził podobne błędy w odniesieniu do dodatków rodzinnych w poprzednich latach.

Postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w celu zakupu środków ochrony indywidualnej

W tym roku Trybunał przeanalizował również 15 postępowań o udzielenie zamówienia zorganizowanych przez Parlament Europejski, Radę, Komisję, Trybunał Sprawiedliwości i ESDZ w celu zakupu środków ochrony indywidualnej na potrzeby pracowników w trakcie pandemii COVID-19. Trybunał wykrył wprawdzie pewne problemy w postępowaniach przeprowadzonych przez Parlament Europejski, Radę, Komisję i ESDZ w celu nabycia pilnie potrzebnych masek ochronnych, jednak badanie tych postępowań wykraczało poza zakres badania reprezentatywnej próby transakcji i w związku z tym nie zostało uwzględnione w obliczeniach szacowanego poziomu błędu.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Parlament powinien wprowadzić niezbędne zmiany w celu zapewnienia, by dzienne diety były wypłacane tylko tym posłom do Parlamentu Europejskiego, którzy są do nich uprawnieni.
• W celu ulepszenia swojego systemu zarządzania dodatkami rodzinnymi przewidzianymi w regulaminie pracowniczym Komisja powinna wzmocnić kontrole spójności deklaracji dotyczących dodatków otrzymywanych przez pracowników z innych źródeł oraz podnieść poziom wiedzy pracowników na temat tego zagadnienia.

Pełne informacje na temat przeprowadzonej przez Trybunał kontroli wydatków UE w dziale „Administracja” można znaleźć w rozdziale 9 sprawozdania rocznego za 2020 r.

Europejskie Fundusze Rozwoju

Łącznie: 4,6 mld euro

Zakres kontroli przeprowadzonej przez Trybunał

Europejskie Fundusze Rozwoju zostały uruchomione w 1959 r., a ich kolejne edycje stanowiły – aż do końca 2020 r. – główny instrument pomocy w zakresie współpracy na rzecz rozwoju, którą UE zapewniała państwom Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) oraz krajom i terytoriom zamorskim. Umową ramową regulującą relacje między UE a państwami AKP oraz krajami i terytoriami zamorskimi była umowa o partnerstwie podpisana w Kotonu w dniu 23 czerwca 2000 r. na okres 20 lat („umowa z Kotonu”). Jej podstawowym celem było zmniejszanie, a docelowo wyeliminowanie, ubóstwa. W WRF na lata 2021–2027 wspomniana pomoc w zakresie współpracy na rzecz rozwoju, którą Unia zapewnia państwom AKP, została włączona do Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR –„Globalny wymiar Europy”), zaś pomoc w zakresie współpracy na rzecz rozwoju krajów i terytoriów zamorskich została uwzględniona w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Niemniej ósmy, dziewiąty, dziesiąty i jedenasty EFR nie zostaną włączone do budżetu ogólnego UE, lecz będą nadal odrębnie wdrażane i pozostaną przedmiotem odrębnych sprawozdań aż do momentu zamknięcia.

W odniesieniu do 2020 r. łączne wydatki objęte kontrolą w tym obszarze wyniosły 4,0 mld euro. Dotyczą one ósmego, dziewiątego, dziesiątego i jedenastego EFR.

EFR są zarządzane przez Komisję – poza zakresem budżetu ogólnego UE – oraz przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Spośród wszystkich dyrekcji generalnych największą odpowiedzialność za EFR ponosi Dyrekcja Generalna ds. Partnerstw Międzynarodowych (DG INTPA, dawniej DG DEVCO).

Ustalenia Trybunału

W sprawozdaniu finansowym za 2020 r. nie wystąpiły istotne zniekształcenia.

Trybunał stwierdza również, że w dochodach EFR nie wystąpił istotny poziom błędu.

W odniesieniu do wydatków za rok budżetowy 2020 Trybunał wydaje opinię negatywną.

Kwota objęta kontrolą	Czy wystąpił istotny poziom błędu?	Szacowany najbardziej prawdopodobny poziom błędu
4,0 mld euro	Tak	3,8% (w 2019 r. – 3,5%)

W celu skontrolowania prawidłowości transakcji Trybunał zbadał próbę obejmującą 140 transakcji, dobraną tak, by była reprezentatywna dla wszystkich rodzajów wydatków w ramach EFR. Składała się ona z 21 transakcji powiązanych z kryzysowym funduszem powierniczym UE dla Afryki, 102 transakcji zatwierdzonych przez 21 delegatur UE i 17 płatności zatwierdzonych przez centralę Komisji.

Z powodu pandemii COVID-19 nie udało się przeprowadzić wizyt na miejscu w delegaturach UE. Fakt ten uniemożliwił kontrolerom Trybunału przeprowadzenie niektórych procedur kontrolnych, zwłaszcza weryfikacji wykonania umów w przypadku wybranych transakcji, co spowodowało ograniczenie prac kontrolnych. Trybunał musiał dostosować swoje podejście i przeprowadził przeglądy dokumentacji dotyczącej transakcji i projektów oraz kontaktował się zdalnie z jednostkami kontrolowanymi.

Z ogólnej liczby 140 zbadanych transakcji błędy wystąpiły w 36 (25,7%). Na podstawie 31 skwantyfikowanych błędów Trybunał szacuje, że poziom błędu wynosi 3,8%. Trzy najczęściej występujące rodzaje błędów to brak podstawowych dokumentów poświadczających (38,3%), wydatki niekwalifikowalne (38,2%) i wydatki nieponiesione (18,1%).

W tym roku Komisja i jej partnerzy wdrażający popełnili więcej błędów w transakcjach dotyczących dotacji oraz umów o przyznanie wkładu i umów o delegowaniu zadań zawieranych z organizacjami międzynarodowymi niż w przypadku innych form wsparcia (takich jak zamówienia na roboty budowlane, dostawy i usługi). Błędy kwantyfikowalne, składające się na 94,2% szacowanego poziomu błędu, wystąpiły w 27 (40,3%) spośród 67 transakcji tego rodzaju zbadanych przez Trybunał.

Niektóre organizacje międzynarodowe zapewniły Trybunałowi jedynie ograniczony dostęp do dokumentów, udostępniając je przykładowo w formacie wyłącznie do odczytu, co oznaczało, że kontrolerzy Trybunału nie mogli skopiować dokumentów poddanych przeglądowi. Ponadto jedna organizacja międzynarodowa zakwestionowała uprawnienia Trybunału, inna natomiast potrzebowała bardzo dużo czasu, by udostępnić Trybunałowi dokumentację poświadczającą. Problemy te utrudniły planowanie i realizację kontroli Trybunału i doprowadziły do powstania nadmiernych opóźnień, jeśli chodzi o otrzymanie przez zespół kontrolny wymaganej dokumentacji i przeprowadzenie prac kontrolnych. W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ustanowiono prawo Europejskiego Trybunału Obrachunkowego do uzyskiwania wszelkich dokumentów lub informacji niezbędnych do wykonywania jego zadań.

Badanie poziomu błędu rezydualnego przeprowadzone przez DG INTPA

W 2020 r. DG INTPA zleciła wykonawcy zewnętrznemu przeprowadzenie dziewiątego badania poziomu błędu rezydualnego w celu oszacowania poziomu błędów, których nie udało się wykryć w trakcie kontroli zarządczych mających zapobiec błędom lub je wykryć i skorygować w całym obszarze odpowiedzialności Dyrekcji. Próba dobrana na potrzeby badania poziomu błędu rezydualnego za 2020 r. objęła 480 transakcji. Dzięki temu oprócz poziomu błędu w wydatkach ogółem po raz kolejny możliwe było przedstawienie osobnych poziomów błędu w wydatkach finansowanych z budżetu ogólnego UE oraz w wydatkach finansowanych z EFR.

Oszacowany w badaniu poziom błędu rezydualnego piąty rok z rzędu nie przekraczał ustalonego przez Komisję progu istotności wynoszącego 2% (w 2016 r. – 1,67%; 2017 r. – 1,18%, w 2018 r. – 0,85%, w 2019 r. – 1,13%, a w 2020 r. – 0,95%). Badanie poziomu błędu rezydualnego nie ma charakteru usługi atestacyjnej ani kontroli – prowadzone jest w oparciu o odnośną metodykę i wytyczne z podręcznika udostępnionego przez DG INTPA. Podobnie jak w poprzednich czterech latach Trybunał stwierdził pewne ograniczenia, za sprawą których poziom błędu rezydualnego może być zaniżony.

Ponadto w przypadku ponad połowy transakcji (54%) we wspomnianym badaniu polega się w całości (17%) lub w części (37%) na wcześniej zrealizowanych pracach kontrolnych. Oznacza to, że w przypadku tych transakcji wykonawca przeprowadził kontrole w ograniczonym zakresie bądź nie przeprowadził ich wcale i polegał na wynikach wcześniejszych prac kontrolnych przeprowadzonych w ramach kontroli DG DEVCO. Poleganie w nadmiernym stopniu na rezultatach uprzednich kontroli stoi jednak w sprzeczności z celem badania poziomu błędu rezydualnego, który polega na wykrywaniu błędów nieujawnionych w toku właśnie tych kontroli. Ponadto w ramach regulacyjnych dotyczących badania poziomu błędu rezydualnego nie uwzględniono ani nie poruszono kwestii ryzyka nadużyć finansowych.

Przegląd rocznego sprawozdania z działalności DG INTPA

W oświadczeniu dyrektora generalnego zawierającym poświadczenie wiarygodności i ujętym w rocznym sprawozdaniu z działalności za 2020 r. nie sformułowano żadnych zastrzeżeń, gdyż dwa zastrzeżenia obowiązujące w 2018 r. zostały zniesione i nie zgłoszono żadnych nowych. W latach 2018 i 2019 DG INTPA znacząco zmniejszyła zakres zastrzeżeń (tj. odsetek wydatków, do których się one odnosiły).

Podobnie jak w poprzednim roku Trybunał jest zdania, że brak zastrzeżeń w rocznym sprawozdaniu z działalności DG INTPA za 2020 r. jest nieuzasadniony i wynika po części z ograniczeń w badaniu poziomu błędu rezydualnego.

Komisja po raz drugi zastosowała zasadę, zgodnie z którą nie ma potrzeby zgłaszania zastrzeżenia, jeśli obszar wydatków, którego miałoby ono dotyczyć, obejmuje mniej niż 5% łącznych płatności, a powiązany wpływ finansowy wynosi mniej niż 5 mln euro. Oznacza to, że zastrzeżeń nie zgłasza się już w niektórych obszarach, w których były zgłaszane w poprzednich latach, nawet jeśli odnośne ryzyko nadal występuje.

Zalecenia Trybunału

Trybunał zaleca, co następuje:

• Komisja powinna podjąć działania w celu zapewnienia, by Europejski Trybunał Obrachunkowy uzyskiwał w terminie od organizacji międzynarodowych pełen i nieograniczony dostęp do dokumentów koniecznych do realizacji zadań powierzonych mu na mocy TFUE, nie zaś do dokumentów w formacie wyłącznie do odczytu.
• Komisja powinna zgłaszać zastrzeżenia w odniesieniu do wszystkich obszarów o wysokim poziomie ryzyka, bez względu na to, jaki udział obszary te mają w łącznej kwocie wydatków i jaki wpływ finansowy się z nimi wiąże.
• Komisja powinna nałożyć na wykonawcę przeprowadzającego badanie poziomu błędu rezydualnego obowiązek zgłaszania jej wszelkich przypadków podejrzeń nadużyć finansowych na szkodę budżetu UE, które wykrył podczas badania.

Pełne informacje na temat kontroli Trybunału dotyczącej Europejskich Funduszy Rozwoju można znaleźć w sprawozdaniu rocznym za 2020 r. dotyczącym działań finansowanych z ósmego, dziewiątego, dziesiątego i jedenastego Europejskiego Funduszu Rozwoju.

Informacje ogólne

Europejski Trybunał Obrachunkowy i jego działalność

Europejski Trybunał Obrachunkowy jest niezależnym zewnętrznym kontrolerem Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu. Zatrudnia około 900 osób – specjalistów oraz personel pomocniczy – ze wszystkich krajów UE.

Misją Trybunału jest ocena działania UE pod kątem oszczędności, skuteczności i efektywności, a także legalności i prawidłowości. W tym celu przeprowadza on niezależne, profesjonalne prace kontrolne o istotnym oddziaływaniu, zmierzając w ten sposób do zapewnienia większej rozliczalności i przejrzystości oraz sprawniejszego zarządzania finansami, przyczyniając się jednocześnie do pogłębienia zaufania obywateli i skutecznie reagując na obecne i przyszłe wyzwania stojące przed UE.

Sprawozdania z kontroli i opinie sporządzane przez Trybunał stanowią zasadnicze ogniwo w łańcuchu rozliczalności UE. Są one wykorzystywane w celu rozliczania podmiotów odpowiedzialnych za realizację polityki i programów UE, tj. Komisji, innych instytucji i organów UE oraz organów administracji w państwach członkowskich.

Trybunał ostrzega przed zagrożeniami, poświadcza wiarygodność, wskazuje uchybienia i dobre praktyki oraz formułuje wskazówki dla decydentów UE na temat tego, jak poprawić zarządzanie polityką i programami unijnymi. Wykonując swoje zadania, zapewnia on obywatelom Europy informacje o tym, jak wydawane są ich pieniądze.

Poświadczenie wiarygodności – podejście kontrolne w skrócie

Opinie wyrażane przez Trybunał w poświadczeniu wiarygodności opierają się na obiektywnych dowodach uzyskanych z badań kontrolnych przeprowadzonych zgodnie z międzynarodowymi standardami rewizji finansowej.

Jak stwierdzono w strategii Trybunału na lata 2021–2025, w odniesieniu do następnych wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 Trybunał będzie nadal rozwijał swoje podejście kontrolne i wykorzystywał dostępne dane i informacje, dzięki czemu będzie w stanie w dalszym ciągu zapewniać wysoki poziom pewności zgodnie ze swoimi uprawnieniami wynikającymi z Traktatu i w pełnej zgodności z międzynarodowymi standardami kontroli w sektorze publicznym.

Wiarygodność rozliczeń

Czy roczne sprawozdanie finansowe UE zawiera kompletne i poprawne informacje?

• Trybunał dokonuje oceny systemu księgowego w celu sprawdzenia, czy stanowi on właściwą podstawę do uzyskania rzetelnych danych.
• Przeprowadza również ocenę kluczowych procedur księgowych, aby sprawdzić, czy funkcjonują one prawidłowo.
• Trybunał odpowiada za analityczną kontrolę danych księgowych w celu zbadania, czy są one przedstawione spójnie i wydają się racjonalne.
• Bezpośrednio weryfikuje też próbę zapisów księgowych, by upewnić się, czy transakcje leżące u ich podstaw miały miejsce i są poprawnie zarejestrowane.
• Ponadto przeprowadza kontrolę sprawozdań finansowych, aby upewnić się, czy rzetelnie przedstawiają one sytuację finansową.

Prawidłowość transakcji

Czy transakcje po stronie dochodów i płatności za zrealizowane wydatki leżące u podstaw rozliczeń UE są zgodne z przepisami?

• Trybunał ocenia systemy w zakresie dochodów i wydatków w celu ustalenia, na ile skutecznie przyczyniają się one do zapewnienia prawidłowości transakcji.
• Trybunał dobiera statystyczne próby transakcji, które stanowią podstawę do przeprowadzenia szczegółowych badań przez kontrolerów. Transakcje objęte próbą są szczegółowo badane, m.in. w ramach kontroli przeprowadzanych w siedzibach końcowych odbiorców środków (którymi mogą być np. rolnicy, instytuty naukowe bądź przedsiębiorstwa wykonujące roboty lub usługi, na które udzielono zamówienia publicznego), co pozwala uzyskać dowody na to, że zdarzenie będące ich podstawą faktycznie zaszło, jest poprawnie zarejestrowane i zgodne z przepisami dotyczącymi dokonywania płatności. W tym roku ze względu na ograniczenia w podróżowaniu wprowadzone w związku z pandemią COVID-19 Trybunał w niemal wszystkich przypadkach musiał zrezygnować z kontroli na miejscu. Większość prac kontrolnych została przeprowadzona w formie zdalnej, co umożliwiło Trybunałowi ukończenie prac i wydanie opinii.
• Trybunał analizuje błędy i klasyfikuje je jako kwantyfikowalne lub niekwantyfikowalne. W transakcjach występuje błąd kwantyfikowalny, jeśli z przepisów wynika, że dana płatność nie powinna była zostać zatwierdzona. Trybunał dokonuje ekstrapolacji błędów kwantyfikowalnych w celu uzyskania szacowanego poziomu błędu dla każdego obszaru, w przypadku którego przeprowadza ocenę szczegółową.
• Na potrzeby swojej opinii Trybunał przyjął próg istotności na poziomie 2%. W swoich opiniach Trybunał bierze również pod uwagę zarówno te oceny, jak i inne istotne informacje, zawarte np. w rocznych sprawozdaniach z działalności i sprawozdaniach opracowanych przez audytorów zewnętrznych.
• W przypadku wykrycia istotnego poziomu błędu w skontrolowanych transakcjach Trybunał musi określić, czy błąd ten ma „rozległy charakter”. O uznaniu błędu za rozległy mogą przesądzić różne względy, w tym fakt, że Trybunał wykrył błąd w istotnej części populacji objętej kontrolą. Jeśli taka sytuacja ma miejsce, stanowi to podstawę do wydania opinii negatywnej. Od 2016 r. Trybunał stosuje rozróżnienie na obszary obarczone wysokim ryzykiem wystąpienia błędu i obszary obarczone niskim ryzykiem wystąpienia błędu w obrębie budżetu UE. W przypadku gdy wydatki obarczone wysokim ryzykiem, w których występuje istotny poziom błędu, stanowią istotną część populacji objętej kontrolą, Trybunał uznaje, że błąd ma charakter rozległy, i w związku z tym wydaje opinię negatywną.
• Trybunał omawia wszystkie swoje ustalenia z organami państw członkowskich i z Komisją w celu potwierdzenia faktów.

Wszystkie publikacje Trybunału są dostępne na stronie internetowej http://www.eca.europa.eu. Więcej informacji na temat procesu kontroli prowadzącego do wydania poświadczenia wiarygodności można znaleźć w załączniku 1.1 do sprawozdania rocznego za 2020 r.

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel. +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2021

PDF	ISBN 978-92-847-6759-5	doi:10.2865/034666	QJ-02-21-962-PL-N
HTML	ISBN 978-92-847-6731-1	doi:10.2865/897019	QJ-02-21-962-PL-Q
PRINT	ISBN 978-92-847-6781-6	doi:10.2865/029934	QJ-02-21-962-PL-C

PRAWA AUTORSKIE

© Unia Europejska, 2021.

Polityka Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania dokumentów jest realizowana na podstawie decyzji Trybunału nr 6/2019 w sprawie polityki otwartych danych oraz ponownego wykorzystywania dokumentów.

O ile nie wskazano inaczej (np. nie zamieszczono szczegółowych adnotacji o prawach autorskich), treści Europejskiego Trybunału Obrachunkowego będące własnością UE objęte są licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że ponowne wykorzystanie jest dozwolone, pod warunkiem że dokumenty zostaną odpowiednio oznaczone i zostaną wskazane dokonane w nich zmiany. W przypadku ponownego wykorzystania niedozwolone jest zmienianie oryginalnego znaczenia albo przesłania dokumentów. Trybunał nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje ponownego ich wykorzystania.

W przypadku następujących obrazów ponowne wykorzystanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania posiadacza praw autorskich, źródła i nazwiska fotografa lub architekta (o ile zostały podane):

* © Unia Europejska, 2021, Europejski Trybunał Obrachunkowy.

* © Unia Europejska, 2015, Europejski Trybunał Obrachunkowy. Architekt: Paul Noël (budynek K1, 1988).

* © Unia Europejska, 2018, Parlament Europejski / Mathieu Cugnot.

* © Unia Europejska, 2020, Parlament Europejski / Melanie Wenger.

* © Unia Europejska, 2017, Europejski Trybunał Obrachunkowy. Architekci: Paul Noël (budynek K1, 1988) i Jim Clemes (budynki K2, 2004, oraz K3, 2013).

Jeżeli konkretna treść wskazuje na możliwą do zidentyfikowania osobę fizyczną – tak jak w przypadku zdjęć, na których widoczni są pracownicy Trybunału – lub zawiera prace stron trzecich, wymagane jest zweryfikowanie dodatkowych praw autorskich. W takim przypadku uzyskanie zezwolenia na ponowne wykorzystanie określonej treści unieważnia i zastępuje wspomniane wcześniej zezwolenie ogólne. Powinny być w nim wyraźnie opisane wszelkie ograniczenia dotyczące wykorzystania treści.

W celu wykorzystania lub powielenia treści niebędącej własnością UE może być konieczne wystąpienie o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

* © Shutterstock / Rawpixel.com.

* © Getty Images, 2017 / Miorag Gajic.

* © Getty Images, 2017 / skynesher.

* © Getty Images, 2018 / Ruslan Dashinsky.

* © Getty Images, 2017 / Simon Skafar.

* © Getty Images, 2017 / redstone.

* © Getty Images, 2019 / LumiNola.

Oprogramowanie lub dokumenty objęte prawem własności przemysłowej, takie jak patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe, znaki graficzne i nazwy, nie są objęte polityką Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystania i nie jest udostępniana licencja na nie.

Na stronach internetowych instytucji Unii Europejskiej dostępnych w domenie europa.eu zamieszczane są odsyłacze do stron zewnętrznych. Trybunał nie ma kontroli nad ich zawartością i w związku z tym zachęca użytkowników, aby we własnym zakresie zapoznali się z polityką ochrony prywatności i polityką w zakresie praw autorskich obowiązującymi na tych stronach.

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nie może być wykorzystywany bez uprzedniej zgody Trybunału.

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE

Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

• dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
• dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
• drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

WYSZUKIWANIE INFORMACJI O UE

Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/index_pl.

Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić na stronie: https://op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1952 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp/pl) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.