Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου
ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Οδηγία 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της ΕΕ
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;
- Η οδηγία θεσπίζει το σύστημα εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) κατά τρόπο αποδοτικό από πλευράς κόστους και οικονομικώς αποτελεσματικό. Η οδηγία βασίζεται στην αρχή «επιβολής ανώτατων ορίων και εμπορίας»*.
- Η αρχική νομοθεσία έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές καθώς το σύστημα έχει εξελιχθεί. Οι πιο πρόσφατες αλλαγές εγκρίθηκαν στην κατ’ εξουσιοδότηση απόφαση (ΕΕ) 2020/1071 και τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) 2021/1416, δύο κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Η τρέχουσα (τρίτη) φάση του ΣΕΔΕ της ΕΕ καλύπτει την περίοδο από το 2013 έως το 2020.
Το σύστημα εφαρμόζεται στα εξής:
- μονάδες παραγωγής ενέργειας·
- ευρύ φάσμα ενεργοβόρων βιομηχανικών κλάδων·
- αεροσκάφη που εκτελούν πτήσεις μεταξύ αερολιμένων στην ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ισλανδία·
- εκπομπές:
- διοξειδίου του άνθρακα (CO2),
- υποξειδίου του αζώτου,
- υπερφθορανθράκων,
- μεθανίου,
- υδροφθορανθράκων, και
- εξαφθοριούχου θείου.
Από την 1η Ιανουαρίου 2005, οι φορείς εκμετάλλευσης όλων των δραστηριοτήτων που καλύπτει η νομοθεσία πρέπει να εγκαταλείπουν έναν επαρκή αριθμό δικαιωμάτων εκπομπών για την κάλυψη των εκπομπών GHG που προκαλούν.
Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων που εκχωρούνται στην ΕΕ μειώνεται ετησίως: κατά 1,74% μεταξύ 2013-2020 και κατά 2,2% από το 2021.
Τα αεροσκάφη που εκτελούν πτήσεις προς αεροδρόμια της ΕΕ, της Ισλανδίας ή της Νορβηγίας από άλλα μέρη του κόσμου εξαιρούνται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Οι εισερχόμενες πτήσεις από την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο εξαιρούνται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ μέσω της κατ’ εξουσιοδότηση απόφασης (ΕΕ) 2020/1071 και του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2021/1416 αντίστοιχα.
Τα δικαιώματα:
- μπορούν να μεταβιβάζονται μεταξύ βιομηχανικών εγκαταστάσεων, όπου διεξάγονται δραστηριότητες που καλύπτονται από τη νομοθεσία, αεροπορικών εταιρειών και άλλων φορέων της αγοράς στις χώρες εντός και εκτός ΕΕ στις οποίες αναγνωρίζονται (καμία μέχρι στιγμής)·
- ισχύουν επ’ αόριστον εάν έχουν εκχωρηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2013 και μετά·
- δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συμμόρφωση με τη φάση 3 (2013-2020) εάν έχουν εκχωρηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2021 και μετά.
Από το 2021, το 57% των δικαιωμάτων πρόκειται να εκπλειστηριαστεί. Τουλάχιστον τα μισά από τα έσοδα πλειστηριασμού των κρατών μελών της ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιούνται για σκοπούς που σχετίζονται με το κλίμα.
Θα θεσπιστούν δύο νέοι μηχανισμοί χρηματοδότησης χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.
- Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού θα υποστηρίζει επενδυτικά έργα εκσυγχρονισμού στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και στα ευρύτερα ενεργειακά σύστημα στα κράτη μέλη στα οποία το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιμές αγοράς το 2013 ήταν κάτω από 60% του μέσου όρου της ΕΕ· κατά την περίοδο 2021-2030, θα περιλαμβάνει το 2% του συνολικού αριθμού δικαιωμάτων.
- Το Ταμείο Καινοτομίας θα υποστηρίζει την επίδειξη καινοτόμων τεχνολογιών και επαναστατικές καινοτομίες στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των καινοτόμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της δέσμευσης και χρήσης άνθρακα και της αποθήκευσης ενέργειας· οι διαθέσιμοι πόροι θα αντιστοιχούν στην αγοραία αξία τουλάχιστον 450 εκατομμυρίων δικαιωμάτων κατά τον πλειστηριασμό τους.
Τα κράτη μέλη είναι αρμόδια για τα ακόλουθα καθήκοντα.
- Εκχώρηση δικαιωμάτων.
- Διασφαλίζουν ότι οι δικαιούχοι των δικαιωμάτων παρακολουθούν και υποβάλλουν εκθέσεις για τις εκπομπές τους σε ετήσια βάση.
- Από το 2019, θα θέτουν σε πλειστηριασμό όλα τα δικαιώματα τα οποία δεν κατανέμονται δωρεάν ή τίθενται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς.
- Αποφασίζουν τον τρόπο αξιοποίησης των εσόδων από τους πλειστηριασμούς. Στις δυνατότητες περιλαμβάνονται μέτρα για τα εξής:
- την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης·
- την αποφυγή της αποδάσωσης·
- την ασφαλή δέσμευση και αποθήκευση CO2·
- την προώθηση μέσων δημοσίων μεταφορών με χαμηλές εκπομπές·
- τη βελτίωση των συστημάτων τηλεθέρμανσης·
- τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στις αναπτυσσόμενες χώρες.
- Θα υποβάλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2019, κατάλογο και λεπτομέρειες των εγκαταστάσεων που καλύπτει η νομοθεσία για την πενταετή περίοδο που αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2021. Αυτό πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά πενταετία.
- Θα εκχωρούν σε ετήσια βάση, έως τις 28 Φεβρουαρίου, τον αριθμό των δικαιωμάτων προς κατανομή για το συγκεκριμένο έτος.
- Θα παρέχουν στην Επιτροπή ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της νομοθεσίας.
- Θα μεριμνούν ώστε τα δικαιώματα να μπορούν να μεταβιβάζονται μεταξύ εγκαταστάσεων στις χώρες εντός και εκτός ΕΕ στις οποίες αναγνωρίζονται τα δικαιώματα.
- Θα ορίζουν αποτελεσματικές κυρώσεις τις παραβιάσεις της νομοθεσίας. Στους φορείς εκμετάλλευσης που δεν έχουν αρκετά δικαιώματα για την κάλυψη των εκπομπών τους επιβάλλεται πρόστιμο ύψους 100 ευρώ για κάθε τόνο εκπεμπόμενου CO2.
Όλα αυτά τα μέτρα λαμβάνονται με σκοπό την εναρμόνιση των κανόνων σε επίπεδο ΕΕ.
Η Επιτροπή:
- υποβάλλει μια ετήσια έκθεση στο Συμβούλιο το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του ΣΕΔΕ της ΕΕ και των συνοδευτικών κλιματικών και ενεργειακών πολιτικών·
- έχει την εξουσία να καθορίζει τους τεχνικούς κανόνες που απαιτούνται για την εφαρμογή της βασικής νομοθεσίας·
- τηρεί ανεξάρτητο μητρώο και σύστημα καταγραφής συναλλαγών για την κατοχή, τις εκχωρήσεις, τις μεταβιβάσεις και τις ακυρώσεις δικαιωμάτων.
ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;
Η οδηγία έπρεπε να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως την 31η Δεκεμβρίου 2003.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Κιότο για την κλιματική αλλαγή, το οποίο συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο του 1997, η ΕΕ δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές GHG για την περίοδο 2008 έως 2012 κατά 8% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990.
Κατά τη δεύτερη περίοδο του πρωτοκόλλου του Κιότο (2013-2020), το ποσοστό της εν λόγω δέσμευσης αυξήθηκε στο 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2020.
Κατά την τέταρτη φάση του ΣΕΔΕ της ΕΕ (2021-2030), η ΕΕ αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών της κατά 40% τουλάχιστον, έως το 2030, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015 για την κλιματική αλλαγή. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, η ΕΕ θέσπισε σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών GHG. Κάθε δικαίωμα καλύπτει την εκπομπή 1 τόνου CO2 ή ισοδύναμου CO2 για συγκεκριμένη περίοδο.
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
Αρχή επιβολής ανώτατων ορίων και εμπορίας. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί βάσει της αρχής αυτής. Τίθεται ανώτατο όριο ή περιορισμός επί της συνολικής ποσότητας ορισμένων αερίων του θερμοκηπίου (GHG) που μπορούν να εκπέμπονται εντός του συστήματος από εργοστάσια, μονάδες παραγωγής ενέργειας και άλλες εγκαταστάσεις. Το ανώτατο όριο μειώνεται με την πάροδο του χρόνου ούτως ώστε να μειωθούν οι συνολικές εκπομπές. Το σύστημα επιτρέπει την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών προκειμένου οι συνολικές εκπομπές των εγκαταστάσεων και των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών να παραμένουν εντός του ανώτατου ορίου και να μπορούν να λαμβάνονται μέτρα του ελάχιστου δυνατού κόστους για τη μείωση των εκπομπών.
ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Οδηγία 2003/87/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Οκτωβρίου 2003, σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 275 της 25.10.2003, σ. 3246).
Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.
ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
Απόφαση (ΕΕ) 2018/853 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1257/2013 και των οδηγιών 94/63/ΕΚ και 2009/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και των οδηγιών 86/278/ΕΟΚ και 87/217/ΕΟΚ του Συμβουλίου όσον αφορά τους διαδικαστικούς κανόνες στον τομέα των περιβαλλοντικών εκθέσεων, καθώς και για την κατάργηση της οδηγίας 91/692/ΕΟΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 150 της 14.6.2018, σ. 155-161).
Απόφαση (ΕΕ) 2015/1814 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου και την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ (ΕΕ L 264 της 9.10.2015, σ. 1-5).
Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.
τελευταία ενημέρωση 28.06.2022