Urząd Publikacji – Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny – 10.3. Skróty i skrótowce

10.3.1. Skróty
10.3.2. Skrótowce (akronimy)
10.3.3. Zgoda między podmiotem a orzeczeniem
10.3.4. Określanie rodzaju skrótowców na podstawie ich wymowy

10.3. Skróty i skrótowce

10.3.1. Skróty

1. Jeśli ostatnia litera skrótu nie jest jednocześnie ostatnią literą skracanego wyrazu, to po skrócie stawiamy kropkę:

rys. (rysunek)

s. (strona)

zob. (zobacz)

por. (porównaj)

2. Należy pamiętać, że w przypadkach zależnych zmienia się forma wyrazu, a co za tym idzie – może się zmienić zapis skrótu:

dr Jan Nowak, dr. (lub: dra) Jana Nowaka, dr. (lub: drowi) Janowi Nowakowi
ale: dr Anna Nowak, dr Anny Nowak, dr Annie Nowak

3. Po skrócie pkt (punkt) – również w przypadkach zależnych – kropki nie stawiamy:

pkt 8, w pkt 8

4. Jeśli skrót kończy się na spółgłoskę miękką, której miękkość oznaczona jest w wyrazie nieskróconym literą i, to w skrócie miękkość ta nie jest zaznaczana:

godz. (godzina)

mies. (miesiąc)

5. Jeśli skrót kończy się na spółgłoskę miękką, której miękkość zaznaczona jest znakiem diakrytycznym w wyrazie nieskróconym, to w skrócie także znak ten pozostawiamy:

żeń. (żeński)

6. W skrócie nazwy dwu- lub wielowyrazowej, której wyraz drugi i wyrazy następne rozpoczynają się od spółgłoski, stawiamy tylko jedną kropkę na końcu skrótu:

br. (bieżącego roku)

ds. (do spraw)

itd. (i tak dalej)

itp. (i tym podobne)

jw. (jak wyżej)

pt. (pod tytułem)

tj. (to jest)

ww. (wyżej wymieniony)

7. Jeśli wyraz drugi lub któryś z następnych wyrazów rozpoczyna się od samogłoski, to kropkę stawiamy po skrócie każdego wyrazu:

m.in. (między innymi)

8. Nie stawia się kropek po skrótach używanych w matematyce i fizyce (mają one charakter międzynarodowy).

Użycie spacji w skrótach

1. Spację stosujemy:

—

w co najmniej dwuliterowych skrótach występujących w liczbie mnogiej:

dr dr Karczewski i Paliński

prof. prof. Markowski i Podracki

kościół św. św. Piotra i Pawła

—

w skrótach od dwóch i więcej wyrazów, w których jeden ze składników nie jest skracany:

i in. (i inne)

sp. z o.o. (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością)

Wyjątki: itd., itp.

—

w co najmniej dwuwyrazowych skrótach od nazw osób, jeżeli każdy skrót jest traktowany odrębnie:

lek. med. – lekarz medycyny

2. Spacji nie używamy w żadnych innych skrótach (niezależnie od tego, ile liter ma skracany wyraz i czy skrót kończy się kropką) ani między inicjałami:

c.wł. (ciężar właściwy)

m.in. (między innymi

oo. (ojcowie)

p.n.e. (przed naszą erą)

ss. (strony, siostry)

Uwaga:

W Dzienniku Urzędowym używa się skrótu „s.” na oznaczenie stron, nawet jeśli występują one w liczbie mnogiej:

s. 12–16

10.3.2. Skrótowce (akronimy)

1. Skrótowce tworzymy z początkowych liter poszczególnych wyrazów. Zazwyczaj zapisujemy je wielkimi literami, bez kropek i akcentów:

EBC

COST

OHIM

EPSO

2. Również w skrótowcach obcych przyswojonych nie stawiamy kropki, mimo że w języku oryginalnym kropka jest:

USA (mimo ang. U.S.A.)

PS (mimo łac. P.S.)

3. Skrótowce można odmieniać lub pozostawiać nieodmienione. W publikacjach unijnych preferowana jest forma nieodmieniona:

konwencja ONZ lub konwencja ONZ-etu

państwa Efty lub państwa EFTA

4. Jeśli skrótowiec odmieniamy, końcówkę fleksyjną zapisujemy małymi literami, oddzielając ją od tematu łącznikiem:

GOPR-u, GOPR-ze

PAN-u, PAN-ie

skrótowce zakończone na literę T:

LOT, LOT-u, o Locie

NOT, NOT-u, o Nocie

skrótowce zakończone na literę X w przypadkach zależnych mogą przybrać formę ks lub zachować w temacie x:

PAX, PAX-u, PAX-ie

Pax, Paxu lub Paksu, Paksie lub Paxie

w skrótowcach zakończonych na literę A odmianę można zapisywać dwojako:

EFTA, EFT-y, Efcie, EFT-ę lub: Efta, Efty, Efcie, Eftę

5. Z dwuznaków literowych rz, sz, cz i trójznaku dzi oznaczających jedną głoskę pozostawiamy w skrótowcu tylko pierwszą literę, np. PCK (Polski Czerwony Krzyż).

Wyjątkiem jest skrót od Dziennika Urzędowego i Dziennika Ustaw zapisywany jako DzU lub Dz.U. – bez spacji.

Uwaga:

W wydawnictwach Urzędu Publikacji skrót Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej zapisuje się zawsze z kropkami (Dz.U.).

6. W skrótowcach nie używa się łącznika:

EKES – Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

7. Zawsze zachowujemy w skrótowcach dwuznak ch.

W skrótowcach i inicjałach h w dwuznaku ch zapisujemy małą literą:

ChRL – Chińska Republika Ludowa

10.3.3. Zgoda między podmiotem a orzeczeniem

Skrótowce polskie (może pojawić się konflikt między formą skrótowca a formą rozwiniętą):

dobrze: Polska Akademia Nauk wystąpiła z wnioskiem o…

dobrze: PAN wystąpiła z wnioskiem o… (język staranny)

dobrze: PAN wystąpił z wnioskiem o…

dobrze: Polskie Koleje Państwowe przewiozły 100 t towarów

dobrze: PKP przewiozło… (bo czytamy: pe-ka-pe)

dobrze: PKP przewiozły (język staranny)

źle: PKP przewiozła…

źle: PKP przewiózł…

Skrótowce obce (przy ustalaniu ich rodzaju kierujemy się wyłącznie wymową, nie biorąc pod uwagę formy rozwiniętej – zob. też pkt 10.3.4):

EPSO ogłosiło konkurs (EPSO – urząd)

ICAO wprowadziło nowe przepisy (ICAO – organizacja)

IATA nadała lotnisku kod CRL (IATA – zrzeszenie)

OLAF przeprowadził kontrolę (OLAF – urząd)

ASEAN wezwał Myanmar do przeprowadzenia wolnych wyborów (ASEAN – stowarzyszenie)

10.3.4. Określanie rodzaju skrótowców na podstawie ich wymowy

Wymowa zakończona na spółgłoskę – jak rodzaj męski:

MEN, VAT, OLAF

Wymowa zakończona na -a akcentowane – rodzaj żeński lub nijaki:

SGH (es-gie-ha), AGH (rodzaj żeński lub nijaki), PTTK (tylko rodzaj nijaki)

Wymowa zakończona na -a nieakcentowane – rodzaj żeński:

EMEA, ETA, FIFA, NASA

Wymowa zakończona na -o, -e, -i, -u – rodzaj nijaki:

NATO, EOG (e-o-gie), PZU

Jeśli rodzaj skrótowca ustaliliśmy na podstawie jego wymowy, a nie formy rozwiniętej, orzeczenie wystąpi w lp.:

WSiP wydało ostatnio […] (rodzaj ustalony na podstawie wymowy. Forma rozwinięta: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne)

Wyjątek: USA zrobiły – orzeczenie w lm.